USD 2.6935
EUR 2.9925
RUB 2.9961
თბილისი
რეზო ჩელებაძე: სომხეთის „გმირი“ ვარ, „არარატთან“ ცარიელ კარებში ავაცილე და 75 ათასი სომეხი გადავარჩინე სიკვდილს
თარიღი:  1530

რეზო ჩელებაძე ქართული ფეხბურთის გამორჩეული მოთამაშეა - საფეხბურთო  რეგალიები და ტიტულები ნამდვილად არ აკლია, თუმცა ქართული ფეხბურთის გულშემატკივრისთვის ის დარჩა ჩელედ - პენალტების უბადლო ოსტატად, რომელმაც  თავის სპორტულ კარიერაში იმაზე მეტი გოლი გაიტანა, ვიდრე  წარმატებულ ბომბარდირს შეიძლებოდა  ეოცნება და დარჩა ფეხბურთის ისტორიაში, როგორც  წარმომადგენელი ვარსკვალავური  თაობის, რომელმაც  ქართული ფეხბურთის ლეგენდა შექმნა..  

- ბატონო რეზო, როგორი იყო თქვენი ემოციები ჩვენი საფეხბურთო ნაკრების წარმატებულ გამოსვლაზე  ევროპის ჩემპიონატზე  და როგორც პროფესიონალი, როგორ შეაფასებთ ჩვენი ფეხბურთელების თამაშს?

- სიტყვებით ვერ გამოვხატავ იმ განცდებს, რაც მქონდა იმ დღეებში. გულში აღარ ეტეოდა სიხარული, ლამის გამისკდა გული. განსაკუთრებით  ბედნიერი ვიყავი იმით, რომ ქვეყანაში ფეხბურთი გაცოცხლდა. 1981 წელს, როდესაც თბილისის „დინამომ“  თასი ჩამოვიტანეთ ევროპიდან, ყველას ახსოვს ის საყოველთაო სიხარული და ზეიმი, რაც ამ გამარჯვებას ახლდა. ამის შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ქვეყანა გახდა დამოუკიდებელი, თავისუფალი, გადავიდა ახალ რელსებზე, ახალ გზაზე, ეს თითქოს  იყო გამოძახილი იმ დიდი სიხარულისა, რაც მოგვყვებოდა წარსულიდან, რადგან მგონია, რომ იმ გამარჯვებით არის ის, რომ ასე მოდის ქართული ფეხბურთი. მართალია მაშინ გამარჯვება თბილისის „დინამომ“ მოიპოვა, მაგრამ მაშინდელი თბილისის „დინამო“ საქართველოს ნაკრები იყო,  ეს არის ნამდვილი, დამოუკიდებელი ქვეყნის ეროვნული ნაკრები და მისი დიდი წარმატება  ევროპის ჩემპიონატზე.  ხუმრობით ვამბობდი, კიდევ კარგი ესპანელებმა მოგვიგეს, თორემ ნახევარ საქართველოს გული გაუსკდებოდა ბედნიერებისა და სიხარულისგან (იცინის)  ჩვენ ევროპის ჩემპიონატზე წავედით, რომ ჩემპიონატში მონაწილეობა მიგვეღო და არა თუ მხოლოდ მერვედფინალამდე მივედით, ძალიან კარგი ფეხბურთი ვაჩვენეთ. წავაგეთ უდიდეს გუნდთან, რომელიც დამსახურებულად გახდა ევროპის ჩემპიონი. თურქეთის გუნდივით, ჩვენც რომ  ავსტრია შეგვხვედროდა, ჩვენი გუნდი ისეთ „დუხზე“ იყო, ჩვენც გადავლახავდით ამ  ბარიერს, მაგრამ ესპანეთი  საოცარი გუნდია - ისე ლამაზად სწორად თამაშობენ, დაფრინავენ ეს პატარა ბავშვები, ასეთ გუნდთან თამაში იოლი არაა, თუმცა რაღაც შანსი მაინც გვქონდა. ანგარიში 1-0  იყო, როდესაც  დაიმტვრა კიტეიშვილი, სწორედ ამ დროს გავიდა გოლი თამაშგარე მდგომარეობიდან. მსაჯს რომ ის გოლი არ ჩაეთვალა, ამ ანგარიშით შევდიოდით გასახდელში და ვინ იცის, მეორე ტაიმში რა სასწაული  მოხდებოდა?!

original

- გჯერათ სპორტული იღბალის და ასეთი სასწაულების საფეხბურთო მოედანზე?

-  როგორ არ მჯერა. ჩვენი ბიჭები ყველა თამაშში ომობდნენ, ბოლომდე იბრძოდნენ, სული და გული ჩადეს თამაშში, რისთვისაც მინდა მათ გადავუხადო  უდიდესი მადლობა. იყო გუნდში ერთი ვარსკვლავი, ხვიჩა კვარაცხელია და მეორე ვარსკვლავი, მეკარე გიორგი მამარდაშვილი, რომელიც ლომივით იდგა კარში. ბრწყინვალე და შეუდარებელი იყო ქოჩორაშვილი, ბიჭი თავის თავს გადაახტა. ეს იყო  ნამდვილი მეომარი მოედანზე.  ძალიან კმაყოფილი ვარ მიქაუტაძის თამაშით, მას კიდევ უნდა ბევრი შრომა და მისი სახით საქართველოს უძლიერესი ცენტრფორვარდი ეყოლება.  დანარჩენებიც, ყველა კარგად თამაშობდა, კაცს უკან დასახევი გზა რომ არ გაქვს, იცი,  რომ უკან ოჯახია, ცოლ-შვილი, სამშობლო. ასეთი მოტივით იყო გასული გუნდი მოედანზე და შეუძლებელი შეძლეს. ნახეთ, რა კლუბებში თამაშობენ ისინი და ორი -სამი გამონაკლისის კვარაცხელიას, მამარდაშვილის, კიტეიშვილის გარდა, სად თამაშობენ  ჩვენები. რაც შეეხება საფეხბურთო ფორტუნას, როგორ არ არსებობს, ხომ შეიძლებოდა ოთარ კიტეიშვილი, რომელიც ავსტრიის საუკეთესო მოთამაშედ აღიარეს, ტრავმირებული არ  შეხვედროდა  ამ ჩემპიონატს? როგორ დაალაგა თამაში პორტუგალიასთან, გამოვიდა და ქოჩორაშვილთან ერთად ჩაკეტა ყველაფერი. ფეხბურთში კლასი  რა თქმა უნდა გადამწყვეტი და მნიშვნელოვანია, მაგრამ ფეხბურთი ფორტუნის და ყისმათის გარეშეც არ არსებობს. შეიძლება მთელი 90 წუთი „მიახრჩო“ გუნდი, ბოლოს მოგიტრიალდება, ერთ გოლს გაგიტანს და დაგიმთავრებს თამაშს. ჩეხებთან ღმერთმა და მამარდაშვილის ბრწყინვალე თამაშმა დაგვიფარა, თორემ ჩვენ ვერ გავიდოდით ფლეიოფში.  მეკარემ 7 ისეთი ბურთი აიღო, მინიმუმ 4 ასპროცენტიანი გოლი უნდა ყოფილიყო.  

1980 წელს საბჭოთა კავშირის ნაკრები, რომელშიც ჩვენი ბიჭებიდან ჩივაძე, სულაქველიძე თამაშობდნენ,  მოსკოვის ოლიმპიადაზე დავმარცხდით გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის გუნდთან  ანგარიშით 1 -0, მაშინ როდესაც ჩვენს გუნდს მოგებული გვქონდა ბრაზილიის, საფრანგეთის: პლატინის, ჟირესის, ტიგანას ნაკრებებთან, მოვუგეთ შვეციის დიდ ნაკრებს 5 -1 ანგარიშით და უცებ, გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის გუნდმა ნახევარფინალში დაგვამარცხა ერთი გოლით. ოქროს მედალი დავკარგეთ, თორემ გელა კეტაშვილივით კიდევ  სამი ოლიმპიური ჩემპიონი გვეყოლებოდა, ჩემი, ჩივაძის და სულაქველიძის სახით.  ფორტუნა იყო აბა რა იყო!  

- ოლიმპიური ჩემპიონობა შეიძლება ვერ გამოგივიდათ, თუმცა ქართული ფეხბურთის ისტორიაში შეხვედით, როგორც საუკეთესო პენალტისტი. თქვენი ისტორიის  დასაწყისი „ფეოლას“ პერსონაჟების ისტორიას ჰგავს. თამაშობდით კალათბურთს და გახდით ფეხბურთელი ერთი  თამაშის წყალობით, როდესაც ბიძებმა სოფლის სპორტული ღირსების დაცვა გთხოვეს.    

- კი, ეს ასე იყო.  ეს იყო ჩემი ბედისწერა. ოჩხამურში დაიწყო ყველაფერი (იცინის) ფიზკულტურის ინსტიტუტში თითქმის უკვე მოწყობილი ვიყავი და ალბათ ვიქნებოდი კარგი კალათბურთის, ფიზკულტურის მასწავლებელი, რომ არა ჩემი ბიძების დაჟინება. მამაჩემის ძმამ  და ბიძაშვილმა  მთხოვეს, ფეხბურთის სათამაშოდ გავყოლოდი სოფლის ღირსების დასაცავად.   

ჩვენი სოფლის კვირიკეს გუნდი მონაწილეობას იღებდა რაიონულ ჩემპიონატში,  გამოგვადექიო-მთხოვეს. ორივე ბიძა ფეხბურთის გიჟები იყვნენ, ხათრი ვერ გავუტეხე და წავყევი. ოჩხამურში სოფელ ალამბარის გუნდს ვეთამაშეთ და 11 – 0 მოვუგეთ, 7 გოლი მე გავიტანე. ფეხბურთს ბავშვობაში კი ვთამაშობდი, მაგრამ მაშინ რას  წარმოვიდგენდი, რომ მე ფეხბურთს ვითამაშებდი და სლავა მეტრევლის, მიშა მესხის, იამანიძის, ბარქაიას, დათუნაშვილის თბილისის „დინამოში“ მოვხვდებოდი.  რაიონულ ჩემპიონატში ყველა თამაში მოვიგეთ და მივედით ფინალამდე. ფინალში ოჩხამურმა მოგვიგო 3-0. დღემდე მახსოვს ეგ დღე და თამაში. ანგარიში 2-0 იყო,  ოჩხამურის კარებში პენალტი დაინიშნა. რადგან გუნდის ლიდერი ვიყავი და ყველა თამაშში 2 გოლი მაინც მქონდა გატანილი, მოვკიდე ბურთს ხელი, დავდე და დავარტყი. კარში ოჩხამურის უბნის ინსპექტორი იდგა და არ ამიღო პენალტი?!  რას ვერ აიღებდა, პირდაპირ მუცელში გავარტყი (იცინის)  ასე დაიწყო ჩემი პენალტების  ისტორია, მაგრამ  ეს პირველი პენალტი რომ გავაფუჭე და ოჩხამურის მილიციელმა ამიღო, ეგ არ მავიწყდება. წაგების მიუხედავად, ყველა, პირველ რიგში ბიძაჩემი ბიჭიკო მიხვდა, რომ ფეხბურთს კარგად ვითამაშებდი და მთხოვა, დაანებე თავი ფიზკულტურის ინსტიტუტს, სამი წელი მაჩუქე, ჯარში არ გავაშვებინებ შენს თავს, ითამაშე ფეხბურთი, თუ სამ წელიწადში შენ „დინამოში“ არ წახვალ და მეოთხე წელიწადს ნაკრებში არ ითამაშებ, სიტყვას გაძლევ, მე თვითონ ჩაგაბარებინებ   ნებისმიერ ინსტიტუტში, სადაც მეტყვიო. ქობულეთის „შუქურაში“ დავიწყე თამაში,  მწვრთნელმა ბიძას ხათრი ვერ გაუტეხა, თორემ  ძალიან კი არ მოვწონდი. „შუქურადან“ ერთ წელიწადში გადავედი ბათუმის „დინამოში“, 1976 წელს უკვე თბილისის „დინამოში“ ვიყავი, 1977 წელს საბჭოთა კავშირის ნაკრებში, ბიძაჩემის ყველა სიტყვა ახდა, ვადებში აცდა მხოლოდ, ისიც  ნახევარ წელში (იცინის) 

- თქვენი განსაკუთრებული პენალტები ახსოვს ყველა იმ თაობის ფეხბურთის მოყვარულს, ვისაც თქვენი თამაშისთვის უყურებია. რა იყო თქვენი საფირმო პენალტების „საიდუმლო“?

- არაფერი განსაკუთრებული. ცენტრ ფორვარდი ვიყავი, მიყვარდა გოლების გატანა, თერთმეტმეტრიანი კი გოლების გატანის საუკეთესო საშუალებაა.  ვარჯიშის დროს პენალტის დარტყმა ადვილია, თამაშის დროს ძნელი. ვარჯიშის დროს კარს გახედავ და 7 მეტრიანია, აქ როგორ ვერ უნდა გავიტანოო, ფიქრობ, თამაშის დროს  კარი  თითქოს „პატარავდება“ და 3 -4  მეტრიანი ხდება. ერთხელ ვარჯიშის დროს დავით  გოგიას ხუთი დარტყმიდან ხუთივეჯერ მოვატყუე, ასე დაარტყი თამაშის დროსო - მითხრა. გაგიჟდი, ასე თამაშში რა დამარტყმევინებს მეთქი.  ხელს შეგიწყობო, მითხრა. ყველა ვარჯიშის შემდეგ დგებოდა  ხოლმე კარში და 20  - 25 პენალტს ვარტყავდი. დათო გოგიას დონის მეკარეს 25 დარტყმიდან 20-ს რომ გაუტან, ეს ბევრს ნიშნავს.  თამაშში ვურტყავდი ერთ პენალტს, მაქსიმუმ ორს. მეკარე,  გინდა არ გინდა, როდესაც ფეხბურთელს  ფეხს მოიქნევს, მოძრაობას იწყებს ერთ კუთხეში.  გამორბენის დროს მე ბურთს არ ვუყურებდი ხოლმე, თვალებით ვუყურებდი მეკარეს. ფეხის მოქნევის დროს, ის ირჩევდა ერთ კუთხეს და მე ბურთს მეორე კუხეში ვუშვებდი. თუ ადრე იცვლიდა მეკარე მდგომარეობას და ადრე გადახტებოდა, აი მაშინ იყო კარგი, გორავ -გორავით შედიოდა ბურთი კარში, თუ მეკარე მელოდებოდა და ბოლო მომენტში აიწეოდა, იქ უკვე ძლიერად ვარტყამდი.

როდესაც  „ზარიასთან“ თამაშში პირველი პენალტი ისე დავარტყი, მეკარე ტკაჩენკო  საერთოდ „დაიკარგა“ კარებიდან, დარასელიამ  გაოცებულმა მითხრა, ეს რა  დაარტყი, ეს რა გააკეთეო. მეორე თამაში ალმა -  ათას „ყაირათთან“ 88 წუთზე დაინიშნა პენალტი,  წამებში გამიარა ფიქრმა, დავარტყა ასე თუ არ დავარტყა, დავარტყი და მოვატყუე, მეკარე ისევ   „დაიკარგა“  კარში.  მერე უკვე ფსიქოლოგიურადაც გავმაგრდი, წავიდა და წავიდა პენალტები.

scale_1200

- თბილისის „დინამოს“ გამორჩეულ თაობაში მოგიწიათ თამაში,  როგორ გახსოვთ დღეს ის წლები, თქვენი თანაგუნდელები? 

- ეს იყო საუკეთესო წლები პირადად ჩემთვის და რა თქმა უნდა ქართული ფეხბურთის ისტორიაში. ის ადამიანები, ვისთან ერთადაც ფეხბურთს ვთამაშობდი იყვნენ ძალიან ძლიერი, ჭკვიანი, დიდი მოთამაშეები. გაგვიმართლა რომ გვყავდა  ნოდარ ახალკაცი - უდიდესი  ადამიანი, საუკეთესო მწვრთნელი. მოხდა ისე, რომ   ქვეყნის მასშტაბით ერთად შეიკრიბა ფეხბურთის ყველა ვარსკვლავი. 14-15 ფეხბურთელმა ვითამაშეთ საბჭოთა კავშირის პირველ ნაკრებში, ვიღაცამ ბევრი, ვიღაცამ -ნაკლები, მაგრამ ყველა პოზიციაზე მოთამაშე ფეხბურთელი ვიყავით საბჭოთა კავშირის პირველ ნაკრებში. წარმოიდგინეთ, 270 მილიონიანი ქვეყნის საფეხბურთო ნაკრებში ჩვენი თაობის  15 ფეხბურთელი  თამაშობდა, გაბელია, ჩივაძე, დარასელია, გუცაევი, მე, ყიფიანი,  ხიზანიშვილი, ხინჩაგაშვილი, მუჯირი, მანუჩარ მაჩაიძე, შენგელია, ჩივაძე, ქორიძე. ნოდარ ახალკაცს ლომის წილი ჰქონდა გუნდის წარმატებაში, მან მიიღო ასეთი გადაწყვეტილება: მარტო საბჭოთა  კავშირის ჩემპიონატით ვერაფერს მივაღწევთ და საერთაშორისო ტურნირები ხშირად უნდა დავგეგმოთო, გვყავდა იმპრესარიო, რომელიც ახერხებდა თავისი კავშირებით, რომ  თბილისის „დინამო“ გასულიყო  კლუბურ შეხვედრებზე.  ძალიან წარმატებული თამაშები გვქონდა. კარგად მახსოვს ჩვენი თამაშები  სპარტაკიადებზეც. მაშინ „დინამოს“ ძალიან მაღალი რეპუტაცია ჰქონდა. გულშემატკივრები თავისი გუნდის შემდეგ ჩვენ, თბილისის „დინამოს“ „გვბალეშჩიკობდნენ“, ჩვენს თამაშებზე ანშლაგი იყო, გადაჭედილი იყო სტადიონები. ყიფიანის, დარასელიას, მაჩაიძის, გუცაევის, შენგელიას თამაშის საყურებლად მოდიოდა და მოდიოდა გულშემატკივარი.   

- განსაკუთრებით რომელი თამაში გახსოვთ თქვენი პროფესიული კარიერიდან?

- ეს იყო 1976 წელს საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატზე თამაში ერევანში, ერევნის „არარატთან“. მე სომხეთის გმირი ვარ, ცარიელ კარებში ავაცილე  და 75 ათასი სომეხი გადავარჩინე სიკვდილს (იცინის)  სომხები ერთით ნოლს გვიგებდნენ,  85  -ე წუთზე გავათანაბრე ანგარიში,  87 - ე წუთზე ერთი-ერთზე გასულს ამიღო აბრამიანმა, 90 -ე წუთზე ცენტრიდან დავიძარი,  აბრამიანმა ფეხი ააცილა, ცენტრში მოვატყუე,  ცარიელ კარში დავარტყი და ავაცილე - ჩავუქროლე კარებს გვერდით. მთელი საქართველო დედას მაგინებდა, სომხები მლოცავდენენ, დამწუხრებული, ატირებული მოვდიოდი თბილისში, თვალზე ცრემლი არ შემშრობია. ერევნის „არარატთან“ ყოველთვის დაძაბული თამაში გვქონდა ხოლმე. ისე კი ვართ მეგობრები, მაგრამ თამაშში ვჭამდით ერთმანეთს. ხომ იცით მეზობლების ამბავი, უკეთესი რომ უნდა იყო მეზობელზე, ეს ყველგან და ყველაფერში არსებობს. როგორც გუნდი, ჩვენ უფრო  ძლიერი ვიყავით, თუმცა მათაც კარგი ფეხბურთელები ჰყავდათ. 1974 წელს ერევანი საბჭოთა კავშირის  ჩემპიონი გახდა, თასიც კი აიღო.  ჩვენ 1978 წელს მოვიპოვეთ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონების ტიტული.     

- განსაკუთრებული დამოკიდებულება რომელი ქვეყნის გუნდთან გქონდათ?

- ყველაზე კარგი ურთიერთობა გვქონდა უკრაინელ ფეხბურთელებთან, კიევის „დინამოს“ მაგარი ფეხბურთელები ჰყავდა,  ბევრ მათგანთან ცხონებულ ბალთან,  ბესონოვთან, ბელანოვთან, ბურიაკთან  ახლო ურთიერთობა მქონდა.  დღემდე კვირა არ გავა, ერთმანეთს არ დაველაპარაკოთ, ძალიან გულნატკენები არიან დღევანდელ ცხოვრებაზე,  ყველაფერზე, რაც უკრაინაში ხდება.  1976 მსოფლიო ჩემპიონატზე გაემგზავრა საბჭოთა კავშირის ნაკრები, სადაც ფეხბურთელების უმეტესობა უკრაინელები იყვნენ, ჩვენგან გუნდში მიწვეული იყვნენ საშა ჩივაძე და თენგიზ სულაქველიძე.  ჩერნობილის ტრაგედია ახალი მომხდარი იყო.  ერთ დღეს დამირეკა  ვოვა ბესონოვმა და მთხოვა, სანამ ჩვენ  მექსიკაში მსოფლიო ჩემპიონატზე ვიქნებით, იქნებ ჩვენი ოჯახები ქობულეთში მიიღო, გამოვარიდებთ აქაურობასო.  რასაკვირველია უარს არ ვეტყოდი. ჩამოვიდნენ  ვლადიმერ ბესონოვის მეუღლე ორი ბავშვით, ანდრეი ბალის მეუღლე  სვეტა, რომელიც ფეხმძიმედ იყო,  კიდევ ორი ფეხბურთელის ცოლ-შვილი. ოთხ ოჯახს ვუმასპინძლე ორი თვე, სანამ მათი ქმრები  დაბრუნდებოდნენ  მსოფლიო ჩემპიონატიდან. ბალის მეუღლეს,  რიტას ვუთხარი, თუ ბიჭი დაიბადება, ნათლია მე ვიქნები მეთქი, აგვისტოში დაიბადა დანილა, რომლის ნათლია მე ვარ. გავიდა 2-3 თვეა და ოქტომბერში გვქონდა თამაში კიევის „დინამოსთან“, რომელიც  ევროპის თასის მფლობელი გუნდია, სასწაულად თამაშობენ.  ისეთ ფორმაში არიან სასწაული. თამაშის წინა დღეს დუბლის თამაშზე წავედით ბიჭები.  ჩემთან ერთად არიან უკრაინელი ფეხბურთელები, ანდრეი ბალი და სხვები. ანდრეის  ვუთხარი: აგერ რამდენიმე დღეში ბავშვს გინათლავ და  რა იქნება ფრე გვეთამაშეთ მეთქი. გაგიჟდიო - მითხრა, დაგვხოცავენ, ევროპის თასის მფლობელები ვართ, ფრე როგორ გეთამაშოთო. მაშინ მე ვუთხარი, ერთით ნოლი თუ იყო ვთამაშობთ, ორით ნოლი თუ იყო, გაჩერდით და სადღაც თამაშის მიწურულს ერთ პენალტს შევაგდებ მეთქი. კარგიო, დამეთანხმა. იქვე მათი მოთამაშე იყო, ორმეტრიანი მცველი კუზნეცოვი, სასწაული ძალის პატრონი იყო. ანდრეის ვთხოვე,  კუზნეცოვს უთხარი,  ფეხი არ მომარტყას, ლამაზად მეთამაშოს, ეკლესიაში კოჭლი ხომ არ შემოვალ-მეთქი. ანდრეიმ დაუძახა კუზნეცოვს და უთხრა: თამაშში ამას  რამე რომ დაუშავო,  მოგკლავო. კარგიო დაეთანხმა ისიც და მართლაც ნარნარით მეთამაშა.  3-1 მოვიგეთ ის თამაში, ორი გოლი გავიტანე. რატომ არ მოგტეხა კუზნეცოვმა ის ფეხიო, ხუმრობდა  ანდრეი  ( იცინის)

rZxik7-MBsM

-  თქვენი ბიოგრაფიის ერთი მნიშვნელოვანი ეპიზოდი მინდა გაგახსენოთ, როდესაც თქვენ ვერ მოხვდით გუნდში, რომელმაც  1981 წელს დიუსელდორფში დიდი გამარჯვება მოიპოვა. როგორ მოხდა ეს ამბავი?

- ეს ჩემი ცხოვრების უმძიმესი მოგონებაა. ამ ამბავმა გული სამუდამოდ მატკინა.  უკვე ავტობუსში ავდიოდი ჩანთით, გამაჩერა გივი ნოდიამ და მითხრა: ჩვენ ვრჩებითო.  ბიჭები გაოგნებულები დარჩნენ, ვერ მიხვდნენ, მე რატომ არ მივდიოდი მათთან ერთად. 2 წლის ბავშვივით ვიტირე. მოგვიანებით გავიგე, რომ ცხონებული კახი ასათიანის პირადი გადაწყვეტილება იყო ეს, თუმცა არასდროს არაფერი მითქვამს მისთვის.  ნოდარ ახალკაცი  უკვე მოსკოვში იყო, იქ ელოდებოდა „დინამოს“ ჩასვლას, მან  არ იცოდა, რომ მე არ  მივდიოდი და ჩემს ნაცვლად ჟვანია ჩასვეს, პირიქით,  მოსკოვში მეც  მელოდა.  მოგვაინებით გავიგე რაც მოხდა. იყო ერთი კაცი, ქართლოს სვანიძე, „ბელადოს“ ეძახდნენ. კიროვის პარკში, გულშემატკივართა ჯგუფს ხელმძღვანელობდა. თურმე ის მისულა კახისთან  და უხვეწნია, ჩელე მაინც არ თამაშობს ძირითადში და მაგის ნაცვლად  ჟვანია წაიყვანე, მაინც ჩვენებური კაციაო. ცოტა ჩემი ბრალი იყო. ტრავმის გამო მთელი წელი ფორმაში ვერ ვიყავი, თუმცა დიუსელდორფისთვის უკვე კარგად ვიყავი მომზადებული. ქართლოს სვანიძის დამსახურებით  მოხდა ეს ამბავი. ყველას შეუნდოს უფალმა, თუმცა მე ამის გახსენება დღემდე ისევ  გულს მტკენს.   

- ამას მოჰყვა ის ამბავი, გუნდიდან წასვლას და ხილ -ბოსტნის   სამმართველოს უფროსობას რომ აპირებდით?

- ხილ-ბოსტნის ამბავი არ გამახსენოთ. იყო ასეთი ამბავი ოღონდ სხვა დროს, მაგრამ საბოლოოდ მაინც  ფეხბურთმა გადაწონა. ხილ-ბოსტნის დირექტორები მიდიან და მოდიან, ფეხბურთი კი რჩება  (იცინის)  მაშინ ბათუმის „დინამოში“ ვთამაშობდი, რატომღაც  ვფიქრობდი, რომ უნდა დამესრულებინა კარიერა, თუმცა ის ბოლო ტური აუცილებლად უნდა მეთამაშა. ვთხოვე უფროსობას, ამ სეზონს ჩავამთავრებ და   ერთი კარგი სამსახური მიშოვეთ მეთქი. მთავარი იყო  ჩვენი გუნდი მოხვედრილიყო გუნდების  ექვსეულში, თუ ვერ მოვხვდებოდი, წლის ბოლომდე უნდა დავრჩენილიყავი, რომ გუნდი არ გავარდნილიყო. ყველა თამაში მოვიგეთ,  7 ქულა ავიღეთ. მე გავიტანე გოლები და ჩემი სიტყვა შევასრულე,  დადგა პირობის შესრულების დრო. ერთი კი შემომთავაზეს, ხომ არ გააგრძელებდი ფეხბურთსო, არა მე  პირობა შევასრულე, გუნდი გავიყვანე, ახლა ჯერი თქვენზეა მეთქი, ვუთხარი უფროსობას. აჭარის ხილ-ბოსტანის სამმართველოს დირექტორად უნდა დავინიშნო, მაგრამ სად მე და სად ხილ-ბოსტანი, ამიტომაც სხვა დირექტორები უნდა დამეხმარონ და  საქმიანობა შემასწავლონ.  უკვე ყველაფერი გადაწყვეტილია და რეკავს ტელეფონი, ცხონებული კახი ასათიანი მკითხულობს - ჩელე ჩაალაგე შენი ბარგი, დილას ლესელიძეში უნდა იყოო. ნოდარ ახალკაცი დაბრუნდა „დინამოში“ და შენც უნდა დაბრუნდე, გადაწყვეტილია ეს ამბავიო. მე ვუთხარი, რას ამბობ, ხილ-ბოსტნის მმართველად  დამნიშნეს - მეთქი. გაგიჟდი, შენ მანდ რა გინდა, დაგიჭერენ, შე საწყალოო - მითხრა შალვოვიჩმა, ასე დამაბრუნა „დინამოში“, მეორე დილას უკვე ლესელიძეში ვიყავი  (იცინის)   

-  რა გენატრებათ წარსულიდან და რა დაგიტოვათ ფეხბურთში გატარებულმა წლებმა?

- ძალიან მენატრება თამაში, მინდა მოედანზე ვიყო და პენალტები გამქონდეს.  იმ წლებმა დამიტოვა დიდი სიყვარული, სითბო, რასაც ვგრძნობ ყველა ფეხის ნაბიჯზე. იმ ბედნიერებას, რაც იმ წლებმა მოგვიტანა, დღემდე ვიმკით. ფეხბურთელები  განსაკუთრებით  ვუყვარდით ხალხს. როდესაც ფეხბურთს ჩამოვშორდი, 31 წლის ვიყავი. ძალიან მძიმედ გადავიტანე. მუხლის ტრავმა, რის გამოც თამაში ვეღარ გავაგრძელე, აქამდე მაქვს გამოყოლილი და დღესაც მაწუხებს.თავიდან ძალიან გამიჭირდა ფეხბურთის გარეშე ყოფნა, მაგრამ  ცხოვრება იმან შემაძლებინა რომ დავრჩი ფეხბურთში და დღემდე ვცოცხლობ ფეხბურთით. მიხარია, რომ დღეს  ჩემს ქალაქში არის ჩემი სახელობის სტადიონი, გახსნილია და მუშაობს საფეხბურთო აკადემია „ჩელე“, ვარ გუნდის დირექტორი.სამწუხაროდ, ჩვენმა გუნდმა ძალიან ცუდი პერიოდი გაიარა  ჩემი წინამორბედის ხელში, უმაღლეს ლიგაში მყოფ გუნდს საერთოდ აეკრძალა ფეხბურთის თამაში. ახლა ყველაფერი თავის ადგილზე ლაგდება. აჭარის მთავრობის მეთაურის გადაწყვეტილებით, მადლობა მას ამისთვის, მალე დაიწყება „ჩელე არენას“  სრული რეაბილიტაცია, გაკეთდება სამი მოედანი, რაც მომავალი თაობის გაზრდაში ძალიან მნიშვნელოვანია. ბავშვთა ფეხბურთს  განვითარებისთვის გაღებული თანხები აუცილებლად მოგვიტანს შედეგს. დღეს ბავშვებში ფეხბურთის ბუმია, რაც ძალიან მახარებს. თუ მეტად არ განვითარდა ბავშთა ფეხბურთი, დიდ არენაზე გასვლა გაუჭირდებათ ჩვენს ახალგაზრდებს.მათ უნდა ითამაშონ მაგარ გუნდებში, რომ  საქართველოს ეროვნულ ნაკრებს დაუბრუნდნენ, როგორც ვარსკვლავები. ჩვენ ყველამ დავინახეთ, რა სიხარულის მოტანა შეუძლია ფეხბურთს ჩვენი ხალხისთვის. ეს ტრადიცია უნდა გაგრძელდეს. სათამაშოდ წავედით ევროპაში და არა მოსაგებად,  და ლამის მოვიგეთ. რომ მოგვეგო ხომ წარმოგიდგენიათ რა მოხდებოდა ჩვენს ქვეყანაში (იცინის) 

თამუნა ნიჟარაძე  

ჩელე-1

უცნობი ნაცნობი
რუსთავიდან ლოს-ანჯელესისკენ ლონდონის გავლით - ქართველი ქორეოგრაფის ჰოლივუდური ისტორია

მოცეკვავე და ქორეოგრაფი ლაშა მძინარაშვილი 2022 წელს "ტაურუსის" მფლობელი გახდა. საბრძოლო სცენა, რომელმაც მას კასკადიორთა მსოფლიო აკადემიის უმაღლესი ჯილდო მოუტანა, ლაშამ რეჟისორ მეთიუ ვონის ფილმ “The King’s Man-ისთვის” დადგა.

თავად ლაშას ამბავიც ფილმის სიუჟეტს ჰგავს:

– დამიკავშირდა რეჟისორი დავით ხუბუა, რომელთანაც თორმეტი წლის წინ ერთ საინტერესო პროექტზე ვმუშაობდი კასკადიორად და მითხრა, რომ ჰოლივუდში საბრძოლო სცენებისთვის ხალხური ცეკვების მცოდნე მსახიობებს ეძებდნენ. კარგად მახსოვს შენი მუშაობის სტილი და თუ შენც მოისურვებ, კასტინგზე წარგადგენო.

ისეთი ადამიანი ვარ, ერთ ადგილზე დიდხანს ვერ ვჩერდები, ახალ-ახალ გამოწვევებს ვეძებ. ამ კონკურსშიც გამოწვევა დავინახე და, რა თქმა უნდა, ჩავერთე. მონაწილეები თხუთმეტი ქვეყნიდან იყვნენ ჩამოსული. ლონდონში გამოსაცდელი ვადით, ერთი კვირით მიმიწვიეს და საბოლოოდ ოთხი თვით დამტოვეს. ცნობილ მსახიობს ჯეკი ჩანს ჰყავს რამდენიმე ჯგუფი, რომლებშიც საუკეთესო მებრძოლები და კასკადიორები არიან თავმოყრილი. ეს ჯგუფები თანამშრომლობენ კინოსტუდიებთან მთელი მსოფლიოს მასშტაბით და მსახიობებს შესაბამისი სცენების მომზადებაში ეხმარებიან. მე მოვხვდი ჯგუფში, რომელსაც ბრედ ალენი ხელმძღვანელობდა და პროფესიონალთა ამ გუნდთან მუშაობა კარგი გამოცდილება იყო ჩემთვის.

საბრძოლო სცენისთვის ლაშა მძინარაშვილმა ქართული ცეკვებიდან აღებული ილეთები გამოიყენა. ფილმის პროდიუსერმა სწორედ ამ ორიგინალურ სანახაობაზე შეაჩერა არჩევანი.

– ასეთ წარმატებაზე არც მიოცნებია. "ტაურუსზე" წარდგენა ჩემთვის უკვე წარმოუდგენლად დიდი გამარჯვება იყო. დაუჯერებელი მეჩვენებოდა, რომ მივიღებდი ჯილდოს, რომლის მფლობელებიც არიან არნოლდ შვარცენეგერი, სილვესტერ სტალონე, ჰარისონ ფორდი, კიანუ რივზი...

“ტაურუსი” 2001 წლიდან გაიცემა. დაჯილდოების ყოველწლიურ ცერემონიას ამერიკული კინოს მექა – ლოს-ანჯელესი მასპინძლობს.

ყველა კასკადიორისთვის საოცნებო ფრთოსანი ხარი ლაშას 2022 წლის 17 სექტემბერს “პარამაუნტ ფიქჩერსის” დარბაზში გადაეცა. როგორც თავად ამბობს, ემოციებისგან რამდენიმე დღე აკანკალებდა.

ქართული ცეკვა

ჰოლივუდში ხელჩართული ბრძოლის სცენები უმეტესად აზიური საბრძოლო ხელოვნების ელემენტებზეა დაფუძნებული. პოპულარულია ასევე ორთაბრძოლის ბრაზილიური სისტემა – კაპუეირა. ქართული ხალხური ცეკვის ილეთებით გამდიდრებული საბრძოლო სცენა, რომელიც, ამასთანავე, მწვანე ეკრანის, თოკებისა და ციფრული ეფექტების გარეშე გადაიღეს, ჰოლივუდისთვის აღმოჩენად იქცა. ფილმში მონაწილე მსახიობებს მეთიუ გუდს, რის ივანსს და რეიფ ფაინსს არაერთ ინტერვიუში აღუნიშნავთ, რომ ქართული ფოლკლორის ელემენტებმა ბრძოლის სცენებს ცეცხლი შემატა.

– მსოფლიო კინოში ქართული ცეკვის ელემენტები პირველად გამოჩნდა და ვამაყობ, რომ ამაში მეც შევიტანე წვლილი, – ამბობს ლაშა, – “სუხიშვილების", "ერისიონის", "რუსთავის" დამსახურებით ქართულ ცეკვას მთელ მსოფლიოში იცნობენ, თუმცა კინოს გაცილებით ფართო აუდიტორია ჰყავს და ქართული ქორეოგრაფიის ფარული რესურსის წარმოჩენის შესაძლებლობაც მეტია.

წელს კი ლაშა მძინარაშვილი თვითონვეა "ტაურუსის" ჟიურის წევრი. დაჯილდოება 11 მაისს გაიმართება:

– ამ პოზიციიდან მეტი შესაძლებლობა მაქვს, ჩემს თანამემამულეებს რეკომენდაცია გავუწიო. მჯერა, რომ არც ისე შორს არის დრო, როდესაც ქართველი კასკადიორები მსოფლიო კინოინდუსტრიაში დამსახურებულ ადგილს დავიკავებთ.

ჰოლივუდამდე

ლონდონში ვარჯიშის დროს მაგიდა გადაუყირავდა და ხერხემალი დაიზიანა. მთავარი სცენები ტკივილგამაყუჩებლების ზემოქმედების ქვეშ გადაიღო. ნებაზე მიშვებულმა ტრავმამ სრული პარალიზების საშიშროება წარმოშვა. ოპერაცია გარდაუვალი გახდა. კისრის მალებში ხელოვნური დისკები ჩაუსვეს. ურთულესი პერიოდი გამოიარა, მაგრამ ყველაფერი გააკეთა სცენაზე დასაბრუნებლად.

როგორც თავად ამბობს, სიზმარშიც კი ცეკვავს. ისეთ გარემოში გავიზარდე, ცეკვის გარეშე ჩემი ცხოვრება წარმოუდგენელიც იყოო, აღიარებს. მამა სიმღერისა და ცეკვის ნაციონალურ ანსამბლის, ახლანდელი "ერისიონის" წევრი გახლდათ. მათ ოჯახში ხშირად იკრიბებოდნენ მოცეკვავეები, მომღერლები, მსახიობები. თავად ექვსი წლისამ ნუგზარ ჯიქურის ქორეოგრაფიულ ანსამბლ "თერგში" აიდგა ფეხი. არის შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბაკალავრი ქორეოგრაფიის მიმართულებით და აქვს "სუხიშვილებში" ცეკვის ხუთწლიანი გამოცდილება. ამჟამად ქართული ხალხური სიმღერისა და ცეკვის სახელმწიფო აკადემიური ანსამბლის – “რუსთავის” წევრია და თავისივე დაარსებულ მოზარდთა ქორეოგრაფიულ ანსამბლ "შუშპარს" ხელმძღვანელობს:

–  საზოგადოების ნაწილს მიაჩნია, რომ ექსპერიმენტულმა სიახლეებმა ქართული ქორეოგრაფია ფოლკლორის რელსებიდან გადაიყვანა, მე კი ვფიქრობ, რომ რაც არ ვითარდება, კვდება. შესაძლოა, შეცდომებიც დაუშვა, მაგრამ დრო ყველაფერს საცერში გაატარებს და ის, რაც დარჩება, იქნება მარგალიტი.

ქართული ცეკვა ტექნიკურადაც დაიხვეწა და განვითარდა. ადრე თუ მოცეკვავე ორ ბრუნს ასრულებდა, ახლა ერთ ჯერზე ოთხი-ხუთი ბრუნის შესრულებაც შეუძლია. ტრადიციებს არავინ გვართმევს, მაგრამ ყველა სფერო თანამედროვეობას უნდა ესადაგებოდეს.

ოჯახი

მეუღლე, გვანცა, თეატრალურ უნივერსიტეტში გაიცნო. "სუხიშვილებში" ერთად ცეკვავდნენ. "შუშპარსაც" ერთად ხელმძღვანელობენ.

– სტუდენტობიდან დღემდე ბევრი სირთულე გადავლახეთ. შეიძლება ითქვას, რომ ერთად გავიზარდეთ. ახლა უკვე სამ შვილს ვზრდით. უფროსი გოგონები ცეკვავენ. ნაბოლარა ბიჭუნა ჯერ მხოლოდ ერთი წლისაა. მშობლები ბავშვების აღზრდაში გვეხმარებიან, ხელს გვიწყობენ, რომ პროფესიული განვითარებისთვის პირობები გვქონდეს. ოჯახის მხარდაჭერა რომ არა, ამის ნახევარსაც ვერ მივაღწევდი.

არ გვჭირდება ერთმანეთისთვის იმის ახსნა, რა შრომის, რა ძალისხმევის ფასად მოდის წარმატება. არ არის იოლი თვეების განმავლობაში ოჯახისგან შორს ყოფნა, მაგრამ  რაღაც კომპრომისები გარდაუვალია.

მიუხედავად ტრავმისა, წუთითაც არ ისვენებს. პანტომიმის თეატრის მსახიობებს ავარჯიშებს, თანამშრომლობს კასკადიორთა ასოციაციასთან და ვიდეორგოლებსა და ფილმებში ექსტრემალურ ილეთებს ასრულებს. თებერვალში კი ტოკიოში იყო მიწვეული, სადაც სუმოს ქართველი ფალავნის, ტოჩინოშინის, კარიერის დასრულებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებაზე მაყურებლის წინაშე საკონცერტო პროგრამით წარდგა.

თამარ ციბალაშვილი

ჟურნალი "ავერსი"

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.