USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
სოლომონ ქურდიანი, მეტეყევე, რომლის სახელსაც უკავშირდება საქართველოს ტყეების გაშენება და შენარჩუნება
თარიღი:  

სოლომონ ქურდიანი 1867 წელს საგარეჯოში, მღვდლის ოჯახში, დაიბადა. ჯერ თბილისის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა, შემდეგ კი პოლონეთში ნოვოალექსანდრიის სოფლის მეურნეობისა და მეტყევეობის ინსტიტუტში გააგრძელა სწავლა. ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ იქვე, მეტყევეობის ფაკულტეტზე, დაიწყო მუშაობა. იგი 20 წლის განმავლობაში დენდროლოგიის კურსს უკითხავდა სტუდენტებს და თან აქტიურ სამეცნიერო საქმიანობას ეწეოდა. ის იყო პირველი, ვინც მერქნიანი ჯიშების საერთაშორისო ჰიბრიდაციაზე მუშაობდა, შეაჯვარა ევროპული და იაპონური ლარიქსი.

მიუხედავად საზღვარგარეთ მოღვაწეობისა, სოლომონ ქურდიანს საქართველოსთან კავშირი არ გაუწყვეტია, ხშირად ჩამოჰყავდა სტუდენტები პარქტიკის გასავლელად. ასევე სწავლობდა საქართველოს ტყეებს, გამოაქვეყნა სქელტანიანი მონოგრაფია – „ცივგომბორის ქედისა და იორ-ალაზნის მდინარეთა ჭალის ტყეები“.

1918 წელს პროფესორი სოლომონ ქურდიანი ივანე ჯავახიშვილმა მოიწვია ახლადდაარსებულ უნივერსიტეტში და ბოტანიკის კათედრის ხელმძღვანელობა ჩააბარა.

მისივე მონაწილეობით 1931 წელს შეიქმნა სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტი. თვითონ კი სატყეო-სამეურნეო კათედრის დეკანად დაინიშნა.

თბილისში მან დენდროლოგიური პარკი გააშენა, რომელიც,სამწუხაროდ, გაიკაფა და დღემდე ვერ მოაღწია.

დენდროლოგიური პარკის გაშენების შესახებ სოლომონ ქურდიანი გაზეთ კომუნისტში წერდა, რომ საქართველოს ნიადაგი და ჰავა ხელს უწყობს ძვირფასმერქნიანი ხეების გაშენებას, განსაკუთრებული მნიშვნელობა მათ შორს კი ისეთ ხემცენარეებს ენიჭებათ, რომლებიც საქართველოსნაირ მთაგორიან ქვეყანას იცავენ ნიადაგის ჩამორეცხვისგან, მეწყრების, გვალვებისა და წყალდიდობებისგან. იგი აქვე აღნიშნავს, რომ ეს სახეობები საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში ხარობს, თუმცა მათი ერთად ნახვა ტფილისის დენდროლოგიურ პარკშია შესაძლებელი. დენდროლოგიური პარკი ბარნოვის ქუჩაზე 3.5 ჰექტარზე უნდა ყოფილიყო გაშენებეული – „ აქ ნახავთ როგორც ჩვენს ჩვეულებრივ ან იშვიათი ტყის ჯიშებს, ისე იმ უცხო ქვეყნის ტყის ჯიშებს, რომლებსაც ბოლო დროს დიდი ყურადღება ექცევა ჩვენში. ასეთებია: ჩაი, ტუნგო, ლაქის ხე, პრობკის მუხა და სხვა, აქვე ნახავთ ქაღალდის ხეს, რკინის ხეს, თურქესტანის საქსაულს, მარადმწვანე მუხებს. რასაკვირველია, საპატიო ადგილი უჭირავთ იმ ჩვენ სჯიშებს, რომლითაც დაინტერესებული არიან როგორც კავშირში, ისე  უცხო ქვეყნებში, და რომელნიც მხოლოდ ჩვენშია გავრცელებული. ასეთია დიდი ბოყვი, მომაკვდავი მაგრამ ჩვენში გადარჩენილი ძელქვა, ელდარის ფიჭვი, მაღალმთის მუხა და სხვა.“

პარკი 250 უბნად ყოფილა დაყოფილი, თითოეული უბანი კი ამა თუ იმ ჯიშს ეთმობოდა. უბნებში ხეები და ბუჩქები ნათესაობის მიხედვით იყო განლაგებული – „ევოლუციის მიხედვით და იმ თანდათანობით, როგორც ეს ხეები დედამიწაზედ გაჩნდნენ. იმის მიხედვით, თუ რა სიდიდისა იზრდება ესა თუ ის ჯიში, შესაფერისი ზომის ნაკვეთი (უბანი) აქვს მას გამოყოფილი. ამიტომ პატარა ბუჩქებს იმდენად მცირე ადგილი აქვთ დათმობილი, რამდენად იგი მცირე ტანისა იზრდებიან. მეორე მხრივ დიდ ხეებს დიდი ფართობი აქვთ მიჩენილი“,– ამბობს სოლომონ ქურდიანი.

ის ასევე  წერს სინესტის მოყვარულ ჯიშებზე, როგორებიცაა: თხმელა (მურყვანი), ვერხვები, ჭაობის კიპაროზი და სხვა; აგრეთვე, აღნიშნავს ისეთ ხეებსაც, რომლებიც კარგად იტანენ თბილისის ჰავასა და ნიადაგის სიმშრალეს, როგორც აკაკი, თრიმლი, ზოგიერთი ჯიშის მუხა, ძეძვი, ღვერძლა და სხვა –„ამ ჯიშებს სხვადახვა მოვლა უნდა. სინესტის მოყვარული ჯიშები მოითხოვენ ხშირ და უხვ მორწყვას, დანარჩენს ხშირმა მორწყვამ შეიძლება აწყინოს კიდეც (ფესვები დაულპოს)“.

სტატიის ბოლოს ავტორი აღნიშნავს, რომ იმ დროისთვის დენდროლოგიური პარკის მხოლოდ 60-65 %  იყო შევსებული, მისი სრულად დამთავრება  ერთ წელიწადში იქნებოდა შესაძლებელი. ამის მიზეზად კი იშვიათი ჯიშების შეძენას ასახელებდა, რაც დიდი დროს მოითხოვდა –  „ რასაკვირველია, ეს არ დააბრკოლებს პარკის გახსნას, თუკი გზები იქნება მოკირწყლული. პარკს არ უვარგა ღობეები და ამის გამო იკარგება (ხულიგნობის მეოხებით) ზოგიერთი იშვიათი ჯიში. გარდა ამისა, ხშირად წყალი არაა საკმაო, რის გამოც ვერ იზრდება ზოგი ჯიში იმ სისწრაფით, როგორც უნდა იზრდებოდეს. ჯერჯერობით დენდროლოგიურ პარკთან არ არსებობს ზამთრის ბინა (სათბური) ზოგიერთი მცივანა ხის ჯიშებისთვის, როგორებიცაა: ფორთოხალი, ნარინჯი, სექვოია, ევკალიპტუსი და სხვა.“

სოლომონ ქურდიანი  გაზეთ კომუნისტის 1934 წლის 24 მარტის ნომერში აქვეყნებს სტატიას სახელწოდებით „ტყის გაშენება ტფილისის გარშემო.“სტატიის დასაწყისში იგი გამოთქვამს გულისტკივილს, რომ თბილისი საბჭოთა კავშირში გამწვანების მხრივ საკმაოდ ჩამორჩენილია, პარკებისა და სკვერების ნაკლებობასაც განიცდის, მისი შემოგარენი კი მეტისმეტად ხრიოკია, ზაფხულობით გადამწვარი და უნუგეშო კლდეებით შემოსაზღვრული – „ საბჭოთა მთავარი ქალაქები: მოსკოვი, ლენინგრადი, კიევი და სხვ. ირგვლივ ტყეების სარტყლით არიან შემორტყმულნი. თვით ბაქო, რომელიც უდაბნოს ზონაშია გაშენებული, გამწვანების მხრივ ტფილისზე შორს არის წასული“. აქვე აღნიშნავს, რომ ეს ქალაქები კიდევ უფრო ზრუნავენ მწვანე სივრცეების გაზრდაზე და ამ მაჩვენებლით არათუ ჩამოუვარდებიან ევროპის ქალაქებს, არამედ ზოგ შემთხვევაში უსწრებენ კიდეც.

„სამწუხაროდ, ტფილისის გარშემო ტყის გაშენების საქმე ჯერჯერობით დიდ ეფექტს არ იძლევა. მართალია, საქონლის ძოვის აკრძალვამ, ეკლიანი ღობით დიდი ფართობების შემორგვამ, ჰორიზონტალური რუებით კლდეების დასერვამ ძალიან შეუწყო ხელი გადარჩენილი ტყის ჯიშების დაცვასა და ნიადაგის შენარჩუნებას, მაგრამ ტყის ზრდა მიმდინარეობს ამ პირობებში მეტისმეტად ნელი ტემპით. გადარეცხილი ნიადაგი მოკლე ხანში ხელმეორედ, როგორც წინათ იყო, ვერ გაღრმავდება.“

სოლომ ქურიდანი ასევე აღნიშნავს, რომ წყლით ღარიბი და თხელი ნიადაგი ტყის ზრდას ძალიან აბრკოლებს, ამას ემატება თბილისის ჰავის სიმშრალე და სიცხეები–„თუ გვინდა ტფილისის გარშემო მოკლე ხანში გავზარდოთ ტყე, სადაც მშრომელი მოსახლეობა, ტფილისის სიცხეებითა და მტვრით შეწუხებული, ზაფხულობით იპოვის ჩრდილს, საღ ჰავასა და დასვენებას, საჭიროა გატყევებულ ადგილას წყალი მივაწოდოთ; ზაფხულობით მტკვარი დიდდება და ზაჰესი ზედმეტ ენერგიას იძლევა, შესაძლებელია ამ ენერგიის გამოყენება მიდამოების მოსარწყავად“.

სოლომონ ქურდიანი არის მეტყევეობის ენციკლოპედიის ავტორი და აღიარებულია მერქნიან მცენარეთა გენეტიკისა და სელექციის ერთ-ერთ ფუძემდებლად. მისი ხელმძღვანელობით სრულფასოვნად აღიწერა საქართველოს ტყეები: ტვერის, ბორჯომის, ლაგოდეხის, ბიჭვინთის, ნაღვარევის, ელდარის, ბაწარასა და მარიამჯვრის ნაკრძალები. იგი იბრძოდა ტყის უკანონო და უსისტემო ჭრის წინააღმდეგ. ეს ბრძოლა განსაკუთრებით გამწვავდა 1931 წელს, როდესაც, საკავშირო დადგენილებით, საქართველოსა და რუსეთის ტყეები ერთ საექსპლოატაციო ზონად გამოცხადდა. ის მეცნიერულად ასაბუთებდა, რომ მთიან რაიონებში ტაიგის მსგავსად ტყის გაჭრა არ შეიძლებოდა, რადგან მეწყრებს, ღვარცოფებსა და ეროზიას გამოიწვევდა.

ტყეების გადარჩენისთვის საჯარო კრიტიკული გამოსვლები მეცნიერს სიცოცხლის ფასად დაუჯდა. საბჭოთა რეჟიმმა მას წინააღმდეგობა არ აპატია,  მავნებლად შერაცხა და დააპატიმრა. 1937 წლის 10 ნომებრს კი ბრალი წაუყენა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლებით – 58-7 (ძირგამომთხრელი საქმიანობა), 58-10 (პროპაგანდა და აგიტაცია, საბჭოთა ხელისუფლების დამხობისკენ მოწოდება), 58-11 (ორგანიზებული მოქმედება ხელისუფლების დასამხობად). ბრალდებაში ეწერა, რომ სოლომონ ქურდიანი იყო კონტრრევოლუციონერი, მავნებელი ორგანიზაციის წევრი, ეწეოდა კონტრრევოლუციურ საქმიანობას ტყის ექსპლოატაციის, ტყეთმოწყობისა და სატყეო რესურსების დამალვის სფეროში. ამავე ჭრილში იგი აძლევდა მავნებლურ მითითებებს 1927 წელს კონტრრევოლუციურ ორგანიზაციაში გადაბირებულ ს.ი. ბაქრაძეს, თავად სოლომონ ქურდიანი ბრალდებებს არ აღიარებდა და თავს უდანაშაულოდ მიიჩნევდა. მას მიესაჯა დახვრეტა და პირადი ქონების კონფისკაცია. ბრალდებიდან 2 დღის შემდეგ, 1937 წლის 12 ნოემბერს, სოლომონ ქურდიანი დახვრიტეს, მისი ნაშრომები კი გაანადგურეს, დღემდე უცნობია მისი დასაფლავების ადგილი.

1956 წელს უსამართლოდ დასჯილი მეცნიერის საქმე გადაიხედა, განაჩენი გაუქმდა და სოლომონ ზაქარიას ძე ქურდიანის სახელის სრული რეაბილიტაცია მოხდა.

 
ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.