USD 2.7433
EUR 2.8862
RUB 2.7214
თბილისი
ნიკოლოზ მესხიძე-ამერიკაში მოღვაწე მეცნიერი
თარიღი:  2211
1999 წელს ჩავირიცხე ჯორჯიის შტატის ტექნიკურ უნივერსიტეტში, ატმოსფეროს შემსწავლელი მეცნიერების მიმართულებით. სადისერტაციო ნაშრომი ჯერ არ მქონდა არჩეული, როცა ერთ-ერთი პროფესორის, Bill Chameides-ის კლასი-ბიოგეოქიმიური ციკლები ავიღე. ამ კლასში ყველა სტუდენტი საკურსო ნაშრომად ერთ ელემენტს ირჩევდა და მის ციკლს- ატმოსფეროს, ბიოსფეროს, ჰიდროსფეროს და ლითოსფესროში შეისწავლიდა. მე რკინა ავირჩიე. ახლაც მახსოვს, კურსის ბოლოს, ჩემი შრომის წარდგენის შემდეგ, ბილი ჩემს ოფისში შემოვარდა და მკითხა, სად წაიკითხე ,რაც შენ პრეზენტაციაზე მოყევიო. მე ვუთხარი, რომ ეს ჩემით მოვიფიქრე. მაშინ ბილმა შემომთავაზა, მასთან დამეწყო მუშაობა და ეგ თემა ერთად შეგვესწავლა. ბილი მსოფლიოში ცნობილი მეცნიერი, ამერიკის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი იყო და მეც დავთანხმდი.
 
წყალმცენარეები (მინიატურული ორგანიზმები ოკეანეში), ისევე როგორც ხეები, დედამიწაზე ახდენენ ნახშირორჟანგის(CO 2 ) შთანთქმას. ხეებისგან განსხვავებით, როცა წყალმცენარეები კვდებიან, ნაწილი ამ ნახშირბადის იძირება ოკეანეში, სადაც ის ათასობით წლის განმავლობაში შეიძლება შეინახოს. ამიტომ ითვლება, რომ წყალმცენარეებს ისტორიულად დიდი გავლენა ჰქონდათ დედამიწაზე ნახშირორჟანგის რეგულაციაში. იმისათვის, რომ მცენარეებმა, ცხოველებმა, და ადამიანებმა იარსებონ, საჭიროა მათ ორგანიზმში რაღაც რაოდენობით რკინის ქონა. რადგან რკინა ძნელად იხსნება ოკეანეში, ოკეანის 30 დან 50% მდე ფართობში წყალმცენარეების გავრცელება შეზღუდულია რკინის არქონით. 2000 წლამდე მეცნიერები თვლიდნენ, რომ ნაპირიდან მოშორებით ოკეანეში რკინის ფიქსირებული რაოდენობა მტვრის სახით ჩადიოდა, ატმოსფეროს გავლით. ჩემმა სადოქტორო ნაშრომმა აჩვენა, რომ რკინის მხოლოდ მცირე ნაწილი, რომელიც რეაქციაში შევიდოდა ატმოსფეროს ზოგიერთ გაზებთან (SO 2 , HNO 3 ), იყო ბიოლოგიორად აქტიური. ამ იდეას თავის დროზე ბევრი მეცნიერი სკეპტიკურად შეხვდა, მაგრამ დღეს ის ყველამ აღიარა და მსოფლიო მასშტაბით ასობით ლაბორატორია და ატმოსფეროს მოდელირების ჯგუფი მუშაობს ამ განხრით. ის ქიმიური მექანიზმი, რომელიც მე წამოვაყენე, დღეს-დღეობით გამოიყენება თითქმის ყველა ატმოსფეროს შემსწავლელ მოდელიში.
 
რა თქმა უნდა, ამ კუთხით კიდევ ბევრია გასაკეთებელი. 2006 წლიდან რაც პროფესორის თანამდებობაზე დავიწყე მუშაობა ჩრდილოეთ კაროლინის უნივერსიტეტში, ჩემი სამეცნიერო გუნდი სხვადასხვა ფედერალური ფონდების (DOE, NSF, NASA) დახმარებით აქტუალურად მონაწილეობს ამ პრობლემის გადაჭრაში. რამდენიმე წლის წინ, ჩვენ გამოვაქვეყნეთ სტატია, სადაც ლაბორატორიულ ცდებზე დამყარებით ვაჩვენეთ, რომ თუ ატმოსფეროში მობილიზირებული რკინა რეაქციაში შევიდოდა ზოგიერთ ორგანულ ნივთიერებასთან, მისი ბიოუნარიანობა საგრძნობლად შეიცვლებოდა ოკეანეში. ამასთან დაკავშირებით ჩავატარე საერთაშორისო კონფრენცია კოლორადოში და ამ ზაფხულს (იმედია კოვიდი ხელს არ შეგვიშლის), კიდევ ერთს ვატარებ ჩრდილოეთ კაროლინაში. სადოქტოროს დაცვის შემდეგ ღრუბლების ურთიერთობით დავინტერესდი. ატმოსფერული ნაწილაკების რაოდენობას დიდი გავლენა აქვს ნალექებზე და ღრუბლების მიერ მზის სხივების არეკვლაზე. რადგან კაცობრიობა ძლიერად ვცვლით ატმოსფეროში აეროზოლების რაოდენობას, ამიტომ აეროზოლების და ღრუბლების ურთიერთობა ყველაზე მნიშვნელოვანი თემაა მომავალი კლიმატის ცვლილების უკეთ პროგნოზირებისთვის. მე განსაკუთრებით დამაინტერესა ოკენის წყალმცენარეების ეფექტმა ღრუბლებზე. ვისწავლე, როგორ გამეზარდა წყალმცენარეები ლაბორატორიაში და როგორ გამეზომა მათ მიერ გამოყოფილი სხვადასხვა გაზები და ორგანული ნივთიერებები, რომლებიც გავლანას ახდენდნენ ატმოსფეროში არსებულ ნაწილაკებზე. ჩემმა სამეცნიერო ჯგუფმა სხვადასხვა ფონდების (DOE, NSF, NASA) დახმარებით შექმნა პირველი მოდელები ოკეანის წყალმცენარეების მიერ ატმოსფეროში გაზებისა და ორგანული ნივთიერებების ამოფრქვევის დასათვლელად. ეს მოდელები ახლა კლიმატის ცვლილების უკეთ პროგნოზირებისთვის გამოიყენება.
 
როცა ოკეანიდან ამოსულ ორგანულ ნივთიერებებზე ვმუშაობდი, შევამჩნიე, რომ მარილების ატმოსფეროში ამოდინების ყველა მოდელი დამყარებული იყო ლაბორატორიულ ცდებზე. არ არსებობდა ინსტრუმენტი, რომელიც გაზომავდა ოკენიდეან მხოლოდ მარილების ნაკადს, განასხვავებდა ატმოსფეროში მყოფი ყველა დანარჩენი ნაწილაკისაგან. ეს რომ წარმოიდგინოთ, დაახლოებით ისეთი პრობლემაა, თივის ზვინში რომ ნემსს ეძებდე. მარილების რაოდენობის კარგი ცოდნა კი მნიშვნელოვანია, რადგან ისინი ამავე დროს არიან მიკროსკოპული ნაწილაკები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ოკეანის თავზე განლაგებულ ღრუბლების მახასიათებლებზე. ოთხი წელი დაგვჭირდა, რათა შეგვექმნა ინსტრუმენტი, რომელიც ამას შეძლებდა. ინსტრუმენტის კალიბრაცია მოხდა ქარის გვირაბში და მერე ის წყნარ ოკეანზე, ჰავაის ჩრდილოეთით, კრუიზზე წავიღეთ. აგრეთვე სამი სეზონის განმავლობაში გვქონდა ეს ინსტრუმენტი ჩრდილოეთ კაროლინის სანაპიროზე. ჩვენმა გაზომვებმა აჩვენა, რომ მარილების ამოდენა ოკეანიდან იმაზე გაცილებით ნაკლები იყო, ვიდრე ყველა გლობალური მოდელი ითვალისწინებდა.
 
ატმოსფერულ ნაწილაკებს ნეგატიური ეფექტი აქვთ ატმოსფეროს დათბობაზე. ჩვენი ანალიზით, გლლობალური დათბობა უფრო მძიმე შედეგებს იქონიებს ,ვიდრე ამას თანამედროვე მოდელები წინასწარმეტყველებენ. სხვა პრობლემები, რომელზეც ბოლო რამდენიმე წელია დავიწყე მუშაობა, მოიცავს ლადარების მეშვეობით ატმოსფერული ნაწილაკების ქიმიური შედგენილობის დადგენას, ატმოსფეროში ახალი ნაწილაკების შექმნას და მათი ნაკადების გაზომვას, ასევე ურბანულ ცენტრებში 10 ნანომეტრზე ნაკლები ნაწილაკების წყაროების დადგენას.
 
რამდენიმე კონფერენციაზე ვიყავი მიწვეული საქართველოში, ჩავატარე საერთაშორისო კონფერენციები, ვორკშოპები, და წავიკითხე ლექციები თბილისსა და ბათუმში, ვესაუბრე სტუდენტებს და ახალგაზრდა მეცნიერებს. საქმიანი ურთიერთობა მაინც ვერ შედგა. ვერც სახელმწიფო დონეზე მივაღწიე წინსვლას. მაგალითად იტალიაში ყოფნის დროს შევხვდი საერთაშორისო თეორიული ფიზიკის ცენტრის დირექტორს, Seifallah Randjbar-Daemithe-ს, რომელიც დამპირდა, რომ UNESCO-ს დახმარებით საქართველოში გახსნიდა ამიერკავკასიის კლიმატის შემსწავლელ ცენტრს და მოამზადებდა ქართველ მეცნიერებს, რომლებიც სომეხ და აზერბაიჯანელ მეცნიერებთან ერთად ამ ცენტრში შეძლებდნენ შემდეგ მუშაობას. საჭირო იყო, ეს ყველაფერი სახელმწიფო დონეზე გაფორმებულიყო. ჩემდა სამწუხაროდ, იმ დროინდელმა განათლების მინისტრმა, გიორგი შერვაშიძემ, ჩვენი შეხვედრის დროს განმიცხადა, რომ მსგავსი ცენტრის გახსნა საქართველოს ინტერესებში არ შედის.საბოლოოდ იმედს მაინც ვიტოვებ, რომ საქართველოში სიტუაცია შეიცვლება, მეცნიერება დაფასდება და მეტი ინტერესი იქნება, რომ საზღვარგარეთ მოღვაწე ქართველმა მეცნიერებმა მონაწილეობა მიიღონ საქართველოს უკეთესი მომავლის მშენებლობაში.
ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.