USD 2.7544
EUR 3.1229
RUB 3.3528
თბილისი
რეპორტაჟი 1921 წლის ბათუმიდან
თარიღი:  1255
დაიწყო ეს ამბავი ამგვარად: იყო მარტი. 1921 წელი. ქალაქ ბათომში.
ამ დღეს ბათომი გასხვანაირდა. ესე იგი ეს იყო უკანასკნელი დღე. ამ დღეს წავიდა მთავრობა (მენშევიკები), ამ დღეს დაიშალა დამფუძნებელი კრება (საქართველოსი), ამ დღეს დააპირეს ბათომის აღება თათრებმა. ამ დღეს მოხდა კიდევ მრავალი სხვა და სხვა მნიშვნელოვანი და არა მნიშვნელოვანი ამბავი და როდესაც გათენდა შემდეგი დღე (მეორე დღე) - ქალაქში დაჯდა რევკომი. ანუ: ქალაქი ბათომი დაიკავეს ბოლშევიკებმა. მოვიდნენ ბოლშევიკები:
მათ დარჩათ ტფილისი. მათ დარჩათ ქუთაისი. და მრავალი ხალხი, რომელიც მოაწყდა ბათომს (ლტოლვილები) გრძნობდა:
დარჩებოდა ბოლშევიკებს ქალაქი ბათომიც.
გრძნობა იყო კიდევ ასეთი:
ძველად ღელავდა ზღვა. ასკდებოდა წყალი ნაპირს, ნაპირი იყო საზღვარი ატეხილი სტიქიონის, ეხლა შეტრიალდა კანონები უკუღმა. ესე იგი: - აღელდა ეხლა ხმელეთი, პირველი ტალღა გაქანდა მიწაზე ოქტომბერში პეტერბურგიდან (შეიძლება - მარტში, თუ თებერვალში), როდესაც დაიწყო რევოლუცია რუსეთის. ოქტომბერში ტალღა გაიშალა. ატორტმანდა რუსული მინდორი. მოაწყდა ეს ტალღა კავკასიონს და შეჩერდა (მაღალია კავკასიონი), შეინძრა, კიდევ ერთხელ აზვირთდა. აქაფდა. გადმოასხა მთებზე ღვრია წყალი და გაიბნა. ტალღა დაეჯახა ნაპირს (ზღვას), ზღვასთან გაჩერდა.
ტალღა გადაიქცა ოკეანედ. ოკეანე - მიწა, ზღვიდან ზღვამდე.
აქ იყო ნაპირი იმ ოკეანესი. და გრძნობდა ადამიანი (მრავალი) - ჩაიძირა ტფილისი.
ჩაიძირა ქუთაისი.
ჩაიძირებოდა (უთუოდ) ბათომიც. ბათომიდან კი იყო გზა ორნაირი:
გზა ზღვისაკენ - ეს იყო სიკვდილი. დახრჩობა. გადაშენება. ამოძირვა და მეორე გზა:
გაჩერება ზღვასთან, მიწაზე (მიწაზე მაინც). შეიძლება გზა სიკვდილის, მაგრამ სიკვდილის მიწის სიყვარულით გამართლებულის.
ორივე გზა კი საშიში.
ორივე გზა - უფსკრულებზე. სიარული დანის პირზე.
ეს იყო ამ დღეს - მარტში.
მარტი ყველგან სტრისი ყოველთვის. ბათომში უცნაურად.
ამ დღეს მარტი სტიროდა უარესად.
ბათომი კი სავსე იყო. აივსო ბინები. აივსო სასტუმროები. აივსო ვაგონები. ქუჩები. ხალხი მორბოდა: აღმოსავლეთით: იმერეთით. გაურბოდა - წითელ საშიშროებას. წითელი ფრთა კი მოდიოდა: გაშლილი ბადესავით ეფარებოდა ლტოლვილს. ეხვეოდა აღმოსავლეთიდან.
იმერეთიდან.
ამინდი (ცუდი) ვერ აკავებდა ვერავის. ქუჩად იყო გამოსული მრავალი. ბათომში სახეები იყო დაღვრემილი. გაუპარსავი. აწურული.
იდგა სვეტივით გულზე:
შიში. სიცივე. წვიმა.
დაჩოჩავდა ქუჩებში მოწყენილი ავტომობილები. ცხენიანი ურმები. (მიქონდათ ცხელი მჭადი ჯარისთვის).
დადიოდნენ - პატრულები, ანუ ჯარისკაცები სოველი და ტალახში გასვრილი.
განსაკუთრებული რაზმის ხალხი (ყაბალახი. ბლუზა. მოკლე პალტო. მესტები. მაუზერი).
დამფუძნებელი კრების წევრები.
და მრავალი სხვა - საეჭვო და უეჭველი.
მოქალაქეც დადიოდა აფუყული. იდგა ჯვარედინზე, ჰგავდა: სოველ ბეღურას, სარის წვეროზე რომ შემოჯდება ზამთარში.
ზოგი ცხარობდა ჯგუფში. და ილანძღებოდა უსათუოდ. ზოგი უსაქმოდ დადიოდა. ატარებდა მღვრიე გულით მსოფლიოს სევდას. გაჩერდებოდა აქ. შედგებოდა იქ. დასტოვებდა მაგარ სიტყვას ერთ ქუჩაზე. დაღვრიდა შხამს მეორეზე. წავიდოდა.
ზოგი დარბოდა საქმეზე და საქმიანად.
ხაზინაში. პორტში. სადგურზე. საწყობებში.
ლაპარაკობდნენ:
მთავრობაზე - წავა თუ არ წავა (უცხოეთში), გაუშვებს ჯარი, თუ დახოცავს ყველას.
ამას ლაპარაკობდნენ ჩუმად, სანდო პირებში. საშიში იყო ხმის აწევა.
მენშევიკებზე - დაღუპეს ქვეყანა მაგ მამაძაღლებმა. მაგათი დედა...
გვარდიაზე - უდიერად იხსენიებდნენ „მაგ ყაჩაღებს“.
არკვევდნენ მთავარსარდალის კვინიტაძის ტაქტიკას - აძაგებდნენ პარტიული კაცები (მენშევიკები), აქებდნენ მოქალაქენი, ქართველები: მაგ რომ არ ყოფილიყო, სულ მოგვეჭრებოდა თავი...
სტრატეგიას ენაცვლებოა საკითხი ანტანტის უსინდისობისა და სფერო მაღალი პოლიტიკის იჭერდა ადგილს ამაღელვებელს.
ვაჭრობდნენ სარეკორდოდ და უჩვეულოდ: - ქუჩის ფოტოგრაფები და რესტორნები.
იდგა სამფეხიანი აპარატი ყველა მოსახვევში. ბაღის მხრივ უფრო მეტად: ბაღთან წვიმაში არავინ დადიოდა. იქ მყუდრო ადგილი იყო. ვერავინ დაინახავდა ამ საიდუმლო საქმეს. სურათის გადაღება კი საჭირო იყო (აუცილებლად) საგარეო პასპორტისათვის.
სავსე იყო სამიკიტნო „მოდი ნახე“. ცხოვლად ვაჭრობდა რესტორანი „არტელი“. თავგამოდებით უკრავდა იქ სიმებიანი ორკესტრი ბერძნების და რუმინელების. ბერძენი მაესტრო ხშირად ასრულებდა „სამშობლოს“ („გამაგონე ეგ ხმა ტკბილი“) და „ვენიზელოსის მარშს“...
ღვინო ისმოდა რიგზე მეტი: სიმღერა კი არ იყო. „მრავალჟამიერიც“ კი. ეს იყო საკვირველი, მაგრამ ეს ასე იყო. შესაძლებელი შემთხვევა (ქვეყანაზე ყველაფერია შესაძლებელი), მაგრამ იშვიატი მეტად.
ფასი დაედო ძალზე - ჩემოდნებს. შეიქნა მოთხოვნილება ატმოსფერული. ვიღაცა ამას მიხვდა - გაჩნდა მაღაზიებში ძველი და ახალი ჩემოდნები. სისხლის ფასად. მაგრამ ჩემოდნები საღდებოდა მაინც. ყიდულობდნენ (ყოველი შემთხვევისთვის. ვინ იცის რა მოხდება. ეშმაკს თვალი არ უჩანს).
შემდეგ - იყო სადღაც კრებები. თათბირი და ბჭობა. ვიღაცა ელაპარაკებოდა ვიღაცას. ვიღაცა სწყვეტდა საქმეს მნიშვნელოვანს და ამას აცხადებდა. ვიღაცა არ აცხადებდა არაფერსაც. ვიღაცა მოითხოვდა ხელთათმანებს, თივას და აბჟანდებს.
ვიღაცა იჯდა ვაგონში და არავის არ ღებულობდა.
სადღაც კი არიგებდნენ - ფეხსაცმელებს. პალტოებს. შაქარს. შედედებულ რძეს. ვიღაცანი ყველაფერ ამას ღებულობდა. ვიღაცა ყიდდა. ვიღაცა ყიდულობდა (ყველაზე საკვირველი იყო ეს უკანასკნელი ამბავი, მაგრამ ასე ხდებოდა: მყიდველი იყო).
იტვირთებოდა გემი რაღაც ნივთებით.
სადღაც ეძებდნენ რაღაცა სიას და სია არ სჩანდა. სადღაც ქაღალდზე აკრავდნენ ბეჭედს და ვიღაცა ღებულობდა ფულს. ზოგს მიღებული ჰქონდა. ზოგიც მიღებას აპირებდა, ეძებდა გზებს. გზები ჩნდებოდა.
მიღოღავდა ქუჩაზე: ეტლები, ფურგონები, საბარგო მანქანები. მიჰქონდათ: ნოხები. სკამები. კალა. ჟესტის ყუთები. თბილი საბნები ბარდანებად შეკრული. ყველაფერს ათოვდა. და სტიროდა გზებზე წვირიანი თოვლი.
ქუჩაზე ყიდნენ დარცხვენილი ხმით „ერთობას“.
გაზეთის კითხვა დავიწყებოდა ყველას.
გაზეთში ეწერა საინტერესო ამბები.
„ამბოხება კრონშტადტში. პოლკოვნიკი კოზლოვსკის მოწოდება. აღება პეტერბურგის და მოსკოვის დაცლა ბოლშევიკების მიერ“.
შემდეგ - სწერდა საკუთარი კორესპონდენტი ამბავს თუ როგორ დამყარდა ტფილისში ახალი ძალაუფლება.
კიდევ ეწერა გაზეთში მრავალი საინტერესო ამბავი. მაგრამ მოქალაქემ იცოდა მეტი და უკეთესი. თვითეულ მოქალაქეს ქონდა შემონახული საკუთარი სენსაცია. ზოგი კი ღრუბელივით სავსე იყო სენსაციით.
ქუჩაზე იყო კიდევ ასე:
შეხვდებოდა ორი კაცი ერთმანეთს.
მიხვალ, თუ რჩები, - იყო კითხვა (ესე იგი - მიდიხარ საზღვარგარეთ თუ რჩები, შე საწყალო, ბოლშევიკების ხელში).
- ვრჩები.
- შენ.
- მეც.
გააქნევდნენ თავს. გაშლიდნენ ხელებს. უხმოდ ასჩეჩავდნენ მხრებს და უხმოდვე შეაქცევდნენ ერთი მეორეს მოდრეკილ ზურგებს. ეს ნიშნავდა: არის ბედნიერი ხალხი, რომელნიც მიდიან საზღვარგარეთ. მე და შენ კი ასეთ რისკს ვეწევითო.
გულში კი ფიქრობდა:
ერთი: მე კი ავიღე საგარეო პასპორტი და შენ როგორც გინდა ისე მოიქეცი, რა ჩემი საქმეაო.
მეორე: მე პასპორტი მზად მაქვს გენერალ-გუბერნატორის კანცელარიაში. მივალ და ავიღებ. რას მარგებს სხვისი ყურებაო. და მიდიოდა. პასპორტს მიიღებდა უთუოდ.
ქალაქში დადიოდა ბღავილით აჭარლების მანიფესტაცია. იძახდა - „იაშასუნ ქემალ ფაშა“-ო. ახსენებდნენ აგრეთვე ქეზიმბეის. მიდიოდნენ ანგორის დროშით. აჭარელი მოღვაწეები მოსჩანდნენ იშვიათად. დადიოდენ ჩუმად. თუ ვინმე ქრისტიანი ქართველი გამოელაპარაკებოდა - ეტყოდნენ: ჭკუაა საჭირო, ჭკუაო და ასწევდნენ კუდს. რაღაცას მალავდენ. რაში იყო საქმე არ ამხელდენ.
არავინ არ იცოდა, თუ რა იქნებოდა ხვალ.
ყველა კი გრძნობდა, რომ რაღაც უნდა მომხდარიყო და ეს რაღაც იქნებოდა მეტად არასასიამოვნო მოქალაქისათვის. დაახლოებით ყველა დარწმუნებული იყო, რომ მოხდებოდა პოგრომი. დაარბევდენ მაღაზიებს, საწყობებს და მოქალაქეებს.
შემდეგ დახვრეტდნენ -
ოფიცრებს (უთუოდ ყველას).
განსაკუთრებულ რაზმს (პირწმინდათ).
პარტიულ ხალხს (ზორბა-ზორბა და მცირეს).
მენშევიკებს (ვინ დააკავებს) და სპეკულიანტებს (უეჭველად).
შემდეგ -
უთუოდ დაჯდებოდა ჩეკა და ყოველდღე თითო-ოროლა კაცს (ვის - ეს შემთხვევის და გარემოების საქმეა) დახვრეტდა, ან ჩამოახრჩობდა მოედანზე სამაგალითოდ და ჭკუის სასწავლებლად. დაახლოებით ასე ფიქრობდა ყოველივე მოქალაქე. (არავინ ხმამაღლა ამას არ იყოდა. ფიქრობდა: რისთვის უნდა გავაფრთხილო სხვა. თუ წავხდით, წავხდეთ ბარემ ერთად). დანამდვილებით კი სინამდვილე არავინ არ იცოდა. ცხადი იყო, რომ იდგა შიში, სვეტივით ჩასობილი გულში.
სციოდა. სწვიმდა. ღამდებოდა.
ეს კი საკმარისი არ იყო და ხალხი მიეშურებოდა ქალაქის საბჭოს შენობისაკენ. იქ რაღაც დიდი კრება იყო განზრახული. ელოდენ მთავრობას და მთავრობის თანასწორ ხალხს. გაიგებდა კაცი რაიმე ამბავს.
ეს იყო ქალაქ ბათომს ზამთარში. მარტის დღეს.
ამ დღეს წავიდნენ მენშევიკები (მთავრობა). ამ დღეს დაიშალა დამფუძნებელი კრება (საქართველოსი). ამ დღეს დააპირეს ბატომის დაჭერა თათრებმა. მოხდა ამ დღეს კიდევ მრავალი მნიშვნელოვანი და არა მნიშვნელოვანი ამბავი და როდესაც გათენდა შემდეგი დღე (მეორე დღე) - ქალაქში დაჯდა რევკომი. ანუ - ქალაქ ბათომი დაიკავეს ბოლშევიკებმა. მოვიდნენ ბოლშევიკები.
ამ დღეს ცუდი ამინდი იყო ბათომში. და ამ დღეს ადამიანს არავისი არ სჯეროდა.
 
 
"თებერვალი" - ნიკოლო მიწიშვილი
კულტურა
«Frankfurter Allgemeine Zeitung» (გერმანია): „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება: ტრადიციული სუფრის თავისებურებები“

„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.

ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...

ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.

ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.

„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...

ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.

რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.

ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.

მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს  სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.

თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.