დღეს ტიციან ტაბიძეს დაბადების დღიდან 125 წელი შეუსრულდა

მე არ ვწერ ლექსებს… ლექსი თვითონ მწერს,
ჩემი სიცოცხლე ამ ლექსს თან ახლავს.
ლექსს მე ვუწოდებ მოვარდნილ მეწყერს,
რომ გაგიტანს და ცოცხლად დაგმარხავს.

მე დავიბადე აპრილის თვეში,
ვაშლების გაშლილ ყვავილებიდან,
მაწვიმს სითეთრე და წვიმის თქეში
მოდის ცრემლებად ჩემს თვალებიდან.

აქედან ვიცი, მე რომ მოვკვდები,
ამ ლექსს რომ ვამბობ, ესეც დარჩება,
ერთ პოეტს მაინც გულზე მოხვდება
და ეს ეყოფა გამოსარჩლებად.

იტყვიან ასე: იყო საწყალი,
ორპირის ფშანზე გაზრდილი ბიჭი.

ლექსები იყო მისი საგზალი,
არ მოუცვლია ერთი ნაბიჯი.

და აწვალებდა მას სიკვდილამდე
ქართული მზე და ქართული მიწა,
ბედნიერებას მას უმალავდენ,
ბედნიერება მან ლექსებს მისცა.

მე არ ვწერ ლექსებს, ლექსი თვითონ მწერს,
ჩემი სიცოცხლე ამ ლექსს თან ახლავს.
ლექსს მე ვუწოდებ მოვარდნილ მეწყერს,
რომ გაგიტანს და ცოცხლად დაგმარხავს.

ტიციან ტაბიძე დაიბადა 1895 წლის 2 აპრილს დასავლეთ საქართველოში, სოფელ შუამთაში – ორპირის მახლობლად.
ტიციანის მამა – იუსტინე ტაბიძე (1860-1919წწ.) თავისი დროისათვის ფრიად წიგნიერი და განათლებულული პიროვნება ყოფილა. იგი კარგად იცნობდა ქართული კულტურის ისტორიას. იუსტინე ტაბიძეს ჯერ ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი დაუმთავრებია, შემდეგ კი თბილისის სასულიერო სემინარიაში გაუგრძელებია სწავლა. იგი ხელისუფლების წინააღმდეგ მებრძოლ პირებს დაუკავშირდა და ჩაბმულია არალეგალურ საქმიანობაში. სემინარიის რექტორის ჩუდეცკის მკვლელობასთან დაკავშირებით გამორიცხეს სემინარიიდან. იგი სოფელში ბრუნდება. 1891წ. მღვდლად ეკურთხა და სოფელში გამწესდა.

ტიციანის მამა ძალზე ჰუმანური, ჭკვიანი და კეთილი კაცი იყო. თავად მწიგნობარი დაფრიად განათლებული იუსტინე ცდილობდა თანასოფლელებში სწავლისადმი ინტერესი გაეღვივებინა.
ტიციანის დედა – ელისაბედ ოქროპირის ასული ფხაკაძე (1865-1951წწ) მახლობელი სოფელ ფაცხანაყანებიდან იყო. ელისაბედის ორ ძმას სასულიერო აკადემია ჰქონდა დამთავრებული, სამს სემინარია, ერთი ძმა კი სტავროპოლის სასულიერო აკადემიის რექტორი ყოფილა.

ელისაბედი ძალზე შრომისმოყვარე და დაკვირვებული ქალი ყოფილა, ქმრისა და შვილების ერთგული. სოფელში ,,ოთარაანთ ქვრივს“ ეძახდნენ.

,,მე არ მახსოვს , როგორ ვისწავლე წერა-კითხვა, ოთხი წლისა ვიყავი,როცა ჩვენსავე შენობაში მოწყობილ სკოლაში დავდიოდი და ადვილად ვერკვეოდი ანბანში. ეს ძალიან ახარებდა დედაჩემს“ – წერდა ტიციანი ავტობიოგრაფიაში.

1901 წელს მშობლებმა მომავალი პოეტი სასწავლებლად ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარეს, სადაც 1901-1905 წლებში სწავლობდა თავის ბიძაშვილთან-გალაკტიონთან ერთად. ტიციანი ერთი კლასით ჩამორჩებოდა გალაკტიონს.1902-1903 სასწავლო წელს, როგორც ეს არქივშია დაცული დოკუმენტებიდან დგინდება (იხ. ფონდი 7, საქმე №2094) გალაკტიონს არადამაკმაყოფილებელი შეფასება მიუღია არითმეტიკაში და მისთვის საშემოდგომო გამოცდა გამოუყოლებიათ, მაგრამ ეტყობა ვერც გამოცდაზე გამოამჟღავნა პოეტმა საგნის სასურველი ცოდნა და იგი დაუტოვებიათ იმავე კლასში. ტიციანმა კი რომელიც თავის ბიძაშვილს მხოლოდ ერთი კლასით ჩამორჩებოდა, წარმატებით ჩააბარა გამოცდები და მომდევნო ჯგუფში გადავიდა. ასე რომ, 1903-1906წწ. ტიციანი და გალაკტიონი თანაკლასელები ხდებიან და ერთად სწავლობენ.

1906 წლის 12 იანვარს ტიციანმა განცხადებით მიმართა ქუთაისის კლასიკური გიმნაზიის დირექტორს ჩებიშს და თხოვა გიმნაზიის პირველ კლასში ჩარიცხვა.ტიციანმა წარმატებით ჩააბარა მისაღები საგნები და 1906 წლის 6 თებერვალს იგი ჩაირიცხა ქუთაისის ვაჟთა გიმნაზიის პირველ კლასში.ამდროინდელი ქუთაისი ქართული კულტურის მძლავრ კერას წარმოადგენდა. ამ გარემოში გამოიჭედა ტიციანისა და მისი მეგობრების მისწრაფებანი და ინტერესები.
ლექსების წერა ტიციანმა ბავშვობიდანვე, მოწაფეობის დროიდან დაიწყო.ქუთაისის კლასიკური გიმნაზიის მეექვსე კლასის მოსწავლე ვიყავი, პირველი ლექსი რომ დავბეჭდეო,-იგონებს პოეტი.ამ დროიდანვე იგი წერდა და ბეჭდავდა პროზაულ მინიატურებს, ჩანახატებს, ესკიზებსა და ნოველებს.

1913 წელს ტიციანმა სწავლა განაგრძო მოსკოვის უნივერსიტეტში, ფილოლოგიის ფაკულტეტზე. სტუდენტობის წლებში ტ. ტაბიძე აქტიურ საზოგადოებრივ და შემოქმედებით მოღვაწეობას ეწეოდა.

მოსკოვის უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, 1917 წელს, ტიციანი მცირე ხანს თბილისში, გაზეთ ,,საქართველოს“ რედაქციაში მუშაობდა. გაზეთის ფურცლებზე მან მრავალი კორესპოდენცია და პუბლიცისტური სტატია გამოაქვეყნა, რომლებშიც თავისებურად აანალიზებს მაშინდელ რთულ პოლიტიკურ, ეროვნულ დასოციალურ მოვლენებს. სტუდენტობის წლებშივე ტიციანმა აქტიური მონაწილეობა მიიღო ,,ცისფერი ყანწების“ ლიტერატურული ჯგუფის დაფუძნებასა და ამავე სახელწოდების ჟურნალის გამოცემაში. ქართული სიმბოლიზმის დამფუძნებელი მწერლები მისი ახლო მეგობრები იყვნენ და პოეტი ჯერ კიდევ ქუთაისის გიმნაზიაში მოწაფეობის წლებში გაეცნო დაუმეგობრდა თითქმის ყოველ მათგანს. იგი აქტიურ მონაწილეობას ღებულობდა მნიშვნელოვანი კულტურულ- ლიტერატურული პრობლემების გადაჭრაში.

ცისფერი თვალებით და ღილ-კილში გაკეთებული წითელი მიხაკით ხიბლავდა გარშემომყოფებს ტიციან ტაბიძე. მისი პოეზია თითქოს მარტივია, მაგრამ ამავე დროს ღრმა და საოცრად პატრიოტული. ტიციანმა თავის პოეზიაში იწინასწარმეტყველა თავისი ტრაგიკული აღსასრული. გარდაცვალებამდე რამდენიმე წლით ადრე მან ასეთი ლექსი დაწერა:

“არ გამოცვლილა ხომ პოეზია
მუზები ცისკრის კარებს აღებენ,
მხოლოდ ჩვენ სხვა დრო წამოგვეწია
ჩვენც ალბათ სადმე ჩაგვაძაღლებენ.”

ტიციანს ბრალად სამშობლოს ღალატი დასდეს, არადა პოეტის ლექსში, რომელიც მისი სავიზიტო ბარათია, არის ასეთი გენიალური სიტყვები:

“დავბადებულვარ, რომ ვიყო მონა
და საქართველოს მედგას უღელი.”

1937 წელს სა­ქარ­თვე­ლოს კომ­პარ­ტი­ის ცე­კას პირ­ველ­მა მდი­ვან­მა ლავ­რენ­ტი ბე­რი­ამ პირ­და­პირ გა­ი­ლაშ­ქრა ურჩი ქარ­თვე­ლი მწერ­ლე­ბი­სა და პო­ე­ტე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ. ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძის ტრა­გი­კუ­ლი ამ­ბა­ვიც მის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა.

1937 წლის 1 ივ­ნისს სა­ქარ­თვე­ლოს საბ­ჭო­თა მწერ­ლე­ბის პარ­ტორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის სხდო­მა­ზე ერთ-ერ­თმა პრო­ლე­ტარ­მა მწე­რალ­მა თქვა, რომ მის­თვის ცნო­ბი­ლი იყო, რომ ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძის ბი­ნა­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და დი­ვერ­სან­ტი აღ­ნი­აშ­ვი­ლი, რომ "ცის­ფერ­ყან­წე­ლე­ბი" (იაშ­ვი­ლი, ტა­ბი­ძე, ლე­ო­ნი­ძე და სხვე­ბი) და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი იყ­ვნენ მოს­კოვ­ში ბუ­ხა­რინ­თან, კა­მე­ნევ­თან და ათა­სო­ბით რუბლს იღებ­დნენ რა­ღაც მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბის სა­ნაც­ვლოდ.

მწე­რალ­თა კავ­შირ­მა მი­ი­ღო დად­გე­ნი­ლე­ბა, მო­ეწ­ვი­ათ პრე­ზი­დი­უ­მის სხდო­მა და სხვა სა­კი­თხებ­თან ერ­თად და­ეს­ვათ ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძის კავ­ში­რი­დან გა­რი­ცხვის სა­კი­თხი. ტა­ბი­ძე მარ­თლაც გა­რი­ცხეს, პრო­ლე­ტა­რი მწერ­ლე­ბი კი ამა­ყად აცხა­დებ­დნენ, რომ "მწე­რალ­თა კავ­შირ­ში მოქ­მე­დებ­და კონ­ტრრე­ვო­ლუ­ცი­უ­რი ორ­გა­ნი­ზა­ცია, ჩვენ მას ხერ­ხე­მა­ლი გა­და­ვუმტვრი­ეთ, თუ სად­მე დარ­ჩა მათი კუ­დე­ბი, უნდა მოვ­ძებ­ნოთ და გა­ვაგ­დო­თო".

მარ­თლაც მწე­რალ­თა კავ­ში­რი­დან გაგ­დე­ბის შემ­დეგ ტი­ცი­ა­ნი და­ა­პა­ტიმ­რეს, წა­უ­ყე­ნეს ბრალ­დე­ბა, თით­ქოს ის ერ­თსა და იმა­ვე დროს სხვა­დას­ხვა პი­როვ­ნე­ბის მიერ რამ­დე­ნი­მე კონ­ტრე­ვო­ლუ­ცი­ურ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ში იყო გა­და­ბი­რე­ბუ­ლი. ტი­ცი­ა­ნის მე­უღ­ლე ნინო მა­ყაშ­ვი­ლი წერ­და, რომ ტი­ცი­ა­ნი 1937 წლის ოქ­ტომ­ბერ­ში ლავ­რენ­ტი ბე­რი­ას პი­რა­დი გან­კარ­გუ­ლე­ბით და­ა­პა­ტიმ­რეს.

ბე­რი­ამ თა­ვის კა­ბი­ნეტ­ში და­ი­ბა­რა ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძე, და­აბ­რა­ლა რუს მწერ­ლებ­თან მე­გობ­რო­ბა და მოს­თხო­ვა ცილი და­ე­წა­მა პოეტ პა­ო­ლო იაშ­ვი­ლის­თვის, რო­მე­ლიც ორი თვით ადრე ტი­ცი­ა­ნის და­პა­ტიმ­რე­ბამ­დე სწო­რედ ბე­რი­ამ მი­იყ­ვა­ნა თვით­მკვლე­ლო­ბამ­დე. როცა ტი­ცი­ან­მა უარი გა­ნა­ცხა­და მე­გობ­რის ხსოვ­ნის შე­უ­რა­ცხყო­ფა­ზე, ბე­რი­ამ მისი და­პა­ტიმ­რე­ბის გან­კარ­გუ­ლე­ბა გას­ცა.

შე­იძ­ლე­ბა ეს ამ­ბა­ვი მარ­თა­ლი არ იყოს, მაგ­რამ მისი თა­ნა­მედ­რო­ვე­ე­ბი შემ­დეგ ამ­ბობ­დნენ, რომ როცა ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძე და­ა­პა­ტიმ­რეს, აწა­მებ­დნენ და მოს­თხო­ვეს, შეთ­ქმულ­თა რაზ­მის უფ­რო­სის სა­ხე­ლი გვი­თხა­რიო, მან გი­ორ­გი სა­ა­კა­ძე ჩა­ა­წე­რი­ნა და მერე კარ­გა ხანს ეძებ­დნენ ქარ­თველ სარ­დალს რეპ­რე­სი­ე­ბი­დან გა­დარ­ჩე­ნილ მწე­რალ­თა რი­გებ­ში.

რაც შე­ე­ხე­ბა რუს მწერ­ლებ­თან ტი­ცი­ა­ნის მე­გობ­რო­ბას, იგი მარ­თლაც მე­გობ­რობ­და მა­ი­ა­კოვ­სკის­თან, ესე­ნინ­თან, პას­ტერ­ნაკ­თან და სხვებ­თან, ამ მე­გობ­რო­ბას უფრო ძმო­ბა ეთ­ქმო­და, ბო­რის პას­ტერ­ნაკს სა­სიკ­ვდი­ლო სა­რე­ცელ­ზე ბა­ლი­შის ქვეშ ორი წე­რი­ლი ედო, რილ­კე­სი და ტი­ცი­ა­ნის. ტი­ცი­ა­ნის და­პა­ტიმ­რე­ბის შემ­დეგ მწე­რალს მა­გი­და­ზე ცა­რი­ე­ლი ფურ­ცლე­ბი დარ­ჩა, მის­მა მე­უღ­ლემ, ნინო მა­ყაშ­ვილ­მა პას­ტერ­ნაკს აჩუ­ქა, რო­მელ­მაც თა­ვი­სი უკ­ვდა­ვი რო­მა­ნის "ექი­მი ჟი­ვა­გოს" წერა სწო­რედ ამ ფურ­ცლებ­ზე და­ი­წყო.

1937 წლის ოქ­ტომ­ბრის ღა­მეს კი უსაყ­ვარ­ლეს მე­უღ­ლეს ნინო მა­ყაშ­ვი­ლს  და ერ­თა­დერთ ქა­ლიშ­ვილს ნი­ტას ამ სი­ტყვე­ბით გა­მო­ემ­შვი­დო­ბა: "იცო­დეთ ერთი რამ, ჩემი სა­ხე­ლის ხსე­ნე­ბი­სა და ხალ­ხის­თვის თვალ­ში ჩა­ხედ­ვის არას­დროს შეგრცხვე­ბათ".

ნინო მა­ყაშ­ვი­ლი სი­ცო­ცხლის უკა­ნას­კნელ წუ­თამ­დე, მთე­ლი 28 წელი ელო­და მე­უღ­ლის დაბ­რუ­ნე­ბას. დე­დას კი შვი­ლის ტან­საც­მე­ლი გა­მოჰ­ქონ­და აი­ვან­ზე და ცხა­რე ცრემ­ლე­ბით ტი­რო­და - ტიტ­კო, შვი­ლო სად ხარ ახლა..."

პოეტი, რომელსაც სულით ხორცამდე უყვარდა სიცოცხლე, 44 წლის ასაკში საბჭოთა რეპრესიებმა იმსხვერპლა. ერთ-ერთი ვერსიით, გადასახლებამისჯილი პოეტი ციმბირის ტრამალზე ჩამოსვეს და თოვლიან ქარბუქში მიატოვეს. მისი საფლავი არ არსებობს.