,
2024 წლის 24 აპრილს, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროში გაიმართა საბჭოს სხდომას თემაზე „რუსეთის ინტერესების ხელშეწყობა სამხრეთ კავკასიაში“. ამ თემაზე ყველა დონის დიპლომატების მონაწილეობით ასეთი შეხვედრა იშვიათი პრაქტიკაა. მისი აუცილებლობას, ამ რეგიონში ახალი გეოპოლიტიკური რეალობის გაჩენა განაპირობებს.
სსრკ-ს დაშლისა და სამი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს - აზერბაიჯანის, სომხეთისა და საქართველოს გაჩენის შემდეგ აშკარა იყო ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების სერთო გეოპოლიტიკური ხედვების ეროზია, ისინი აღარ არმოადგენდნე რუსეთის პერიფერიის ნაწილს.
ასევე გამჭვირვალე გახდა გეოპოლიტიკური საზღვრები რეგიონის ქვეყნებსა და აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვის და დიდი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებს შორის. ამან ბაქოს, თბილისისა და ერევნის დიპლომატიის წიანშე საკმაოდ რთული ამოცანა დასვა: მათ უნდა დაემყარებინათ, როგორც ახალი ურთიერთობები მოსკოვთან და ისე მათი სამხრეთ, დასავლეთ და აღმოსავლეთ პერიმეტრის გასწვრივ მდებარე ქვეყნებთან და მოეხდინათ ინტეგრირება ამ კავშირების მზარდ ქსელში. ამავე დროს, რეგიონი შევიდა არა მხოლოდ ისტორიული ირანულ-რუსულ-თურქული კონკურენციის ზონაში, არამედ დასავლეთთანაც. თუმცა ზოგადად, ის დარჩა დიდი მსოფლიო პოლიტიკის პერიფერიაზე იქ არსებული კონფლიქტების გამო: ყარაბაღის კონფლიქტი, დაპირისპირება საქართველოს „სამხრეთ ოსეთსა“ და აფხაზეთს შორის.
ამავდროულად 2020 წლის სექტემბერში დაწყებული ყარაბაღის მეორე ომში გაიმარჯვა აზერბაიჯანმა.
ამის შედეგად, მოსკოვი მართალია დარჩა რეგიონის მთავარ ძალად, თუმცა აშკარა გახდა თურქეთისა და გარკვეულწილად პასიური ირანის გაზრდილი პრაქტიკული მონაწილეობა მიმდინარე პროცესებში.
2020 წლის ნოემბერში მოსკოვის შუამავლობით დადებული ცეცხლის შეწყვეტა სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ითვალისწინებს ახალი სატრანსპორტო მარშრუტების შექმნას, რომლებიც რუსეთს თურქეთთან და ირანთან დააკავშირებს: ასევე სამხრეთსა და ჩრდილოეთს, აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის ახალი კავშირების აშენებას. ეს პოტენციურად აძლიერებს რუსეთის ყოფნას რეგიონში და ახლებურად აკავშირებს კასპიის ზღვას, ხმელთაშუა ზღვასა და სპარსეთის ყურეს.
თუმცა ამ საკითხის ირგვლივ გაზრდილი აქტუალობა, მხოლოდ 2022 წლის თებერვალში უკრაინაში სპეციალური სამხედრო ოპერაციის დაწყების და დასავლეთის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ „ფართო სანქციების“ რეჟიმის შემოღების შემდეგ დაფიქსირდა.
სამხრეთ კავკასიამ თითქოს დაიწყო თავისი ისტორიული გეოგრაფიის ხელახლა აღმოჩენა, როგორც რეგიონმა, რომელსაც ყავს მრავალი განსხვავებული გავლენიანი მეზობელი, აქვს უამრავი პრობლემები.
რეგიონში დაფიქსირდა ზოგადი ტენდენცია აღიკვეთოს მოსკოვის პრეტენზიები ექსკლუზიური გავლენების შესახებ, რაც გამოვლინდა ძირითადად სომხეთის საგარეო პოლიტიკაში, მიუხედავად მისი წევრობისა. ოდეკაბე-ში და ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში მონაწილეობა.
ამ ყველაფერმა, როგორც რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპეციალურ განცხადებაშია აღნიშნული, „შეცვალა სურათი რეგიონში“ და გაჩნდა საჭიროება, რომ რუსეთი ადაპტირებულიყო ახალ რეალობასთან“.
მაგრამ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს კოლეგიის ამოცანა იყო არა მხოლოდ ახალი სიტუაციის დიაგნოსტიკა, რომელიც უფრო მეტად ეხებოდა დასავლეთის ძალისხმევას სომხეთისა და, შესაძლოა, საქართველოს, თავის რეგიონულ პლაცდარმად გადაქცევას, არამედ პრაქტიკული კონტრაქციის მექანიზმების შექმნა და ასეთი სცენარების განხორციელება.
როგორც რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს საბოლოო განცხადებაშია ნათქვამი, „აუცილებლად მივიჩნიეთ ნაბიჯების გაგრძელება აზერბაიჯანს, სომხეთსა და რუსეთს შორის სამმხრივი შეთანხმებების სრულად განხორციელების მისაღწევად, მათ შორის ბაქოსა და ერევანს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების, სატრანსპორტო კომუნიკაციების განბლოკვის მიზნით რეგიონში და საზღვრების დემარკაცია“.
ეს პირველი, მეორე კი, აუცილებელია ამიერკავკასიისთვის 3+3 მოლაპარაკების ფორმატის (რუსეთი, თურქეთი, ირანი, აზერბაიჯანი, სომხეთი და საქართველო) ამოქმედება, რომელიც ითვალისწინებს რეგიონში უსაფრთხოების სისტემის შექმნას მხოლოდ რეგიონული ძალების მონაწილეობით.
აქ ყველაფერი არ არის ნათელი. სომხეთი, რომელიც ოფიციალურად მონაწილეობს ამ კონსულტაციებში, არ ჩქარობს გადაწყვეტილების მიღებას ფორმატში მონაწილეობის შესახებ, თურქეთთან დიპლომატიური და სხვა ურთიერთობების არ არსებობის საბაბით. საქართველომ ასევე თავი შეიკავა „რუსეთის მიერ აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის ოკუპაციის“ საბაბით და დასავლელი წარმომადგენლების არყოფნის გამო.
მოვლენების ასეთი მიმდინარეობით, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სერგეი ლავროვის თქმით, რეგიონი „უკრაინული სცენარის წინაშე დადგება“.
ეს ნიშნავს, რომ „სამხრეთ კავკასიაში კოლექტიური დასავლეთის გავლენის აღმოფხვრა“ მოსკოვის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია რეგიონში. უფრო სწორედ, ამოცანაა ერევანი შენარჩუნებული იყოს მოსკოვის სამხედრო-პოლიტიკური და ეკონომიკური გავლენის სფეროში, მაგრამ აუცილებელია პროაქტიულად მოქმედება.
თამაში დასწრებაზეა, არ დავაგვიანოთ, რომ არ წავაგოთ - განაცხადა ლავროვმა.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
