,
სამთო ინჟინერი, დიდი ბრიტანეთის არმიის პოლკოვნიკი და რადიო “ამერიკის ხმის” ქართული რედაქციის დირექტორი მერაბ კვიტაშვილი 1902 წლის 2 ივლისს დაიბადა რაჭაში, სოფელ ველევში.
მერაბი უინსტონ ჩერჩილის მრჩეველი გახდა სსრკ–ს საკითხებში. 1943 წლის ნოემბერში კი თეირანის კონფერენციაზე ბრიტანეთის დელეგაციაში ჩარიცხეს. …
მერაბ კვიტაშვილი ლონდონში დაბრუნდა. 1952 წელს ამერიკაში, ნიუ–იორკში გადასახლდა. ერეკლე ორბელიანმა ის ვაშინგტონში “ამერიკის ხმის” რედაქციაში მიიწვია. მუშაობდა ფსევდინიმით “ნიკო რაჭველი”. იმავდროულად იყო პარიზში დაარსებული ჟურნალის “ბედი ქართლისა” კორესპონდენტი. 1963 წელს მერაბი ქართული რედაქციის დირექტორად დანიშნეს. მეტისმეტად დაძაბული ცხოვრების რიტმის გამო, რამდენჯერმე მოუვიდა გულის შეტევა, ამიტომ 1972 წელს პენსიაში გავიდა.
1951 წელს მერაბ კვიტაშვილი პარიზში დაბადებულ რუს ემიგრანტ ირინა კედროვაზე დაქორწინდა. შეეძინათ ორი ქალიშვილი – ელისო და მერი. მერაბ კვიტაშვილი 1991 წლის იანვარში გარდაიცვალა.
მერაბ კვიტაშვილი, ქართველი, რომელსაც 1943 წლის 30 ნოემბერს, რამდენიმე საათის
განმავლობაში ხელთ ეპყრა მსოფლიოს ბედი.
კვიტაშვილები წარმოშობით რაჭიდან არიან. მაგრამ მერაბი დედულეთში, ლანჩხუთში დაიბადა 1902 წლის 2 ივლისს. დედამისი მართა მიქელაძე გახლდათ. მამამისი სიმონი ოდესაში ნოვოროსიის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ ქუთაისის თავადაზნაურთა მარშლის, სვიმონ წერეთლის მდივანი იყო. შემდეგ ბაქოში გადასახლდა, სადაც ქართველ მრეწველთა იურისკონსულტი და აკაკი ხოშტარიას სანავთობე ამხანაგობის "რუპენტოს" 5 დირექტორიდან ერთ-ერთი დირექტორი იყო.
1918 წელს მერაბი ახალდაარსებული ქართული უნივერსიტეტის სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის სტუდენტი გახდა. 1919 წლის დეკემბერში კვიტაშვილების ოჯახი (4 შვილით - ნინო, მერაბი, ვახტანგი, თამარი), დროებით ლონდონში გადასახლდა და გვარად "კეი" მიიღო. მერაბი ოქსფორდის ორუელის კოლეჯში ჩაირიცხა, სწავლის ფულს კი ის ინგლისური ფირმა იხდიდა, რომელშიც მამამისი მუშაობდა. საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ ფირმამ მას სწავლის საფასურის გადახდა შეუწყვიტა. მერაბი უფრო იაფ - ბირმინგემის უნივერსიტეტში გადავიდა და სამთამადნო ტექნოლოგიების ფაკულტეტი დაამთავრა.
მას ბრიტანეთის იმპერიაში შემავალ მრავალ ქვეყანაში მოუწია მუშაობამ და დიდი ავტორიტეტიც მოიპოვა. მეორე მსოფლიო ომმა მერაბს აფრიკაში, განაში (ოქროს ნაპირი) მოუსწრო, სადაც ოქროს მადნის გადამამუშავებელი ქარხნის დირექტორად მუშაობდა. მაშინვე მიიღო ბრიტანეთის ქვეშევრდომობა და არმიაში ჩაირიცხა. ოფიცერთა და სამხედრო სადაზვერვო-საინფორმაციო სკოლა დაამთავრა. ჩრდილო აფრიკაში 2 წელი შტაბშიც მუშაობდა და საბრძოლო ოპერაციებშიც მონაწილეობდა. რამდენიმეჯერ დაიჭრა, მათ შორის ერთხელ თავში და დროებით მხედველობაც დაკარგა... კონტრდაზვერვის ოფიცრად იყო ლიბიაში, სპარსეთში. მერაბს ფერეიდანშიც უმოგზაურია და უზარმაზარი ფოტო, ფონო და ეთნოგრაფიული მასალა ჩამოუტანია. მსახურობდა მაიორის, შემდეგ პოლკოვნიკის ჩინით. წარადგინეს გენერლის ხარისხზე. ომის დამთავრების გამო ჩინის მიღება ვერ მოასწრო. სამაგიეროდ მიღებული აქვს მრავალი საბრძოლო მედალი, სიგელი, ჯილდო.
1952 წელს მერაბ კვიტაშვილი ამერიკაში გადავიდა. ჯერ ნიუ-იორკში, შემდეგ ვაშინგტონში დასახლდა. პარიზში დაბადებულ რუს ემიგრანტ ირინა კედროვაზე დაქორწინდა. შეეძინათ 2 ქალიშვილი - ელისო და მერი. ელისომ კაროლინის უნივერსიტეტის საერთაშორისო სამართლის ფაკულტეტი დაამთავრა, შემდეგ ეკონომიკის დოქტორი გახდა. მერიმ ვირჯინიაში, ჯორჯ მეისონის უნივერსიტეტის გეოლოგიის ფაკულტეტი დაამთავრა და მაგისტრის ხარისხი მოიპოვა. გოგონებში ცხენოსნობამაც გაიტაცა. შეჯიბრებებში მედლები და ქების სიგელები მოიპოვეს. გივი კობახიძის ცნობით, 1984 წელს ელისომ გვარი "კეი" "კვიტაშვილად" აღიდგინა და გათხოვების შემდეგაც არ გადასულა ქმრის გვარზე.
მერაბ კვიტაშვილი ერეკლე ორბელიანმა "ამერიკის ხმის" რედაქციაში მიიწვია. მუშაობდა ფსევდონიმით "ნიკო რაჭველი". იმავდროულად იყო პარიზში დაარსებული ჟურნალის "ბედი ქართლისა" კორესპონდენტი. 1963 წელს მერაბი ქართული რედაქციის დირექტორად დანიშნეს. მეტისმეტად დაძაბული ცხოვრების რიტმის გამო, რამდენჯერმე მოუვიდა გულის შეტევა, ერთი პირდაპირ რედაქციაში, ამიტომ 1972 წელს პენსიაში გავიდა. მერაბ კვიტაშვილი 1991 წლის იანვარში გარდაიცვალა.
მერაბ კვიტაშვილის ბიოგრაფიაში ყველაზე მნიშვნელოვანია 1943 წლის ნოემბერში თეირანის კონფერენციაზე ბრიტანეთის დელეგაციაში ჩარიცხვა.
1943 წლის ნოემბერში თეირანის კონფერენციაზე სამი ქვეყნის - სსრკ-ის, აშშ-ისა და დიდ ბრიტანეთის მეთაურებს - სტალინს, რუზველტსა და ჩერჩილს უნდა გადაეწყვიტათ მსოფლიოს მომავალი. კონფერენციაზე საბჭოთა მხარეს სტალინი, ბერია და მისი ქართველი თანამშრომლები წარმოადგენდნენ, დიდ ბრიტანეთს ასევე ქართველი მერაბ კვიტაშვილი (ნიკოლას კეი).
1942 წლის შემოდგომაზე გერმანელები ამიერკავკასიას მიუახლოვდნენ. მოკავშირეთა წინაშე მოსახლეობის დარაზმვის საკითხი დადგა. სსრკ-ის მცოდნეთა შორის გავრცელებული 16-პუნქტიანი ანკეტიდან კვიტაშვილის პასუხები ყველაზე საინტერესო აღმოჩნდა. ყურადღება მიიქცია მისმა სამხედრო, საინჟინრო განათლებამ, რუსული, ქართული და სპარსული ენების ცოდნამ და დიპლომატიურ სამსახურში მიიწვიეს. "მაშ, თქვენ ძველი სამეფოს აღდგენა გსურთ? ის არ გყოფნით, რომ ქართველი მთელი რუსეთის იმპერიას განაგებს?!" - დაინტერესებულა ჩერჩილი. მალე მერაბი სსრკ-ის საკითხებში ჩერჩილის მრჩეველი გახდა.
"მემუარებში" კვიტაშვილი აღწერს თეირანის კონფერენციას, როგორ გადაულაპარაკებდნენ ქართულად ერთმანეთს სტალინი და ბერია, ან როგორ საუბრობდნენ ქართველი პირადი მცველები. ბერია ბაქოში დაიბადა, გაიზარდა და, რა თქმა უნდა, კარგად იცნობდა ბაქოელ ქართველებს. ინგლისელი ოფიცრის ფორმისა და ლონდონური გამოთქმის მიუხედავად, როგორც ჩანს, ეცნო და მეთვალყურეები მიუჩინა. ერთ დღეს კი მიადგა და პირდაპირ ჰკითხა ვინაობა. მერაბმა წინასწარ დამუშავებული ლეგენდა უამბო, რომ მამა ინგლისელი ჰყავდა, დედა კი ქართველი, რაჭიდან. დედის გვარი უთხრა, მიქელაძე. ბერია დაეჭვდა, რაჭაში მიქელაძეები არ არიანო. მეორე დღეს ბერიამ უკვე იცოდა, ვინ იყო და რა წარმომავლობის მერაბ კვიტაშვილი. ისიც კი უთხრა, რომ მარიამ ორახელაშვილი-მიქელაძე მისი ნათესავი იყო. ორჯერ მოუწყო თავდასხმა და მერაბი სიკვდილს ორჯერვე ძლივს გადაურჩა. მისი თანამგზავრებიდან ერთი დაიღუპა, მეორე დაიჭრა. იძულებული გახდა, ყველაფერი ჩერჩილისათვის მოეხსენებინა. ჩერჩილმა სტალინს კატეგორიულად მოსთხოვა, შეეწყვიტათ მისი თანაშემწის დევნა. ბერიამ მხოლოდ ამის შემდეგ დაანება თავი.
"მემუარებში" მოთხრობილია, როგორ აღნიშნეს ჩერჩილის დაბადების დღე: "ბანკეტზე დაახლოებით ოცდაათამდე სტუმარი იქნებოდა: მთავრობის პირები, მარშლები, გენერლები, ადმირალები, ელჩები - დასავლეთისა და საბჭოეთის თითქმის ყველა გამოჩენილი ლიდერი... მათ შორის იყო ერთი ქართველი - სტალინი-ჯუღაშვილი. ფაქტიურად, შეიძლება ითქვას, რომ ის იქ ცენტრალური ფიგურა იყო... გარდა ამისა, უაღრესად საინტერესო, ჭეშმარიტად განსაცვიფრებელი იყო ის ფაქტი, რომ მთელ ამ ელიტას იცავდა სამი ქართველი: გენერლები წერეთელი და ნაჭყებია საბჭოთა მხრიდან და მე, კაპიტანი (როგორც მაშინ ვიყავი) მერაბ კვიტაშვილი დასავლეთის მოკავშირეთა მხრიდან. წინა ოთახში მხოლოდ ორი კაცი ვიყავით, ორივე ქართველი - წერეთელი და მე, რომლებსაც დროდადრო მესამე ქართველი ნაჭყებია შემოგვიერთდებოდა ხოლმე... მთელ იმ საათების განმავლობაში, რაც სადილი გრძელდებოდა, წერეთელს, ნაჭყებიასა და მე ხელთ გვეპყრო მსოფლიოს ბედი, სრული ამ სიტყვის მნიშვნელობით. საელჩოში შესვლის და გამოსვლის დროს მე არასოდეს არ მჩხრეკდნენ და არ გამიჭირდებოდა შემეტანა და ამეფეთქებინა რამე ძლიერი ყუმბარა, რომელიც თუ ყველას არა, დამსწრეთა უმრავლესობას მაინც ამოხოცავდა. იმ ორ ქართველს, წერეთელსა და ნაჭყებიასაც შეეძლოთ იგივე გაეკეთებინათ. ეს რომ მომხდარიყო, ძნელი წარმოსადგენია, რა მიმართულება მიეცემოდა იმ ომსა და მსოფლიოს მომავალსაც"... - ეს ვრცელი ამონარიდი კვიტაშვილის წიგნიდან გვიჩვენებს, თუ რა როლი დააკისრა მეორე მსოფლიო ომის იმ ეტაპზე ბედმა 3 ქართველს.
როცა ჩერჩილი წინა ოთახში გამოსულა, მერაბს მისთვის წერეთელი წარუდგენია. ჩანს, ჩვენ ქართველებით ვართ გარშემორტყმულიო, - უხუმრია ჩერჩილს.
ბრიტანული გაზეთის „დეილი ტელეგრაფის“ (The Daily Telegraph) 19 ივნისის ნომერში დაბეჭდილია სტატია სათაურით „პუტინი დღეს ისეთი მოწყვლადია როგორც არასდროს: კრემლი ახლო აღმოსავლეთში კიდევ ერთ საკვანძო მოკავშირეს კარგავს“ (ავტორი - კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია რუსეთის საგარეო პოლიტიკის მდგომარეობა ახლო აღმოსავლეთში, რომელიც კრემლისათვის ცუდი პერსპექტივის მომასწავებელია: რუსეთის ავტორიტეტი რეგიონში ეცემა.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
ისრაელის ირანზე თავდასხმა არამარტო აიათოლებისათვის არის საზარალო: ირანის სამხედრო ინფრასტრუქტურის დანგრევა ცუდი ამბავია სხვა დეპოტური რეჟიმებისათვის - ისეთებისათვის, როგორსაც, ვთქვათ, რუსეთი წარმოადგენს. მათ ყოველთვის ჰქონდათ იმედი, რომ ირანი ნებისმიერ შემთხვევაში სრულად თუ არა, ნაწილობრად მაინც გაუწევდა დახმარებას.
მას შემდეგ, როცა ვლადიმერ პუტინმა გააცნობიერა, რომ მის მიერ უკრაინის წინააღმდეგ დაწყებული „სპეციალური სამხედრო ოპერაცია“ ორ კვირას კი არა (გახსოვთ მისი ტრაბახი?), უფრო მეტი ხნის განმავლობაშიც არ დასრულდებოდა, მოსკოვმა დიდი ძალისხმევა დახარჯა თეირანთან უფრო მჭიდრო კონტაქტების ჩამოსაყალიბებლად.
რუსეთი და ირანი ბუნებრივი მოკავშირეები არ არიან. ირანელი ხალხის ხსოვნაში შემონახულია მწარე მოგონებები საბჭოთა არმიის შეჭრის თაობაზე ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში, მეორე მსოფლიო ომის დროს. იგივეს აკეთებდა მეფის რუსეთიც მე-19 საუკუნეში და მე-20 საუკუნის დასაწყისში. ამის მიუხედავად, მოსკოვსა და თეირანს შორის მაინც ჩამოყალიბდა ურთიერთმომგებიანი კავშირი - რუსები აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ ირანის პირველი ატომური ელექტროსადგურის მშენებლობაში, რომელიც ქალაქ ბუშერთან ახლოს მდებარეობს.
მაგრამ რუსეთისა და ირანის ურთიერთობა უფრო მტკიცე და მეგობრული გახადა 2022 წლის აგვისტოდან, უკრაინასთან ომის დროს, როცა ვლადიმერ პუტინი თეირანს ეწვია და ხელი მოაწერა შეთახმებას, რომ თეირანს მოსკოვისათვის დრონები, რაკეტები, ნაღმები და სხვა საბრძოლო მასალები მიეწოდებინა. მოგვიანებით კრემლმა ეს იარაღი უკრაინის სამხედრო ობიექტებისა და კრიტიკული ინფრასტრუქტურის დასაბომბად გამოიყენა.
უფრო მეტიც - რუსეთის მზარდი დამოკიდებულება ირანის მხრიდან გაწეულ სამხედრო მხარდაჭერაზე იმდენად აშკარა გახდა, რომ ვლადიმერ პუტინმა, თავისი ირანელი კოლეგის მასუდ პეზეშკიანის მოსკოვში ვიზიტის დროს, მიმდინარე წლის იანვარში, გააფორმა 20-წლიანი ხელშეკრულება „ყოვლისმომცველი სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ“ - სულ რაღაც სამი დღით ადრე დონალ ტრამპის ინაუგურაციამდე.
მოსკოვი დათანხმდა თეირანის თხოვნას - ირანული საბრძოლო ტექნიკითა და იარაღით (დრონებით, რაკეტებით...) კრემლისთვის მიწოდების სანაცვლოდ, რუსეთი დაეხმარებოდა ირანს ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვისა და სამხედრო-საჰაერო ძალების გაძლიერებაში (თუმცა ისრაელისთვის ამ გარემოებას ირანზე თავდასხმაში ხელი არ შეუშლია).
სხვათა შორის, რუსეთ-ირანის სტრატეგიული პარტნიორობა მოიცავს აგრეთვე საკმაოდ დაუკონკრეტებელ დებულებებს ორმხრივი ვალდებულებების შესახებ - მათ ერთმანეთს დახმარება უნდა გაუწიონ რომელიმე მესამე მხარის თავდასხმის დროს, მაგრამ საეჭვოა ეს პირობა ვლადიმერ პუტინმა შეასრულოს - ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან თავისი ახლო კავშირების გამო.
მაგრამ დღეისათვის ვლადიმერ პუტინის ყველაზე მთავარი საზრუნავი არის ის, თუ როგორ გავლენას მოახდენს ისრაელის თავდასხმა ირანზე - გააგრძელებს თუ არა თეირანი მოსკოვის პრაქტიკულ მხარდაჭერას უკრაინასთან ომში, ანუ ძველებურად ექნება თუ არა ირანს დრონებისა და რაკეტების წარმოების და მიწოდების შესაძლებლობა?
როგორც ისრაელის ავიადარტყმების შედეგად ჩანს, ირანის სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსმა საკმაო ზარალი განიცადა - დაიბომბა უპილოტო საფრენი აპარატების (დრონების) ამწყობი და რაკეტმშენებელი ქარხნები. აქედან გამომდინარე, ირანის პოტენციალი სამხედრო მრეწველობის მხრივ მნიშვნელოვნად შესუსტდა - ირანს დრონები და რაკეტები ისრაელისაკენ გასაშვებადაც არ ჰყოფნის, არათუ რუსეთისათვის მისაწოდებლად.
კიდევ ერთი გარემოება, რომელიც ვლადიმერ პუტინზე ძლიერ ზეწოლას ახდენს - ეს არის პერსპექტივა იმისა, რომ რუსეთი კარგავს თავის კიდევ ერთ ახლოაღმოსავლელ მოკავშირეს - ირანს, თანაც ძალიან სწრაფად: კრემლისადმი მეგობრულად განწყობილი სირიის რეჟიმის დაცემის შემდეგ მხოლოდ ექვსი თვეა გასული.
ვლადიმერ პუტინი რუსეთის გლობალური ავტორიტეტის ზრდას სწორედ ახლო აღმოსავლეთში კრემლის გავლენის გაფართოებით ცდილობდა. მას ასევე სურდა ეჩვენებინა რეგიონის ქვეყნებისათვის, რომ რუსეთი მათთვის უფრო საიმედო მოკავშირე და პარტნიორია, ვიდრე აშშ.
2015 წელს, როცა ვლადმერ პუტინი სირიის მმართველს ბაშარ ალ-ასადს დაეხმარა და იგი აჯანყებული საკუტარი ხალხისგან და ისლამისტებისაგან დამხობას გადაარჩინა, ამით მოსკოვის რეპუტაცია განმტკიცდა. მოსკოვს შესაძლებლობა მიეცა მნიშვნელოვანი სამხედრო-საზღვაო და სამხედრო-საჰაერო ბაზები შეექმნა აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში (ტარტუსი და ხმეიმიმი, სირიის ტერიტორიაზე).
იმის გათვალისწინებით, რომ პრეზიდენტყოფილი ბაშარ ალ-ასადი დღეს მოსკოვში, დევნილობაში იმყოფება, ხოლო აიათოლები ისრაელთან ომში არიან ჩაბმულნი, ვლადიმერ პუტინის რეპუტაციასა და ავტორიტეტს, მის გავლენებს რეგიონში სწრაფი კრახი ემუქრება.
ირანის მძიმე მდგომარეობა კრემლს საკმაოდ რთულ სიტუაციაში აყენებს ისრაელის პრემიერ-მინისტრთან ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან პირადი მჭიდრო კავშირების გამო. ადრე ვლადიმერ პუტინი ყურადღებას არ აქცევდა და თვალს ხუჭავდა ისრაელის ცალკეულ შეტევებზე ირანის წინააღმდეგ, როცა ეს მის ინტერესებში შედიოდა: იყო შემთხვევები, რომ როცა რუსული და ირანული სამხედრო ქვედანაყოფები სირიაში ბაშარ ალ-ასადის ხელისუფლებას იცავდნენ, რუსები ჩუმად თიშავდნენ თავიანთ ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვის საშუალებებს, რათა ისრაელს ირანელების პოზიციები დაებომბა.
რასაკვირველია, რუსეთის გარდა, ირანის მძიმე მდგომარეობას თვალს ადევნებენ „დესპოტური ქვეყნების ღერძის“ წევრი სხვა ქვეყნები - ჩრდილოეთ კორეა და ჩინეთი.
ფხენიანს და თეირანს ერთმანეთთან დიდი ხნის წინ გაფორმებული ხელშეკრულება აკავშირებს: ორივე მხარე მჭიდროდ თანამშრომლობს ბირთვული კვლევების სფეროში, რაკეტმშენებლობაში და სხვა დარგებში. თავის მხრივ, პეკინსაც აქვს საკუთარი ინტერესები ირანში - ჩინეთი ცდილობს სრულყოფილად ისარგებლოს ირანის ბუნებრივი რესურსებით, თუმცა დღეს 2021 წელს დადებული ხელშეკრულების პირობების შესრულება კითხვის ნიშნის ქვეშ რჩება - ისრაელი განუწყვეტლივ ბომბავს ირანის ნავთობისა და გაზის მომპოვებელი ინფრასტრუქტურის ობიექტებს.
ისრაელის სამხედრო კამპანია ირანის წინააღმდეგ არამარტო აიათოლების სიკვდილ-სიცოცხლის და მათი გადარჩენა-არდგადარცენის საკითხს ეხება. ისრაელის თავდასხმას ირანზე სერიოზული შედეგები ექნება ყველა სხვა დესპოტური რეჟიმისათვის, რომლებმაც მცდარი ნაბიჯი გადადგეს, ბედი ირანს დაუკავშირეს და იფიქრეს, რომ მათ, დასავლეთთან შედარებით, უფრო მეტ სარგებელს თეირანთან ურთიერთობა მოუტანდა.
