USD 2.7191
EUR 3.2020
RUB 3.4463
თბილისი
ზურაბ დათუაშვილი - ისტორიკოსის (უშანგი სიდამონიძე) გასამართლება
თარიღი:  1928

ისტორიკოსი და ჟურნალისტი ზურა დათუაშვილი თავის ფესიბუკის გვერდზე, 1972 წლის 14 აპრილს პარტიის თბილისის საქალაქო კომიტეტში,ისტორიკოს უშანგი სიდამონიძის გაასამართლების შესახებ გვიყვება:

"1972 წლის 14 აპრილს პარტიის თბილისის საქალაქო კომიტეტში უჩვეულო სხდომა გაიმართა, რომელზეც, არც მეტი, არც ნაკლები, გაასამართლეს ისტორიკოსი უშანგი სიდამონიძე და მისი ორი წლის წინ გამოცემული წიგნი - “საქართველოს ბურჟუაზიულ-დემოკრატიული მოძრაობისა და სოციალისტური რევოლუციის გამარჯვების ისტორიოგრაფია”. მიღებული იქნა სპეციალური დადგენილება, რომელიც 27 აპრილს გამოქვეყნდა გაზ. “კომუნისტში”. მის თაობაზე დეტალურად ქვემოთ აღვნიშნავ.
ვინ იყო უ. სიდამონიძე და რით დაიმსახურა უმაღლესი პარტიული ეშელონის ასეთი რისხვა?
უ. სიდამონიძე იყო ისტორიკოსი, ოღონდ თხემით ტერფამდე და არა მხოლოდ დიპლომით. იგი მუშაობდა ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტში, ასევე - თსუ-ში და აქტიურად იკვლევდა მეოცე საუკუნის საქართველოს ისტორიის საკითხებს.
დარგის სპეციალისტებისთვის კარგადაა ცნობილი უ. სიდამონიძის ნაშრომები: საკანდიდატო დისერტაცია - “ამიერკავკასიის ფედერაციული რესპუბლიკის შექმნა და მისი როლი სახალხო მეურნეობის აღდგენის საქმეში (1921-1925)”, “თბილისის მშრომელთა ბრძოლა საბჭოთა ხელისუფლების გამარჯვებისთვის საქართველოში მენშევიკთა ბატონობის პერიოდში”, “ქალაქის თვითმმართველობის მოსამსახურეთა 1919 წლის მარტის გაფიცვა თბილისში”, “ამიერკავკასიის ხალხთა მეგობრობა სოციალიზმის დროს”, “ქართული ისტორიული მეცნიერების განვითარება საბჭოთა კავშირის კავშირის კომუნისტური პარტიის XX ყრილობის შემდეგ” (ეს ბოლო ორი გამოკვლევა დაიბეჭდა იმ დროისათვის უაღრესად პრესტიჟულ სამეცნიერო ჟურნალში История СССР), “ქართველთა მონაწილეობა დიდი სამამულო ომის პარტიზანულ ბრძოლებში” (არჩილ ჯინჭველაძესთან ერთად). ცალკე აღნიშვნის ღირსია 1961 წელს რუსულ ენაზე გამოქვეყნებული გამოკვლევა - Грузины, народние мстители, რომელშიც გაშუქებული იყო ქართველთა მონაწილეობის საკითხი ევროპის ქვეყნების ანტიფაშისტური წინააღმდეგობის მოძრაობაში.
თითქოსდა, არაფერი განსაკუთრებული. სათაურების მიხედვით, საქმე გვაქვს ტიპოლოგიურად საბჭოურ ნაშრომებთან, მაგრამ მათი გაცნობისას დაკვირვებული თვალი მაინც შეამჩნევს რაღაც არასაბჭოურს. მათში აქცენტი ძირითადად გადატანილია საკითხის ფაქტოლოგიურ მხარეზე და ნაკლებად იგრძნობა ტრაფარეტული იდეოლოგიური შეფასებები.
პირველი სერიოზული ნიშანი, რომ უ. სიდამონიძის სახით საქმე გვქონდა არა კლასიკურ, მარქსისტული იდეოლოგიით აღჭურვილ მკვლევართან, გამოჩნდა მის 1966 წელს დაბეჭდილ ნაშრომში - ეროვნული საკითხი (1917 წელი). თვით ასეთი სათაურის მიმართება თარიღთან შეიცავდა რაღაც უჩვეულოსა და კრამოლურს, რამაც შეაფიქრიანა ოფიციოზი. წიგნში იმდენად არასაბჭოურად იყო განხილული თემა, რომ ავტორი მაშინვე მოექცა სათანადო სამსახურების ყურადღების ქვეშ. ეს გასაოცარი არც იყო. მკვლევარმა, პირველმა ჩვენს საისტორიო მეცნიერებაში, მოახდინა სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტიის რეაბილიტაცია, რაც წარმოუდგენელი თავხედობა იყო დოგმატური ისტორიოგრაფიის გადასახედიდან.
თუმცა, ეს მხოლოდ ჟურნალი იყო. მთავარი და დრამატული მოვლენები 1970-72 წლებში განვითარდა და როგორც დასაწყისში აღვნიშნე, ავტორის პარტიული გასამართლებით დაგვირგვინდა.
ამ სკანდალური ისტორიის მიზეზი იყო უ. სიდამონიძის 1970 წელს გამოქვეყნებული შესანიშნავი მონოგრაფია - საქართველოს ბურჟუაზიულ-დემოკრატიული მოძრაობისა და სოციალისტური რევოლუციის გამარჯვების ისტორიოგრაფია (1917-1921 წლები), რომელიც მან სადოქტორო დისერტაციად წარადგინა.
თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ეს იყო არა მხოლოდ არასაბჭოთა, არამედ, ეპოქის გათვალისწინებით - ანტისაბჭოთა გამოკვლევა, რომელსაც არაფერი ჰქონდა საერთო მარქსისტულ დოგმატიკასთან. საკმარისია ითქვას თუნდაც ის, რომ ამ ნაშრომში მკვლევარმა პოზიტიური შეფასება მისცა 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლობის აქტს.
პირდაპირ გასაოცარია, როგორ მიაღწია ამ წიგნმა სტამბამდე იმდროინდელი იდეოლოგიური წნეხის პირობებში, თუმცა, ფაქტია, რომ ასე მოხდა. ნაშრომს ჯერ კიდევ დაბეჭდვამდე მაღალი შეფასება მისცეს სპეციალისტებმა: შ.ხანთაძემ, არჩ. ბარამიძემ, ნ. როდონაიამ. დადებითი რეცენზიები დაწერეს ც. კალანდაძემ და გრ. მარგიანმა. იმის მიუხედავად, რომ “მთავლიტის” (იგივე საბჭოთა ცენზურის) თავმჯდომარეს, გ. ვარდოსანიძეს, უარყოფითი მოსაზრება ჰქონდა, წიგნი მაინც დაიბეჭდა გამომცემლობა “მეცნიერების” ეგიდით.
ისტორიის ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოს სხდომაზე გადაწყდა, უ. სიდამონიძის წიგნისთვის მსვლელობა მიეცათ ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად.
სათქმელად იოლია, გადაწყდაო. რეალურად, საბჭოს სხდომაზე 1971 წლის 19 იანვარს რეტროგრადთა ჯგუფმა აკად. ანდრია აფაქიძის
მეთაურობით სცადა, ჩაეგდოთ საკითხი. მათ წამოაყენეს მთელი რიგი ბრალდებები ავტორის მიმართ, ხაზი გაუსვეს იმას, რომ წიგნი შეიცავდა უხეშ იდეოლოგიურ შეცდომებს, გადახრებს ოფიციალური პარტიული შეფასებებისგან და მისი ამ სახით დაშვება საკვალიფიკაციო ნაშრომად დაუშვებელიაო. ა. აფაქიძეს მხარი დაუჭირა ი. კაჭარავამ და, რამდენად გასაოცარიც არ უნდა იყოს, ზ. ანჩაბაძემ, ასევე, რამდენიმე პარტისტორიკოსმა. სამაგიეროდ, უ. სიდამონიძის სასარგებლო პოზიცია გამოხატა ისტორიის ინსტიტუტის დირექტორმა, გ. მელიქიშვილმა და პროფ. პრ. რატიანმა. ამ უკანასკნელმა ა. აფაქიძეს ირონიულად შენიშნა - არქეოლოგი კაცი ხარ და რას მივაწეროთ შენი ასეთი უეცარი “დაინტერესება” მეოცე საუკუნის ქართული ისტორიოგრაფიით? რაღაც ვერ ვიხსენებ შემთხვევებს, რომ აქამდე ვინმეს სადისერტაციო ნაშრომს ასე დეტალურად გასცნობოდიო.
ცხადია, პრ. რატიანმა მშვენივრად იცოდა, რომელი ინსტანციიდან მობერილ ქარზე იყო მომართული ა. აფაქიძის ფლუგერი.
რეტროგრადთა მცდელობის მიუხედავად, საბჭომ კენჭისყრით დადებითად გადაწყვიტა საკითხი და მსვლელობა მისცა უ. სიდამონიძის ნაშრომს. მას ოფიციალურ ოპონენტებად შეურჩიეს პროფესორები - ნ. მახარაძე, ნ. სტურუა და აკ. სურგულაძე. წიგნი სარეცენზიოდ გადაეგზავნა მარქსიზმ-ლენინიზმის ინსტიტუტის თბილისის ფილიალს.
რეტროგრადები დანებებას არ აპირებდნენ. მომავალი დაცვა რომ სკანდალის გარეშე არ ჩაივლიდა, ამაზე ბევრი რამ მეტყველებდა, თუნდაც ის ფაქტი, რომ ნ. მახარაძე შეშინდა და მოულოდნელად ოპონენტობაზე უარი განაცხადა, თუმცა თავიდან დათანხმდა.
დისერტაციის დაცვა 1971 წლის 22 ივნისს გაიმართა და დრამატულად ჩაიარა. უ.სიდამონიძის მხარდამჭერებმა იგივე პოზიცია დააფიქსირეს. კრიტიკული შენიშვნების მიუხედავად, დადებითი იყო ოფიციალური ოპონენტების შეფასება. რამდენად გასაოცარი არ უნდა იყოს, ასევე დადებითი დასკვნა წარმოადგინა პროფ. გრ. ჟვანიამ მარქსიზმ-ლენინიზმის ინსტიტუტიდან (გავიხსენოთ, რომ ამ ინსტიტუტის დირექტორი იყო ყოფილი პარტიული ფუნქციონერი, პროფ. დევი სტურუა).
ცალკე აღნიშვნის ღირსია, რომ სადისერტაციო ნაშრომზე დადებითი გამოხმაურება წარმოადგინეს რუსის ისტორიკოსებმა, ვ. სალოვმა და ვ. ილერიცკიმ.
იმის მიუხედავად, რომ მოწინააღმდეგებმა პარტიულ-იდეოლოგიური პოზიციებიდან კრიტიკის ცეცხლი დაანთეს, ისინი მაინც უმცირესობაში აღმოჩნდნენ. სადისერტაციო საბჭომ 31 ხმით ათის წინააღმდეგ უ. სიდამონიძეს ისტ. მეცნ. დოქტორის ძიებული ხარისხი მიანიჭა.
სამეცნიერო პაექრობაში დამარცხებულმა რეტროგრადებმა საკითხი პარტიულ ინსტანციაში გაასაჩივრეს, რასაც მოჰყვა პარტიის თბილისის საქალაქო კომიტეტის ზემოთ ნახსენები სხდომა.
სხდომაზე კრიტიკის ქარცეცხლში გაატარეს უ.სიდამონიძის ნაშრომი, როგორც მავნე და იდეოლოგიურად მცდარი. ავტორს და წიგნის რედაქტორს, პრ. რატიანს პარტიიდან გარიცხვა დაუპირეს, მაგრამ მერე “დიდსულოვნად” აპატიეს იმ მოტივით, რაკი მათ აღიარეს დაშვებული “შეცდომები” (სინამდვილეში მეცნიერს ერთი ნაბიჯი თან არ გადაუხვევია პრინციპული პოზიციიდან, მაგრამ კომუნისტებს თვითონვე არ აწყობდათ საკითხის ზედმეტად აყროლება). ისტორიის ინსტიტუტის დირექტორს, აკად. გ. მელიქიშვილს და პარტორგანიზაციას საყვედური გამოუცხადეს პოლიტიკური სიფხიზლის მოდუნებისთვის. მკაცრად შეაფასეს გამომცემლობა “მეცნიერების” მუშაობა იდეოლოგიურად მავნე ნაშრომის პუბლიკაციისთვის. მოსცხეს მარქსიზმ-ლენინიზმის ინსტიტუტსაც…
აღსანიშნავად ერთი კურიოზული ფაქტი საქალაქო კომიტეტის სხდომიდან. მასზე, სხვებთან ერთად, სიტყვით გამოვიდა 31-ე ქარხნის დირექტორი ხვედელიანი, რომელმაც ზედმეტი გულმოდგინება გამოიჩინა პარტიული ფუნქციონერებისთვის თავის მოსაქონად და სერიოზულად განაცხადა - ამ წიგნმა ჩვენი ქარხნის მუშების შრომის ნაყოფიერებაზე უარყოფითად იმოქმედა და იმ თვეში გეგმა ვერ შესრულდაო. ეს სიტყვები იმდენად კომიკურად ჟღერდა, რომ ვიღაცამ რეპლიკა ესროლა- ეს რა ნაკითხი მუშები გყოლიათო.
ერთი სიტყვით - ატყდა პარტიული ხრიგინი.
რაც მთავარია, საქალაქო კომიტეტმა რეკომენდაციით მიმართა ისტორიის ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოს, რათა ამ უკანასკნელს თავიდან განეხილა უ. სიდამონიძისთვის მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხის მინიჭების საკითხი.
ალბათ, ძნელი მისახვედრი არაა, რას ნიშნავდა 70-იანების დასაწყისში ამგვარი “რეკომენდაცია”.
დანარჩენი, როგორც იტყვიან, ტექნიკის საქმე იყო.
საბჭო შეიკრიბა და, საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ, იძულებული გახდა, გაეუქმებინა წინა გადაწყვეტილება. უ. სიდამონიძეს ჩამოართვეს ერთხელ უკვე დამსახურებულად მიკუთვნებული სამეცნიერო ხარისხი.
მეცნიერს არც ამ სხდომაზე დაუხევია უკან და პრინციპულად იცავდა საკუთარ პოზიციას.
ამით შემეძლო დამესრულებინა, მაგრამ ერთ დეტალს ვერაფრით ავუვლი გვერდს.
ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოს წევრთაგან ცხრა ისტორიკოსმა, მაღალი პარტიული ინსტანციის მოთხოვნის საწინააღმდეგოდ, კენჭისყრის დროს მაინც არ დაუჭირა მხარი უ. სიდამონიძისთვის დოქტორის ხარისხის ჩამორთმევას.
მე მათი ვინაობა არ ვიცი.
ჩემი უღრმესი პატივისცემა ამ ადამიანებს, რადგან მათი ქმედება, ეპოქის სულისკვეთებიდან გამომდინარე, ნამდვილად წარმოადგენდა სამოქალაქო გმირობის მაგალითს…"
მიყევით ბმულს - ზურა დათუაშვილი
ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.