USD 2.7094
EUR 3.1825
RUB 3.4068
თბილისი
ზურაბ პაპასკირი: პასუხი ბექა კობახიძის მოსაზრებაზე თუ თუ როგორ გაუცხოვდა დანარჩენი საქართველოსგან აფხაზეთი, როგორ ჩამოყალიბდა აფხაზი ერი და როგორ მივედით სეპარატიზმამდე
თარიღი:  1374
ეს არის სოხუმის უნივერსიტეტის პროფესორის, ზურაბ პაპასკირის პასუხი ბექა კობახიძის ამას წინათ გავრცელებულ ბლოგზე (იხ. ბლოგი), სადაც ის შეეცადა მოკლედ გადმოეცა აფხაზური სეპარატიზმის ისტორია. გთავაზობთ ჩემს თვალსაზრისებსაც რამოდენიმე პუნქტზე. ზ. პაპასკირის პასუხში ვკითხულობთ:
“სამწუხაროდ, თქვენს პუბლიკაციაში არის არაერთი ფაქტოლოგიური ლაფსუსი, თუმცა ეს არაა იმდენად მნიშვნელოვანი. მთავარი სულ სხვა რამეა – თქვენ საერთოდ ვერ გაგიგიათ ჩემი ნაშრომის იდეოლოგია, რომელიც შორსაა ვიწრო-„ნაციონალისტური“ აღქმისაგან და მთლიანად ეფუძნება არსებული წყაროთმცოდნეობითი ბაზისა და ისტორიოგრაფიული მემკვიდრეობის კრიტიკულ ანალიზს (სხვათა შორის, ჩემი შეხედულებები გაცილებით უფრო სრულადაა გადმოცემული ორტომეულის გამოცემის შემდეგ გამოქვეყნებულ კვლევებში და არ იქნებოდა ურიგო მათაც გაცნობოდით – 1. Абхазия. История без фальсификации (Издание второе, исправленное и дополненное /2010/; 2. Моя Абхазия. Воспоминания и размышления /2012 /; 3. საქართველო. ისტორიული წარსული და თანამედროვეობა /2016/; აფხაზეთი საქართველოა. ისტორიული რაკურსი /2021/ და სხვ.
ბექა ბატონო, მე მთელი ცხოვრება შევალიე ქართული ისტორიოგრაფიის (ივანე ჯავახიშვილი, სიმონ ჯანაშია, ნიკო ბერძენიშვილი...) მიერ შემუშავებული თვალსაზრისის დასაბუთება-გამყარებას, რომ აფხაზეთი ისტორიულად ყოველთვის იყო საერთო ქართული (თავდაპირველად – დასავლურ-ქართული /კოლხეთი, ლაზიკა-ეგრისი, „აფხაზთა“სამეფო/, ხოლო XI საუკუნიდან ერთიანი ქართული სამეფო) ეთნო-კულტურული და პოლიტიკურ-სახელმწიფოებრივი ორგანიზმის ნაწილი. აფსუა-აფხაზები კი (როდიდანაც არ უნდა იყვნენ ისინი დამკვიდრებულნი ამჟამინდელი აფხაზეთის ტერიტორიაზე) ცივილიზაციურად ყოველთვის (მიუხედავად მათი ერთგვარი გაუცხოებისა გვიან შუა საუკუნეებში, რომელსაც თავისი მიზეზები ჰქონდა) ამ საერთო-ქართული სამყაროს ნაწილად მოიაზრებდნენ თავს. ვერც რომმა, ვერც ბიზანტიამ და ვერც ოსმალებმა ვერ შეძლეს მათი მოწყვეტა ქართული სოციალურ-პოლიტიკური და კულტურული სივრციდან. ეს მხოლოდ რუსეთის იმპერიამ მოახერხა. თქვენ კი, რატომღაც მოინდომეთ ყოველივე ამის ეჭვის ქვეშ დაყენება, რითაც, ფაქტობრივად, ეწევით აფხაზური სეპარატისტული ნარატივის გამართლება-„გაპრავებას“. საწყენია, ძალზე საწყენია.”
(ზ. პაპასკირის პასუხი აქ სრულდება)
ბლოგი მთლიანობაში საინტერესოა და მასში არის საყურადღებო დასკვნებიც. ჩემის მხრივ დავამატებდი, რომ არ არის მართებული ბ. კობახიძის თვალსაზრისი, თითქოს: მეფე ლეონი ბერძნულენოვანი მთავარი იყო. საიდან, რა წყაროდან მტკიცდება ეს? აფხაზეთში ცენტრის მიერ ჩანერგილ იური ვორონოვზე თუკი იტყვი, რომ რუსულენოვანია, გასაგებია, მაგრამ ლეონზე?
ასევე არ არის მართებული, რომ აფხაზეთის ბოლო მთავარმა, მიხეილ შერვაშიძემ ქართული არ იცოდა. ბლოგის ავტორს ისე გამოჰყავს, რომ ის თავის იდენტიფიკაციას საქართველოსთან არ ახდენდა. ამ დროს მის საფლავზეც ქართული წარწერაა, ასმომთავრული ასოებით. ასევე შემონახულია წერილი, რომელშიც გადაყენებული მთავარი რუსული კოლონიური ადმინისტრაციისგან ითხოვს, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო არ გაასახლონ რუსეთში, ის დატოვონ აფხაზეთში ან რაჭაში ცხოვრების საშუალება მისცენ.
ბ. კობახიძე მრავალმნიშვნელოვნად წერს სტალინის და ბერიას რეპრესიების აღქმაზე აფხაზთა მხრიდან. ეს აბსურდული თეზისი სტალინისა და ბერიას ლატენტურ ქართულ ნაციონალიზმზე იცით, დაახლოებით როგორ ჟღერს? ვიღაცამ რომ თქვას, 1930-იანების რეპრესიები საქართველოში რუსი ხალხის მოხდენილია და მისი ნების გამოხატულებაა ეროვნული პოტენციალის დასასუსტებლად, ხოლო რუსეთში საპასუხოდ თქვან, არა, 30-იანების რეპრესიები რუსეთში ქართველი ხალხის ნებაა, რახან რუსეთის სახელით საქართველოს დესუვერენიზაცია ორჯერ მოახდინეს - 1801-1864 წლებში და 1921 წელს. სხვათა შორის აფხაზური რადიკალური სეპარატიზმის ზოგიერთი წარმომადგენელი უფრო შორსაც წავიდა - თვით მუჰაჯირობა ქართველი თავადების და მეფის რუსეთის სამსახურში მდგარი ქართველი სამხედროების ლატენტურ ნაციონალიზმად მონათლა. აი, აქამდე შესაძლოა აბსურდის დონემ აიწიოს.
ბლოგის ავტორი ასევე ავითარებს თეზისს, რომ 80-იანების ეროვნული მოძრაობა უპირობოდ აფხაზების “მთებიდან მოგვიანებით ჩამოსვლის” თეზისს იზიარებდა. ამ დროს იმ მოლაპარაკებების და კონსენსუსის ამოსავალი წერტილი, რომელიც 1991 წელს მიმდინარეობდა, ასე შეიძლება გადმოიცეს: “ჩვენ არ შევეხებით აფხაზთა მთებიდან მიგრაციის საკითხს, რადგან ეს თემა ბუნდოვანი და გაურკვეველია. ჩვენი ამოსავალი წერტილია ის, რომ აფხაზეთი სამშობლოა ორივე ხალხისთვის - ქართველი და აფხაზი ხალხებისთვის. ამიტომაც მაღალი ხარისხის აფხაზურ-ქართულ ავტონომიურობას ქართული ერი-სახელმწიფოს ფარგლებში ალტერნატივა არ გააჩნია.”
კარგი იქნება, თუ ბლოგის ავტორი, ბ.კობახიძე გაითვალისწინებს ამ ყველაფერს. თორემ “ფონდები” (მათ შეგნებულად არ ვასახელებ) რომ არ გაითვალისწინებენ და სეპარატიზმის ფარულ მხარდაჭერას განაგრძობენ დემოკრატიის და “ნაციონსბილდუნგის” (ანუ ახალი ერი-სახელმწიფოს ფორმირების) სახელით, ისედაც ცხადია.
ანალიტიკა
კრემლს ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - გიორგი კობერიძე
დღევანდელი რუსული ბეჭდური პრესა ივლისის თვეში ეკონომიკური ვითარების დამძიმებაზე საუბრობს - რაც რუსეთის დახურული სისტემის პირობებში საკმაოდ იშვიათი მოვლენაა. გაზეთები აღნიშნავენ, რომ: საშუალოდ 12%-ით მოხდა რუსეთში კომუნალურები გადასახადების ზრდა. გაძვირდა პურის ფასიც, არადა ხორბლის ფასი გაიაფდა. მშენებლობის ბიზნესი დაეცა და ქარხნები იხურება.
 
მიზეზი? მუშახელის კატასტროფული დეფიციტი ბაზარზე, რასაც ადამიანური რესურსების კლების ხარჯზე ემატება მოთხოვნის ბუნებრივი შემცირება - რუსების ნაწილი ფრონტზე კვდება, ნაწილი კი ქვეყნიდან გარბის. დარჩენილი კვალიფიციური მუშახელი კი სამხედრო ინდუსტრიაშია მობილიზებული. იაფ ხორბალს რუსეთი თავის მოკავშირეებს საბითუმო ფასებში ყიდის, ხოლო ბაზარზე შემოსავლის შესანარჩუნებლად კრემლთან დაახლოებული პურის მსხვილი მეწარმეები მის ფასს ზრდიან.
 
ამას კი ემატება სანქციები. დღეს ევროპის მხრიდან სანქციების მე-18 პაკეტი დამტკიცდა, რომელიც რუსეთის ნავთობისა და გაზის ინდუსტრიას ურტყამს. 47.6 დოლარი - ესაა ის თანხა, რომელზე ძვირადაც ნავთობს არ შეიძენს ევროკავშირი და ბრიტანეთი რუსეთისაგან, რომელსაც გათვლა 60 დოლარზე ჰქონდა. კრემლს რომ მყარი მოგება ჰქონდეს 70 დოლარად უნდა ჰყიდდეს ბარელს. სანქციების მიხედვით ნორდ სტრიმების გაზსადენები აღარ ამუშავდება. ამას ემატება რუსულ ჩრდილოვან ფლოტზე დევნაც, რომელიც სხვა ქვეყნების დროშის ქვეშ მცურავი ხომალდების დახმარებით ცდილობდა რუსული ნავთობის ევროპაში გაყიდვას და სანქციების გვერდის ავლას.
 
ამ ფონზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ რუსეთში ტოტალიტარული მმართველობა კიდევ უფრო უჭერს მოსახლეობას: ქვეყანაში 5500 აკრძალული საიტი, მუსიკა, საინფორმაციო საშუალება, კოდური სიტყვა, ფილმი და გამოთქმაა, რისი მოძიებაცა და ნახვაც არ შეიძლება, მათ შორის არც VPN-ის გამოყენებით. თუ ნახავ ჯერ დაგაჯარიმებენ, შემდეგ ჯერზე კი პასუხისგებაში მისცემენ შენს თავს.
 
მზარდი ინფლაციისა და ძირითადი რესურსების სამხედრო წარმოებასა თუ ფრონტზე მობილიზების ფონზე ეკონომიკური პერსპექტივა კარგად არ გამოიყურება. არსებობს ვარაუდი, რომ გვიანი შემოდგომიდან რუსეთი კიდევ უფრო მეტი ბანკნოტების დაბეჭდვას აპირებს.
 
მუშახელის დეფიციტის ფონზე ინდური პრესა საუბრობდა პოტენციურ გეგმაზე, რომლის მიხედვითაც რუსეთი წლის ბოლომდე მილიონი ინდოელი მუშახელის რეკრუტირებას აპირებს, თუმცა ამ ამბავმა რუსეთში დადებითი რეაქცია არ გამოიწვია, რის გამოც რუსეთის შრომის მინისტრმა აღნიშნული ინფორმაცია უარყო. მიუხედავად ამისა, მარტო წელს რუსეთში 71,817 ინდოეთის მოქალაქეზე გაიცა ოფიციალური სამუშაო ნებართვა. ეს რაც ლეგალურად ჩანს, და რაც არა ის კიდევ სხვაა. ინდოელების გარდა რუსეთში დიდი რაოდენობით არიან შუა აზიელები და ჩინელები.
 
ამ ვითარებაში ფრონტზე რუსეთის ვითარება არასახარბიელოა. დონეცკის მონაკვეთზე მომარაგების გზას უკვე ეწოდა "სიკვდილის ხაზი", სადაც უკრაინული დრონები ყველაფერს ბომბავენ რაც კი გადაადგილდება. მიუხედავად ამისა, რუსეთი არ წყვეტს ცოცხალი ძალის მობილიზებას და დონეცკის ოლქის დასავლეთ ნაწილში, პოკროვსკის სექტორზე დაწოლას. რუსეთის მხრიდან ყველა გათვლა ისეთი იყო, რომ პოკროვკი ჯერ 2024 წლის ბოლომდე უნდა აეღოთ, შემდეგ 2025 წლის მარტამდე, ახალი თარიღი 2025 წლის 9 მაისი იყო, შემდეგ კი ამ სექტორზე დაწყებული შეტევის ერთი წლის თავი, ანუ ივლისი. მაგრამ ერთი წლის თავზე რუსები ჯერ კიდევ არ არიან ქალაქის ფარგლებში შესულები. ზოგადად პოკროვკისაკენ გაჭრას რუსები 2024 წლის თებერვლიდან ცდილობენ, ავდიივკას დაცემის შემდეგ.
 
დასავლური მედია ამბობს, რომ რუსული ზაფხულის შეტევის მხოლოდ პირველი ფაზა ვიხილეთ ჯერ და რომ მეორე ფაზა ჯერ კიდევ წინააო. ისინი 150 ათას დამატებით რუს, კორეელ და სხვა ქვეყნებიდან დაქირავებულ სამხედროებზე საუბრობენ და ახალი მიმართულებით გაჭრას არ გამორიცხავენ, ან ძველ სექტორებზე მათ გადანაწილებასა და უკრაინულ პოზიციებზე დაწოლის გაძლიერებას.
 
კრემლი ტრამპის მიერ მიცემულ 50 დღიან ვადას მაქსიმალური შეტევისათვის გამოიყენებს და ამაში უცნაური არაფერია. მთავარია რამხელა იქნება მსხვერპლი და გამოფიტვა. როგორც ამერიკის სახელმწიფო მდივანმა აღნიშნა, მხოლოდ წელს რუსეთს 100 ათასი მოკლული ჰყავს. მან ხაზი გაუსვა ფაქტს, რომ საუბარია მოკლულ სამხედროებზე და არა დაჭრილებზე, დაშავებულებზე ან ტყვეებზე. რუსეთი წლებია იმით პოზიციონირებს, რომ თითქოს ბოლო სამხედრომდე და ბოლო საკვებამდე შეუძლია იომოს. ასეთი რამ არცერთ სახელმწიფოს არ შეუძლია, მაგრამ კრემლს რომ ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - ეს უკვე ვნახეთ. და ისიც ნათელია, რომ ახლა ომს სერიოზული გამოფიტვის სახე აქვს მიღებული, რის გამოც დამატებითი მოთამაშეებისა და სახელმწიფოების ირიბი ჩართვა კიდევ უფრო მზარდია.
 
პუტინმა ისიც კარგად იცის, რომ ომის შეწყვეტა სხვა მიზეზითაცაა საშიში - ამდენი სამხედროსა და ციხეებიდან გამოსული, თუ მობილიზებული კრიმინალის რესოციალიზაცია ძალიან რთული იქნება, მით უფრო გართულებული ეკონომიკური ვითარებიდან გამომდინარე. თუმცა ყველაფერს აქვს თავისი ზედა ზღვარი - ეკონომიკის გამძლეობასაც, მსხვერპლის რაოდენობასაც და გამარჯვების რწმენასაც.
 
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.