USD 2.6728
EUR 2.8532
RUB 2.8408
თბილისი
სოლომონ ნერგაძე - იტალიაში მოღვაწე ქართველი მეცნიერი
თარიღი:  562
იტალიის მიწას ფეხი პირველად 1996 წელს დავადგი. ევროპაში ჩემი სამეცნიერო კარიერა ICGEB-ის (International Center of Genetic Engeneering and Bioteqnology) სტიპენდიით დაიწყო მოლეკულური და უჯრედული ბიოლოგიის ლაბორატორიაში, პროფესორ ელენა ჯულოტტოსთან. საბჭოთა კავშირში გაზრდილებმა, საერთაშორისო სტიპენდიების და ფონდების შესახებ თითქმის არაფერი ვიცოდით. პროფესორმა დამაკვალიანა და მისი რჩევით კონკურსში მივიღე მონაწილეობა. მოპოვებული სტიპენდიით მომდევნო წლები პავიას უნივერსიტეტში გავატარე. აქვე დავამთავრე დოქტურანტურა - გენეტიკის და ბიომოლეკულების მეცნიერებებში. საზღვარგარეთ დიდი ხნით სამუშაოდ დარჩენა ჩემს გეგმებში არ შედიოდა და 2000-იან წლებში საქართველოში დავბრუნდი. ქვეყანას მეცნიერებისთვის არ ეცალაო, როგორ ვთქვა, ქვეყანას საერთოდ ხალხისთვის არ ეცალა. ის ჩაბნელებული და ცივი 90-იანები უღიმღამოდ ჩათავდა. ჩემს ქვეყანაში ზედმეტი აღმოვჩნდი( არ ვამბობ დამადლების ელფერით) და კანადაში წავედი, ჰამილტონის მაკ-მასტერის უნივერსიტეტში. შემდეგ ისევ იტალიაში მიმიწვიეს და 2002 წლიდან დღემდე პავიის უნივერსიტეტის ბიოლოგიისა და ბიოტექნოლოგიების დეპარტამენტში ვმუშაობ, მოლეკულური ბიოლოგიის ასისტენტ-პროფესორად.
 
ვცდილობთ, გავერკვეთ როგორ გრძელდება სიცოცხლე-როგორ გადაეცემა დედისეული უჯრედის გენეტიკური ინფორმაცია დაუზიანებლად შვილეულ უჯრედებს. ვსწავლობთ ქრომოსომათა მეტად მნიშვნელოვან და სიცოცხლისთვის შეუცვლელ სტრუქტურას - ცენტრომერებს. რამდენიმე ქვეყნის მეცნიერებთან ერთად, გავშიფრეთ ცხენის გენომი და მეტად მნიშვნელოვანი შედეგები მივიღეთ. სამეცნიერო კვლევების მეორე მთვარი მიმართულებაა ტელომერების ბიოლოგია. ტელომერები ქრომოსომათა შეუცვლელი, უაღრესად მნიშვნელოვანი სტუქტურებია - ისინი „მტრებისგან“ იცავენ ქრომოსომებს. ადრე ეგონათ, რომ ტელომერები არ ტრანსკრიბირდებიან - ანუ, მისი დნმ არ ითარგმნება რნმ-ის ენაზე (ტრანსკრიპცია). ახლა კი დადგინდა, რომ ისინი მუშაობენ როგორც ჩვეულებრივი გენები - განიცდიან ტრანსკრიპციას, რასაც არეგულირებს ჩვენს მიერ 2007 წელს აღმოჩენილი პრომოტორები. ქრომოსომათა ცენტრების და ბოლოების გარდა, ინტენსიუტად ვმუშაობთ შიდა უბნებზეც - ანუ, გენებით მდიდარ მონაკვეთებზე. ჩვენი კვლევები უჯრედში მიმდინარე ფუნდამენტურ პროცესებს ეხება. მათ დანერგვაზე ან დაპატენტებაზე ჯერჯერობით ადრეა ლაპარაკი. თუმცა, აღნიშვნის ღირსია ერთი მეტად მნიშვნელოვანი ასპექტი - არ ვართ შორს გენეტიკური ინჟინერიის მეთოდებით ისეთი „ბიოლოგიური თოფის“ შექმნისგან, რომელიც ნორმალურ უჯრედს განასხვავებს კიბოს უჯრედისგან და „ესვრის“ მხოლოდ სიმსივნურ უჯრედს. ანუ, კაცობრიობას ხელთ ექნება კიდევ ერთი მძლავრი იარაღი ავთვისებიანი სიმსივნეების წინააღმდეგ ომში. მომავალ რამდენიმე წელიწადში გამოიკვეთება ამ პრობლემის (შევაჩეროთ სიმსივნური უჯრედების უკონტროლო ზრდა) გადაჭრის გზები. ამის იმედს იძლევა ცენტრომერების და ტელომერების ბიოლოგიის თანამედროვე მიღწევები. სამეცნიერო პუბლიკაციების გარდა, გამოცემული მაქვს სამი წიგნი. ამჟამად გამოსაცემად მზადდება მოლეკულური ბიოლოგიის მოწინავე მეთოდები (ქართულად).
 
ყველგან, სადაც არ უნდა ვყოფილიყავი, საქართველოსთან კავშირი არასოდეს გამიწყვეტია - ვაგრძელებ მჭიდრო თანამშრომლობას ჩვენს უნივერსიტეტთან. საქართველოს ძალიან დიდი პოტენციალი აქვს სამეცნიერო სფეროში. უკვალოდ არ გამქრალა ფიზიკის ქართული სკოლა, მათემატიკის სკოლა, საინჟინრო-ტექნიკური სკოლა, ბიოლოგიური მიმართულება: ბაქტერიოფაგი ჩვენი სიამაყე იყო. და, ქართველი მეცნიერები?!... ისინი საქართველოში და საზღვარგარეთაც მეტად წარმატებულები არიან. ფიზიკოსთა მექის, ცერნის დასახელებაც საკმარისია... ამჟამად საუკუნის პროექტი ხორციელდება - საქართველოს ტექნოლოგიური ინსტიტუტი. ეს იქნება დიდი სამეცნიერო და პრაქტიკული ცენტრი - მაღალი დონის სამეცნიერო მიმართულებებთან ერთად სიმსივნეების ადრონული თერაპიის ცენტრით.
 
მეცნიერება ყოველდღიურ, უწყვეტ განათლებას გულისხმობს. უნივერსიტეტი კი ცოდნის მიღების (მეცნიერება) და ცოდნის გაცემის (დიდაქტიკა) ერთობლიობაა. მნიშვნელოვანია კარგი საუნივერსიტეტო ცოდნა და მისი ყოველდღიური გაღრმავება. ახალგაზრდები უნივერსიტეტში სწავლისას წყვეტენ რა მიმართულებას გაჰყვნენ: წმინდა სამეცნიეროს თუ სამეცნიერო-საწარმოოს. ევროპა-ამერიკის უნივერსიტეტები, დოქტურანტურები ძალიან კარგი საშუალებაა ცოდნის გასაღრმავებლად და გამოცდილების მისაღებად. მშვენიერი გამოცდილებაა კარგ სამეცნიერო პროექტებში მონაწილეობა. ამ პროცესში იბადება იდეები, გამოიკვეთება პრობლემები, ისახება მათი გადაჭრის გზები... მოკლედ რომ ვთქვათ, გონებაში მწიფდება სამეცნიერო გზის „თქვენი“ მიმართულება. მომწიფებული ნააზრევი გადაგაქვთ ქაღალდზე (კომპიუტერში) და მზად გაქვთ თქვენი კვლევების სამეცნიერო გეგმა. მის ავკარგიანობას გიმოწმებენ ფინანსირების წყაროების კომისიები - მაღალი დონის პროექტი აუცილებლად მონახავს ფინანსირების წყაროს.
 
სამეცნიერო საქმიანობაში წარმატება მკვლევარის მიერ განხორციელებული კვლევებით, მის მიერ გამოქვეყნებული სამეცნიერო ნაშრომების რაოდენობით და წონით იზომება. სამეცნიერო სარბიელზე არაა ისეთი მაღალი ხელფასები, როგორიც კერძო კომპანიებში. კერძო კომპანიები ღრუბელივით ისრუტავენ საუნივერსიტეტო ლაბორატორიებიდან ახალგაზრდა მეცნიერებს და იდეებს. სწორედ მათზე მოდის გამოგონებათა უმრავლესობა - სამკურნალო საშუალებები, ვაქცინები, ახალი, უმაღლესი დონის აპარატურა... კერძო კომპანიების მუშაობის პრინციპია ძლიერი იდეა, წარმოებაში დანერგვა, პროდუქცია, მეტი მოგება, მეტი ხელფასი.
 
მინდა ვურჩიო ახალგაზრდებს: ეცადეთ მოიძიოთ საშუალებები თქვენს მიერ დაგეგმილი კვლევების შესასრულებლად.. არ მიატოვოთ საქმე! რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ დღეს, არასოდეს გადადოთ ხვალისთვის. ისწავლეთ დროის ფასი! - ოცნება!... მიზანდასახულობა, წინსვლის სურვილი და კიდევ ერთხელ, ოცნება ძლიერი მამოძრავებლებია. არ გაწყვიტოთ კავშირი საკუთარ ქვეყანასთან - თქვენზეა დამოკიდებული ჩვენი ქვეყნის მეცნიერების წინსვლა და საერთოდ, ქვეყნის წინსვლა. ძველი ცოდნის კერებიც ნელნელა იღვიძებენ, ახლებიც ჩნდებიან. ცოდნით და გამოცდილებით უნდა დაბრუნდეთ და მართოთ ის ლოკომოტივი, რომელიც აამოძრავებს და წინ წაიყვანს იმ მატარებელს, რომელსაც ჩვენი სამშობლო, საქართველო ჰქვია.
კულტურა
პარიზის წიგნის ფესტივალზე საქართველოს მწერალთა სახლი ეროვნული სტენდით პირველად არის წარმოდგენილი
კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერით 12-14 აპრილს საქართველოს მწერალთა სახლი 2024 წლის პარიზის წიგნის ფესტივალზე ეროვნული სტენდით პირველად მონაწილეობს.
Grand Palais Éphémère–ში ფესტივალისა და საქართველოს ეროვნული სტენდის გახსნას მწერალთა სახლის დირექტორი ქეთევან დუმბაძე, საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი საფრანგეთის რესპუბლიკაში გოჩა ჯავახიშვილი და ლიტერატურული სფეროს წარმომადგენლები ესწრებოდნენ.
საქართველოს ეროვნული სტენდის პრეზენტაცია გაიმართა ღონისძიებით - „ჰაგიოგრაფიიდან პოსტმოდერნიზმამდე“. მწერალთა სახლის სტენდის სტუმრებს, ქართული მწერლობის გაცნობასთან ერთად, საინტერესო კალიგრაფიულ აქტივობაში ჩართვის შესაძლებლობა ჰქონდათ. კალიგრაფმა გიორგი სისაურმა მათ ქართული ანბანით დაუწერა სასურველი სიტყვები, გამონათქვამები, ფრაზები, სახელები და ა. შ. ასევე გაიმართა ღონისძიება, სახელწოდებით, „თექვსმეტსაუკუნოვანი უწყვეტი ლიტერატურული პროცესი“, რომელიც განიხილავს ქართულ ლიტერატურას, ქართულ-ფრანგულ ლიტერატურულ ურთიერთობებსა და ქართული და ევროპული ლიტერატურის კავშირს.
პირველ საფესტივალო დღეს გამართულ პანელ-დისკუსიაში მონაწილეობა მიიღეს საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა საფრანგეთის რესპუბლიკაში გოჩა ჯავახიშვილმა და ფრანგული ფილოლოგიის დოქტორმა, პროფესორმა, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რომანული ფილოლოგიის ფაკულტეტის ხელმძღვანელმა ბელა ხაბეიშვილმა. შეხვედრას ასევე ესწრებოდნენ უცხოელი გამომცემლები, ლიტერატურული აგენტები, მედიის წარმომადგენლები და ქართული სათვისტომოს საპატიო წევრები.
ფესტივალის მსვლელობისას ქართულ სტენდზე დაგეგმილია არაერთი აქტივობა და საქმიანი შეხვედრა - PUBLISHERS MATCHMAKING. შეხვედრის მონაწილეები იქნებიან საქართველოს მწერალთა სახლი, ქართული გამომცემლობები: „სეზან ფაბლიშინგი“, „მედუზა,“ „ბაკმი“ და მთარგმნელები - მაია ვარსიმაშვილი და მაია გიორხელიძე. შეხვედრაზე განიხილავენ ქართული ლიტერატურის კატალოგს. მთარგმნელი დალი იაშვილი წარადგენს მიხეილ ჯავახიშვილის მოთხრობას - „ლამბალო და ყაშა“ და მოთხრობების კრებულს. მთავარ სცენაზე გაიმართება წიგნის - „მზე, მთვარე და პურის ყანა“ წარდგენა. წიგნს წარადგენენ ავტორი - მწერალი და კინორეჟისორი თემურ ბაბლუანი და ეროვნული კინოცენტრის წარმომადგენელი ევროპაში სოფიო ბაბლუანი. ქართველ გამომცემლებთან ერთად საქართველოს სტენდთან იქნებიან ფრანგული გამომცემლობები: LE CHERCHE MIDI, GINGKO, EDITIONS DES CARNETS DU DESSERT DE LUNE, MEDUZA, და იტალიური გამომცემლობა MODERN TIMES, რომლებიც წარმოადგენენ ფრანგულად თარგმნილ კლასიკურ და თანამედროვე ქართულ პროზასა და პოეზიას.
საქართველოს ეროვნულ სტენდზე წარმოდგენილი იქნება ბუკლეტი ქართველი ავტორების 50-ამდე ნამუშევრის სინოპსისითა და ამონაბეჭდებით ისეთი ცნობილი ნაწარმოებებიდან, როგორიც არის „შუშანიკის წამება“, „ვეფხისტყაოსანი“ და სხვა.
აღსანიშნავია, რომ პარიზის წიგნის ბაზრობა ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კულტურული მოვლენაა, რომელიც ყოველწლიურად გაზაფხულზე იმართება და მასში მონაწილეობას 1 200 გამომცემელი და 2 000 ავტორი იღებს. საქართველოს წელს პირველად მიეცა საშუალება, საკუთარი სტენდით ჩაერთოს საფესტივალო აქტივობებში.
ფესტივალში ეროვნული სტენდით მონაწილეობა საქართველოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია.
საფესტივალო აქტივობები მწერალთა სახლს, ქართველ მწერლებსა თუ გამომცემლებს დაეხმარება ლიტერატურული ურთიერთობების წარმართვაში, ქართული მწერლობის პოპულარიზაციაში, ახალი კონტაქტების მოძიებასა და მთარგმნელობითი საქმიანობის ხელშეწყობაში.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.