,
2022 წლის 14-15 მარტს დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრის რეზიდენციაში ერთობლივი საექსპედიციო ძალების (Joint Expeditionary Force (JEF) მთავრობათა მეთაურები შეიკრიბნენ და უკრაინას მხარდაჭერა გამოუცხადეს, მათ შორის სამხედრო აღჭურვილობისა და დახმარების თვალსაზრისითაც.
JEF ჩრდილოეთისა და ბალტიის ზღვების ქვეყნების თავდაცვითი ალიანსია, რომლის წამყვანი ქვეყანაც დიდი ბრიტანეთია. ის 2014 წელს ჩამოყალიბდა და ჩრდილოეთისა და ბალტიის ზღვების უსაფრთხოების დასაცავადაა მომართული. მისი წევრები დღეისთვის არიან დანია, ესტონეთი, ფინეთი, ლატვია, ლიეტუვა, ნიდერლანდები, ნორვეგია, შვედეთი და ისლანდია.
კი და არა… “წამყვანი ერების” თაოსნობით რეგიონული ალიანსების ჩამოყალიბებას ნატოს უელსის სამიტზე, 2014 ჩაეყარა საფუძველი. მისი აზრი იმაში მდგომარეობს, რომ ნატოსთან თავსებადი რეგიონული დაჯგუფებები შეიქმნას, რომლებშიც ნატოს არაწევრ ქვეყნებსაც შეეძლებათ ჩართვა – მაგალითად ფინეთი და შვედეთი ნატოს წევრები არ არიან.
ნატოს კოლექტიური თავდაცვის ქვაკუთხედი ქარტიის მეხუთე მუხლია, რომელიც ერთ ქვეყანაზე თავდასხმას ყველაზე თავდასხმად აღიარებს და ურთიერთდახმარების ვალდებულებას წარმოშობს. რადგან მეორე ომის შემდგომ მსოფლიოში სტრატეგიული თავდაცვის მხრივ ყველაზე ქმედითი შემაკავებელი ატომური იარაღია, ნატოს მეხუთე მუხლი სწრედ ამ გარანტიას იძლევა.
თუმცა, როგორც ახლა უკრაინაში ნათლად გამოჩნდა, მეხუთე მუხლი სისუსტესაც წარმოშობს. როგორ უნდა მოიქცეს ალიანსი, თუ მას აშკარა სამხედრო საფრთხე ემუქრება, თუმცა მის ტერიტორიაზე პირდაპირი თავდასხმა არ მომხდარა?
ფართომასშტაბიანი კიბერთავდასხმა ესტონეთზე, “მწვანე კაცუნები” ყირიმის ოკუპაციისას, პირველი შეტევა დონბასზე – ეს იმგვარი შეტევების მაგალითებია, რომლის ფარული ან გაცხადებული ამოცანაც ნატოს სამხედრო-პოლიტიკური დასუსტებაა, მაგრამ “მეხუთე მუხლის ზღურბლს ქვემოთ” ხდება. საერთაშორისო სამართლის მოთხოვნა და სამხედრო კეთილგონიერების პრინციპია მოწინააღმდეგეს მისი შეტევის პროპორციული პასუხი გაეცეს, ოღონდაც ნატოს ჩართვა საპასუხო ქმედებაში – ატომური გარანტიების გამო – ხშირად არაპროპორციულ ესკალაციად შეიძლება ჩაითვალოს.
სწორედ ამ დილემის გარს შემოსავლელად შეიქმნა ერთობლივი საექსპედიციო ძალები. სამხედრო საჭიროების შემთხვევაში, ბრიტანეთს, როგორც წამყვან ქვეყანას არ სჭირდება ნატოს თანხმობა ანდა დაჯგუფების წევრების კონსენსუსი საერთო უსაფრთხოების დაცვის ოპერაციის დასაწყებად. ამავე დროს, JEF-ის ძალები ნატოს სწრაფი რეაგირების კომპონენტადაც ითვლება და ალიანსის სახელითაც შეუძლიათ მოქმედება.
იქედან გამომდინარე, რომ საექსპედიციო ძალების მთავარი ფოკუსი საზღვაოა, თუმცა მას აქვს სამხედრო-საჰაერო და სახლმელეთო კომპონენტებიც. მასში მონაწილე ქვეყნები ხშირად ატარებდნენ ფლოტების ერთობლივ წვრთნებს. პირველი რეალური ოპერაცია 2021 წელს განხორციელდა, როცა JEF-ის ძალები გააქტიურდა და დიდი ბრიტანეთის ორი სამხედრო გემი ლატვიისა და ესტონეთის ტერიტორიულ წყლებში გაიგზავნა პატრულირებისათვის.
უკრაინაში დაწყებული ომი ევროპისთვის და ნატოსთვის დილემას ქმნის – ატომური კონფლიქტის თავიდან აცილება აუცილებელია, მაგრამ ამავე დროს, საჭიროა რუსეთისთვის პასუხის გაცემა და უკრაინის მხარდაჭერა. დიდი ბრიტანეთი აქტიურადაა ჩართული გამოსავლის ძიებაში და 14-15 მარტის შეხვედრაც ამის მაგალითია.
პირველად მოხდა, რომ JEF-ის წევრები მთავრობის მეთაურების დონეზე შეიკრიბნენ: აქამდე ეს სტრუქტურა წმინდად სამხედრო ხასიათისა იყო. აქვე ვიდეოჩართვით მოუსმინეს უკრაინის ხელმძღვანელობასაც. გამოჩნდა, რომ დაჯგუფებამ შეიძლება უფრო პოლიტიკური ხასიათიც მიიღოს.
ბორის ჯონსონმა შეხვედრის შემდეგ თქვა: “ჩვენ შევთანხმდით, რომ პუტინმა ვერ უნდა გაიმარჯვოს ამ თავზეხელაღებულ წამოწყებაში“.
ლიდერების განცხადებაში ნათქვამია, რომ “წევრები აპირებენ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულონ თავდაცვისა და შეკავების საქმეში” და რომ უკრაინას შეიარაღებას კვლავაც კოორდინირებულად მიაწვდიან.
უკრაინის სამხედროპოლიტიკურ წრეებში არსებობს იმის იმედიც, რომ თუ ნატოში მისი შესვლის შესახებ კონსენსუსი არ იარსებებს, მაშინ სწორედ JEF-ის მსგავს ალიანსებში შეიძლება მოხდეს უკრაინის შემდგომი ინტეგრირება.
მაშინ, როცა ნატო გლობალური შეკავების იარაღია აშშ-ს ატომური გარანტიებით, რუსული საფრთხიდან გამომდინარე კიდევ უფრო აშკარაა, რომ ევროპის სხვადასხვა რეგიონს საფრთხის სხვადასხვა განცდა აქვს და სამხედრო თვალსაზრისით განსხვავებული საფრთხეები ემუქრება. მათზე საპასუხოდ რეგიონული ალიანსებისაკენ გადახრა აშკარაა. ევროპელები სულ უფრო ხშირად ქმნიან რეგიონულ სამხედრო კოალიციებს, ბლოკებსა და დაჯგუფებებს. უკრანასკნელ ხანებში, JEF-ის გარდა არსებობს საფრანგეთ-ბრიტანეთის “კომბინირებული ერთობლივი საექსპედიციო ძალები” (CJEF), რომლებიც ორი ქვეყნის საჰაერო და საჰაერო-მობილური ძალებითაა დაკომპლექტებული, საფრანგეთის ლიდერობით შეიქმნა მუდმივი სტრუქტურული თანამშრომლობის ინიციატივა ევროკავშირში (PESCO); დაიდო საფრანგეთ-საბერძნეთის თავდაცვის ორმხრივი პაქტი, შეიქმნა ბრიტანეთი-პოლონეთი-უკრაინის სამმხრივი კავშირი.
როგორც უკრაინის ხელმძღვანელობა აცხადებს, ნატოში გაწევრიანების შეუძლებლობის შემთხვევაში, ის შეეცდება, ორმხრივი ან მრავალმხრივი უსაფრთხოების “ქოლგა” გადაიფაროს. რეგიონული ალიანსები ამის გაკეთების ერთ-ერთი გზაა. ჩანს, დიდი ბრიტანეთი, რომელსაც “გლობალური ბრიტანეთის” აღდგენის ამბიცია ამოძრავებს, ერთ-ერთ ამგვარ საშუალებად JEF-საც მოიაზრებს.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
