USD 2.6859
EUR 2.8804
RUB 2.9145
თბილისი
ია მჭედლიშვილი-ამერიკაში მოღვაწე ქართველი მხატვარი
თარიღი:  782
უცნაური იყო ამერიკაში ჩემი წამოსვლა. 1999 წელს მეუღლესთან ჩამოვედი, რომელიც ვირჯინიის უნივერსიტეტის ეპილეფსიის ნეიროფიზიოლოგიური საფუძვლების ლაბორატორიაში მუშაობდა. სამ პატარასთან ერთად ვიყავი. ვისაც ახსოვს 90-იანების საქართველო, ჩვენი ქვეყნისთვის უმძიმესი პერიოდი იყო - ნაომარი, მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობა, კორუფცია, კრიმინალი, უშუქობა. სერიოზული პრობლემების წინაშე ვიდექით თითოეული ადამიანი და სწორედ ამ პერიოდში მომიწია წამოსვლა. სულაც არ ვფიქრობდი, რომ ქვეყანას ვტოვებდი, რაღაცნაირი ინერცია იყო. არეული და ქაოსური სიტუაციიდან უცბად მოვხვდი დალაგებულ, მშვიდ და გაბრდღვიალებულ პატარა საუნივერსიტეტო ქალაქში, ჩარლოტსვილში. თითქოს ყოველდღიური პრობლემები უკან დარჩა, მაგრამ ასეც არ იყო.
 
კულტურული განსხვავება ახალი გამოწვევების წინაშე გაყენებს ადამიანს. ქვეყანაში რაც უფრო მაღალია ცხოვრების დონე, უფრო მეტის სწავლა გიწევს სამოქალაქო კუთხით, რაც ავტომატურად მოიცავს ელემენტარულ ადამიანურ ურთიერთობებს და თითქოს ახლიდან ყალიბდება კომუნიკაციის ჩვევები. ეს არ არის უმტკივნეულო, მაგრამ, თამამად ვიტყოდი, ძალიან სასარგებლო პროცესია, რაც ბევრ რამესთან ერთად გასწავლის საკუთარ თავთან კომფორტულად ყოფნას და ჩვეულებრივ ადამიანს მოქალაქედ გადაგაქცევს. ეს უწყვეტი პროცესია. ჩამოსვლიდან მალევე გავიცანი არაჩვეულებრივი ადამიანი, მხატვარი-კოლექციონერი რიჩარდ ფრიმანი. დავიწყე მის სახელოსნოში მუშაობა, სადაც რესტავრაცია უკეთდებოდა ანტიკურ ნახატებს და არა მარტო ნახატებს, სხვადასხვა მასალით შესრულებულ დაზიანებულ ნამუშევრებს.. შეუფასებლად ბევრი მასწავლა მისტერ ფრიმანმა და ასევე ძალიან გამომადგა საქართველოში მიღებული ჩემი ადრეული გამოცდილება, როცა ხელოვნების მუზეუმში ვმუშაობდი ქსოვილების რესტავრატორ შესანიშნავ კატო კაცაძესთან. სერიოზული ნამუშევრები შემოდიოდა, თვალებს არ ვუჯერებდი, პოულ ქლის (Poul klee) ნამუშევარი რომ დამიდეს წინ. თავიდან ხელი მიკანკალებდა. პიკასოს მოზრდილ გრაფიკას უკვე გამოცდილი შევხვდი.
 
პარალელურად საკვირაო სკოლაში ვმუშაობდი ხატვის მასწავლებლად და შემდეგ ბავშვებისთვის გავაკეთე კერძო კლასები. ვასწავლიდი არა ხატვას, არამედ ხედვას. რადგან ვფიქრობ, სანამ ხელში აიღებ ფუნჯს, მანამდე უნდა დაინახო, რა დახატო. დანახვა კი პროცესია აღმოჩენის, შესწავლის, შეყვარების, გაბრაზების, იმედგაცრუების, საკუთარ თავთან კამათის და კრიზისისაც კი, რაც შანსს გვაძლევს, თუ სწორად გამოვიყენებთ, წავალთ წინ. მოკლედ, ხედვის უნარი ანალიზთან ერთად ყველანაირ ემოციას მოიცავს და ძალიან საინტერესოს ხდის ჩვენს ცხოვრებას . საოცარი გრძნობაა, როცა სხვას აძლევ შენს გამოცდილებას და კიდევ უფრო საოცარია, როცა ეს გაცემა ამართლებს. 2006 წელს გადავედი პიცბურგში. ქალაქში, სადაც დაიბადა ენდი უორჰოლი, მდიდარი ისტორიით და მუზეუმებით - ყოფილი ინდუსტრიული ქალაქი, რომელიც ნელ-ნელა გადაქცეულიყო არტქალაქად. შეჩერებულ, მიტოვებულ ქარხნებში გამოფენები ეწყობოდა. ძალიან გამიჭირდა რესტავრაციის მიტოვება, მაგრამ სწორედ ამ პერიოდმა მაინც საკუთარ სურვილებთან მიმიყვანა. აქტიურად დავიწყე ხატვა, მივიღე მონაწილეობა ჯგუფურ გამოფენებში ატლანტაში - Gertcev Gallery და პიცბურგში - Iron City Brewery. მერე იყო ფოტოგრაფიით გატაცება და ეს გატაცება ისეთ ადიქციაში გადაიზარდა, წყლის თემაზე საერთაშორისო ფოტოკონკურსში მივიღე მონაწილეობა. სხვადასხვა ქვეყნიდან წარდგენილი მრავალი ათასი ფოტოდან მხოლოდ ასი ფოტო დატოვეს და ამ ასიდან მე-11 ადგილი მერგო. ეს ფოტოები გამოეფინა ქალაქ კამპინასში(ბრაზილია) და შემდეგ ნიუ-იორკის ექსპო-ცენტრში. პროექტის სახელწოდება იყო World Water Imege Exhibit (WWIC).
 
ამავე წელს პორტუგალიურმა ფოტო ჟურნალმა - “HSOT! Magazine”-მა 2013 წლის პირველ ნომერში შეიტანა ჩემი ფოტო, რომელზეც საქართველოს პარლამენტის ყოფილი შენობის (ქუთაისში) ინტერიერია გამოსახული. მაგრამ ყველა ჩემი გაფრთხიალება მაინც თითებთან ჩერდება. ფუნჯი, გრაფიტი, ბურღი, მაკრატელი, სანთელი, სულ ერთია რით, მთავარია ზედაპირზე - ტილო, ფურცელი, ქვიშა, მინა..- კვალი დავტოვო. ჩემი თემაა- ემოცია. თავს ვთვლი პორტრეტისტად. მე მგონი, სხვები ექსპრესიონისტად მთვლიან, ალბათ ასეც არის. ყველა პორტრეტი მე ვარ, მაშინაც როცა სხვას ვხატავ. სამ ნაწილად ვყოფ ჩემს პორტრეტებს - როგორი მინდა ვიყო, როგორი ვარ და როგორი არ მინდა ვიყო. მიუხედავად სხვადასხვა მიმართულებისა და სხვადასხვა მასალით მუშაობისა, ჩემთვის სახის ემოციის ხატვა ყველაზე საინტერესოა. ემოციას შევადარებდი ნოტების, ბგერების უსასრულო კომბინაციას , რომელიც მუსიკის გარდა ვიღაცისთვის აბსტრაქტული, გადღაბნილი ხმაურიცაა, მაგრამ ეს ხმაური ზოგჯერ უფრო საინტერესო და ინფორმაციულია, ვიდრე დალაგებული და სისტემური .
 
არასოდეს ვმალავდი ჩემს დამოკიდებულებას ზღვარს გადასული ტრადიციების მიმართ, მაგრამ არ ვთვლი, რომ ქართული კონტექსტიდან ამოვვარდი, უბრალოდ მიმაჩნია , სპეციფიკური კულტურა და ტრადიციები არ უნდა ათამაშებდნენ ადამიანებს. პირიქით, ადამიანები უნდა მართავდნენ მათ. ასეც ვიტყოდი, ტრადიციები კი არ უნდა გვაკონტროლებდეს, ჩვენ უნდა ვაკონტროლებდეთ ტრადიციებს. დღეს განვითარებული ქვეყნების წარმატება, ადამიანური რესურსების გამოყენების თვალსაზრისით, სწორედ ამ ფუნდამენტზეა დაშენებული - ერთი, როგორც ცალკე, რიგითი ადამიანის უნიკალურობაზე. ასეთ ქვეყნებში სწორედ ამიტომ ეძლევა პრიორიტეტი განათლებას. ვგულისხმობ არა მხოლოდ საგანმანათლებლო სისტემას, არამედ ეს არის მთელი პროცესი მშობლის ბავშვთან ურთიერთობებიდან დაწყებული, სახლის გარეთ სოციუმში დამოკიდებულების, როგორც ფენომენის, ტოლერანტობის, კრიტიკული აზროვნების, უფრო შეფასების ვიდრე განსჯის და ბოლო-ბოლო ზრდილობის ჩვევები. ამიტომ ასეთ ქვეყნებში რთულია ადამიანებით თამაში, მათით მანიპულირება. სწორედ ამიტომ არ სრულდება ჩემში ის აქტი, დავტოვე ქვეყანა და რაღაც ასეთი. მინდა საქართველოშიც ასე იყოს. მართალია ძალიან ნელა, მაგრამ მაინც ამისკენ მივდივართ . ვფიქრობ, ბოლო თაობის ემიგრაციას ძალიან გაუმართლა. ციფრულმა ხანამ , ახალმა ტექნოლოგიებმა უამრავ ადამიანს მისცა საშუალება, შეიძლება გეოგრაფიულად მოწყვეტილი იყო , მაგრამ არა სოციალურად ან პოლიტიკურად ან და თუნდაც კულტურულ ასპექტში. ეს ძალიან დიდი პრივილეგიაა . მეც არ ვარ გამონაკლისი და ვიყენებ ამ შესაძლებლობას. რაც აქ ვარ, საქართველოში დაახლოებით ათამდე გამოფენაში მივიღე მონაწილეობა. ვცდილობ ყველა პროექტი კონკრეტულ, ვიტყოდი, პრობლემურ კონცეფციაზე ავაგო. ხოლო გამოფენა , რომელიც ხელოვნების მუზეუმში იყო წარმოდგენილი, ძალიან ემოციური იყო ჩემთვის. დაარქივებული დაკითხვის ოქმი ხელში შემთხვევით ჩამივარდა და ეს ამბავი, კონკრეტულად კი ჩემი პაპის ტრაგიკული ცხოვრება, გახდა ამ თემაზე მუშაობის ინსპირაცია. 22 წლის უნიჭიერესი ბიჭი, რომელიც ბერიას ბრძანებით დახვრიტეს. ექსპოზიცია სამ ნაწილად იყო წარმოდგენილი - ინსტალაცია, ფერწერა და ვიდეო. ამ სამ ვექტორში ავსახე საკუთარი ხედვა, პერსონალური წარმოსახვა და ჩემეული ფორმა მივეცი ისტორიულ ტრაგედიას . პირველადი რეფლექსიით ჩვენ ვხედავთ იმას, რასაც ზედაპირზე მონოტონური ცხოვრება გვთავაზობს, მაგრამ სინამდვილე არასოდესაა ზედაპირზე. პროექტს დავარქვი “მიგდებული მეხსიერება” ( Neglected Memory)
 
ზოგადად, ამ კითხვებზე პასუხებით დაუსრულებლად შეიძლება საუბარი, ამიტომ მინდა ერთი წინადადებით დავასრულო - ფიქრი, ანალიზი და უწყვეტი კამათი საკუთარ თავთან.
თბილისი
"თელასი" - თბილისის ქუჩები რომელთაც 26 აპრილს დენი გაეთიშებათ

სხვადასხვა სამუშაოების ჩატარების გამო 26 აპრილს ელექტრომომარაგება დროებით შეიზღუდება

ჩუღურეთის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 17:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თამარ  მეფის  გამზირის, აღმაშენებლის გამზირის (ნაწილობრივ),  რკინიგზის  სადგურის  მიმდებარე  ტერიტორიის, ხუდადოვის,  ჩხიკვაძის,   მესხის,  არგვეთის, ტყეშელაშვილის, მანგლისის, ზაქარაიას, მანჯგალაძის, ქურდიანის, ჩერნიშევსკის, ჯავახიშვილის, არჩილ და გია ქურდიანების, ჩიქობავას, ნეკრასოვის, აბასთუმნის, სამღერეთის, გოგოლის,  ჩუბინაშვილის, ფოცხვერაშვილის, თევდორე მღვდლის, კონსტიტუციის და წინამძღვრიშვილის ქუჩების  მაცხოვრებლებს.

ნაძალადევის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 17:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: გურამიშვილის გამზირის (ნაწილობრივ), დიდი ჯიხაიშის, ბენდელიანის, სანერგეს,  იმერეთის,  ცოტნე დადიანის,  წმინდა მელქისედექ I, კავთისხევის,  ჭყონდიდელის,  დეპოს,  მრევლიშვილის, კოხრეიძის, საყვირის, სვანეთის,  იფნევის,  იფნის,  კვერნაულის,  ზვარეთის,  დვირის და ედისის ქუჩების მოსახლეობას.   

საბურთალოს რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: პეკინის  გამზირის (ნაწილობრივ), ჭაბუა ამირეჯიბის გზატკეცილის, გმირთა მოედნის მიმდებარე ტერიტორიის, მზიურის მიმდებარე ტერიტორიის, კოსტავას, ბალანჩივაძეების,    რამიშვილის, ჩიქოვანის, კუტუზოვის, გამრეკელის, ცაგარელის, ცინცაძის და მიცკევიჩის   ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 13:00 საათიდან 15:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თამარაშვილის და კარტოზიას ქუჩების მოსახლეობას.   

გლდანის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თიანეთის გზატკეცილის, გლდანის ხევის, სოფელი გლდანის, გაზის დასახლების,  ანდრონიკაშვილის,  კაჭარავას, ჯანჯღავას და კბილაშვილის ქუჩების მოსახლეობას.   

ისნის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თელავის,  წინანდლის,  კობარეთის და ზურაბიშვილის ქუჩების მოსახლეობას.   

დიდუბის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: აღმაშენებლის გამზირის მე-10 კილომეტრის, სამხედრო გზატკეცილის, დიღმის მასივის I კვარტლის,  ბოხუას, ტერევერკოვის, ბელიაშვილის, ბერძენიშვილის,  ჩაჩუას,  ჭიაურელის,  ერისთავის,  ლუბლიანას,  ჯორჯ  ბალანჩინის და  გოგიძის ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: დავით  აღმაშენებლის  გამზირის (ნაწილობრივ),  მარშალ გელოვანის  გამზირის,  მტკვრის მარჯვენა  სანაპიროს, დიღმის მასივის II კვარტლის (ნაწილობრივ),  ბაქრაძის,  უზნაძის,  დუმბაძის და დგებუაძის ქუჩების მოსახლეობას.   

ვაკის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: ბაგების,  წყნეთის გზატკეცილის, ჭავჭავაძის გამზირის (ნაწილობრივ),  წყნეთის და ტაბლიაშვილის   ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 19:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: წყნეთის  გზატკეცილის, ქობულეთის და შროშის ქუჩების მოსახლეობას.   

მთაწმინდის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 15:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: დაბა წავკისის (ნაწილობრივ), დაბა ტაბახმელას (ნაწილობრივ), კირილე უკლებას, მთაწმინდის,  ბესიკის, მოსიძის,  ჩიტაძის და კრავეიშვილის ქუჩების მოსახლეობას.   

კრწანისის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: რუსთავის გზატკეცილის, გორგასლის, კოტე აფხაზის, ცინცაძის,  ნაკაშიძეების, ავლევის, ყავლაშვილის, ვერცხლის, ოქრომჭედლების და დიუმას ქუჩების მოსახლეობას.   

სამგორის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: კახეთის გზატკეცილის (ნაწილობრივ),  ვარკეთილის მეტროს  მიმდებარე ტერიტორიის,  ვარკეთილის IV მიკრორაიონის II რიგის, აგრარული უნივერსიტეტის დასახლების, აეროდრომის დასახლების, ვაზისუბნის დასახლების IV მიკრორაიონის, ჯავახეთის, ჩაჩუას, ხომლელის, ხვედელიძის, კალოუბნის,  უძოს,  მხარგრძელის,  17 შინდისელი  გმირის,  შანდორ  პეტეფის,  რამიშვილის, წულუკიძის, მანდელშტამის, ლაღიძის და ლიზა ნაკაშიძე-ბოლქვაძის     ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: ვარკეთილი-3 I, V მიკრორაიონების, ვარკეთილის მასივის ზემო პლატოს, აეროდრომის დასახლების, ნავთლუღის დასახლების, მერვე ლეგიონის დასახლების, კახეთის გზატკეცილის, ზემო ალექსეევკის დასახლების, ქვემო ალექსეევკის დასახლების, აეროპორტის დასახლების,  ბერი გაბრიელ სალოსის, თრიალეთის, კალოუბნის, შუამთის, ჯავახეთის, ნაკაშიძე-ბოლქვაძის, ჯიქიას, ორბელების, ხარაბაძის, კვაჭანტირაძის, ანდღულაძის, ქობულაძის, კაკაბეთის, წალენჯიხის, ბუკისციხის, კობცოვის,  ბეგიაშვილის, ონაშვილის, ანთიმოზ ივერიელის, ტატიშვილის, მანდელშტამის, ლაღიძის, ქიზიყის,  იგოთის,  ლოლაძის,  კაცხის და კაჭარავას  ქუჩების მოსახლეობას.   

 

კომპანია ბოდიშს უხდის მომხმარებლებს შექმნილი დისკომფორტის გამო. სამუშაოების დასრულების შემდეგ აბონენტებს ელექტრომომარაგება აღუდგება.

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.