რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი დღეს ოფიციალური ვიზიტით აზერბაიჯანში ჩადის. ამასთან, სომხეთში სიმეტრიული ვიზიტის შესახებ წინასწარი მოლაპარაკებებიც კი არ მიმდინარეობს. რა შეიცვალა რუსეთის პოლიტიკაში სამხრეთ კავკასიაში და რა ფაქტორებმა მიიყვანა მოსკოვი ბაქოსთან მჭიდრო თანამშრომლობამდე?

დღეს რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი ორდღიანი ოფიციალური ვიზიტით ბაქოში ჩავა, სადაც მოლაპარაკებებს გამართავს აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევთან და მის აზერბაიჯანელ კოლეგა ჯეიჰუნ ბაირამოვთან. მეორე დღეს იგი მონაწილეობას მიიღებს რუსეთ-აზერბაიჯანის ექსპერტთა საბჭოს პლენარულ სხდომაში. ვიზიტის ოფიციალური მიზეზი არის რუსეთის ფედერაციასა და აზერბაიჯანს შორის მოკავშირე თანამშრომლობის შესახებ დეკლარაციის ხელმოწერის წლისთავი.

მიუხედავად იმისა, რომ ღონისძიება სადღესასწაულო პროტოკოლად არის ჩასმული, ის შეიცავს ძალიან მნიშვნელოვან დეტალს, რაც განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს სერგეი ლავროვის ვიზიტს აზერბაიჯანში: ბაქოს შემდეგ რუსი მინისტრი ისევ მოსკოვში გაფრინდება და არა ერევანში, როგორც ეს ადრე იყო დაგეგმილი,სამხრეთ კავკასიაში ფორმალური ბალანსის შესანარჩუნებლად. რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელის სომხეთში უახლოეს მომავალში მოგზაურობის შესაძლებლობის შესახებაც კი არ ვრცელდება ინფორმაცია. რას ნიშნავს ეს რუსეთის პოლიტიკის კონტექსტში სამხრეთ კავკასიაში?

რუსეთი და აზერბაიჯანი

თავისთავად, მოკავშირეთა დეკლარაციის ხელმოწერის წლისთავი, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანი მიზეზია რუსეთ-აზერბაიჯანის მაღალ და უმაღლეს დონეზე კონტაქტებისთვის. ერთი წლის წინ, 2022 წლის 22 თებერვალს, ბაქომ და მოსკოვმა გადადგეს დიდი ხნის ნანატრი ნაბიჯი პარტნიორობიდან მოკავშირეთა ურთიერთობებამდე, რაც მიმართული იყო რეგიონში საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში არსებულ რეალობის დაფიქსირებისაკენ. ამ ხნის განმავლობაში სახელმწიფოებმა გაცვალეს მინისტრების, მოადგილეებისა და სხვა ხელისუფლების წარმომადგენლების არაერთი ვიზიტი, დეკლარაციის მოთხოვნების შესაბამისად, ხელი მოაწერეს ორმხრივ დოკუმენტებს.

აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრი ჯეიჰუნ ბაირამოვი რუსეთს ეწვია გასული წლის 23 დეკემბერს - მაშინ მოსკოვში ლავროვის, ბაირამოვისა და მათი სომეხი კოლეგის არარატ მირზოიანის სამმხრივი შეხვედრა  უნდა გამართულიყო, მაგრამ ერევანმა გააუქმა ვიზიტი სომხეთის  მინისტრი ბოლო მომენტში შეხვედრაზე არ გამოცხადდა. შედეგად, მოლაპარაკებები გაიმართა ორმხრივ ფორმატში, რაც პირდაპირ მიუთითებს სამხრეთ კავკასიაში გეოპოლიტიკურ გადანაწილებაზე: სომხეთი ცდილობს დაშორდეს რუსეთს, ხოლო აზერბაიჯანი იქცევა როგორც სანდო მოკავშირე, რომელიც პატივს სცემს შეთანხმებებს. 

იმის გამო, რომ სომხური დივერსიის გამო სამმხრივი ფორმატი ორმხრივ ფორმატში გადაიქცა, სერგეი ლავროვის ვიზიტი ბაქოში ასევე უნდა განიხილებოდეს, როგორც საპასუხო შეხვედრა ბაქოში სომხურ-აზერბაიჯანული მოგვარების შესახებ. რუსეთი დაინტერესებულია სამხრეთ კავკასიის სტაბილიზირებით და მოლაპარაკებებს გამართავს ამით დაინტერესებულ ყველა რეგიონულ მოთამაშესთან. თუ ბაქოს სჭირდება მშვიდობა და ერევანს არ სჭირდება, მაშინ მოსკოვი ჯერ ამ მშვიდობის პარამეტრებს აზერბაიჯანის ხელისუფლებას შეუთანხმებს, რის შემდეგაც სომხეთის ხელმძღვანელობას მის არყოფნაში შეთანხმებულ სავალდებულო სამოქმედო გეგმას წარუდგენს.

რუსეთი და სომხეთი

23 დეკემბერს სამმხრივი შეხვედრის ჩაშლა იყო ბოლო წვეთი რუსეთის მოთმინების ფიალაში სომხეთთან მიმართებაში. იმ დღიდან მოყოლებული, ორ ქვეყანას შორის პოლიტიკური კონტაქტები საკმაოდ დაძაბულად ფასდება. მიზეზი გასაგებია - მოსკოვი მზად იყო ერევნის ევროკავშირთან ფლირტი დაშვება მანამ, სანამ ნიკოლ ფაშინიანის გუნდი თავისი ახალდაბადებული დასავლელი მფარველების ანტირუსული ინსტრუქციების პრაქტიკაში განხორციელებას არ დაიწყებდა. 23 დეკემბრამდე ეს თამაშები ჰგავდა პოლიტიკურ ვაჭრობას სომხეთის სახელმწიფოსა და რუსეთის სახელმწიფოს შორის, რეგიონში ერევნის ინტერესების გატარების მიზნით, მაგრამ იმ დღეს, როდესაც არარატ მირზოიანი არ გაფრინდა მოსკოვში, ვაჭრობა გადაიზარდა დაპირისპირებაში: სომხეთმა გამოაცხადა, რომ არ სურდა მოლაპარაკება რუსულ ფორმატში.

იანვარში ერევანმა სცადა კავშირების გაცივებაში ბრალში ბაქო დაედანაშაულებინა, მაგრამ რუსეთმა უკვე შეწყვიტა სომხური ხელისუფლების ტრადიციული რიტორიკისადმი ლოიალურობა.  რუსული რიტორიკა შესამჩნევად გამკაცრდა, განსაკუთრებით სერგეი ლავროვისა და საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპიკერის მარია ზახაროვას განცხადებეში გამოჩნდა,  კერძოდ, ლავროვმა პირდაპირ უწოდა ყარაბაღის ომის პირველი წლებს აზერბაიჯანის ტერიტორიების ოკუპაცია და ასევე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ როგორც არ უნდა ვინმემ მოისურვოს, რუსეთი სომხეთს არსად დატოვებს.

ზოგადად, 2023 წელს სომხურ-აზერბაიჯანული მოგვარების რუსული ფორმატის აქცენტი გადავიდა მოსკოვის ბაქოსა და ერევანს შორის დაბალანსებული ურთიერთობებიდან,  რუსული და აზერბაიჯანული მხარეების ერთობლივ ძალისხმევაზე, აიძულონ სომხეთი შეასრულოს თავისი ვალდებულებები. მოსკოვმა სომხურ მხარეს განუცხადა, რომ ზანგეზურის დერეფნის გახსნა და ყარაბაღიდან ბოევიკების გაყვანა მისი მოვალეობაა არა მხოლოდ აზერბაიჯანის, არამედ რუსეთის წინაშეც. ასეთ პირობებში, ფაშინიანის გუნდმა ან ვერ იპოვა თავისი საყრდენი, ან გადაწყვიტა შეენარჩუნებინა დასავლეთისკენ მიმავალი კურსი, მაგრამ ორი თვის განმავლობაში მათ არაფერი გააკეთეს რუსეთის ფედერაციასთან რაიმე სახის კავშირების დასამყარებლად.

დიდი ცვლილებები სამხრეთ კავკასიაში

ამ ფონზე არ უნდა გაგიკვირდეთ, რომ სერგეი ლავროვი ბაქოში მიფრინავს და ერევანს უგულებელყოფს. ამ სელექციურობაში, ნიკოლ ფაშინიანის გუნდის მიმართ პოლიტიკური სიგნალის ნიშნები თითქმის არ ჩანს, ეს არის რეგიონში განვითარებული რეალობის უბრალო გამოვლინება. რუსეთი თანამშრომლობს იმ ქვეყნებთან, რომლებიც თავად ეძებენ ამ თანამშრომლობას და ურჩევნიათ არ დახარჯოს ძალისხმევა იმ მოთამაშეებზე, რომლებიც ცდილობენ დასავლეთის ბანაკში გადასვლას. სომხეთის ტერიტორიაზე ევროკავშირის დამკვირვებლების ორწლიანი "სამოქალაქო" მისიის გამოჩენამ - უპრეცედენტო მოვლენა რუსეთ-სომხეთის ურთიერთობებისთვის - შეაჯამა ერევნის, ბაქოსა და მოსკოვის პოზიციები იმის შესახებ, თუ როგორ ხედავენ სამივე სახელმწიფო სამხრეთ კავკასიის მომავალს.

ევროკავშირის „სამოქალაქო“ მისიაში მონაწილეობას მიიღებენ ევროპული უსაფრთხოების ძალები, ოფიციალური ვერსიით, მასში შევლენ ფრანგი ჟანდარმები და გერმანელი პოლიციელები. სომეხი პოლიტოლოგები ამბობენ, რომ ე.წ. ევრო[ელი მოისიონერები ეცდებიან მოამზადონ ნიადაგი გიუმრის 102-ე რუსული სამხედრო ბაზის გაყვანასთან დაკავშირებით. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ სომხური პერსპექტივა რეგიონისთვის არის დესტრუქციული ძალების შემოყვანა, სამშვიდობო მოლაპარაკებების ბლოკადა და სომხური არმიის მომზადება აზერბაიჯანის წინააღმდეგ ახალი ომისთვის.

რუსეთსა და აზერბაიჯანსი, თავის მხრივ, გადაწყვეტილ აქვთ, თავიდან აიცილონ ახალი ომის გაჩაღება სამხრეთ კავკასიაში. რუსეთ-აზერბაიჯანის პერსპექტივა რეგიონისთვის არის სტაბილური გრძელვადიანი მშვიდობის უზრუნველყოფა, რომლის გზაც დეტალურად არის გაწერილი ოთხ სამმხრივ დოკუმენტში. სწორედ ამიტომ მიფრინავს სერგეი ლავროვი ბაქოში ვიზიტით, რომელიც ემთხვევა მოკავშირეთა ურთიერთობის დეკლარაციის ხელმოწერის იუბილეს - ამ მშვიდობიანი პერსპექტივის რეალობად გადაქცევის ნაბიჯების კოორდინაციას.

წყარო: https://vestikavkaza.ru