,
არსებობს დაავადებები, რომელთა დიაგნოსტიკა დღესაც, მაღალი ტექნოლოგიების ეპოქაშიც კი, არ არის ადვილი. ასეთ შემთხვევებში ფასდაუდებელია გამოცდილი ექიმი, რომელსაც თითქოსდა ბანალური დაავადების ამოცნობა ატიპური სიმპტომების მიღმაც მარტივად შეუძლია. ასეთი გახლდათ ცნობილი კლინიცისტ-ალერგოლოგი, მედიცინის აკადემიური დოქტორი რომან ლაბაძე, რომლის შესახებაც მისი მეგობრები და კოლეგები გვიამბობენ.
ხუტა პაჭკორია, გასტროენტეროლოგი:
– რომანი ჭიათურაში, მიხეილ ლაბაძის ოჯახში დაიბადა 1935 წელს. სკოლის დამთავრების შემდეგ პროფესიად ექიმობა აირჩია და თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის სამკურნალო ფაკულტეტზე ჩაირიცხა. წარჩინებით დაამთავრა და მუშაობა ქუთაისში დაიწყო. ხუთი წელი ქუთაისის ავტოქარხნის მედსანნაწილისა და მეოთხე საავადმყოფო-პოლიკლინიკის გაერთიანების ექიმი თერაპევტი იყო.
1966 წელს თბილისში გადავიდა, თსსუ-ს კლინიკურ ორდინატურაში სერგო კობალაძისა და გურამ გურგენიძის ხელმძღვანელობით შეუდგა ჰოსპიტალური თერაპიისა და ალერგოლოგიის კურსის გავლას. ორდინატურის დამთავრების შემდეგ რომანი აკადემიკოს ნ. ყიფშიძის სახელობის რესპუბლიკური კლინიკური საავადმყოფოს ახალდაარსებული ალერგოლოგიური ლაბორატორიის გამგედ დანიშნეს. რამდენიმე წლის შემდეგ ამავე საავადმყოფოს ალერგოლოგიური განყოფილების ექიმი ორდინატორი გახდა. აქვე მუშაობდა გარდაცვალებამდე, 2009 წლამდე, და სახელი გაითქვა როგორც საუკეთესო კლინიცისტმა, თერაპევტმა და ალერგოლოგმა.
დიაგნოსტიკის დიდოსტატი
– რომან ლაბაძე არ ყოფილა მხოლოდ ალერგოლოგი – ის გახლდათ ფართო სპექტრის თერაპევტი, მოსაზღვრე დისციპლინების უებრო მცოდნე. მოგეხსენებათ, რა ძნელია ზოგჯერ გამონაყარის მიზეზის გამოცნობა – ის ვითარდება ინფექციის, ალერგიის, კანისა და სისხლის დაავადებების დროს და არამხოლოდ. ასეთი ამოცანების ამოხსნა – დახლართული, გაუგებარი შემთხვევების დიაგნოსტირება – რომანს განსაკუთრებით ეხერხებოდა. არაერთხელ დახმარებია კოლეგებს გორდიასის კვანძის გახსნაში... ალერგოლოგები, თერაპევტები, ინფექციონისტები, ჰემატოლოგები დიდად აფასებდნენ, კონსულტაციისთვის ხშირად იწვევდნენ. არამხოლოდ თბილისში – რაიონებშიც. ავადმყოფის საწოლთან სასწაულებს ახდენდა. ისეთ დიაგნოზს დასვამდა, ექიმებსაც და პაციენტებსაც აოგნებდა.
რომანი კარგად იცნობდა ისეთ დაავადებებსაც, რომლებიც სხვა ექიმებს უკვე დავიწყებული ჰქონდათ ან არც ენახათ. მაგალითად, მუნს, შავ ჭირს. საოცარი მეხსიერების პატრონი, დაავადებას ერთხელ მაინც თუ შეეჯახებოდა, აღარასოდეს დაავიწყდებოდა. მუნი, რომელიც ჩვენში თითქმის აღმოფხვრილი იყო, არასახარბიელო ეკონომიკური და საცხოვრებელი პირობების გამო ერთხანს კვლავ გაჩნდა სკოლებში, ბაღებში, დევნილთა დასახლებებში, ციხეებში. რამდენჯერ ავადმყოფი სხვა დიაგნოზით მიგვიყვანია. დახედავდა გამონაყარს, მიკროსკოპით დაათვალიერებდა, დიაგნოზს დასვამდა და ისეთ პაციენტს მოარჩენდა, რომელიც თვეობით, წლობით მცდარი დიაგნოზის გამო უშედეგოდ მკურნალობდა. ჰემორაგიების, წერტილოვანი სისხლჩაქცევების დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის დიდი გამოცდილებაც ჰქონდა...
მეცნიერება და პუბლიცისტიკა
– 1983 წელს რომან ლაბაძემ საკანდიდატო დისერტაცია დაიცვა პოლინოზის შესახებ, 2006 წელს კი მედიცინის დოქტორის აკადემიური ხარისხი მოიპოვა. რომანი ბევრს შრომობდა. გამოქვეყნებული აქვს 50-მდე სამეცნიერო ნაშრომი შინაგანი მედიცინისა და კლინიკური ალერგოლოგიის აქტუალურ საკითხებზე, საინტერესო ნაშრომები ჰემორაგიებზე. იყო საქართველოს დამსახურებული ექიმი, საქართველოს თერაპევტთა სამეცნიერო საზოგადოებისა და ალერგოლოგთა სამედიცინო საზოგადოების აქტიური წევრი. ხშირად აქვეყნებდა საინტერესო სტატიებს მედიცინის აქტუალურ საკითხებზე არა მარტო სამედიცინო ჟურნალებში, არამედ პოპულარულ პერიოდულ გამოცემებშიც: “თბილისში”, “სოფლის ცხოვრებაში”... იყო ჟურნალისტთა კავშირის წევრი.
ბევრი დაავადება საქართველოში პირველად რომანმა აღწერა. მათ შორის – რეიტერის დაავადება, აიერზა-არილაგას სინდრომი (შავი ციანოზი), ბუშკეს სინდრომი, ჰემორაგიული კაპილარიტები – იშვიათი ფორმის კაპილარული ტოქსიკოზები...
მიხეილ გამცემლიძესთან ერთად რომანმა წიგნი მიუძღვნა დიდ მკურნალს ალექსანდრე (საშა) კანდელაკს, რომელსაც თავის მასწავლებლად მიიჩნევდა. მუდამ დიდი მოწიწებით იხსენიებდა ცნობილ თერაპევტსა და დიდ კლინიცისტს ლევან ანჯაფარიძეს –ვერიკო ანჯაფარიძის ძმას. რომანს მიაჩნდა, რომ მისი სამედიცინო ცოდნა ამ ორი კორიფეს დამსახურება იყო.
ემპათიური ექიმი
– მე და რომანი ვმეგობრობდით. მისგან ბევრი რამ ვისწავლე. პროფესიონალიზმთან ერთად პიროვნული თვისებებითაც გამოირჩეოდა. იყო საოცრად მგრძნობიარე და ყურადღებიანი, სხვისი ჭირის გულთან მიმტანი. ადვილად ამყარებდა კონტაქტს ავადმყოფთან, ადვილად აღუძრავდა ნდობას. იყო კეთილშობილი, წრფელი, მოწესრიგებული. მოლხენაც იცოდა და გაჭირვებულის დახმარებაც. მორწმუნეც იყო და რწმენა მისთვის ლიტონი სიტყვა არ გახლდათ.
კითხულობდა ბევრს. ჰქონდა სამედიცინო და მხატვრული ლიტერატურის უმდიდრესი ბიბლიოთეკა. უყვარდა ციტირება და ეს ძალიან გონებამახვილურად გამოსდიოდა. სიამოვნება იყო მასთან საუბარი...
რომანი 2009 წელს, 74 წლისა გარდაიცვალა თირკმლის სიმსივნით, რომელიც დიდხანს ვერ ამოიცნეს. სხვადასხვა დიაგნოზით ორი ოპერაცია ჩაუტარდა, მაგრამ ვერ უშველეს.
ოჯახი არ დარჩენია. საკუთარი თავი მთლიანად მედიცინას მიუძღვნა. მისი სახით საქართველომ ნამდვილად დიდი კლინიცისტი დაკარგა.
მურმან კიკვიძე, ექიმი ალერგოლოგი, მედიცინის დოქტორი:
– რომან ლაბაძესთან ერთად 1978 წლიდან ვმუშაობდი. იყო შესანიშნავი ექიმი და ცოდნის დაუშრეტელი წყარო, თანაც არამხოლოდ სამედიცინო ცოდნისა. საოცრად მრავალმხრივი პიროვნება გახლდათ. კლასიკურ მედიცინასთან ერთად იცნობდა და იყენებდა ტრადიციულსაც. გატაცებული იყო ჰომეოპათიით, ნატუროპათიით, ფიტოთერაპიით.
გურამ გურგენიძის ხელმძღვანელობით და რომანის აქტიური მონაწილეობით განყოფილებაში შემუშავდა ალერგიული მცენარეების ყვავილობის კალენდარი, რომელსაც შეუძლია, უდიდესი დახმარება გაუწიოს პოლინოზის (მცენარეული მტვრით გამოწვეული ალერგიის) მქონე პაციენტებს.
განიწყვეტლივ სწავლობდა. ხშირად მონაწილეობდა სამეცნიერო სესიებში, განსაკუთრებით – პათანატომიურ კონფერენციებში, რომლებზეც განიხილებოდა განსხვავება დაავადებათა კლინიკურ და პათანატომიურ დიაგნოზებს შორის. ჩართული იყო მეთოდური განყოფილების მუშობაში – ეხმარებოდა რეგიონების სამედიცინო დაწესებულებებს: მივლინებით ჩადიოდა, სამედიცინო დოკუმენტაციას შეისწავლიდა, ხარვეზებს ასწორებდა, პაციენტების გასინჯვაში, რთული შემთხვევების განხილვაში მონაწილეობდა...
იყო საიმედო კოლეგა, ერთგული მეგობარი და საუკეთესო მრჩეველი. ყოველთვის გვერდით ედგა ახალგაზრდებს. ხშირად ჰქონდა საქმე კლინიკურ ორდინატორებთან და თავდაუზოგავად ეხმარებოდა. მათთან ერთად მორიგეობდა, პაციენტების მდგომარეობას განიხილავდა... მერეც ხშირად აკითხავდნენ ხოლმე რთულად სადიაგნოსტიკო შემთხვევების დროს. პაციენტებსაც ძალიან უყვარდათ და დღემდე დიდი სითბოთი იხსენებენ.
როცა თავად შეეყარა უკურნებელი სენი, იცოდა, რაც ელოდა, მაგრამ არავის აწუხებდა...
მაია ტატიშვილი, ექიმი ალერგოლოგი
– სხვებზე უმცროსი ვიყავი და ბატონ რომანთან არც ისე დიდხანს მომიწია ურთიერთობა, მაგრამ ამ ხანმოკლე თანამშრომლობამაც კი ღრმა კვალი დატოვა ჩემს ცხოვრებაში... ახალგაზრდებს ეპყრობოდა საოცრად მეგობრულად, მამაშვილურადაც იყო, არაფერს უმალავდა... უფროს კოლეგასთან ასეთ ურთიერთობა ძალიან ბევრის მომცემი იყო.
ნატუროპათიურ პრეპარატებს იყენებდა, მცენარულ მკურნალობასაც დიდ პატივს მიაგებდა. თვითონაც ადგენდა რეცეპტებს და ჩვენც გვიზიარებდა. ვეხუმრებოდით ხოლმე, კრებულს გამოვცემთ და თანაავტორებად დავეწერებითო... სხვათა შორის, მის ზოგიერთ რეცეპტს დღეს მეც ვიყენებ. ნამდვილად ბევრ რამეს ისწავლიდი მისგან, რადგან ის არა მხოლოდ ალერგოლოგი, არამედ დიდი თერაპევტი და კარგი პედაგოგიც იყო. მშვიდი, დინჯი, ცოდნის დაუნანებლად გამცემი, უაღრესად განათლებული...
თინა ჭელიძე, ალერგიული სამსახურის ექთანი:
– 1973 წლიდან, რაც რესპუბლიკური სავადმყოფოს ალერგიული სამსახური გაიხსნა, ერთად მოვდიოდით. ოჯახებითურთ ვნეგობრობდით. იყო საოცრად ყურადღებიანი და უანგარო, ამასთან – უშუალოც, დიდთან დიდი, პატარასთან პატარა, საოცრად თავმდაბალი...
ასეთად დარჩა რომან ლაბაძე კოლეგებისა და მეგობრების მეხსიერებაში: უბადლო ექიმი, სანდო მრჩეველი და ერთგული მეგობარი.
ბრიტანული გაზეთის „დეილი ტელეგრაფის“ (The Daily Telegraph) 19 ივნისის ნომერში დაბეჭდილია სტატია სათაურით „პუტინი დღეს ისეთი მოწყვლადია როგორც არასდროს: კრემლი ახლო აღმოსავლეთში კიდევ ერთ საკვანძო მოკავშირეს კარგავს“ (ავტორი - კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია რუსეთის საგარეო პოლიტიკის მდგომარეობა ახლო აღმოსავლეთში, რომელიც კრემლისათვის ცუდი პერსპექტივის მომასწავებელია: რუსეთის ავტორიტეტი რეგიონში ეცემა.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
ისრაელის ირანზე თავდასხმა არამარტო აიათოლებისათვის არის საზარალო: ირანის სამხედრო ინფრასტრუქტურის დანგრევა ცუდი ამბავია სხვა დეპოტური რეჟიმებისათვის - ისეთებისათვის, როგორსაც, ვთქვათ, რუსეთი წარმოადგენს. მათ ყოველთვის ჰქონდათ იმედი, რომ ირანი ნებისმიერ შემთხვევაში სრულად თუ არა, ნაწილობრად მაინც გაუწევდა დახმარებას.
მას შემდეგ, როცა ვლადიმერ პუტინმა გააცნობიერა, რომ მის მიერ უკრაინის წინააღმდეგ დაწყებული „სპეციალური სამხედრო ოპერაცია“ ორ კვირას კი არა (გახსოვთ მისი ტრაბახი?), უფრო მეტი ხნის განმავლობაშიც არ დასრულდებოდა, მოსკოვმა დიდი ძალისხმევა დახარჯა თეირანთან უფრო მჭიდრო კონტაქტების ჩამოსაყალიბებლად.
რუსეთი და ირანი ბუნებრივი მოკავშირეები არ არიან. ირანელი ხალხის ხსოვნაში შემონახულია მწარე მოგონებები საბჭოთა არმიის შეჭრის თაობაზე ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში, მეორე მსოფლიო ომის დროს. იგივეს აკეთებდა მეფის რუსეთიც მე-19 საუკუნეში და მე-20 საუკუნის დასაწყისში. ამის მიუხედავად, მოსკოვსა და თეირანს შორის მაინც ჩამოყალიბდა ურთიერთმომგებიანი კავშირი - რუსები აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ ირანის პირველი ატომური ელექტროსადგურის მშენებლობაში, რომელიც ქალაქ ბუშერთან ახლოს მდებარეობს.
მაგრამ რუსეთისა და ირანის ურთიერთობა უფრო მტკიცე და მეგობრული გახადა 2022 წლის აგვისტოდან, უკრაინასთან ომის დროს, როცა ვლადიმერ პუტინი თეირანს ეწვია და ხელი მოაწერა შეთახმებას, რომ თეირანს მოსკოვისათვის დრონები, რაკეტები, ნაღმები და სხვა საბრძოლო მასალები მიეწოდებინა. მოგვიანებით კრემლმა ეს იარაღი უკრაინის სამხედრო ობიექტებისა და კრიტიკული ინფრასტრუქტურის დასაბომბად გამოიყენა.
უფრო მეტიც - რუსეთის მზარდი დამოკიდებულება ირანის მხრიდან გაწეულ სამხედრო მხარდაჭერაზე იმდენად აშკარა გახდა, რომ ვლადიმერ პუტინმა, თავისი ირანელი კოლეგის მასუდ პეზეშკიანის მოსკოვში ვიზიტის დროს, მიმდინარე წლის იანვარში, გააფორმა 20-წლიანი ხელშეკრულება „ყოვლისმომცველი სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ“ - სულ რაღაც სამი დღით ადრე დონალ ტრამპის ინაუგურაციამდე.
მოსკოვი დათანხმდა თეირანის თხოვნას - ირანული საბრძოლო ტექნიკითა და იარაღით (დრონებით, რაკეტებით...) კრემლისთვის მიწოდების სანაცვლოდ, რუსეთი დაეხმარებოდა ირანს ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვისა და სამხედრო-საჰაერო ძალების გაძლიერებაში (თუმცა ისრაელისთვის ამ გარემოებას ირანზე თავდასხმაში ხელი არ შეუშლია).
სხვათა შორის, რუსეთ-ირანის სტრატეგიული პარტნიორობა მოიცავს აგრეთვე საკმაოდ დაუკონკრეტებელ დებულებებს ორმხრივი ვალდებულებების შესახებ - მათ ერთმანეთს დახმარება უნდა გაუწიონ რომელიმე მესამე მხარის თავდასხმის დროს, მაგრამ საეჭვოა ეს პირობა ვლადიმერ პუტინმა შეასრულოს - ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან თავისი ახლო კავშირების გამო.
მაგრამ დღეისათვის ვლადიმერ პუტინის ყველაზე მთავარი საზრუნავი არის ის, თუ როგორ გავლენას მოახდენს ისრაელის თავდასხმა ირანზე - გააგრძელებს თუ არა თეირანი მოსკოვის პრაქტიკულ მხარდაჭერას უკრაინასთან ომში, ანუ ძველებურად ექნება თუ არა ირანს დრონებისა და რაკეტების წარმოების და მიწოდების შესაძლებლობა?
როგორც ისრაელის ავიადარტყმების შედეგად ჩანს, ირანის სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსმა საკმაო ზარალი განიცადა - დაიბომბა უპილოტო საფრენი აპარატების (დრონების) ამწყობი და რაკეტმშენებელი ქარხნები. აქედან გამომდინარე, ირანის პოტენციალი სამხედრო მრეწველობის მხრივ მნიშვნელოვნად შესუსტდა - ირანს დრონები და რაკეტები ისრაელისაკენ გასაშვებადაც არ ჰყოფნის, არათუ რუსეთისათვის მისაწოდებლად.
კიდევ ერთი გარემოება, რომელიც ვლადიმერ პუტინზე ძლიერ ზეწოლას ახდენს - ეს არის პერსპექტივა იმისა, რომ რუსეთი კარგავს თავის კიდევ ერთ ახლოაღმოსავლელ მოკავშირეს - ირანს, თანაც ძალიან სწრაფად: კრემლისადმი მეგობრულად განწყობილი სირიის რეჟიმის დაცემის შემდეგ მხოლოდ ექვსი თვეა გასული.
ვლადიმერ პუტინი რუსეთის გლობალური ავტორიტეტის ზრდას სწორედ ახლო აღმოსავლეთში კრემლის გავლენის გაფართოებით ცდილობდა. მას ასევე სურდა ეჩვენებინა რეგიონის ქვეყნებისათვის, რომ რუსეთი მათთვის უფრო საიმედო მოკავშირე და პარტნიორია, ვიდრე აშშ.
2015 წელს, როცა ვლადმერ პუტინი სირიის მმართველს ბაშარ ალ-ასადს დაეხმარა და იგი აჯანყებული საკუტარი ხალხისგან და ისლამისტებისაგან დამხობას გადაარჩინა, ამით მოსკოვის რეპუტაცია განმტკიცდა. მოსკოვს შესაძლებლობა მიეცა მნიშვნელოვანი სამხედრო-საზღვაო და სამხედრო-საჰაერო ბაზები შეექმნა აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში (ტარტუსი და ხმეიმიმი, სირიის ტერიტორიაზე).
იმის გათვალისწინებით, რომ პრეზიდენტყოფილი ბაშარ ალ-ასადი დღეს მოსკოვში, დევნილობაში იმყოფება, ხოლო აიათოლები ისრაელთან ომში არიან ჩაბმულნი, ვლადიმერ პუტინის რეპუტაციასა და ავტორიტეტს, მის გავლენებს რეგიონში სწრაფი კრახი ემუქრება.
ირანის მძიმე მდგომარეობა კრემლს საკმაოდ რთულ სიტუაციაში აყენებს ისრაელის პრემიერ-მინისტრთან ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან პირადი მჭიდრო კავშირების გამო. ადრე ვლადიმერ პუტინი ყურადღებას არ აქცევდა და თვალს ხუჭავდა ისრაელის ცალკეულ შეტევებზე ირანის წინააღმდეგ, როცა ეს მის ინტერესებში შედიოდა: იყო შემთხვევები, რომ როცა რუსული და ირანული სამხედრო ქვედანაყოფები სირიაში ბაშარ ალ-ასადის ხელისუფლებას იცავდნენ, რუსები ჩუმად თიშავდნენ თავიანთ ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვის საშუალებებს, რათა ისრაელს ირანელების პოზიციები დაებომბა.
რასაკვირველია, რუსეთის გარდა, ირანის მძიმე მდგომარეობას თვალს ადევნებენ „დესპოტური ქვეყნების ღერძის“ წევრი სხვა ქვეყნები - ჩრდილოეთ კორეა და ჩინეთი.
ფხენიანს და თეირანს ერთმანეთთან დიდი ხნის წინ გაფორმებული ხელშეკრულება აკავშირებს: ორივე მხარე მჭიდროდ თანამშრომლობს ბირთვული კვლევების სფეროში, რაკეტმშენებლობაში და სხვა დარგებში. თავის მხრივ, პეკინსაც აქვს საკუთარი ინტერესები ირანში - ჩინეთი ცდილობს სრულყოფილად ისარგებლოს ირანის ბუნებრივი რესურსებით, თუმცა დღეს 2021 წელს დადებული ხელშეკრულების პირობების შესრულება კითხვის ნიშნის ქვეშ რჩება - ისრაელი განუწყვეტლივ ბომბავს ირანის ნავთობისა და გაზის მომპოვებელი ინფრასტრუქტურის ობიექტებს.
ისრაელის სამხედრო კამპანია ირანის წინააღმდეგ არამარტო აიათოლების სიკვდილ-სიცოცხლის და მათი გადარჩენა-არდგადარცენის საკითხს ეხება. ისრაელის თავდასხმას ირანზე სერიოზული შედეგები ექნება ყველა სხვა დესპოტური რეჟიმისათვის, რომლებმაც მცდარი ნაბიჯი გადადგეს, ბედი ირანს დაუკავშირეს და იფიქრეს, რომ მათ, დასავლეთთან შედარებით, უფრო მეტ სარგებელს თეირანთან ურთიერთობა მოუტანდა.
