,
სტივენ სპილბერგის გახმაურებულმა შავ-თეთრმა ფსიქოლოგიურმა დრამამ «შინდლერის სია», რომელმაც შვიდი ოსკარი დაიმსახურა, მსოფლიო ეკრანები მოიარა და საქართველოშიც «ჩამოაღწია». ამდენად, საქართველოში ბევრი რამ იციან ამ ფილმის შესახებ, ისიც იციან, რომ საუკეთესო ფილმად აღიარებული კინოშედევრი ცნობილი ავსტრალიელი მწერლის, თომას კენელის არანაკლებ გახმაურებული წიგნის, «შინდლერის კიდობნის» ეკრანიზაციაა. სიუჟეტი კი ნაწარმოებისა და ფილმისა ერთდროულად მძიმეცაა და გასაოცარიც, თუ როგორ შეძლო ერთმა გერმანელმა მეწარმემ დაღუპვისგან ეხსნა 1200-მდე ებრაელი ჰოლოკოსტის დროს მეორე მსოფლიო ომის წლებში. მაგრამ ბევრმა როდი იცის, რომ თურმე ქართველებსაც გვყოლია «ჩვენი შინდლერი». ამჯერად სწორედ ქართველი შინდლერის შესახებ მოგითხრობთ.
ქართულ-ებრაული ურთიერთობის ისტორია სათავეს ათასწლეულთა სიღრმიდან იღებს. მასში გამორჩეული ადგილი უკავია II მსოფლიო ომის პერიოდს. მაშინ, როცა ემიგრაციაში გახიზნული ქართველობა თავადაც განსაცდელში იმყოფებოდა, მისმა არაერთმა წარმომადგენელმა თავდადებული მოქმედებით დაღუპვას გადაარჩინა არა მხოლოდ ქართველი ებრაელები, არამედ ისინიც, ვინც წარმოშობით საქართველოდან არ ყოფილა.
II მსოფლიო ომის დაწყებას ქართული ემიგრაცია არაერთგვაროვნად შეხვდა. მისმა მნიშვნელოვანმა ნაწილმა, რომელთა შორისაც ძირითადად სოციალ-დემოკრატები იყვნენ, გერმანიას უნდობლობა გამოუცხადა. თავიანთ მოკავშირედ კი დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთს მიიჩნევდნენ.
ქართველ ემიგრანტთა რადიკალურად განწყობილი ნაწილი, რომელიც მოქმედებდა პრინციპით «ჩემი მტრის მტერი - ჩემი მეგობარია», მიიჩნევდა, რომ II მსოფლიო ომში გამარჯვებული გერმანია ისევე დაეხმარებოდა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენაში, როგორც ეს I მსოფლიო ომის დროს მოხდა.
იმ ქართველთა საქმიანობის შესახებ, რომლებიც ომში გერმანელთა მხარდამხარ იბრძოდნენ, აზრთა სხვადასხვაობა დღემდე არსებობს. მათ საქციელს ზოგნი მართებულად, ხოლო ზოგნი - გაუმართლებლად მიიჩნევენ.
უდავოდ მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო გერმანიის ტყვეთა ბანაკებში თავმოყრილ ათეულ ათასობით ქართველ სამხედრო ტყვეთა (საბჭოთა კავშირის ყოფილ მოსამსახურეთა) ფიზიკურად გადარჩენა, რაც გერმანიის სამსახურში მდგარმა ქართველმა ემიგრანტებმა ამ ქვეყნის მესვეურთა დახმარებით მოახერხეს. ქართველ ემიგრანტთა შორის იყვნენ ისინიც, ვინც გერმანიის მესვეურთა ნდობით სარგებლობდნენ. მათ შორის პოლიტიკური გავლენითა და მაღალი ავტორიტეტით გამოირჩეოდნენ:
გერმანელთა ნდობით ასევე სარგებლობდნენ ემიგრანტები: «აბვერისა» და «გესტაპოს» (საიდუმლო პოლიცია) თანამშრომელი მიხეილ კედია; გერმანული შეიარაღებული ძალების ოფიცრები: ფრიდონ წულუკიძე, დიმიტრი შალიკაშვილი, გივი გაბლიანი, მიხეილ ალშიბაია, მიხეილ ქავთარაძე; «კავკასიის საგანგებო შტაბის» თანამშრომელი ალექსანდრე ცომაია; საქართველოს ყოფილი ელჩი გერმანიაში ვლადიმერ ახმეტელი; ქართული ნაციონალური კომიტეტის თავმჯდომარე მიხეილ წერეთელი, კიტა ჩხენკელი (საგარეო საქმეთა მინისტრ აკაკი ჩხენკელის ძმა), შალვა ამირეჯიბი და სხვები.
მიხეილ კედია იყო ვაჟი მექი კედიასი, რომელიც დამოუკიდებელი საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს განსაკუთრებულ რაზმს ხელმძღვანელობდა.
თავისი საქმიანობიდან გამომდინარე, მიხეილ კედიას თამამად შეგვიძლია ვუწოდოთ «ქართველი შინდლერი». საინტერესოა, როგორ ჩადგა იგი გერმანელთა დაზვერვისა და საიდუმლო პოლიციის რიგებში.
1940 წლის შემოდგომაზე, ოკუპირებულ პარიზში ჩავიდა გერმანიის მთავრობის საგანგებო წარმომადგენელი, რომელსაც დავალებული ჰქონდა ქართული ემიგრაციის საკითხის შესწავლა. მან გააუქმა პარიზში მოქმედი ქართული წარმომადგენლობა, ხოლო ოფისის მდივანი დააპატიმრა.
აუცილებელი გახდა სასწრაფოდ გამოენახათ ისეთი ვინმე, ვინც გერმანიის ხელისუფლების წინაშე შეძლებდა ქართული ემიგრაციის ინტერესთა დაცვას. იგი საფუძვლიანად უნდა ყოფილიყო გარკვეული არსებულ პოლიტიკურ ვითარებაში, სრულყოფილად სცოდნოდა გერმანული ენა.
ეს ფრიად საპასუხისმგებლო მისია ქართულმა ემიგრაციამ დააკისრა მიხეილ კედიას. იგი დიდხანს ცხოვრობდა გერმანიაში, დაამთავრა ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტი. დაკისრებული ამოცანა მან პირნათლად შეასრულა. მჭიდრო ურთიერთობა დაამყარა ყველასთან, ვინც ამა თუ იმ კუთხით უკავშირდებოდა საქართველოს და ქართული ემიგრაციის საკითხს. მის უახლოეს მეგობართა შორის იყვნენ: გერმანიის ყოფილი ელჩი საბჭოთა კავშირში, გრაფი ფრიდრიხ ვერნერ ფონ დერ შულენბურგი; როზენბერგის ხელმძღვანელობით მოქმედი აღმოსავლეთის სამინისტროს პოლიტიკური დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, პროფესორი გერჰარდ ფონ მენდე; SS-ის («დამცავი რაზმი» - გასამხედროებული ორგანიზაცია ნაცისტური პარტიის შემადგენლობაში) კავკასიური დეპარტამენტის უფროსი ერიხ ენგელჰაუპტი. საგულისხმოა, რომ სამივე მათგანი დაკავშირებული იყო 1944 წელს ჰიტლერის წინააღმდეგ მოწყობილ შეთქმულებასთან. აქედან პირველი სიკვდილით დასაჯეს, ხოლო მესამეს რუსეთის ფრონტზე უკრეს თავი.
მიხეილ ალშიბაია, მიხეილ კედია და გივი გაბლიანი გერმანელ ოფიცრებთან ერთად
ომის დაწყების შემდეგ ქართული ემიგრაციის ყველაზე მტკივნეულ პრობლემას წარმოადგენდა როგორც ქართველ სამხედრო ტყვეთა, ასევე ნაცისტთა კლანჭებში ჩავარდნილ ქართველ ებრაელთა გადარჩენა.
საფრანგეთის ოკუპაციის შემდეგ, ნაცისტებმა ამ ქვეყანაში მცხოვრები ქართველი ებრაელებიც დააპატიმრეს. მათ შორის იყო დამოუკიდებელი საქართველოს ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის მინისტრის ყოფილი მოადგილე იოსებ ელიგულაშვილი, რომელიც ქართველ ემიგრანტთა შორის დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა. ის იყო ერთ-ერთი ორგანიზატორი ქართული ეროვნული საგანძურის ევაკუაციისა საფრანგეთში. მისი მოხერხებულობის წყალობით, 1922 წელს საქართველოს დევნილმა მთავრობამ ხელსაყრელ ფასში შეიძინა პარიზთან ახლოს, ლევილში მდებარე მამული და ორსართულიანი სახლი. ამ უძრავმა ქონებამ ფასდაუდებელი სამსახური გაუწია ქართულ ემიგრაციას.
1940 წელს, როდესაც საფრანგეთში შეჭრილ გერმანელ ოკუპანტთა შიშით, პარიზელთა ნაწილი ტოვებდა მშობლიურ ქალაქს, იოსებ ელიგულაშვილმა სოლიდური თანხა გაიღო, რათა ეშოვა ავტომანქანა საქართველოს მთავრობის ყოფილი თავმჯდომარის, ნოე ჟორდანიას გადასარჩენად.
აქვე უნდა გავიხსენოთ, რომ 1940 წლის 14 თებერვალს, პარიზში, საქართველოს დამფუძნებელი კრების ემიგრაციაში მყოფი დეპუტატების წინაშე ნოე ჟორდანიამ ოფიციალურად დაგმო ნაცისტური გერმანიის პოლიტიკა და მხარი დაუჭირა გერმანიასთან მებრძოლ დასავლეთის სახელმწიფოებს.
ქართველ ემიგრანტთა ჩარევითა და მიხეილ კედიას მოხერხებულობის წყალობით, გერმანელებმა პატიმრობიდან გაათავისუფლეს იოსებ ელიგულაშვილი. ამის შემდეგ, იოსები მიხეილთან ერთად იბრძოდა ქართველ ებრაელთა გამოსახსნელად.
ებრაელთა გამოხსნას, ტიტანურ ენერგიასთან ერთად, უდიდესი გაბედულებაც სჭირდებოდა. ებრაელთა მფარველობაში მხილებულნი სასტიკად ისჯებოდნენ. ამის მიუხედავად, ქართველმა ემიგრანტებმა მაინც გადადგეს ეს ნაბიჯი და საკმაოდ შედეგიანადაც.
1941 წლის 10 მარტს პარიზის სამხედრო კომენდანტ დოქტორ შტენგერს გაეგზავნა საფრანგეთში მცხოვრებ ქართველ ებრაელთა მემორანდუმი. მასში აღნიშნული იყო, რომ ქართველი ებრაელები სემიტები კი არ არიან, არამედ ქალდეველები, რომლებმაც იუდაიზმი იწამეს და კავკასიაში დამკვიდრდნენ.
ეს იყო გერმანელთა მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზე საფრანგეთის მთავრობის წარმომადგენელ გრაფ დე ბრინიონისადმი გაგზავნილი იოსებ ელიგულაშვილის მემორანდუმი, რომელიც შემდეგ გერმანიის ხელისუფლებას გადაეცა. მასში გატარებულია ამგვარი აზრი: ქართველი ებრაელები იმდენად მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებული საქართველოსთან, რომ არასდროს მიუტოვებიათ იგი; ქართველებსა და ებრაელებს საერთო აქვთ ენა, ცხოვრების წესი, ეროვნული წეს-ჩვეულებანი, რის გამოც ისინი არიან ქართველი პატრიოტები, ნაციონალისტები და ვერაფრით ვერ გაიზიარებენ ვერც კომუნისტთა ინტერნაციონალისა და ვერც სიონისტურ მისწრაფებებს; ქართველი ებრაელობა არ გამოირჩევა რამე განსაკუთრებული ებრაული ნიშნებით; ისტორიას არ ახსოვს თუნდაც უმცირესი ანტაგონიზმი ქართველებსა და ებრაელებს შორის.
ხსენებული მემორანდუმი იოსებ ელიგულაშვილმა მეცნიერული არგუმენტებითაც შეამაგრა და აღნიშნა: 1. ქართველები არიან დოლიქოკეფალები (გრძელთავიანები), ებრაელები - ბრაქიკეფალები (მოკლეთავიანები). ვინაიდან ქართველი ებრაელებიც დოლიქოკეფალები არიან, ისინი ეთნიკურად არიან ქართველები და არა სემიტი ებრაელები; 2. ქართველი ებრაელები წარმოიშვნენ კავკასიაში გადასახლებულ ქალდეველთა იუდაიზაციის შედეგად; 3. თავის ქალის ფორმის გარდა, ქართველ ებრაელებს ქართველებთან აკავშირებთ: ცხვირის ინდექსი, ნიკაპის პროპორციები, საერთო ფიზიკური კონსტიტუცია.
აღსანიშნავია, რომ ეს არგუმენტაცია დასაბუთებულად მიიჩნიეს ნაცისტმა მაღალჩინოსნებმა, რომლებსაც ამაში დაბეჯითებით არწმუნებდნენ მათი ქართველი კოლეგებიც (ძირითადად მიხეილ კედია, გიორგი მაღალაშვილი და გივი გაბლიანი).
იმის დასამტკიცებლად, რომ ქართველი ებრაელები მხოლოდ სარწმუნოებით იყვნენ ებრაელები და არა ანთროპოლოგიურად, მათ ქართველი ემიგრანტები ერთხმად მოიხსენიებდნენ - «მოსეს რჯულის ქართველებად».
მიხეილ კედია (ცენტრში) მეუღლესთან ვალია ფაჩულიასთან და მეგობართან, კოტე კობახიძესთან ერთად
ყოველივე ზემოთქმულის შედეგად, ნაცისტებმა გააუქმეს ქართველ ებრაელთა დეპორტაციის განკარგულება. ამის წყალობით, 70-მდე ქართველი ებრაელი პირდაპირ სიკვდილს გამოჰგლიჯეს ხელიდან. ამასთანავე, მიხეილ კედიას მიერ დამზადებული ყალბი დოკუმენტებით სიკვდილს გადაარჩინეს არაქართული წარმოშობის (პოლონელი, რუსი, ფრანგი) ებრაელებიც. ამ კამპანიის შედეგად, დაახლოებით ათასზე მეტი ქართველი და ევროპელი იხსნეს, რამაც არნახულად აამაღლა ქართველ ემიგრანტთა ავტორიტეტი და მრავალი ახალი მეგობარი შესძინა მათ.
იოსებ ელიგულაშვილის ღვაწლს ასე აფასებდა ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის ყოფილი მინისტრი კონსტანტინე კანდელაკი: «იგი თვით ძველი და გამოცდილი ქართველი დიდმოხელეებისა და საქმის კაცების ყურადღებას და პატივისცემას იმსახურებდა... განსაკუთრებული განსაცდელი გადაიარა საფრანგეთის ოკუპაციის დროს, როცა ებრაელებს ებრაელობისათვის ოკუპანტები ასი ათასობით სპობდნენ. მთელი ქართველი ებრაელობა ამ დროს იოსებთან იყრიდა თავს და მისგან მოელოდა შველას: მისი ცოდნის, ენერგიისა და თავდადების იმედი ჰქონდათ. იოსებმა მოახერხა მთელი ქართული ემიგრაციის ერთსულოვნად დაინტერესება ქართველი ებრაელების გადარჩენით და მათი საკითხი საქართველოს ისტორიას დაუკავშირა. ამ საქმეში მან როგორც ქართველების, ისე უცხოელთა დახმარებაც მოიპოვა და რამდენიმე ასეული ქართველი ებრაელი დიდი ენერგიული მუშაობით სიკვდილს გადაარჩინა. ამ საქმემ დიდად ასწია მისი პრესტიჟი უცხოელ ებრაელთა თვალში და საქართველოსაც ახალი სიმპათიები შესძინა... იოსების ამ ბრწყინვალე საქმეს ვერ დაივიწყებს ვერც ქართველი ემიგრანტი ებრაელობა და ვერც საქართველოს ისტორია, რადგან ამ საქმით აღდგა უცხოელების თვალში საქართველოს ისტორიული ტრადიცია - ყველა ერისა და სარწმუნოების პატივისცემისა და დაცვის. თვითონ ასე აფასებდა ამას და ამბობდა ხოლმე: «ბევრი, ბევრი ქართველი დაგვეხმარა ჩვენ ამ საქმეში, ამას ვერ დავივიწყებთ; მაგრამ ყველაზე მეტად მაინც ის ქართველი დაგვეხმარა, რომელსაც საქართველოს ისტორია ეწოდებაო!..»
ყოველივე ზემოთქმულში იოსებ ელიგულაშვილს აქტიური მხარდაჭერა და მფარველობა სწორედ მიხეილ კედიამ გაუწია.
ემიგრანტ ალექსანდრე ცომაიას შეფასებით: «მიხეილ კედიამ... გამოიჩინა ტაქტი, ინტელექტი, საღი აზროვნებისა და ადამიანის გაცნობისა და დამეგობრების შესანიშნავი უნარი. ბერლინში მან მოახერხა მჭიდრო კავშირის დამყარება ყველა იმ პერსონასთან და განყოფილებასთან, რომელიც რაიმეთი უკავშირდებოდა საქართველოს საკითხს... კედიამ ბევრის მიღწევა მოახერხა... როგორ ეპყრობოდნენ ნაცისტები ებრაელებს - ყველასათვის ცნობილია. და მაინც, არც ერთ ქართველ ებრაელს ისინი არ შეხებიან. მიხეილ კედიამ შეუძლებელს მიაღწია, - მან მოახერხა სპეციალური სტატუსის მოპოვება ქართველ ებრაელთათვის და ასე გადაარჩინა არა მარტო ასობით მათგანის სიცოცხლე, არამედ სხვა ებრაელებისაც, რომლებიც თავს ქართველებად აცხადებდნენ».
მიხეილ კედიას დაეკისრა კონტროლი ქართველი ებრაელებისათვის პირადობის მოწმობის გაცემაზე. ამისთვის მან შექმნა ქართველ ებრაელთა კომიტეტი, რომელსაც სათავეში იოსებ ელიგულაშვილი ჩაუყენა. სწორედ აღნიშნული კომიტეტისა და «ქართველი ემიგრანტების საქმეთა სამმართველოს» თანხმობის შემთხვევაში, კომიტეტის თანამშრომელი, ემიგრანტი ა. ქორქია გასცემდა დაინტერესებულ პირებზე «ეროვნების დამადასტურებელ მოწმობას». «გესტაპოსა» და ქართველებს შორის აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებით ხშირი შეხლა-შემოხლის მიუხედავად, ეროვნების დამადასტურებელი მოწმობების გაცემა მაინც ისე ხერხდებოდა, როგორც ეს მიხეილ კედიასა და მის გუნდს სურდა. ამით მათ უამრავი ქართველი ებრაელი იხსნეს რეპრესიებისგან.
საგულისხმოა, რომ საფრანგეთის განთავისუფლების შემდეგ, ქართველთა თანადგომა ებრაელებმა სათანადოდ დააფასეს. საფრანგეთის ებრაელობამ, მთავარი რაბინის მეთაურობით, სასამართლო პროცესზე ერთხმად დაუჭირა მხარი მიხეილ კედიას და მოითხოვეს დაპატიმრებულ ა. ქორქიას გათავისუფლება. ისინი ყოველთვიურად ფინანსურად ეხმარებოდნენ მათ ოჯახებს, რაც არ შეწყვეტილა მიხეილ კედიას ოჯახის გერმანიიდან წასვლის შემდეგაც.
გერმანიის დამარცხების შემდეგ, მიხეილ კედია ჟენევაში გადასახლდა. 1946 წლის 3 მაისს მან ფიცის ქვეშ მისცა წერილობითი ჩვენება, რომელშიც ვკითხულობთ: «გერმანიის მიერ საფრანგეთის ოკუპაციის განმავლობაში, მე შევძელი უამრავი ქართველი და სხვა ეროვნების ებრაელი მეხსნა ზოგიერთი გერმანელი ფუნქციონერის დასჯისაგან. ამის გამო, მე ვიღებდი მადლიერების წერილებს პარიზის მთავარი რაბის - ვაისისაგან, Association Culturelle Sepharadite de Paris-დან და Groupement Georgien de Confession Mosaique-ს პრეზიდენტისაგან. ტექსტები აქ არის დართული. ხაზგასმით ვაცხადებ, რომ ამის გაკეთება შევძელი მხოლოდ სამი ჯენტლმენის შემწეობით საქართველოს კომიტეტიდან. ესენი არიან: გიორგი მაღალაშვილი, მიხეილ ალშიბაია და გივი გაბლიანი, რომლებსაც ამ საკითხზე ჩემნაირი შეხედულება ჰქონდათ და დახმარებაც გამიწიეს».
მიხეილ კედიას ზემოხსენებულ ჩვენებას თან ახლდა სათანადო დოკუმენტები, რომლებიც მის სიმართლეს ადასტურებდა.
1944 წლის 16 ოქტომბერს, პარიზის მთავარი რაბი იულიუს ვაისი მიხეილ კედიას წერდა: «ბატონ ელიგულაშვილისაგან შევიტყვეთ იმ დიდი სამსახურის შესახებ, რაც გაგიწევიათ ებრაული აღმსარებლობის მქონე თქვენი თანამემამულეებისათვის, დიდსულოვანი დახმარებით რასისტული კანონისაგან მათი გადარჩენით და მე ვუერთდები იმ მადლიერების გრძნობას, რასაც ისინი განიცდიან. გთხოვთ, მიიღოთ ჩემი მადლობა და დიდი პატივისცემა მათი კეთილდღეობის უანგაროდ დაცვისათვის».
პარიზში მოქმედი ებრაული კულტურის ასოციაციის საპატიო პრეზიდენტ ი. მოსერის მიერ 1944 წლის 18 ოქტომბერს მიხეილ კედიასადმი გაგზავნილ წერილში ვკითხულობთ: «ჩვენ პატივი გვქონდა ღრმა მადლიერება გამოგვეხატა მინისტრ ევგენი გეგეჭკორისა და მისი მეგობრებისათვის, რადგან ისინი შთამბეჭდავად გამოესარჩლნენ ჩვენს თანამორწმუნეებს გერმანელ მაღალჩინოსანთა წინაშე. გვინდა გადმოგცეთ, რაოდენ გავიხარეთ, როცა შევიტყვეთ თქვენი მამაცური და გულითადი ქმედების შესახებ.
გმადლობთ გულითადობისა და სამართლიანობის გრძნობისათვის, რომელიც ასე უხვად გააჩნია კეთილშობილი ქართველი ერის ტრადიციებს. თქვენ არა მარტო გაილაშქრეთ თქვენი ებრაელი მოქალაქეების დასაცავად, რისთვისაც ჩვენც ვიბრძოდით ოთხი წლის განმავლობაში, არამედ უფრო მეტიც - წარმატებით შეძელით გეხსნათ მრავალი მეგობარი საკონცენტრაციო ბანაკებიდან. თავს მოვალედ მივიჩნევთ, გულწრფელი მადლობა მოგახსენოთ, გამოვხატოთ თქვენდამი უდიდესი მადლიერება და მორალური კმაყოფილების ღრმა გრძნობა».
«მოსეს რჯულის ქართველთა კავშირის» პრეზიდენტ იოსებ ელიგულაშვილის მიერ 1944 წლის 15 აგვისტოს მიხეილ კედიასადმი გაგზავნილ წერილში ვკითხულობთ: «მოახლოებული განთავისუფლების ჟამს, ნება მომეცით ჩემი რელიგიის წარმომადგენლებისა და პირადად ჩემი სახელით გამოვხატო მადლიერება და დაფასება იმისა, რაც თქვენ ჩვენთვის გააკეთეთ. ჩვენ არ მოვტყუვდით რწმენაში, როცა თქვენში დავინახეთ ქართველი პატრიოტი, რომელიც ოკუპაციის დროს ჩვენს სიცოცხლესა და ინტერესებს დაიცავდა. გმადლობთ მამაცობისა და იმ შეუპოვრობისათვის, რაც გამოიჩინეთ ანტიებრაული კანონმდებლობისაგან ებრაელთა გამოსახსნელად. ამას გარდა, ებრაელების შეპყრობისას დაუყოვნებლივ აკეთებდით ყველაფერს მათ გასათავისუფლებლად. თქვენს ასეთ ქცევას არ გავუკვირვებივართ იმიტომ, რომ ვიცით თქვენი ერის ღირსეული ტრადიციების შესახებ. თავს უფლება მივეცი და შევატყობინე ყოველივე ეს პარიზის უფროს რაბინს და საფრანგეთის ებრაელთა რელიგიურ კავშირს, რომლებიც გამოხატავენ თავიანთ პატივისცემას და სურთ პირადად გადაგიხადონ მადლობა. კიდევ ერთხელ მადლობას გიხდით მთელი გულით და გვინდა დაგარწმუნოთ, რომ თქვენი საქმეები ყოველთვის წარუშლელად დარჩება ჩვენი და ჩვენს თანამოძმე ებრაელთა მეხსიერებაში».
ებრაელთა გადარჩენაში, მიხეილ კედიასა და ზემოხსენებული პირების გარდა, დიდი წვლილი შეიტანეს სხვა ქართველმა ემიგრანტებმაც. მათ შორის გამოირჩეოდნენ მოგვიანებით წმინდანად შერაცხული არქიმანდრიტი გრიგოლ ფერაძე და ზემოხსენებული შალვა მაღლაკელიძე, მაგრამ მათი მოღვაწეობის აღნიშნული კუთხით განხილვა უკვე ცალკე კვლევის საგანია.
ამრიგად, ემიგრაციაში მყოფ ქართველთა და ებრაელთა მეგობრობა კიდევ უფრო განმტკიცდა II მსოფლიო ომის პერიოდში, როდესაც ორივე ერის წარმომადგენლები უდიდესი საფრთხის წინაშე აღმოჩნდნენ. მათ არა მხოლოდ შეინარჩუნეს, არამედ განამტკიცეს ურთიერთპატივისცემისა და ურთიერთთანადგომის ის საუკეთესო ტრადიციები, რომლებიც თავიანთი წინაპრებისაგან მემკვიდრეობით ერგოთ. მიხეილ კედიას კი, ვინც გადამწყვეტი როლი შეასრულა მრავალი ქართველი ებრაელის სიცოცხლის გადარჩენაში, თამამად შეიძლება ეწოდოს - «ქართველი შინდლერი».
(ავტორი: ნიკო ჯავახიშვილი)
ჟურნალი ”ისტორიანი”, 2011 წლის მარტი, #3
