ზურაბ პაპასკირი: პასუხი ბექა კობახიძის მოსაზრებაზე თუ თუ როგორ გაუცხოვდა დანარჩენი საქართველოსგან აფხაზეთი, როგორ ჩამოყალიბდა აფხაზი ერი და როგორ მივედით სეპარატიზმამდე

თარიღი: 1469

ეს არის სოხუმის უნივერსიტეტის პროფესორის, ზურაბ პაპასკირის პასუხი ბექა კობახიძის ამას წინათ გავრცელებულ ბლოგზე (იხ. ბლოგი), სადაც ის შეეცადა მოკლედ გადმოეცა აფხაზური სეპარატიზმის ისტორია. გთავაზობთ ჩემს თვალსაზრისებსაც რამოდენიმე პუნქტზე. ზ. პაპასკირის პასუხში ვკითხულობთ:

“სამწუხაროდ, თქვენს პუბლიკაციაში არის არაერთი ფაქტოლოგიური ლაფსუსი, თუმცა ეს არაა იმდენად მნიშვნელოვანი. მთავარი სულ სხვა რამეა – თქვენ საერთოდ ვერ გაგიგიათ ჩემი ნაშრომის იდეოლოგია, რომელიც შორსაა ვიწრო-„ნაციონალისტური“ აღქმისაგან და მთლიანად ეფუძნება არსებული წყაროთმცოდნეობითი ბაზისა და ისტორიოგრაფიული მემკვიდრეობის კრიტიკულ ანალიზს (სხვათა შორის, ჩემი შეხედულებები გაცილებით უფრო სრულადაა გადმოცემული ორტომეულის გამოცემის შემდეგ გამოქვეყნებულ კვლევებში და არ იქნებოდა ურიგო მათაც გაცნობოდით – 1. Абхазия. История без фальсификации (Издание второе, исправленное и дополненное /2010/; 2. Моя Абхазия. Воспоминания и размышления /2012 /; 3. საქართველო. ისტორიული წარსული და თანამედროვეობა /2016/; აფხაზეთი საქართველოა. ისტორიული რაკურსი /2021/ და სხვ.

ბექა ბატონო, მე მთელი ცხოვრება შევალიე ქართული ისტორიოგრაფიის (ივანე ჯავახიშვილი, სიმონ ჯანაშია, ნიკო ბერძენიშვილი...) მიერ შემუშავებული თვალსაზრისის დასაბუთება-გამყარებას, რომ აფხაზეთი ისტორიულად ყოველთვის იყო საერთო ქართული (თავდაპირველად – დასავლურ-ქართული /კოლხეთი, ლაზიკა-ეგრისი, „აფხაზთა“სამეფო/, ხოლო XI საუკუნიდან ერთიანი ქართული სამეფო) ეთნო-კულტურული და პოლიტიკურ-სახელმწიფოებრივი ორგანიზმის ნაწილი. აფსუა-აფხაზები კი (როდიდანაც არ უნდა იყვნენ ისინი დამკვიდრებულნი ამჟამინდელი აფხაზეთის ტერიტორიაზე) ცივილიზაციურად ყოველთვის (მიუხედავად მათი ერთგვარი გაუცხოებისა გვიან შუა საუკუნეებში, რომელსაც თავისი მიზეზები ჰქონდა) ამ საერთო-ქართული სამყაროს ნაწილად მოიაზრებდნენ თავს. ვერც რომმა, ვერც ბიზანტიამ და ვერც ოსმალებმა ვერ შეძლეს მათი მოწყვეტა ქართული სოციალურ-პოლიტიკური და კულტურული სივრციდან. ეს მხოლოდ რუსეთის იმპერიამ მოახერხა. თქვენ კი, რატომღაც მოინდომეთ ყოველივე ამის ეჭვის ქვეშ დაყენება, რითაც, ფაქტობრივად, ეწევით აფხაზური სეპარატისტული ნარატივის გამართლება-„გაპრავებას“. საწყენია, ძალზე საწყენია.”

(ზ. პაპასკირის პასუხი აქ სრულდება)

ბლოგი მთლიანობაში საინტერესოა და მასში არის საყურადღებო დასკვნებიც. ჩემის მხრივ დავამატებდი, რომ არ არის მართებული ბ. კობახიძის თვალსაზრისი, თითქოს: მეფე ლეონი ბერძნულენოვანი მთავარი იყო. საიდან, რა წყაროდან მტკიცდება ეს? აფხაზეთში ცენტრის მიერ ჩანერგილ იური ვორონოვზე თუკი იტყვი, რომ რუსულენოვანია, გასაგებია, მაგრამ ლეონზე?

ასევე არ არის მართებული, რომ აფხაზეთის ბოლო მთავარმა, მიხეილ შერვაშიძემ ქართული არ იცოდა. ბლოგის ავტორს ისე გამოჰყავს, რომ ის თავის იდენტიფიკაციას საქართველოსთან არ ახდენდა. ამ დროს მის საფლავზეც ქართული წარწერაა, ასმომთავრული ასოებით. ასევე შემონახულია წერილი, რომელშიც გადაყენებული მთავარი რუსული კოლონიური ადმინისტრაციისგან ითხოვს, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო არ გაასახლონ რუსეთში, ის დატოვონ აფხაზეთში ან რაჭაში ცხოვრების საშუალება მისცენ.

ბ. კობახიძე მრავალმნიშვნელოვნად წერს სტალინის და ბერიას რეპრესიების აღქმაზე აფხაზთა მხრიდან. ეს აბსურდული თეზისი სტალინისა და ბერიას ლატენტურ ქართულ ნაციონალიზმზე იცით, დაახლოებით როგორ ჟღერს? ვიღაცამ რომ თქვას, 1930-იანების რეპრესიები საქართველოში რუსი ხალხის მოხდენილია და მისი ნების გამოხატულებაა ეროვნული პოტენციალის დასასუსტებლად, ხოლო რუსეთში საპასუხოდ თქვან, არა, 30-იანების რეპრესიები რუსეთში ქართველი ხალხის ნებაა, რახან რუსეთის სახელით საქართველოს დესუვერენიზაცია ორჯერ მოახდინეს - 1801-1864 წლებში და 1921 წელს. სხვათა შორის აფხაზური რადიკალური სეპარატიზმის ზოგიერთი წარმომადგენელი უფრო შორსაც წავიდა - თვით მუჰაჯირობა ქართველი თავადების და მეფის რუსეთის სამსახურში მდგარი ქართველი სამხედროების ლატენტურ ნაციონალიზმად მონათლა. აი, აქამდე შესაძლოა აბსურდის დონემ აიწიოს.

ბლოგის ავტორი ასევე ავითარებს თეზისს, რომ 80-იანების ეროვნული მოძრაობა უპირობოდ აფხაზების “მთებიდან მოგვიანებით ჩამოსვლის” თეზისს იზიარებდა. ამ დროს იმ მოლაპარაკებების და კონსენსუსის ამოსავალი წერტილი, რომელიც 1991 წელს მიმდინარეობდა, ასე შეიძლება გადმოიცეს: “ჩვენ არ შევეხებით აფხაზთა მთებიდან მიგრაციის საკითხს, რადგან ეს თემა ბუნდოვანი და გაურკვეველია. ჩვენი ამოსავალი წერტილია ის, რომ აფხაზეთი სამშობლოა ორივე ხალხისთვის - ქართველი და აფხაზი ხალხებისთვის. ამიტომაც მაღალი ხარისხის აფხაზურ-ქართულ ავტონომიურობას ქართული ერი-სახელმწიფოს ფარგლებში ალტერნატივა არ გააჩნია.”

კარგი იქნება, თუ ბლოგის ავტორი, ბ.კობახიძე გაითვალისწინებს ამ ყველაფერს. თორემ “ფონდები” (მათ შეგნებულად არ ვასახელებ) რომ არ გაითვალისწინებენ და სეპარატიზმის ფარულ მხარდაჭერას განაგრძობენ დემოკრატიის და “ნაციონსბილდუნგის” (ანუ ახალი ერი-სახელმწიფოს ფორმირების) სახელით, ისედაც ცხადია.

თბილისი

თბილისის რომელ ქუჩებს გაეთიშებათ დენი 18 სექტემბერს?

სხვადასხვა სამუშაოების ჩატარების გამო 18 სექტებერს ელექტრომომარაგება დროებით შეიზღუდება

დიდუბის და ჩუღურეთის რაიონები

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თამარ მეფის გამზირის, წერეთლის გამზირის (ნაწილობრივ), ნორიოს აღმართის, ცაბაძის (ნაწილობრივ), ფიფიების, ვორონინის, თევდორე მღვდლის, გორის, ბათუმის, ფოთის, ბაგრატიონის, ევდოშვილის, აბასთუმნის, ჩუბინაშვილის, ფოცხვერაშვილის, გოგოლის, გროზნოს, მამრაძის, დონდუას, ქინქლაძის, ჩიტაიას, ცხრა ძმა ხერხეულიძის, თვალჭრელიძის, ცოტნე დადიანის, ართვინის, კაპანაძის, ფარავნის, მამარდაშვილის, თეთნულდის, კიკვიძის, პალიასტომის, მარუაშვილის და ზაზიშვილის ქუჩების მოსახლეობას.

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: გარდაბნის სანერგე მეურნეობის (ნაწილობრივ), ლოტკინის სანერგე მეურნეობის (ნაწილობრივ), რეხის დასახლების, ხაჩატურიანის, რეხის, ენუქიძის, გაბისკირიას, ყუბანეიშვილის, ჟორდანიას, თამარ და აკაკი პაპავების, ჯინჭარაძე, ლოლაძის, მახათას, ცაიშის, დადიანი-ანჩაბაძის, აგიაშვილის, ივერთუბნის, ბარაკონის, კარტოზიას, ხორნაულის, ყანჩელის, დოლიძის, გაბუნიას, ბეთაშვილის, ალავერდის, ახალი რეხის, ვალერიან კანდელაკის, მახათას, თამარ მამულაშვილის, მარინე უთმელიძის, გურამ გაბისკირიას, რაულ ეშბას, ალოიზ მიზანდარის და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთლის ქუჩების მოსახლეობას.

კრწანისის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: რუსთავის გზატკეცილის (ნაწილობრივ), სოფელი ფონიჭალას, ფონიჭალის დასახლების, ქვემო ფონიჭალის დასახლების, ვაგზლის, გულიკო გოდოლაძის, ევსტათი მცხეთელის, შოთა ნიშნიანიძის და სადგურის ქუჩების მოსახლეობას.

ვაკის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: ილია ჭავჭავაძის გამზირის (ნაწილობრივ), მოსაშვილის, ბერძენიშვილის, დარიალის, კავსაძის და ფალიაშვილის ქუჩების მოსახლეობას.

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 19:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: ილია ჭავჭავაძის გამზირის (ნაწილობრივ), დიდიმ მირცხულავას, ირაკლი აბაშიძის, ფალიაშვილის, არაყიშვილის და ბაზალეთის ქუჩების მოსახლეობას.

სრულად

გამოკითხვა

ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?

უკრაინა

რუსეთი

არ მაქვს პასუხი

ხმის მიცემა

სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.

მსოფლიო

დონალდ ტრამპი დიდ ბრიტანეთში სახელმწიფო ვიზიტით ჩავიდა

სრულად

ტრამპი: ნეთანიაჰუ კატარს არ დაარტყამს

სრულად

დონალდ ტუსკი: ვარშავაში, სამთავრობო შენობების თავზე უპილოტო საფრენი აპარატი ჩამოაგდეს

სრულად