,
2024 წლის 24 აპრილს, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროში გაიმართა საბჭოს სხდომას თემაზე „რუსეთის ინტერესების ხელშეწყობა სამხრეთ კავკასიაში“. ამ თემაზე ყველა დონის დიპლომატების მონაწილეობით ასეთი შეხვედრა იშვიათი პრაქტიკაა. მისი აუცილებლობას, ამ რეგიონში ახალი გეოპოლიტიკური რეალობის გაჩენა განაპირობებს.
სსრკ-ს დაშლისა და სამი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს - აზერბაიჯანის, სომხეთისა და საქართველოს გაჩენის შემდეგ აშკარა იყო ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების სერთო გეოპოლიტიკური ხედვების ეროზია, ისინი აღარ არმოადგენდნე რუსეთის პერიფერიის ნაწილს.
ასევე გამჭვირვალე გახდა გეოპოლიტიკური საზღვრები რეგიონის ქვეყნებსა და აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვის და დიდი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებს შორის. ამან ბაქოს, თბილისისა და ერევნის დიპლომატიის წიანშე საკმაოდ რთული ამოცანა დასვა: მათ უნდა დაემყარებინათ, როგორც ახალი ურთიერთობები მოსკოვთან და ისე მათი სამხრეთ, დასავლეთ და აღმოსავლეთ პერიმეტრის გასწვრივ მდებარე ქვეყნებთან და მოეხდინათ ინტეგრირება ამ კავშირების მზარდ ქსელში. ამავე დროს, რეგიონი შევიდა არა მხოლოდ ისტორიული ირანულ-რუსულ-თურქული კონკურენციის ზონაში, არამედ დასავლეთთანაც. თუმცა ზოგადად, ის დარჩა დიდი მსოფლიო პოლიტიკის პერიფერიაზე იქ არსებული კონფლიქტების გამო: ყარაბაღის კონფლიქტი, დაპირისპირება საქართველოს „სამხრეთ ოსეთსა“ და აფხაზეთს შორის.
ამავდროულად 2020 წლის სექტემბერში დაწყებული ყარაბაღის მეორე ომში გაიმარჯვა აზერბაიჯანმა.
ამის შედეგად, მოსკოვი მართალია დარჩა რეგიონის მთავარ ძალად, თუმცა აშკარა გახდა თურქეთისა და გარკვეულწილად პასიური ირანის გაზრდილი პრაქტიკული მონაწილეობა მიმდინარე პროცესებში.
2020 წლის ნოემბერში მოსკოვის შუამავლობით დადებული ცეცხლის შეწყვეტა სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ითვალისწინებს ახალი სატრანსპორტო მარშრუტების შექმნას, რომლებიც რუსეთს თურქეთთან და ირანთან დააკავშირებს: ასევე სამხრეთსა და ჩრდილოეთს, აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის ახალი კავშირების აშენებას. ეს პოტენციურად აძლიერებს რუსეთის ყოფნას რეგიონში და ახლებურად აკავშირებს კასპიის ზღვას, ხმელთაშუა ზღვასა და სპარსეთის ყურეს.
თუმცა ამ საკითხის ირგვლივ გაზრდილი აქტუალობა, მხოლოდ 2022 წლის თებერვალში უკრაინაში სპეციალური სამხედრო ოპერაციის დაწყების და დასავლეთის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ „ფართო სანქციების“ რეჟიმის შემოღების შემდეგ დაფიქსირდა.
სამხრეთ კავკასიამ თითქოს დაიწყო თავისი ისტორიული გეოგრაფიის ხელახლა აღმოჩენა, როგორც რეგიონმა, რომელსაც ყავს მრავალი განსხვავებული გავლენიანი მეზობელი, აქვს უამრავი პრობლემები.
რეგიონში დაფიქსირდა ზოგადი ტენდენცია აღიკვეთოს მოსკოვის პრეტენზიები ექსკლუზიური გავლენების შესახებ, რაც გამოვლინდა ძირითადად სომხეთის საგარეო პოლიტიკაში, მიუხედავად მისი წევრობისა. ოდეკაბე-ში და ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში მონაწილეობა.
ამ ყველაფერმა, როგორც რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპეციალურ განცხადებაშია აღნიშნული, „შეცვალა სურათი რეგიონში“ და გაჩნდა საჭიროება, რომ რუსეთი ადაპტირებულიყო ახალ რეალობასთან“.
მაგრამ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს კოლეგიის ამოცანა იყო არა მხოლოდ ახალი სიტუაციის დიაგნოსტიკა, რომელიც უფრო მეტად ეხებოდა დასავლეთის ძალისხმევას სომხეთისა და, შესაძლოა, საქართველოს, თავის რეგიონულ პლაცდარმად გადაქცევას, არამედ პრაქტიკული კონტრაქციის მექანიზმების შექმნა და ასეთი სცენარების განხორციელება.
როგორც რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს საბოლოო განცხადებაშია ნათქვამი, „აუცილებლად მივიჩნიეთ ნაბიჯების გაგრძელება აზერბაიჯანს, სომხეთსა და რუსეთს შორის სამმხრივი შეთანხმებების სრულად განხორციელების მისაღწევად, მათ შორის ბაქოსა და ერევანს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების, სატრანსპორტო კომუნიკაციების განბლოკვის მიზნით რეგიონში და საზღვრების დემარკაცია“.
ეს პირველი, მეორე კი, აუცილებელია ამიერკავკასიისთვის 3+3 მოლაპარაკების ფორმატის (რუსეთი, თურქეთი, ირანი, აზერბაიჯანი, სომხეთი და საქართველო) ამოქმედება, რომელიც ითვალისწინებს რეგიონში უსაფრთხოების სისტემის შექმნას მხოლოდ რეგიონული ძალების მონაწილეობით.
აქ ყველაფერი არ არის ნათელი. სომხეთი, რომელიც ოფიციალურად მონაწილეობს ამ კონსულტაციებში, არ ჩქარობს გადაწყვეტილების მიღებას ფორმატში მონაწილეობის შესახებ, თურქეთთან დიპლომატიური და სხვა ურთიერთობების არ არსებობის საბაბით. საქართველომ ასევე თავი შეიკავა „რუსეთის მიერ აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის ოკუპაციის“ საბაბით და დასავლელი წარმომადგენლების არყოფნის გამო.
მოვლენების ასეთი მიმდინარეობით, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სერგეი ლავროვის თქმით, რეგიონი „უკრაინული სცენარის წინაშე დადგება“.
ეს ნიშნავს, რომ „სამხრეთ კავკასიაში კოლექტიური დასავლეთის გავლენის აღმოფხვრა“ მოსკოვის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია რეგიონში. უფრო სწორედ, ამოცანაა ერევანი შენარჩუნებული იყოს მოსკოვის სამხედრო-პოლიტიკური და ეკონომიკური გავლენის სფეროში, მაგრამ აუცილებელია პროაქტიულად მოქმედება.
თამაში დასწრებაზეა, არ დავაგვიანოთ, რომ არ წავაგოთ - განაცხადა ლავროვმა.
„ვაშინგტონში დაგეგმილ საიუბილეო სამიტზე ნატო უკრაინას შესთავაზებს მისიის - სამხედრო მიწოდებებისა და ჯარისკაცთა წრთვნების საკოორდინაციო ბიუროს ჩამოყალიბებას - უსაფრთხოების ორმხრივი შეთანხმების გაფორმების ჩარჩოებში, რომელიც გამოცხადდება როგორც ერთგვარი „ხიდი“ ალიანსში სავარაუდო გაწევრებისათვის. მაგრამ არ დათანხმდება მოლაპარაკების დაწყებაზე, რადგან ჩრდილოატლანტიკური ალიანსი უკრაინის თავის წევრად მიღებისათვის მზად არ არის“, - ნათქვამია აშშ-ის გაზეთ „ნიუ-იორკ თაიმსში“ (The New York Times) გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ნატო უკრაინას შესთავაზებს „ხიდს“ წევრობისთვის - იმ იმედით, რომ ეს საკმარისი იქნება“ (ავტორი - სტივენ ერლანგერი).
ვლადიმერ ზელენსკისა და ზოგიერთი ცენტრალურევროპული ქვეყნების იმედების მიუხედავად, ნატოს ვაშინგტონის სამიტზე, რომელიც 9-11 ივლისს ჩატარდება, უკრაინისათვის შეთავაზებული არ იქნება მოლაპარაკების დაწყება ალიანსში გაწევრიანებისათვის. როგორც სანდო წყაროებიდან ირკვევა, გაწევრიანების ნაცვლად, ჩრდილოატლანტიკური ალიანსი გამოაცხადებს გერმანიაში მისიის შექმნას, რომელიც კოორდინირებას გაუწევს კიევისადმი გაწეულ ყველანაირ დახმარებას.
ეს ნაბიჯი მოწოდებულია ძლიერი სიგნალი გახდეს კიევისათვის, რომ მოკავშირეები მის დახმარებას გააგრძელებენ და მოსკოვისთვისაც, რომელსაც იმედი აქვს, რომ დადგება დრო და დასავლეთს ომის წარმოებისათვის სურვილი გაუქრება.
იმდენად, რამდენადაც მისი ნატოს ეგიდით იმუშავებს, ის გათვლილია იმისათვის, რომ თავისი ფუნქციები შეასრულოს მაშინაც კი, თუ დონალდ ტრამპი - უკრაინის დახმარების კრიტიკოსი და მოწინააღმდეგე - არჩევნებში გაიმარჯვებს და პრეზიდენტი გახდება.
ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციამ და ნატოს ოფიციალურმა პირებმა ეს იდეა წამოსწიეს იმისთვის, რომ კიევისათვის რაღაც მნიშვნელოვანი მიეცათ. საქმე მხოლოდ იმაში არ არის, რომ უკრაინა ჯერ კიდევ ომის მდგომარეობაში იმყოფება, რაც საბრძოლო მოქმედებებში ნატოს ჩათრევასაც გამოიწვევს. აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა და გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა განაცხადეს, რომ უკრაინამ ნატოში სრული ინტეგრირებისათვის ჯერ მნიშვნელოვანი რეფორმები უნდა განახორციელოს - მაგალითად, შეამციროს კორუფციის დონე, გააუმჯობესოს დემოკრატიული მმართველობა და მტკიცედ დაიცვას კანონის უზენაესობის პრინციპი.
მისია, რომლის ოფიციალური სახელწოდება იქნება „ნატოს დახმარების ბიურო უკრაინის უსაფრთხოებისა და წრთვნების უზრუნველსაყოფად“ ( NSATU) იმუშავებს დუბლირების შესამცირებლად და იმ სირთულეების გასამარტივებლად, რაც უკრაინისათვის სხვადასხვა სახეობის იარაღის გაგზავნის დროს წარმოიქმნება ხოლმე. ასეთი შემთხვევის ერთ-ერთი მაგალითია საფრანგეთის გადაწყვეტილება კიევისათვის ავიაგამანადგურებლების „მირაჟების“ გაგზავნის თაობაზე, მაშინ როცა უკრაინას უკვე სიძნელეები ექმნება ამერიკული F-16-ების („ფალკონების“) პილოტების მომზადების საქმეში. ფრანგული „მირაჟი“ რთულ თვითმფრინავს წარმოადგენს, მის მფრინავებს სხვაგვარი მომზადება ჭირდება, სხვანაირი სათადარიგო ნაწილები და რემონტი, რაც ნეგატიურად შეიძლება აისახოს უკრაინის შესაძლებლობებზე.
მისია ბაზირებული იქნება აშშ-ის სამხედრო ობიექტზე ქალაქ ვისბადენში (გერმანია) და მისი ხელმძღვანელი სამვარსკვლავიანი გენერალი იქნება (დიდი ალბათობით, ამერიკელი), რომელიც უშუალოდ დაექვემდებარება ევროპაში აშშ-ის ჯარების სარდალს და ევროპაში ნატოს გაერთიანებული შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალს, ოთხვარსკვლავიან გენერალს ქრიტოფერ კავოლის.
როგორც ივო დაალდერი - ნატოში აშშ-ის ყოფილი ელჩი - ამბობს (იგი საქმის კურსშია მისიის შექმნის ირგვლივ), მისიის დაქვემდებარება ნატოს გაერთიანებული ძალების მთავარსადლისადმი მისი ერთგვარი „დამცავი ფაქტორი იქნება ნებისმიერი პოლიტიკური ცვლილების ზემოქმედებისაგან.
ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციას ჯერ-ჯერობით საჯაროდ არ გაუკეთებია კომენტარი მისიის შექმნის გეგმაზე, თუმცა ეროვნული უსაფრთხოების საკითხების მრჩეველმა ჯეიკ სალივანმა განაცხადა, რომ სამიტი დაადასტურებს, რომ მოკავშირეები მუდმივად დგამენ „კონკრეტულ ნაბიჯებს“ უკრაინის ნატოსთან დასაახლოებლად და იმის უზრუნველსაყოფად, რომ კიევს სავარაუდო წევრობისათვის „გადასავლელი ხიდი მზად ჰქონდეს“.
წყარო: https://www.nytimes.com/2024/06/26/world/europe/nato-ukraine-washington-membership-summit.html
