USD 2.7180
EUR 3.1871
RUB 3.4624
თბილისი
«Gumhuriyet» (თურქეთი): „რით დასრულდება აშშ-ის პაიკის როლი: ამერიკა უკრაინის პრეზიდენტს გამოიყენებს და...“
თარიღი:  591

თურქულ გაზეთ „ჯუმჰურიეთში“ (Gumhuriyet) დაბეჭდილია სტატია სათაურით „რით დასრულდება აშშ-ის პაიკის როლი: ამერიკა უკრაინის პრეზიდენტს გამოიყენებს და...“ (ავტორი - მეჰმედ ალი გიულერი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

თებერვალში სამ დედაქალაქში სამი სამიტი გაიმართა და სამივეზე უკრაინის საკითხი განიხილეს.

ერ-რიადში, საუდის არაბეთის დედაქალაქში, ერთმანეთს აშშ-სა და რუსეთის დელეგაციები შეხვდნენ - მოლაპარაკების პირველი ეტაპის სახით, შემდეგ კი უკრაინაში ცეცხლის შეწყვეტას და სამშვიდობო ხელშეკრულების დადებას უკვე დონალდ ტრამპი და ვლადიმერ პუტინი განსაზღვრავენ.

პარიზში, საფრანგეთის დედაქალაქში, ევროპელი ლიდერები შეიკრიბნენ და პროტესტი გამოხატეს იმის გამო, რომ ევროპა, აშშ-ის „წყალობით“, უკრაინის პრობლემის დარეგულირებას გაეთიშა.

ანკარაში, თურქეთის დედაქალაქში ერთმანეთს რეჯეფ ერდოღანი და ვოლოდიმირ ზელენსკი შეხვდნენ და წუხილი გამოხატეს, რომ ამერიკამ, ევროპასთან ერთად, უკრაინის საკითხზე მოლაპარაკების პროცესიდან თურქეთიც და უკრაინაც გამოთიშა.

სად იყო ზელენსკი სამი წლის განმავლობაში?

უკრაინის პრეზიდენტმა, თურქ კოლეგასტან ანკარაში გამართულ ერთობლივ პრეს-კონფერენციაზე განაცხადა, რომ მან ერ-რიადში დაგეგმილი ვიზიტი გადადო და დაამატა, რომ არასწორია უკრაინის საკითხის გადაწყვეტა უკრაინის ზურგსუკანო. მაგრამ არ უთქვამს, რომ მან ვიზიტი თვითონ კი არ გადადო, არამედ ამერიკამ გადაადებინა. უბრალოდ, ვაშინგტონს არ სურდა უკრაინის ვადაგასული პრეზიდენტის მონაწილეობა მოლაპარაკებაში. ზოგიერთი წყაროს თქმით, თითქოსდა ზელენსკი იმიტომ არ წავიდა ერ-რიადში, რომ არ სურდა ლეგიტიმაცია მიცემოდა მოლაპარაკებებს მისი იქ ყოფნით.

დონალდ ტრამპი გაბრაზდა: „მითხრეს, რომ უკრაინა უკმაყოფილოა - „რატომ არ მივიწვიეთ ერ-რიადში. მაგრამ ზელენსკის სამი წლის განმავლობაში შეეძლო გარიგება ომის შეწყვეტაზე უფრო ადრე დაედო“.

განა დონალდ ტრამპი მართალი არ არის? მართლაც სად იყო ზელენსკი, რატომ არ შეწყვიტა ომი? ჩვენ კარგად გვახსოვს, რომ რუსეთის შეჭრის პირველ კვირეებში მოლაპარაკება ჯერ ბელარუსში დაიწყო, შემდეგ სტამბოლში გაგრძელდა, თითქმის მიღწეული იქნა შეთანხმება, მაგრამ ამერიკული და ბრიტანული დაზვერვების მოთხოვნით, უკრაინელებმა მოლაპარაკების მაფიდა დატოვეს. ჩავიდა კიევში ბრიტანეთის იმდროინდელი პრემიერ-მინისტრი ბორის ჯონსონი და ზელენსკის უთხრა, ხელი არ მოაწერო არაფერს, მიდი, ომი გააგრძელე და ჩვენ დაგეხმარებითო. მერე მას ენტონი ბლინკენმაც მხარი აუბა.

რატომ ეს-რიადი და არა სტამბოლი?

რეჯეფ ერდოღანისათვის არასასიამოვნო იყო, რომ რუსეთ-აშშ-ის პირველი მოლაპარაკება უკრაინაში ომის შეწყვეტის თაობაზე ერ-რიადში გაიმართა. ზელენსკისთან ერთად ჩატარებულ პრეს-კონფერენციაზე პრეზიდენტმა განაცხადა, რომ  „თურქეთი იდეალური ადგილია პუტინ-ტრამპის მოლაპარაკებისათვის, რომელიც, სავარაუდოდ, ახლო მომავალში ჩატარდებაო“.

ერ-რიადის და არა სტამბოლის არჩევა მოლაპარაკების ადგილად, როგორც ჩანს, იმ მიზეზებმა განაპირობეს, რომ საუდის არაბეთთან აშშ-ც და რუსეთიც კარგ დამოკიდებულებაში არიან, რუსეთი კი თურქეთით უკმაყოფილოა - სირიის მოვლენების წახალისების გამო.

და მაინც, როგორც ჩანს, არანაკლებ მნიშვნელოვანი (და, ალბათ, მთავარი!) მიზეზი ისაა, რომ თურქეთი ამ ეტაპზე უკრაინის ომისადმი ნეიტრალური ქვეყანა არ არის. იმ დროს, როცა ამერიკის ადმინისტრაცია თვლის, რომ უკრაინა დათმობებზე უნდა წავიდეს, თურქეთი აცხადებს ერთგულებას უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ (თითქმის „წითელ ხაზად“ ანკარისთვის) და თავის თავს უფრო მეტ „ყირიმელად“ თვლის, ვიდრე თვითონ „ყირიმელი თათრები“. ამ ფაქტორმა თურქეთის შანსი შეამცირა - ყოფილიყო სამიტის მასპინძელი ქვეყანა - განსაკუთრებით რუსეთის თვალში.

ევროპის შეშფოთება რუსეთ-აშშ-ის ალიანსის გამო

დონალდ ტრამპისა და ვლადიმერ პუტინის განზრახვით - დაასრულონ რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტი მხოლოდ ორმხრივი მოლაპარაკებით - ბრიუსელი სერიოზულად განერვიულდა. სანერვიულო მიზეზი კი მართლაც არსებობს: ევროკავშირი ჯერ  აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტმა ჯეიმს ვენსმა მიუნჰენის უსაფრთხოების კონფერენციაზე საჯაროდ „გაამათრახა“, შემდეგ კი სპეწარმომადგენელმა კიტ კელოგმა პირდაპირ უთხრა ევროპელებს - თქვენი ადგილი ერ-რიადში არ იქნებაო. ევროპელი ლიდერები შეფუცხუნდნენ, სასწრაფოდ შეიკრიბნენ პარიზში, მაგრამ ვერაფერი გადაწყვიტეს.

შექმნილი სიტუაცია ყველაზე კარგად და ზუსტად დაახასიათა საფრანგეთის პრემიერ-მინისტრმა ფრანსუა ბაირუმ: „ჩვენ მოწმენი ვართ პუტინ-ტრამპის ისეთი დღემდე არარსებული და წარმოუდგენელი კავშირისა, რომელიც ევროპას თავის საკუთარ ტერიტორიაზე მარგინალად აქცევს. საშინელებაა იმის ყურება, თუ რაოდენ სუსტია ევროკავშირი ამ მიმართულებით“.

უკრაინის ვასალიზაციის ტრამპისეული გეგმა

საწყენია, აბა, რა... მდგომარეობა ისეთია, როგორც ამერიკელი კომენტატორი მაქს ბლუმენტალი ამბობს: „ვოლოდიმირ ზელენსკი მიხვდა, რომ მსახურებს ბატონების საქეიფო მაგიდაზე არ პატიჟობენ“. კიევისათვის ეს არასასიამოვნო დასკვნა გამომდინარეობს იმ მტკივნეული სიტუაციიდან, რომელშიც ზელენსკიმ თავისი ქვეყანა შეიყვანა... აშშ-ის აზრით, იგი მხოლოდ პაიკია, თანაც არალეგიტიმური და ისეთი ქვეყნის „მეთაური“, რომელიც კორუფციაში „იხრჩობა“.

ახლა დონალდ ტრამპი ვოლოდიმირ ზელენსკის უკრაინის აშშ-ის ვასალ ქვეყნად გადაქცევისათვის გამოიყენებს: რასაც უნდა, იმას უკარნახებს და გააკეთებინებს. ზელენსკი იშვიათმიწა მინერალების ხელშეკრულების დადებაზე ჯერ უარს აცხადებდა, მაგრამ ახლა იძუებული გახდა დათანხმებულიყო...

მათ, ვისაც იმპერიალიზმის იმედი აქვთ და იმპერიალისტთა სტრატეგიასთან ინტეგრირდებიან, როგორც ძალიან ხშირად ხდება ხოლმე, იყენებენ და შემდეგ ნაგავში ისვრიან... ამ შემთხვევაში უკრაინელი ხალხი იჩაგრება, რომლის ტერიტორიას ამერიკა ექსპლოატაციას გაუწევს.

ეს ყველაფერი გაკვეთილი უნდა იყოს სხვებისათვის...

ანალიტიკა
„ილჰამ ალიევისა და ნიკოლ ფაშინიანის თამაშები რუსეთის ინტერესების წინააღმდეგ“ - ინტერვიუ ზატულინთან

სომხეთში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით გთავაზობთ «Московский комсомолец» (რუსეთი)-ის ინტერვიუს რუსეთის სახელმწიფო დუმის დსთ-ს საქმეთა, ევრაზიული ინტეგრაციისა და თანამემამულეებთან ურთიერთობის კომიტეტის პირველი მოადგილე კონსტანტინ ზატულინთან.

– სომხეთი, როგორც ჩანს, პოლიტიკური რეპრესიებისა და შპიონომანიის ბნელ ეპოქაში შედის.
სამართალდამცავი სტრუქტურები აცხადებენ, რომ გამოვლენილია ფართომასშტაბიანი შეთქმულება, რომლის მიზანი იყო ფაშინიანის ხელისუფლებიდან ჩამოშორება. ამ შეთქმულებაში, ოპოზიციური პოლიტიკოსებისა და ყოფილი პრეზიდენტების გარდა, თითქოს მონაწილეობდნენ ეკლესიის მაღალი იერარქები და მსხვილი ბიზნესმენები. საქმე იქამდე მივიდა, რომ ფაშინიანის მმართველობამ შეეცადა აიკრა ეტჩმიაძინის კათოლიკოსის რეზიდენცია, რათა დაეპატიმრებინათ არქიეპისკოპოსი, რომელიც, გავრცელებული ინფორმაციით, ასევე ფიგურირებდა ამ საქმეში. – რატომ სჭირდება ფაშინიანს ეს ყველაფერი?

– ფაშინიანმა იგრძნო, რომ იმ ჩიხში, რომელშიც ის მიაქანებს სომხეთსა და სომეხ ხალხს, უკვე საჭიროა ახალი მსხვერპლი.
სომეხი ერის ცნობიერების გადატრიალება, თანამშრომლობა აზერბაიჯანთან და თურქეთთან, რუსეთის უარყოფა და სომხეთის დასავლეთზე ორიენტაცია – ამ ყველაფერს ძალიან მაღალი ფასი აქვს და ის თანდათან იზრდება. ამისთვის საჭიროა დათმო ტრადიციული ურთიერთობები რუსეთთან – როგორც სომეხთა ისტორიულ მფარველთან, დათმო სომხეთის გმირული წარსული და არმენული გენოციდის მეხსიერება. ფაშინიანის გეგმით, საჭიროა უარი ტრადიციულ სარწმუნოებაზეც, პატივისცემაზე სომხური სამოციქულო ეკლესიისადმი.

მისი აზრით, ასე უნდა „გადავარჩინოთ“ სომხები ძველი წარმოდგენებისგან სიკეთესა და ბოროტებაზე და გადავიყვანოთ სომხეთი იმ ბანაკში, რომელიც რუსეთის მოწინააღმდეგედ მიიჩნევა. თუმცა, მაგალითად, საბერძნეთი წარმატებით თანაარსებობს დასავლეთთან თავისი მართლმადიდებლური იდენტობის დაკარგვის გარეშე.

ჩემი აზრით, ფაშინიანს თან სდევს დევნის მანია – რაც არ არის გასაკვირი, იმ ყველაფრის გათვალისწინებით, რაც მას ჩაუდენია. ადამიანი, რომელმაც ამდენი უბედურება მოუტანა საკუთარ ერს, ბუნებრივია, ღელავს საკუთარ მომავალზე. სწორედ ამიტომ ის ცდილობს პრევენციული დარტყმებით გაანეიტრალოს ყველა, ვისაც საფრთხედ აღიქვამს და მიიჩნევს, რომ ისინი რუსეთის მხარდაჭერით სარგებლობენ. მისთვის რუსეთი ყოველთვის და ყველაფერში დამნაშავეა.

ამავე ლოგიკით, ის ყველა თავის მოწინააღმდეგეს „მარიონეტად“ აცხადებს. ადრე ასე მოიხსენიებდა კოჩარიანსა და სარგსიანს. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ფაშინიანის ეკლესიაზე თავდასხმები გააკრიტიკა მისმა ყოფილმა მენტორმა – პირველმა პრეზიდენტმა ლევონ ტერ-პეტროსიანმა და შეხვდა კათოლიკოსს, ფაშინიანმა მაშინვე გამოაცხადა, რომ ტერ-პეტროსიანიც მარიონეტია. ვის მარიონეტებზეა საუბარი – აშკარად რუსების, თუმცა იმის მტკიცება, რომ ტერ-პეტროსიანი კრემლის აგენტია, ცოტა არ იყოს, ფანტაზიის სფეროდანაა.

მთელი ეს პროცესები, სინამდვილეში, დაკავშირებულია მომავალი წლის (2026) ივნისში დაგეგმილ საპარლამენტო არჩევნებთან.

– აზერბაიჯანულ მედიაში ვრცელდება ინფორმაცია, თითქოს ფაშინიანს მისი ოპონენტების შესახებ კომპრომატებით ამარაგებენ უცხოური სპეცსამსახურები – დასავლური ან თურქული. რამდენად რეალურია ეს?

– დასავლეთმა და თურქეთმა ფაშინიანი დიდი ხანია საკუთარ კლიენტად აღიქვეს. ის არასდროს მალავდა თავის შეხედულებებს. ჯერ კიდევ 10 წლის წინ გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „დავივიწყოთ გმირული“, რომელშიც ითხოვდა სომხეთის გამოყოფას რუსეთისგან, გიუმრიში რუსეთის სამხედრო ბაზის გაუქმებას და ჰეროიზმის იდეის მოცილებას სომხური პოლიტიკიდან.

მას მიაჩნდა, რომ არმენული გენიალური წარსული – მეხსიერება დიდი სომხეთის, სპარსული, რომაული და ბიზანტიური ეპოქების შესახებ – სომხეთს მხოლოდ ჩიხში აქცევს. ის კი არ სჯერდებოდა გენოციდის მეხსიერებას – მას ხელს უშლის „დღევანდელობაში“.

უნდა ვაღიაროთ: ფაშინიანი თავისი ღალატის გზაზე მტკიცედ დგას. ბუნებრივია, ასეთმა პერსონამ უკვე მაშინ მიიპყრო მათ ყურადღება, ვისაც სჭირდებოდა იდეოლოგიური ინსტრუმენტი რეგიონში.

საინტერესოა, რომ დღეს ფაშინიანის კავშირებზე უცხოურ სპეცსამსახურებთან ხმამაღლა სწორედ აზერბაიჯანული მედია საუბრობს. თითქოს ასე ურჩევნიათ: „თუ მას ამარაგებენ MI6, CIA ან თურქული მიტი – ე.ი. რაღაცას იციან, აბა, ტყუილად ხომ არ ილაპარაკებდნენ!“

– ფაშინიანი წმენდს ოპოზიციას მომავალ არჩევნებამდე?

– აბსოლუტურად. ის კარგად იცის, რომ „მოტოციკლი დგება მხოლოდ მაშინ, როცა მიდის“. როგორც კი გაჩერდება – დაეცემა. ფაშინიანს გამარჯვება სჭირდება, სხვა შემთხვევაში მას სხვადასხვა ბედი ელის – ან გაქცევა, ან რეპრესიების გაგრძელება და კრიზისების დამყარება.

მაგრამ დაპატიმრებულების ნაცვლად ახალი ოპონენტები მოდიან. ეს პროცესი არ დასრულდება. აქ კითხვები ფაშინიანს კი არა, სომხეთის ამომრჩეველს და დიასპორას უნდა დაესვას.

– მართლაც გაჩნდა იმედგაცრუება რუსეთში, როგორც მოკავშირეში, თუ ეს მხოლოდ ფაშინიანის პროპაგანდის შედეგია?

– 2020 წლის ომის დროს და შემდეგ რუსეთმა ხშირად ამბობდა: „არ შეგვიძლია ვიყოთ უფრო სომხები, ვიდრე თავად სომხები“. ფაშინიანის მთავრობა არჩეულია იმავე პარლამენტის მიერ, რომელიც სომხურმა ხალხმა აირჩია. შესაბამისად, რაც ხდება – სომხეთის არჩევანია.

აქტიური ჩარევა იმ პერიოდში ნიშნავდა რუსეთის ჩათრევას ახალ, კავკასიურ კონფლიქტში, რაც აბსოლუტურად არ გვეხერხებოდა უკრაინაში მიმდინარე პროცესების ფონზე.

მთელი ეს ისტორია მეტია, ვიდრე რუსეთ-სომხეთის სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობა – ეს არის რუს და სომეხ ხალხებს შორის კავშირი. მანამდე ყველა სომეხს, მიუხედავად იმისა, სად ცხოვრობდა, ჰქონდა განცდა, რომ რუსეთი – ეს არის ის ძალა, რომელმაც მათი ერი გენოციდისგან იხსნა.

შეახსენეთ, რამ გამოიწვია გენოციდი 1915 წელს? ოსმალებმა შიშით, რომ სომხები რუსეთის მხარეს აღმოჩნდებოდნენ, ჯერ სამხედროები გაწყვიტეს, შემდეგ – ინტელიგენცია და ბოლოს – უბრალო გლეხები. ეს ისტორია სომხებისთვის ტკივილია, მაგრამ ვალდებულებაა რუსეთისთვისაც – გვსურს ეს თუ არა.

ფაშინიანი ცდილობს ეს ყველაფერი მოსპოს და რუსეთის პასუხისმგებლობად წარმოადგინოს როგორც 2020, ასევე 2023 წლების წარუმატებლობები. 120 ათასი სომეხი გააძევეს ყარაბაღიდან, მაგრამ ფაშინიანისთვის ისინი არასასურველი ხალხია – ვერ იტანენ მის რეჟიმს. ის კი ცდილობს მათი მარგინალიზებას. მაგრამ დასმული კითხვაა: თქვენ რატომ არ დაიცავით თქვენი თანამემამულეები?

– რატომ არ გაუმჯობესდა რუსეთის ურთიერთობა აზერბაიჯანთან, თუ ის აღარ უჭერს მხარს სომხეთს?

– იმიტომ, რომ აზერბაიჯანს ჩვენ აღარ ვჭირდებით. მას სჭირდება განსაკუთრებული ურთიერთობა თურქეთთან, ისრაელთან, ბრიტანეთთან. ეკონომიკური ურთიერთობა რუსეთთან კარგია, მაგრამ უკვე მეორე პლანზეა. ამიტომ ბაქო ეძებს მიზეზებს, რატომ არ ეთანხმება რუსეთს – ხან ზელენსკის ეხუტება, ხან უკრაინის მხარდამჭერი განცხადებები აქვს. ჩვენ კი ეს თითქოს არც გვესმის.

ამ დროს მიმდინარეობს მოლაპარაკებები, რომ ფაშინიანმა და ალიევმა ხელი მოაწერონ სამშვიდობო შეთანხმებას დასავლურ არენაზე – ყველაზე უკეთ აშშ-ში, რომ ტრამპი კვლავ იქცეს „მშვიდობისმყოფელად“ და აიღოს ნობელი.

სუბიექტური მიზეზი თავად ილჰამ ალიევია – გამარჯვებული, რომელიც დღეს ქედმაღლობით სუნთქავს. მისი დამოკიდებულება რუსეთთან დაძაბულობაში შედის, თუმცა ამას თავიდან აიცილებდა.

მისი ქმედებები ეჭვს იწვევს. ილჰამი – ეს არის პოლიტიკოსი ევროპულ კოსტიუმში და აზიური ქცევებით. რომელი ასპარეზით არ ჰგავს ფაშინიანს? ორივენი არბევენ ეკლესიებს, ამტკიცებენ, რომ არ ყოფილა სომხური ეკლესია ყარაბაღში – თითქოს იქ მხოლოდ „ალბანური მონასტრები“ იყო.

ცნობისათვის:
ამარასი – IV საუკუნეში დაფუძნებული სომხური მონასტერი.
დადივანკი – XII–XIII საუკუნეების სომხური მონასტერი.
განძასარი – X–XIII საუკუნეების სომხური მონასტერი.

წარმოიდგინეთ, ვიღაც გამოვა და იტყვის, რომ კრემლი – იტალიური კულტურის ძეგლია. ასე შეიძლება ღირსეული მშვიდობა ააშენო? – არა. ეს იქნება მშვიდობა სომხეთის სრული დამცირების ფასად.

დღეს ფაშინიანი ამ გზით მიდის. კარაპეტიანის საქმე ეკლესიასთან ერთად გაჩნდა იმ ფონზე, როცა ფაშინიანი პირველად ათწლეულებში ჩავიდა თურქეთში და იქ განაცხადა: „მშვენიერია, რომ სომხეთი გახდება მსოფლიო გზაჯვარედინი“.

ადრე ის ამტკიცებდა, თითქოს ზანგეზურის კორიდორი რუსეთს სურდა. სინამდვილეში, ამას ყოველთვის თურქეთი და აზერბაიჯანი მოითხოვდნენ – „დიდი თურქული სამყაროს“ იდეისთვის. და ახლა ფაშინიანმა აღიარა, რომ ის მათ ხელს უწყობს.

თუ ის დიდხანს დარჩება, სომხეთი გახდება მორიგი ახლოაღმოსავლური ქვეყანა – საკუთარი ისტორიისა და იდენტობის გარეშე.
და ეს იმ ქვეყანაში, რომელმაც პირველმა მიიღო ქრისტიანობა – 301 წელს, ვერც ბიზანტიამ და ვერც საქართველომ ვერ დაასწრეს. ფაშინიანი კი ამბობს, რომ სომხური ეკლესია „ვიზანტიის დროიდან უცხო აგენტია“. ის ეკლესია, რომელმაც მრავალი საუკუნის განმავლობაში შეინარჩუნა სომეხი ერის იდენტობა სახელმწიფოს გარეშე.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.