ბრიტანული გაზეთის „დეილი ტელეგრაფის“ (The Daily Telegraph) 25 მარტის ნომერში გამოქვეყნებულია სარედაქციო სტატია სათაურით „თურქეთის დემოკრატიას დაცვა ესაჭიროება: რითი ჰგავს რეჯეფ ერდოღანი ვლადიმერ პუტინს“. პუბლიკაციაში განხილულია თურქეთში ამ დღეებში მიმდინარე მნიშვნელოვანი პოლიტიკური პროცესის - სახალხო გამოსვლებისა და მიტინგების მიზეზები.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი რეგულარულად აწყდება გამოწვევებს თავისი ავტოკრატული მმართველობის გამო, მაგრამ საინტერესო ისაა, რომ იგი იმარჯვებს იმ არცევნებში, რომელიც მას, ყველა წესისა და რიგის მიხედვით, აუცილებლად უნდა წაეგო. 2023 წელს მან უარყო პროგნოზები, რომ საპრეზიდენტო არჩევნებში დამარცხდებოდა, რომ მისი მმართველობის ხანგრძლივი პერიოდი თავის ლოგიკურ დასასრულს უახლოვდებოდა და ამ დროს კვლავ გაიმარჯვა - პრეზიდენტობა კიდევ ხუთი წლის ვადით გაიგრძელა.
რეჯეფ ერდოღანი თურქეთს 2003 წლიდან ხელმძღვანელობს - იგი ხან ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი იყო, ხან პრეზიდენტის პოსტი ჰქონდა დაკავებული. რეჯეფ ერდოღანს ბევრი აკრიტიკებდა (და აკრიტიკებს), მაგრამ მას ყოველთვის პოულობდა შესაძლებლობას, რომ მათი იმედები გაეცრუებინა და ხელისუფლებაში დარჩენილიყო. ასეთი პოლიტიკური დრეგრძელობის ძირითადი მიზეზი ისაა, რომ თურქეთის ლიდერი და მისი პარტია მთლიანად აკონტროლებს ქვეყნის მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს.
ბოლო დროს პრეზიდენტმა გადაწყვიტა ესარგებლა თავისი გავლენით ქვეყნის სასამართლო სისტემაზე - მისი ბრძანებით სტამბოლის მერი ექრემ იმამოღლუ დააკავეს (მთავარი ოპოზიციური ორგანიზაციის - სახალხო-რესპუბლიკური პარტიის წევრი). სასამართლოს გადაწყვეტილებით, უკვე ყოფილ მერს - კორუფციის, მექრთამეობისა და ტერორიზმის ხელშეწყობის ბრალდებით - პატიმრობა მიესაჯა, მაგრამ რეჯეფ ერდოღანს ზედმეტი მოუვიდა და, როგორც იტყვიან ხოლმე, უკიდურესობაში გადავარდა: სტამბოლის მერის დაპატიმრებამ ქვეყნის უდიდეს ქალაქში საყოველთაო სახალხო მღელვარება გამოიწვია.
რეჯევ ერდოღანის ბევრი კრიტიკოსის აზრით, ასეთი მოქმედება რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის მმართველობის მეთოდებს ჰგავს - კრემლის ბინადარიც იგივენაირად ცდილობს გაუსწორდეს თავის პოლიტიკურ ოპონენტებს: მოახდინოს მათი დისკრედიტირება და მეტოქეები საპყრობილეში გაგზავნოს.
ექრემ იმამოღლუ ამას წინათ თურქეთის [ქემალისტურმა] სახალხო-რესპუბლიკურმა პარტიამ თავის კანდიდატად დაამტკიცა 2028 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში. ერთი შეხედვით, რეჯეფ ერდოღანის მოქმედება გაკვირვებას იწვევს: მას, თურქეთის კონსტიტუციით, პრეზიდენტობის კანდიდატად წამოყენების უფლება აღარ აქვს... მაგრამ, როგორც ზოგიერთი მისი არაკეთილმსურველი მიუთითებს, სწორედ აქ ჩანს მისი კიდევ ერთი მსგავსება ვლადიმერ პუტინთან - რეჯეფ ერდოღანი, ალბათ, ფიქრობს, რომ მას კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანა და თავისი უფლებამოსილების გაგრძელება შეუძლია.
პრეზიდენტის გარემოცვა აცხადებს, რომ რეჯეფ ერდოღანს არაფერი შეხება არ აქვს სასამართლოსთან ექრემ იმამოღლუს დაპატიმრების თაობაზე - თურქეთში დემოკრატიული სასამართლო სისტემაა და მასზე პრეზიდენტის კონტროლი არ ვრცელდებაო, მაგრამ თურქებს მმართველი სამართლიანობისა და განვითარების პარტიის განცხადებებისა არ სჯერათ. აშკარაა, რომ სტამბოლის მერის დაპატიმრება სწორედ იმ ფაქტმა გამოიწვია, რომ იგი პრეზიდენტობის კანდიდატად დასახელდა.
თურქეთში მსგავსი სამოქალაქო მღელვარებები ადრეც ბევრჯერ მომხდარა, მაგრამ შემდეგ ჩაწყნარებულა. გლობალური დაძაბულობების ფონზე თურქეთისათვის სტაბილურობის შენარჩუნება აუცილებელია - ქვეყანა ნატოს წევრებს შორის მეორე ადგილზეა ტავისი სამხედრო ძლიერების - არმიის მრავალრიცხოვნებისა და თანამედროვე შეიარაღების მხრივ, ხოლო მის ტერიტორიაზე აშშ-ის ბაზებია განლაგებული, ბირთვული იარაღის ჩათვლით.
თურქეთის ლიდერმა უნდა აჩვენოს დასავლეთს, რომ იგი თავის ნატოელ დემოკრატიულ მოკავშირეთა ბანაკში რჩება, არ მიბაძავს თავის რუს კოლეგას - არ გაიზიარებს მოსახლეობის წინააღმდეგ მისი ბრძოლის ტაქტიკას და დროულად შეწყვეტს ძალადობას თანამოქალაქეების მიმართ, რომელთა პროტესტს ობიექტური საფუძველი აქვს.
წყარო: https://www.telegraph.co.uk/opinion/2025/03/23/turkish-democracy-must-be-defended/
ბრიტანულ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს“ (ავტორი – კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული მეორადი სანქციების ათდღიანი ვადა და მოცემულია მათი სავარაუდო შედეგები.
გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:
დონალდ ტრამპმა, ალბათ, ყველაზე საუკეთესო და შესაფერისი დრო შეარჩია თავისი მეორადი ეკონომიკური სანქციების ახალი ვადის გამოცხადებისათვის, რომ რუსეთს ნავთობისა და გაზის გაყიდვით მიღებული შემოსავლები შეუმცირდეს და უკრაინაში ომი შეწყვიტოს.
დონალდ ტრამპს სამჯერ ეგონა, რომ ვლადიმერ პუტინი სამშვიდობო მოლაპარაკების აუცილებლობაში დაარწმუნა, მაგრამ სამჯერვე, როგორც კი სატელეფონო საუბარი მთავრდებოდა, რუსეთის არმია უკრაინული ქალაქების დასაბომბად რაკეტებსა და დრონებს უშვებდა.
აშშ-ის პრეზიდენტის მხრიდან იმის დაგვიანებული აღიარება, რომ „პუტინი მას თურმე ათამაშებდა და ომის გასაგრძელებლად დროს იგებდა“, იმას ნიშნავს, რომ როგორც იქნა, „ტრამპი აბობოქრდა“ და თავის რუს კოლეგას ათდღიანი ვადა დაუწესა ცეცხლის შესაწყვეტად. თუ კრემლი თეთრი სახლის მოთხოვნას არ დაეთანხმება, ძალაში შევა ახალი მომატებული საბაჟო ტარიფები იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც რუსეთისაგან ნავთობს ყიდულობენ. სანქციის მიზანი და განხორციელების პროცედურა ასეთია: აშშ რუსული იაფი ნავთობისა და გაზის მოყვარული ქვეყნების – ინდოეთის, ჩინეთის (და ალბათ, თურქეთის და სხვების) მიერ წარმოებულ იმპორტირებულ პროდუქციაზე მომატებულ საბაჟო ტარიფებს დააწესებს. მათი ფასი იმდენად გაძვირდება, რომ ამერიკაში მყიდველი აღარ ეყოლება, ანუ ინდური და ჩინური კომპანიები დაზარალდებიან. ზარალის თავიდან ასაცილებლად იგივე ქვეყნები იძულებულნი გახდებიან, რომ რუსეთისაგან ნავთობისა და გაზის შესყიდვა შეწყვიტონ, რის შედეგადაც რუსეთს შემოსავლები შეუმცირდება, ანუ კრემლს აღარ ექნება თანხები უკრაინასთან ომის გასაგრძელებლად. რუსეთი ცეცხლს შეწყვეტს და სამშვიდობო მოლაპარაკებაზე დათანხმდება.
კონგრესში ზოგიერთი დეპუტატი უფრო რადიკალურად არის განწყობილი, რომლებიც 500%-იან სანქციების დაწესებას მოითხოვენ.
უეჭველია, რომ დონალდ ტრამპი სერიოზულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ მან იძულებული გახადა იაპონია და ევროკავშირი სავაჭრო ხელშეკრულებების დადებისას აშშ-ის მოთხოვნებზე დათანხმებულიყვნენ, განა თეთრი სახლი კრემლის წინაშე უკან დაიხევს?
როგორც კი ინდოეთი და ჩინეთი მტკივნუულ დარტყმას იგრძნობენ ამერიკასაგან, ისინი იძულებულნი გახდებიან რუსეთისაგან ნავთობ-გაზის შესყიდვა შეამცირონ (ან საერთოდ შეწყვიტონ). ამით დაინგრევა ვლადიმერ პუტინის გენერალური გეგმა რუსეთის იმპერიული ძლიერების აღდგენის შესახებ.
რუსეთი უკრაინის ფრონტზე წარუმატებლობას განიცდის. მართალია, კრემლმა დრონებითა და რაკეტებით უკრაინული ქალაქების დაბომბვა გააძლიერა, მაგრამ ფაქტია, რომ მაისში დაწყებულ შეტევას რუსეთის არმიისათვის რაიმე მნიშვნელოვანი წარმატება არ მოუტანია. ვლადიმერ პუტინი ბოლო დროს მუდმივად ცდილობს რომელიმე მსხვილი უკრაინული ქალაქის დაპყრობას, მაგრამ უშედეგოდ – პოკროვსკს და კონსტანტინოვკას ისევ უკრაინელები აკონტროლებენ. უკრაინელები მამაცურად იბრძვიან, რუსები უამრავ ჯარისკაცს კარგავს – კრემლის ზარალმა უკვე მილიონს მიაღწია დაღუპულებისა და დაჭრილების სახით. ეს ნიშნავს ყოველდღიურად 1080 რუსი მებრძოლის დაღუპვა-დასახიჩრებას.
ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი ათასკილომეტრიან ფრონტის ხაზზე რაიმე წარმატებას მიაღწევს მას შემდეგ, რაც დონალდ ტრამპი უკრაინას მეტ იარაღს მიაწვდის. უკრაინელებს თუ იარაღი საკმარისი რაოდენობით ექნებათ, ისინი რუსებს უკან დაახევინებენ და საეჭვოა პუტინმა ის ტერიტორია შეინარჩუნოს, რაც ბოლო დროს დაიპყრო. კრემლს ირანის იმედიც აღარ ექნება, რადგან თეირანი მნიშვნელოვნად არის დასუსტებული ისრაელთან (და აშშ-სთან) ამასწინანდელი საჰაერო შეტაკების გამო.
არის იმის ნიშნებიც, რომ თვითონ ვლადიმერ პუტინს მისსავე გარემოცვაში ბევრი არ ეთანხმება, რასაც მოსკოვში მიმდინარე საკადრო წმენდა მოწმობს. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ჩინოვნიკი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ამთავრებს, ცნობილი ოლიგარქები კი ქვეყნიდან გაქცევის დროს იქნენ დაკავებულები. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ოფიცერი, რომლებსაც ყოფილ თავდაცვის მინისტრთან სერგეი შოიგუსთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ, დაპატიმრებულები იქნენ კორუფციის ბრალდებით.
იმ სიძნელეების მასშტაბს, რასაც ვლადიმერ პუტინი შეეჯახა ომის გამო, მოწმობს ის ფაქტი, რომ იგი იძულებული გახდა გასულ კვირას ყოველწლიური სამხედრო-საზღვაო აღლუმის ჩატარება გაეუქმებინა – უკრაინაში განცდილი დიდი დანაკარგების გამო.
ამრიგად, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება ვადების შემცირების თაობაზე დროულია – ის იმ დროს იქნა მიღებული, როცა ვლადიმერ პუტინს, ყოყოჩობის მიუხედავად, ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ გაგრძელების ვარიანტები უმთავრდება.
თუ რუსეთის პრეზიდენტი გამოფხიზლდება და მიხვდება, რომ მას უკრაინაში ომის მოგების შანსი არ აქვს, მას სხვა არჩევანი არ ექნება იმის გარდა, რომ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას დათანხმდეს – ცეცხლი შეწყვიტოს და სამშვიდობო მოლაპარაკება დაიწყოს.