USD 2.7127
EUR 3.1386
RUB 3.3552
თბილისი
საქართველოს მეგობარი - რახელ გრაცფელდი, გერმანელი მთარგმნელი და საგამომცემლო კონსულტანტი
თარიღი:  860
ქართული ლიტერატურის გამოჩენას ჩემს ცხოვრებაში გრძელი წინაისტორია აქვს. ყველაფერი მიხეილ ჯავახიშვილის "კვაჭი კვაჭანტირაძით" დაიწყო, რომელიც 1980-იანის წლების ბოლოს დასავლურ-გერმანული გამოცემისთვის მოვამზადე, როგორც
რედაქტორმა. ჯავახიშვილის პიკარესკულმა რომანმა ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა.
 
ამის შემდგომ ვცდილობდი, უფრო მეტი გამეგო საქართველოს შესახებ. მაშინ ბერნში, სადაც ვცხოვრობდი, გადიოდა ქართული ფილმების ციკლი, რომელმაც სულ ახალი სამყარო გადამიშალა. ვეძებდი ქართული ლიტერატურის ნაწარმოებებს. ამ დროს მხოლოდ ძველი გდრ-ის გამომცემლობების მიერ გამოცემული წიგნები ვიშოვნე ანტიკვარიატებში. ბევრი არ იყო, რომ არაფერი ვთქვათ თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაზე. გადავწყვიტე, ეს ქვეყანა ჩემი თვალით მენახა, მაგრამ ამ დროს თბილისის ომი დაიწყო. ათი წელი გავიდა, სანამ 2002 წელს პირველად ჩავედი საქართველოში, როგორც ტურისტი. ეს იყო საქართველოს ერთი ნახვით შეყვარება . თავიდან აღფრთოვანებული ვიყავი ქართველების, უბრალო ხალხის სიყვარულით ენის და ლიტერატურის მიმართ, თხრობის ხალისით, ასეთი რამ აქამდე არსად მქონდა ნანახი. მას შემდეგ ხშირად ჩამოვდიოდი და სულ იმაზე ვფიქრობდი, როგორ შეიძლებოდა ქართული ლიტერატურის უფრო მეტად გავრცელება. 2005 წელს, როცა Postgraduate Degree program-ში Arts Management-ის სპეციალობაზე ჩავაბარე, ჩემი სადიპლომო ნაშრომის თემად შევარჩიე: საქართველოს ბელეტრისტული ლიტერატურის ბაზარი - ხელშეწყობისა და გერმანულენოვან სამყაროსთან გაცვლის შესაძლებლობები და პირობები. კვლევის დროს გავიცანი ქართველი გამომცემლები, ავტორები, ლიტერატურასთან დაკავშირებული სხვა პირები, თუმცა, ქართული ამ დროს ჯერ არ ვიცოდი. ამ საქმეში ჩართვა სერიოზულად მინდოდა, ამიტომ გადავწყვიტე მესწავლა ქართული ენა. მაშინ ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ოდესმე მთარგმნელი გავხვდებოდი, მხოლოდ ვაპირებდი ლიტერატურის თარგმნის შუამავლობას.
 
2009 წელს ქართული ლიტერატურის სააგენტო დავაარსე და შვიდი წლის განმავლობაში გერმანულენოვან გამომცემლებს ქართულ ლიტერატურას ვაცნობდი. წარმოვადგინე საქართველოს სამი მნიშნელოვანი გამომცემლობა, მათ შორის ბაკურ სულაკაური ასევე ინდივიდუალური ავტორები, კერძოდ, ნინო ხარატიშვილი და თამთა მელაშვილი. პირველი ნაწარმოები, რომელიც ჩემი შუამავლობით გამოიცა იყო აკა მორჩილაძის სანტა ესპერანცა.
 
იმ წლებში თბილისის გოეთეს ინსტიტუტის და ყოფილი წიგნის ცენტრის ხელშეწყობით ტარდებოდა ქართულ-გერმანული მთარგმნელობითი რამდენიმე სახელოსნო, რომლებშიც ჯერ როგორც აგენტმა, მერე როგორც მთარგმნელმა, მივიღე მონაწილეობა. თანდათან აღმოვაჩინე, რომ თარგმნის ნიჭი მქონდა. ამჟამად ვმუშაობ როგორც თავისუფალი მთარგმნელი და უცხოური გამომცემლების კონსულტანტი. ქართული ლიტერატურა ხატოვანებით ხასიათდება, არახაზოვანი (non- linear) თხრობის მანერით, არაქრონოლოგიურად აწყობილი ეპიზოდებით; ხშირად სიუჟეტები ერთმანეთში ჩახლართულია, რეალობა შეუმჩნევლად გადადის ფანტასტიკურობაში და პირიქით. აკა მორჩილაძე ამ თხრობის მანერის ოსტატია, ის არის არაჩვეულებრივი შემთხზველი და იმავე დროს ზუსტი ისტორიოგრაფი. ჩემთვის მორჩილაძის შემოქმედებითი ძალა დიდი საიდუმლოა და ამავე დროს სასწაული. იგი ძალიან ღრმად ადამიანურია, ერთ-ერთი დიდი და გამოჩენილი მწერალია მსოფლიოს ლიტერატურაში. აქვს იუმორის განსაკუთრებული ქართული გამოხატულება, ხან ცოტა ახირებული, ხან სევდით გამსჭვალული, ცრემლით შეზავებული სიცილი და სიცილით გაბრწყინებული ცრემლი როგორც დავით კლდიაშვილის ნაწარმოებებში, ავტორი, რომელმაც გამიღო კარი ქართულ მენტალიტეტში. ჩემთვის ძალიან ძვირფასი მწერლები არიან თამთა მელაშვილი და ანა კორძაია-სამადაშვილი. თითოეული გამორჩეულია თავისი უნიკალური ენით და სტილით. კიდევ ბევრი მწერლის გახსენება შეიძლება, რომელთა ნაწარმოებებსაც ახასიათებს სევდიანი მხიარულება ან მხიარული სევდა.
 
ქართული ენა არ მიეკუთვნება ინდოევროპულ ენებს და ამიტომ ძალიან განსხვავდება იმ ენებისგან, რომლებსაც ვფლობ. არ ვარ ლინგვისტი არც კომპარატივისტი და საფუძვლიანი აზრის გამოთქმა არ შემიძლია. მხოლოდ იმის თქმა მინდა: ქართული ზმნა არის "ყველაფრის შემძლე"; ერთი სიტყვის საშუალებით შეიძლება გამოვხატოთ ის, რისთვისაც სხვა ენებს მრავალსიტყვიანი წინადადება სჭირდება (მაგ. "შემომეჭამა"). დროის და კილოს ფორმების სისტემა ძირითადად განსხვავდება გერმანულისგან. მაგ. თურმეობითი და მისი მრავალი ფუნქცია არ არსებობს გერმანულში. ქართული ნამდვილად ძალიან ზუსტი, სხარტი, დიფერენციებული, ძალიან მდიდარი ენაა.
 
მეორე მხრივ, ქართულ ენაში ბევრი რამ უთქმელი რჩება. ფაქტი, რომ არ არსებობს სქესი, დამაბნეველი შეიძლება იყოს და იმავე დროს საინტერესოც. ზოგ ტექსტში გმირების სქესი გაურკვეველია ან მხოლოდ მწირე ნიუანსებითაა შესაძლებელი ამის დადგენა. საერთოდ, ქართველი მკითხველები და მოსაუბრეები გერმანელებზე მეტად სტრიქონებს შორის კითხულობენ ან უკეთესად ეგუებიან ბუნდოვანებას, გაურკვევლობას. თარგმანისთვის კი ეს ხშირად პრობლემებს ქმნის. ქართულში არის სიტყვები, რომლებიც ერთდროულად გამოხატავენ მოძრაობას, ხმასა და ფერს. მაგ. "ლივლივი". გერმანულად ეს უფრო სიტყვაუხვად უნდა გამოვთქვათ. ქართული ძალიან პოეტური ენაა.
 
ქართული ენა უთუოდ რთული ენაა. მე პირადად ძალიან გვიან დავიწყე მისი შესწავლა, 45 წელს გადაცილებული ვიყავი. ჩემთვის ყველაზე რთული ენის უცხოობა, მისი სტრუქტურის და წესების გაგება კი არ იყო, არამედ ასაკის გამო მეხსიერების პრობლემა იყო და არის. სხვა შესაძლებლობის არარსებობის გამო, წლების განმავლობაში კერძო გაკვეთილზე დავდიოდი შვეიცარიაში მცხოვრებ ქართველთან, იგი თავად თარჯიმანი და ფილოლოგი იყო. ერთი პრობლემა არის ის, რომ თანამედროვე ლექსიკონები არ არსებობს, ჟარგონს და სალაპარაკო ენის ცნობარებზე რომ არაფერი ვთქვათ.ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა მიზეზით გინდა ქართულის შესწავლა. ქართული ენის კურსები ძალიან იშვიათია, ამიტომ უცხოელები კერძო გაკვეთილებით უნდა დაკმაყოფილდეთ.
 
ენა არ არის მხოლოდ საკომუნიკაციო საშუალება. არამედ სიამოვნების წყარო. ძალაუფლების ინსტრუმენტი...მგონია, რომ თვით ენას არ შეუძლია მსოფლმხედველობა შეცვალოს, ენების ცოდნა კი გვეხმარება სხვისი მსოფლმხედველობის გაგებაში.
 
ქართულ ენაში არ ვეძებ რომელიმე საიდუმლოს, მაგრამ მასთან ურთიერთობისას სულ სიახლეებს აღმოვაჩენ ხოლმე. მიხარია, როცა ქართული და გერმანული ერთმანეთს ემთხვევა. ხანდახან სასოწარკვეთილებაში ვვარდები, როცა შესატყვისის პოვნა შეუძლებელია და კომპრომისზე უნდა წავიდე.ჩემთვის საქართველო უკიდურესობების, მეტისმეტობის და ძლიერი ემოციების ქვეყანაა. აქ არარსებობს ოქროს შუალედი. გვერდიგვერდ არსებობს აღმოსავლეთი და დასავლეთი, ტრადიცია და თანამედროვე ცხოვრება, რეაქციული პატრიარქალური. შეხედულება და მომავლისკენ ორიენტირებული აზროვნება, კულტურული განცალკევება და გულღიობა, ღრმა მორწმუნეობა და მართლმადიდებული ეკლესიის ფანატიკური ტენდენციები.კონტრასტების, სხვადასხვაობის ქვეყანაა. გამომაცოცხლებელ და გამამდიდრებელ ზემოქმედებას ახდენს ჩემზე, ხანდახან კი მღლის და მაბრაზებს. მაგრამ ვეღარ წარმომიდგენია სხვაგან ცხოვრება.
 
საზოგადოება
მეუფე შიო - განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება

მხოლოდ გულმოწყალე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი, - ამის შესახებ საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი)სულთმოფენობიდან ოცდამეერთე კვირას, ღირსი გაბრიელ აღმსარებლისა და სალოსის ხსენების დღეს ქადაგების დროს განაცხადა.

მიტროპოლიტის თქმით, ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს...

მისივე განცხადებით, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება“.

„სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმინდისათა.

ძვირფასო მამებო, დედებო, ძმებო და დებო, გილოცავთ დღევანდელ კვირა დღეს, რომელიც დაემთხვა ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენებას. შეგვეწიოს მისი მადლი და ლოცვა ჩვენ და სრულიად საქართველოს.

გადმოგცემთ მისი უწმინდესობის და უნეტარესობის, კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოლოცვას და კურთხევას.

დღეს წაკითხული იყო იგავი სახარებიდან მდიდარსა და ლაზარეზე. ეს ორი ადამიანია, ორი სახეა წარმოდგენილი ჩვენ წინაშე. მდიდარს საერთოდ არ ენაღვლებოდა, რომ მის კართან იწვა მძიმე ავადმყოფი და გლახაკი, სრულიად გულგრილი იყო მისი ბედისადმი. ლაზარე კი ძალიან მოკრძალებული იყო. მას ის კი არ უნდოდა, რომ მდიდრის სუფრიდან ლანგრით მიეტანათ მისთვის საჭმელი, არამედ იმას ნატრობდა, რომ ძირს დაცვენილი ნამცეცი მაინც შეხვედროდა. იმდენად ავად იყო, რომ სიარულიც კი არ შეეძლო. ამ მდიდარს ეს ამბავი სრულიად არ აღელვებდა, ის იმდენად გართული იყო თავისი ნადიმებით და ფუფუნებით. გარდაცვალების შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ღარიბი აღმოჩნდა აბრაამის წიაღში, მდიდარი კი - ცეცხლოვან გეენიაში, ჯოჯოხეთში.

რატომ მოხდა ასე? რაზეა ეს იგავი, საერთოდ?

ეს იგავი არის მოწყალებაზე. ასე იმიტომ მოხდა, ძვირფასო ძმებო და დებო, რომ ღმერთი არის მოწყალე. მხოლოდ გულმოწყალე, მოწყალე გულის მქონე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი. ვერცერთი ულმობელი, ვერცერთი უსიყვარულო, სასტიკი, ბოროტი ადამიანი სასუფეველს ვერ დაიმკვიდრებს, რაგინდ ბევრი დამსახურება ჰქონდეს ამ დედამიწაზე, იმიტომ რომ ცათა სასუფეველი არ არის ის, რაც გაიცემა რაღაც დამსახურებების სანაცვლოდ, არამედ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს და ხარბიდან გადააქცევს ხელგაშლილად, ამპარტავნიდან - თავმდაბლად, შურიანიდან - მოსიყვარულედ, ნაყროვანიდან - მმარხველად და ა. შ. არცერთი ულმობელი ადამიანისთვის, ვინც არ არის მოწყალე გულის მქონე, ეს ფერისცვალება შესაძლებელი არ არის. ვერ მოხდება ეს სასწაული მის სულში. ვიმეორებ: რატომ? - იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანის სულში სულიწმინდის მადლი ვერ შემოდის.

ამიტომ მთელი ცხოვრება უნდა იღვაწოს ადამიანმა ქმედით სიყვარულში, რომ ეს ლმობიერება და მოწყალება ისწავლოს. სწორედ ამაზეა დღევანდელი იგავი, რომ ვისწავლოთ ეს თვისებები, ეს სათნოებები და ჩვენი ცხოვრების შედეგად ამ მდიდრის მსგავსად არ აღმოვჩნდეთ ცეცხლოვან გეენიაში, არამედ მოვემზადოთ მარადისობასთან შესახვედრად. ეს ცხოვრება იმისთვის გვაქვს მოცემული, რომ ღირსეულად მოვემზადოთ მარადისობაში გადასვლისთვის, როცა იქნება სამსჯავრო ჩვენი, როცა წარვდგებით სამსჯავროზე. თუმცა სამსჯავრო არის მთელი ცხოვრება, ადამიანი ამ ცხოვრებაშივე გამოუტანს განაჩენს თავის თავს და აკეთებს არჩევანს, თუ სად იქნება მარადისობაში.

თუ ამ ცხოვრებაში შეიძინე შური, უმოწყალობა, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, ამპარტავნება და სხვა ასეთი ვნებები, მარადისობაშიც თან წაგყვება ეს თვისებები, იქაც ასეთი იქნები. მაგრამ უფალს უნდა, რომ შეიძინო სიმდაბლე, სიყვარული, ლოცვა, მოთმინება, სულგრძელება, მოწყალება. რატომ? - იმიტომ, რომ თვითონ არის ასეთი უფალი ჩვენი იესო ქრისტე; და თუ ეს თვისებები გექნება, მაშინ ის თავისთან წაგიყვანს და გაცხონებს.

ძვირფასო ძმებო და დებო, მაგრამ ეს ადამიანის დახმარების გარეშე შეუძლებელია. თუ ადამიანს ეს არ უნდა, ყველაფერი ამაო იქნება, ხოლო თუ უნდა და იღვწის ამისთვის, მაშინ უფალი აუცილებლად შეეწევა მას, განკურნავს ამ ვნებებისგან და აცხონებს.

ასე რომ, დავფიქრდეთ ამ იგავზე: ვინ ვართ ჩვენ - მდიდარი თუ ლაზარე? და თუ ჩვენს თავში ჯერ კიდევ ვხედავთ ამ უმოწყალო მდიდრის თვისებებს, გონს მოვიდეთ, სანამ კიდევ გვაქვს ფიზიკური და სულიერი ძალები, რომ ფერი ვიცვალოთ და გამოვსწორდეთ.

დღეს არის ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენება. საოცარი სიხარული სუფევს დღეს ჩვენს მსახურებაზე, ძალიან ბევრი ხალხია შეკრებილი. გილოცავთ ამ დღესასწაულს. შეგვეწიოს მამა გაბრიელის ლოცვა და მადლი.

იგი იყო სრულიად გამორჩეული ადამიანი და მოღვაწე ჩვენი ეკლესიის უახლეს ისტორიაში. მოგეხსენებათ, ის მოღვაწეობდა ათეისტურ პერიოდში და მრავალ ადამიანს გაუნათა გზა უფლისკენ, რისთვისაც იგი მრავალჯერ ტანჯეს, დევნეს, გვემეს და დააპატიმრეს. ის ამ თავის დიდ სულიერებას ფარავდა სალოსობის ღვაწლით. ამის გამო, მრავალჯერ შეშლილი ეგონათ, მაგრამ, როგორც ამბობს პავლე მოციქული: „სულელი იგი ღვთისა უბრძენეს არს კაცთა“ (1 კორ. 25). თავისივე სიცოცხლეში ის მრავალ სასწაულს აღასრულებდა და მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი სასწაული სრულდება, ადამიანები მოდიან არამხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა მხარიდან და წმინდა გაბრიელის ლოცვით უფალი მათ უსრულებს თხოვნას და ანიჭებს სულიერ და ხორციელ კურნებებს.

დღეს, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო, საქართველოს არასდროს მოჰკლებია სულიწმინდის მადლი და არც არასდროს მოაკლდება.

მაშ, დღეს, მისი ხსენების დღეს, განსაკუთრებით ვევედროთ ღირს გაბრიელს, აღმსარებელსა და სალოსს, რომ მისი ლოცვით უფალმა დაიფაროს და გააძლიეროს ჩვენი ქვეყანა, ჩვენი ეკლესია, გააძლიეროს და ადღეგრძელოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და შეგვეწიოს ღირსი მამა გაბრიელი, რომ ამ ლაზარეს მსგავსად, უფალმა დაგვამკვიდროს აბრაამის წიაღში, რათა დავტკბეთ იმ გამოუთქმელი სიკეთეებით, რომლებიც „თვალს არ უნახავს და ყურს არ სმენია“ (1 კორ. 2,9), რისი ღირსიც დაე, გავმხდარიყავით მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომელსაც შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანა მამით და სულიწმინდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ჩვენთან არს ღმერთი!“, - განაცხადა მეუფე შიომ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.