USD 2.7500
EUR 3.1614
RUB 3.3805
თბილისი
თამარ გორგაძე - კოლუმბიაში მცხოვრები ექიმი - კარდიოლოგი
თარიღი:  897

დავიბადე და გავიზარდე თბილისში. დავამთავრე 61-ე საშუალო სკოლა. 90-იან წლებში სწავლის გაგრძელება მომიწია მოსკოვის სეჩენოვის სახელობის პირველ სამედიცინო აკადემიაში, რადგან ჩაბარების წელს საქართველოში არ იცოდნენ, თუ ექნებოდათ მიღება სამედიცინო ფაკულტეტზე.

ყოველთვის მინდოდა ექიმობა. სკოლას როდესაც ვამთავრებდი, მახსოვს, გადაცემას ვუყურებდი და ყვებოდნენ ერთ ქალბატონზე, რომელიც მგონი შვედეთში იყო გულსისხლძარღვთა ცნობილი ქირურგი. ისე მომეწონა ის ექიმი, რომ გადავწყვიტე, მეც გულსისხლძარღვთა ქირურგი გავმხდარიყავი. ამაში დარწმუნებული ვიყავი მეექვსე კურსამდე, მაგრამ როცა უნდა ამერჩია განხრა, მგონი პირველად ცხოვრებაში, შევეკითხე დედაჩემს - რას მირჩევდა და დედამ, რა თქმა უნდა, მითხრა, რომ ქართულ მენტალიტეტში ქალი ქირურგი არ იყო დიდად მიღებული, რომ კაცი კოლეგები არ დამაცლიდნენ მუშაობას, რომ მრავალსაათიანი ოპერაციები არ შეეფარდებოდა ქალის ცხოვრების სტილს და ა.შ. ბევრი ვიფიქრე და ბოლოს, როგორც დამჯერმა შვილმა, გადავწყვიტე წავსულიყავი სამკურნალო განხრით და არჩევანი კარდიოლოგიაზე შევაჩერე.
ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ ჩავაბარე ორდინატურაში, მიასნიკოვის სახელობის რუსეთის კარდიოლოგიის ინსტიტუტში (ცაზოვის ცენტრსაც ეძახდნენ ხშირად). ორდინატურის შემდგომ სწავლა ასპირანტურაში გავაგრძელე . ორდინატურაში სწავლის დროს მქონდა პირველი შეხება ანგიოგრაფიის ლაბორატორიასთან და ჩემში ისევ გაიღვიძა ბავშვობის სურვილმა, ძალიან მომეწონა ინტერვენციული კარდიოლოგია და გამიჩნდა დიდი სურვილი, ამ განხრით წავსულიყავი.
ჩვენი განყოფილების პროფესორი იყო ბატონი გურამ არაბიძე— ბრწყინვალე ექიმი დაკარდიოლოგი. მის მიმართ დიდ პატივისცემასა და სიყვარულს გამოხატავდნენ არა მხოლოდ საკუთარი სტუდენტები, არამედ მთელი კარდიოლოგიის ინსტიტუტი. მისი ყოველი სიტყვა მოსწავლეებისთვის იყო კანონი. როცა მოვინდომე განყოფილების შეცვლა, რა თქმა უნდა, მას მივმართე ამ თხოვნით და აქ, მეორეჯერ ჩემს ცხოვრებაში, “სტერეოტიპებმა” შემაცვლევინეს გეგმები - ბატონმა გურამმა მკაცრად და დამაჯერებლად მითხრა, რომ ანგიოგრაფიის ლაბორატორია არ იყო ადგილი ქალისთვის, ამ გადაწყვეტილებას მას ვერ შევაცვლევინებდი. სხვა არჩევანი არ მქონდა, სწავლა გავაგრძელე თერაპიულ კარდიოლოგიაში და დავიწყე ეხოგრაფიის შესწავლა, რამაც პროფესორის დიდი მოწონება დაიმსახურა. მალე, პირადული მიზეზების გამო, მომიწია აკადემიური შესვენების აღება და გარკვეული დროით თბილისში დაბრუნება. სამწუხაროდ, ამ დროს გარდაიცვალა პროფესორი არაბიძე. როცა დავბრუნდი მოსკოვში სწავლის გასაგრძელებლად, ჩვენს განყოფილებას ხელმძღვანელობდა პროფესორი ირინა ჩაზოვა. კიდევ ერთხელ ვცადე ბედი და ვთხოვე კათეტერიზაციის განყოფილებაში გადასვლა, რაზეც მაშინვე მივიღე მისი თანხმობა.
ასე დავიწყე ინტერვენციული კარდიოლოგიის შესწავლა . 2008 წლისთვის მოვიპოვე ევროპის კარდიოლოგების ასოციაციის გრანტი, რომელიც მაძლევდა საშუალებას დავსპეციალიზირებულიყავი ინტერვენციულ კარდიოლოგიაში ევროპის ნებისმიერ ცენტრში. კიდევ ერთი ფრაგმენტი ჩემი ცხოვრებიდან ფემინისტური ელფერით - გრანტის მოსაპოვებლად კონკურსზე საბუთების წარდგენისას უნდა გქონოდა უკვე არჩეული ის ცენტრი, რომელიც თანახმა იყო, რომ წვრთნის პროგრამა მათთან გაგევლო.
მანამდე უკვე მქონდა ნამუშევრები წარდგენილი სხვადასხვა კონგრესზე , ასე თუ ისე ვიცოდი, რომელ კლინიკაში ან რომელ ქვეყანაში მინდოდა წასვლა. მეორე ფაქტორი, რასაც მივაქციე ყურადღება, იყო ის, რომ მინდოდა ისეთი ადგილის ნახვა , სადაც მუშაობდნენ ქალი კარდიოლოგები. მაგისტრის წოდების მისაღებად., საბოლოოდ ავირჩიე მადრიდის სან კარლოსის კლინიკა და კომპლუტენსას უნივერსიტეტი. ვერც წარმოვიდგენდი, რომ ასე გამიმართლებდა. მივიღე დიდი გამოცდილება ჩვენი დარგის საუკეთესო და წამყვანი პროფესიონალებისგან.
საუკეთესო წლები გავატარე მადრიდში, არა მხოლოდ პროფესიული თვალსაზრისით. აქ შევხვდი ბევრ არაჩვეულებრივ ადამიანს, გავიჩინე მეგობრები, ვისთანაც დღესაც ახლო ურთიერთობა მაკავშირებს.
ესპანეთში დავრჩი 5 წელი, ამას მოჰყვა შემდეგი ნაბიჯი — მივიღე მოწვევა სამხრეთამერიკიდან, რომ გადმოვსულიყავი სამუშაოდ კოლუმბიაში, რასაც დავთანხმდი.
შემოთავაზება იყო საინტერესო, სჭირდებოდათ ახალი განყოფილების ჩამოყალიბება ერთ-ერთ ახალ კლინიკაში . არ მქონდა ბევრი მონაცემი კოლუმბიის შესახებ, მაგრამ მყავდა მეგობრები, ვინც ჩემთან ერთად მადრიდში სწავლობდნენ და მათ ვკითხე რჩევა, თუ ღირდა ამ “თავგადასავალზე” დათანხმება . ცოტა ხნის ფიქრის შემდეგ გადავწყვიტე ბედი მეცადა.
უკვე 10 წელია რაც კოლუმბიაში( სამხრეთ ამერიკაში ვცხოვრობ). პირველ კლინიკაში წელიწად ნახევარი ვიყავი და შემდგომ მომიწვიეს “კოლუმბიის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების ფონდში” სამუშაოდ. დავთანხმდი ამ მოწვევაზე და უკვე 9 წელი გავიდა, რაც აქ ვმუშაობ . ბოლო 4 წლის განმავლობაში ვარ კარდიოლოგიის ინსტიტუტის მთავარი ექიმი. ჩვენი კლინიკა შედის მთელ სამხრეთ ამერიკაში საუკეთესო კლინიკების ათეულში. გვაქვს მრავალი საერთაშორისო აკრედიტაცია და აღიარება, გვინდა 2030 წლისთვის შევიდეთ მსოფლიოს 100 საუკეთესო კლინიკის სიაში .
ჩვენი ძლიერი მხარეებია: ინტერვენციული კარდიოლოგია (ვატარებთ ჩარევებს არამარტო სისხლძარღვთა სისტემაზე, არამედ გულის სხვადასხვა სტრუქტურული დაავადებისმკურნალობას ), გულსისხლძარღვთა ქირურგია , ყველაფერი, რაც არის დაკავშირებული გულისუკმარისობის მკურნალობასთან, გულის გადანერგვის და ხელოვნური გულის სისტემების ჩათვლით, ECMO-ს სისტემა, ორგანოთა გადანერგვა (გულის გარდა, ჩვენს კლინიკაში ხდება ღვიძლის, თირკმელების, პანკრეასის, ფილტვის გადანერგვები) და ა.შ
ყველა ეს მკურნალობა არის მიმართული პედიატრიული და სრულწლოვანი ავადმყოფებისთვის. ერთი წლის წინ კი დავიწყეთ ოპერაციების ჩატარება ჯერ კიდევ არ დაბადებულ ნაყოფზე , ამ ოპერაციებს ვატარებთ ნაყოფის საშვილოსნოდან ამოღების გარეშე . უკვე ჩავატარეთ რამდენიმე ოპერაცია— მაგალითად შევიწროებული აორტის სარქველის გაფართოება, რითაც დავეხმარეთ ჩვენს პატარა პაციენტს, რომ არ განვითარებოდა გულის კრიტიკული უკმარისობა ჯერ კიდევ დაბადებამდ;
ორიოდე დღის წინ ჩვენმა სპეციალისტებმა ჩაატარეს ძალიან რთული ოპერაცია , ჩვენს პატარა პაციენტს აქვს მიელომენინგოცელეს დიაგნოზი, და ჩვენი ჩარევით, იმედი გვაქვს, რომ შევძლებთ მას ცხოვრების ხარისხი გავუუმჯობესოთ და დაბადების შემდეგ შევუმსუბუქოთ ამ დაავადებასთან დაკავშირებული უმძიმესი გართულებების განვითარება .
ჩვენს კლინიკაში გვაქვს ერთ- ერთი ყველაზე დიდი ECMO-ს განყოფილება. ჩვენი მიღწევები არანაირად არ ჩამოუვარდება მსოფლიოს წამყვანი კლინიკების შედეგებს, COVID პანდემიის დროს ასობით ადამიანი გვყავდა შეერთებული ხელოვნურ ფილტვზე, რითაც ბევრი ჩვენი ავადმყოფის სიცოცხლე გადავარჩინეთ .
ყოველთვის ვცდილობთ დავნერგოთ სიახლეები ჩვენს კლინიკაში . ამის გაკეთება ოდნავუ უფრო ძნელია სხვა “მდიდარ” ქვეყნებთან შედარებით , მაგრამ დღეს კოლუმბიაში არის ერთ-ერთი საუკეთესო ჯანდაცვის სისტემა, რომელიც საშუალებას აძლევს ამ ქვეყნის ნებისმიერ მოქალაქეს, მიიღოს სრულყოფილი და თანამედროვე სამედიცინო მომსახურება .
ბევრს ვმუშაობთ, რომ ჩვენს ყოველდღიურობაში უახლესი სამედიცინო ტექნოლოგიები და ხელოვნური ინტელექტის სისტემები დავნერგოთ .
საქართველოს თანამედროვე ჯანდაცვის სისტემაში არ მიმუშავია , თუმცა ვიცი, რომ არის ბევრი სამედიცინო დაწესებულება , მაგრამ არ არის კარგად ორგანიზებული და ცენტრალიზებული სისტემა. არც სრულყოფილი სადაზღვევო სისტემა გვაქვს, ამიტომ საკმაოდ ძნელია ქვეყანაში მოსახლეობისთვის მაღალხარისხიანი და ამავე დროს, ხშირად ძვირადღირებული სამედიცინო მომსახურების გაწევა. ამას ერთვის საქართველოს საავადმყოფოებში თანამედროვე ტენოლოგიების ნაკლებობა, განსაკუთრებით როცა ლაპარაკია მაღალი ღირებულების სამკურნალო ტექნოლოგიურ საშუალებებზე. ეს პირობები, რომ შეიცვალოს, საქართველო შეიძლება გადაიქცეს სამედიცინო ტურიზმის ერთ- ერთ ცენტრად. სამწუხაროა, რომ ამის მაგივრად ქართველი პაციენტები ხდებიან სხვა ქვეყნების სამედიცინო ტურისტები. კიდევ უფრო დასანანია ეს ფაქტი იმიტომ, რომ ძალიან ბევრი კარგი ექიმი გვყავდა და გვყავს, და რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, გვეზრდება ძალიან საინტერესო და ნიჭიერი ახალგაზრდა თაობა.
ვერ ვიტყვი, რომ ძალიან გაბედული, მიზანდასახული ან გამოწვევების მოყვარული ადამიანი ვარ , უბრალოდ ასე გამოვიდა, რომ ძალიან მიყვარს ჩემი პროფესია, რამაც ჩამომიყვანა სამხრეთ ამერიკამდე. ეს პროფესია მოითხოვს ბევრ შრომას, თავდადებას და ხშირად თავგანწირვას . თუ ადამიანს არ მოსწონს საექიმო საქმე , უზარმაზარი სიამოვნების დაკმაყოფილების წყაროს ნაცვლად ეს გადაიქცევა მძიმე ტვირთად , არადა ეს ძალიან ლამაზი და მნიშვნელოვანი საქმიანობაა.
ექიმისთვის სწავლა არასოდეს არ მთავრდება, კარგი ექიმი მუდამ სწავლის პროცესშია, მითუმეტეს თანამედროვე სამყაროში, სადაც ტექნოლოგიების და ინტერნეტის წყალობით ადვილი მისაწვდომია ყოველგვარი ინფორმაცია, სამეცნიერო კვლევები, მათი რეზულტატები, მედიკამენტების და სამედიცინო ტექნოლოგიების სიახლეები. ყოველდღიურად გამოიცემა მნიშვნელოვანი სამედიცინო სტატიები და ა.შ.
ძალიან სასარგებლოა თუ ჩვევად ჩამოიყალიბებთ, რომ ყოველ დღე წაიკითხოთ ერთი სამედიცინო სტატია. ეს უზომოდ სასარგებლოა და დაგეხმარებათ სრულყოფილ პროფესიონალებად ჩამოყალიბებაში. ექიმებს ნაკლებად გვაქვს საშუალება გვქონდეს მოჭრილი სამუშაო დღე, ხშირად ჩვენი მუშაობის საათები იწელება.
მნიშვნელოვანია, განავითაროთ დროის "სწორი გამოყენების” თვისება , იყოთ ორგანიზებულები, ამავე დროს, არ დაგავიწყდეთ მიხედოთ თქვენს ჯანმრთელობას, გქონდეთ ჯანსაღი ცხოვრების წესი -ექიმები ვართ მაგალითი ჩვენი პაციენტებისთვის, ასევე ვართ ყველაზე ცუდი ავადმყოფები. მნიშვნელოვანია მივხედოთ თავს და არ გავხდეთ ავად. გისურვებთ ჯანმრთელობას!
ბლოგი
ვინ გახდება ახალი პაპი?
რომის პაპი არამხოლოდ რელიგიური, არამედ პოლიტიკური ინსტიტუციაცაა. მას მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს საერთაშორისო ურთიერთობებზე, მით უფრო რომ დიპლომატიურ მისიებში, ტრადიციულად, რომის ნუნციუსი - ელჩი - სხვა დიპლომატების კოლეგიაში მოწინავე პოზიციაზე დგას და დეკანის პატივსაცემ პოზიციას იკავებს ხოლმე. პაპის პოლიტიკურ პოზიციას მთელს ქრისტიანულ სამყაროზე აქვს გავლენა, შესაბამისად, თუ ვინ იქნება რომის შემდეგი ეპისკოპოსი (პაპობის კიდევ ერთი დასახელება) ძალიან მნიშვნელოვანია.
პაპის არჩევა კარდინალთა კოლეგიის მიერ ხდება, რომელსაც კონკლავი ეწოდება. ის პაპის გარდაცვალებიდან მე-15 დღიდან მე-20 დღემდე შეიძლება შეიკრიბოს, თუმცა თუკი კარდინალები უფრო მალე ჩავლენ რომში მისი დაწყება ადრეც დაშვებულია.
მხოლოდ იმ კარდინალებს აქვთ ფარულ კენჭისყრაში მონაწილეობის უფლება, ვინც ასაკით 80 წლის ქვემოთაა. ახლა 135 კარდინალი იღებს კონკლავში მონაწილეობას. 90 ხმა ანუ ორი მესამედია საჭირო იმისათვის, რომ კარდინალი პაპად იქნას არჩეული. აღსანიშნავია ისიც, რომ 135-დან 108 კარდინალი პაპი ფრანცისკეს მიერაა დანიშნული, რომელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი მისი პოზიციის გამზიარებელია, შესაბამისად პროგრესულ-ლიბერალური ფრთის გამარჯვების შანსი მაღალია.
მაგრამ ერთი ფრთის სრული გამარჯვება მეორე ფრთაზე ვატიკანის შიგნით შესაძლოა დაპირისპირების საგანი გახდეს. სწორედ ამიტომ ზომიერი და შემრიგებელი კანდიდატის გამარჯვებაც არაა გამორიცხული, მით უფრო რომ წინასწარ თავის კანდიდატურას არავინ ასე არ ასახელებს და ადგილზე ხმის პირველი მიცემისას ბევრი რამ ხელახლა ლაგდება.
ვინაა თითოეული ფრთის ყველაზე ცნობილი წარმომადგენელი?
1. კონსერვატიული ფრთის ყველაზე სასურველი კანდიდატი აფრიკიდანაა. იგი გვინეელი კარდინალი რობერტ სარაა. იგი ფრანგულენოვანი, მკაცრად კონსერვატიული ფიგურაა და რადიკალური ისლამისა და გენდერული იდეოლოგიისაგან გამოწვეულ საფრთხეებზე საუბრობს. მას დიდი ხანია კონსერვატორი პოლიტიკური ფიგურები თუ კომენტატორები უჭერენ მხარს (არ აქვს მნიშვნელობა კათოლიკეები არიან თუ არა ისინი).
2. ლიბერალური ფრთის ყველაზე პოპულარული კანდიდატი ლუი ანტონიო ტაგალეა ფილიპინებიდან. მას აზიელ ფრანცისკესაც უწოდებენ ზედმეტსახელად, თუმცა ის კიდევ უფრო ლიბერალია ვიდრე ფრანცისკე იყო. იგი ეკლესიის შიგნით რეფორმების გატარებასა და მკაცრი დოქტრინების ლიბერალიზაციას ემხრობა.
3. ზომიერი ლიბერალების ყველაზე პოპულარული კანდიდატი ვატიკანის მოწინავე დიპლომატი და პაპი ფრანცისკეს სახელმწიფო მდივანი პიეტრო პაროლინია, რომელიც უკრაინაშიც არაერთხელ იმყოფებოდა და ღიად მოუწოდებს მსოფლიოს აქტიური ჩართულობისაკენ. ამ ეტაპზე მას პაპობის ყველაზე რეალისტურ კანდიდატად განიხილავენ.
4. ზომიერი კონსერვატორების სასურველი კანდიდატები ბევრია, მაგრამ მოწინავედ მაინც პიტერ ერდო - უნგრელი კარდინალი - სახელდება. მას ევროპაში ძალიან კარგად იცნობენ და მაღალი ქარიზმითაც ხასიათდება.
ცხადია ესენი მხოლოდ მოწინავე შანსის მქონე კარდინალები არიან, მაგრამ რეალურად რა მოხდება ეს მხოლოდ ადგილზე გადაწყდება კენჭისყრისას. არიან სხვა პოტენციური კანდიდატებიც, რომელთა გამარჯვების შანსი არსებობს და რაიმეს წინასწარ თქმა შეუძლებელია. მათ შორისაა იერუსალიმის ლათინი პატრიარქი პიერბატისტა პიცაბალა, რომელიც შეიძლება ყველასათვის მისაღებ კანდიდატად ქცეულიყო, მაგრამ მისი ახალგაზრდობიდან გამომდინარე - 60 წლისაა და ხანგრძლივი პაპობის შანსი მაღალია - შეიძლება მას დიდი მხარდაჭერა არ ჰქონდეს. თუმცა წინასწარ რაიმეს თქმა შეუძლებელია და სრულიად დასაშვებია მივიღოთ შედარებით უცნობი ან ნაკლები შანსის მქონე პაპად არჩეული კარდინალი - ისტორიულად ასეთი შემთხვევები არაერთი ყოფილა.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.