USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
«Stuttgarter Zeitung»: „საბედისწერო არჩევნები ევროპის „უკანა ეზოში“: რუსეთი ცდილობს მოლდოვა და საქართველო თავისი გავლენის სფეროში მოაქციოს“
თარიღი:  176

გერმანული გაზეთი „შტუტგარტერ ცაიტუნგი“ (Stuttgarter Zeitung - იბეჭდება ქალქ შტუტგარტში, ბადენ-ვიურტემბერგის მხარეში, 1945 წლიდან. ტირაჟი - 200 ათასი ეგზ.) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საბედისწერო არჩევნები ევროპის „უკანა ეზოში“: რუსეთი ცდილობს მოლდოვა და საქართველო თავისი გავლენის სფეროში მოაქციოს, ევროკავშირი კი კრემლის მოქმედებას საკვირველი თავშეკავებით უყურებს“ (ავტორი - კნუტ კრონი).

ევროპა რომ შიშით უყურებს შორეულ აშშ-ში მიმდინარე წინასაარჩევნო კამპანიას დონალდ ტრამპისა და კამალა ჰარისის მონაწილეობით, ეს გასაგებია, მაგრამ ევროპული დემოკრატიის მომავლისათვის მნიშვნელოვანია კიდევ ორი არჩევნები, რომლებიც ამერიკასთან შედარებით ახლოს მდებარეობენ - მოლდოვაში (საპრეზიდენტო, 20 ოქტომბერს) და საქართველოში (საპარლამენტო, 26 ოქტომბერს). ორივე სახელმწიფოში დაგეგმილ არჩევნებს საგარეოპოლიტიკური კურსის შემცვლელი მიზანი აქვს - კიშინიოვი და თბილისი ან ბრიუსელთან დარჩებიან, ან მოსკოვს ჩაეხვევიან.

რუსეთი კარგად აცნობიერებს სიტუაციისა და გადაწყვეტილების  მნიშვნელობას და ცდილობს ორივე ქვეყანაში თავისი გავლენა გააფართოვოს, იმავდროულად კი ევროკავშირი კრემლის მცდელობას მშვიდად უყურებს პოლიტიკური თვალსაზრისით და ჯერ-ჯერობით მხოლოდ ფინანსურ ბერკეტებს იყენებს.

მოლდოვაში რუსეთის გავლენის ზრდა ქვეყნის ერთიანობას ანგრევს: მოსკოვის პირმშო,  სეპარატისტული რუსულენოვანი „დნესტრისპირეთის რესპუბლიკის“ სახელით ცნობილი, მრავალი წლის განმავლობაში დესტაბილიზაციის გამომწვევ სუბიექტს წარმოადგენს. კიშინიოვი ვერ აკონტროლებს დნესტრისპირეთს - ქვეყნის აღმოსავლეთში, მდინარე დნესტრის გასწვრივ არსებულ მიწის ვიწრო ზოლს, სადაც რუსეთის არმიის ათასობით სამხედრო მოსამსახურე და ადგილობრივი მოსახლეობის გასამხედროებული ქვედანაყოფებია დისლოცირებული.

„კრემლის ზრუნვა“: 100 მილიონი დოლარი მოლდოვასათვის

მოლდოვაში რუსეთი დეზინფორმაციის მასშტაბურ კამპანიას აწარმოებს არჩევნებამდე დარჩენილ დროში - მიმდინარეობს პრორუსული პარტიების, მასმედიისა და პოლიტიკოსების დიდი ფულით უზრუნველყოფა, რომელთა სპონსორს კრემლი წარმოადგენს. მოსკოვის მიზანია თანამდებობას ჩამოაშოროს მაია სანდუ, რომელსაც 20 ოქტომბერს მეორე ვადით არჩევა სურს. ერთ-ერთი მოლდოვური ანალიტიკური ცენტრის WatchDog-ის მონაცემებით, მიმდინარე წლის განმავლობაში კრემლმა მოლდოვას საშინაო პოლიტიკაში ჩარევისთვის 100 მილიონ დოლარზე მეტი დახარჯა.

მოსკოვისათვის მოლდოვაში განსაკუთრებულ პრობლემად ითვლება რეფერენდუმი, რომელიც ასევე 20 ოქტომბერს უნდა გაიმართოს. მაია სანდუს უნდა, რომ ქვეყნის მიზანი - ევროკავშირშს წევრობა - კონსტიტუციაში ჩაიწეროს. ამის ინტერპრეტაცია სხვადასხვანაირად ხდება, თუმცა ის უფრო მეტად ერთგვარ გამაფრთხილებელ და დამცავ ზომას წარმოადგენს იმ შემთხვევისათვის, თუ პრორუსული ძალები გაძლიერდებიან და მომავალი წლის საპარლამენტო არჩევნებში თავიანთი მიზნების გატარებას შეეცდებიან.

ფულის პაკეტი მოლდოვას - ევროკავშირის სახელით

არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე ევროკავშირმა აჩვენა, რომ მისთვის პატარა ქვეყნის ბედი უმნიშვნელო არ არის. ამას წინათ ევროკომისიის ხელმძღვანელმა ურსულა ფონ დერ ლაიენმა კიშინიოვში ყოფნისას მოლდოვას დახმარებას დაპირდა 1,8 მილიარდი ევროს რაოდენობით. ბრიუსელი ამ თანხას დახარჯავს „სკოლების რეკონსტრუქციისა და  ახალი საავადმყოფოების მშენებლობისათვის, ინტერნეტისა და ტრანსპორტის განვითარებისათვის და ა.შ.“. გარდა ამისა, ევროკავშირმა სანქციები დაუწესა ერთ-ერთი ორგანიზაციის წევრ ხუთ პიროვნებას, რომლებიც პრორუსული პოლიტიკის გატარებაში არიან შემჩნეულნი. გასულ წელს სანქციების ქვეშ აღმოჩნდა 11 მოქალაქე, მათ შორის პრორუსუსლი ოლიგარქი ილან შორი, რომელიც ამჟამად დევნილია და მოლდოვას ფარგლებს გარეთ იმყოფება.

საქართველოში ტონის მიმცემი მილიარდერია

პრეზიდენტი-ქალის წინააღმდეგ მიმდინარეობს მოსკოვის მიერ მართვადი  დეზინფორმაციის ფართო კამპანია საქართველოშიც, სადაც საპარლამენტო არჩევნები 26 ოქტომბერს უნდა გაიმართოს. მმართველი პრორუსული პარტია „ქართული ოცნება“ ცდილობს თანამდებობიდან გაათავისუფლოს პროდასავლურად განწყობილი პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი. მას ბრალად უყენებენ, რომ ევროკავშირთან დაახლოების მიზნით ბერლინში, პარიზში და ბრიუსელში ვიზიტები თითქოსდა მთავრობის ნებართვის გარეშე განახორციელა.

მმართველმა პარტიამ ბოლო წლების განმავლობაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა: 2012 წლიდან, როცა პირველად გაიმარჯვა არჩევნებში და ქვეყნის ხელისუფლებაში მოვიდა, „ქართული ოცნება“  ლიბერალური პროდასავლური კურსის ერთგული იყო, მაგრამ შემდეგ მთავრობამ მზერა რუსეთს მიაპყრო და კრემლის მსგავსად ამოქმედდა - უფლებები შეუზღუდა მასმედიისა და სამოქალაქო საზოგადოების სტრუქტურებს, არასამთავრობო ორგანიზაციებს. ამიტომაც ბრიუსელმა საქართველოს ევროკავშირში მიღების პროცესი შეუჩერა.

მმართველი პარტიის ლიდერია ბიძინა ივანიშვილი, მილიარდერი და ექს-პრემიერ-მინისტრი, რომელსაც მოსკოვთან მჭიდრო კონტაქტების აქვს. ოლიგარქი აცხადებს, რომ დასავლეთი მის წინააღმდეგ შეთქმულებას ამზადებს. ამის დამადასტურებელი ფაქტია ის, რომ მისი აქტივები, ორი მილირდი დოლარის ოდენობით, პრაქტიკულად გაყინულია.

მოსკოვი - მშვიდობის მტრედი საქართველოსთვის?

გაგანია საპარლამენტო საარჩევნო კამპანიის დროს, 26 ოქტომბერს დაგეგმილი ხმის მიცემის წინ, თბილისმა მოსკოვისაგან მოულოდნელი წინადადება მიიღო, რომლის თანახმად, კრემლი შეეცდება საქართველო და მის მიმართ მტრულად განწყობილი [სეპარატისტული] რესპუბლიკები - აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი“ - ერთმანეთთან შეარიგოს. ამრიგად, კონფლიქტების ნორმალიზება, რომლებმაც ათასობით ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა, შერიგებით გზით მოხდება. ორივე სეპარატისტული რეგიონის [„რესპუბლიკის“] ტერიტორია პრაქტიკულად რუსეთის არმიის მიერ არის ოკუპირებული და ამ დროს საქართველოს მთავრობა სიხარულით შეხვდა კრემლის წინადადებას.

კრიტიკოსთა აზრით, მოსკოვი პირდაპირ და დაუფარავად ერევა საქართველოში მიმდინარე წინასაარჩევნო კამპანიაში და სურს როგორმე დაეხმაროს პრორუსულ მმართველ პარტიას გამარჯვების მოსაპოვებლად. იმიტომ, რომ „ქართული ოცნების“ დამარცხების შანსი  არჩევნებში არასდროს არ ყოფილა ასეთი მაღალი, როგორც დღეს არის.  რასაკვირველია, თუ „ქართული ოცნება“ დამარცხდება, საქართველოზე რუსეთის გავლენა შესუსტდება, რაც კრემლს არ სურს. სწორედ ამიტომ არის დაინტერესებული კრემლი „ოცნების“ წარმატებაში.

წყარო: https://www.stuttgarter-zeitung.de/content.moldau-und-georgien-schicksalhafte-wahlen-im-hinterhof-von-europa.1f257366-2f3b-44ef-9e7b-d9eda3a716c9.html

ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.