USD 2.7433
EUR 2.8862
RUB 2.7214
თბილისი
«Franfurter Rundschau» (გერმანია): „თითქმის 25 წელი ხელისუფლებაში: როგორი სახე შეუქმნა რუსეთს ვლადიმერ პუტინმა“
თარიღი:  297

გერმანული გაზეთი „ფრანკფურტერ რუნდშაუ“ (Franfurter Rundschau), რუსეთში ჩატარებული „საპრეზიდენტო არჩევნების“ ფონზე, ბეჭდავს სტატიას სათაურით „თითქმის 25 წელი ხელისუფლებაში: როგორი სახე შეუქმნა რუსეთს ვლადიმერ პუტინმა“ (ავტორი - პაულა ფელკნერი).

ვლადიმერ პუტინი რუსეთს თითქმის 25 წელია მართავს... და, როგორც „საპრეზიდენტო არჩევნების“ წინასწარი შედეგები აჩვენებს, კიდევ მინიმუმ კიდევ ხუთი წელი იქნება რუსეთის მმართველი. კრემლის 71 წლის ლიდერმა პოსტსაბჭოთა ქვეყანა რეპრესიულ ავტოკრატიად გადააქცია. მოდით, გადავხედოთ „პუტინის ეპოქას“ და ზოგიერთი რამ გავიხსენოთ:

ჩეჩნეთის მეორე ომი: პუტინი როგორც მხედართუფროსი

1999 წელს, როცა ვლადიმერ პუტინი ჯერ კიდევ რუსეთის პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი იყო, დანიშვნიდან რამდენიმე დღის შემდეგ, 26 აგვისტოს, მან ჩეჩნეთის იჩქერიის რესპუბლიკას ომი გამოუცხადა. რუსეთის ხელისუფლებამ ომს „ანტიტერორისტული ოპერაცია“ უწოდა. ომის აქტიური ფაზა გრძელდებოდა 2020 წლის 21 აპრილამდე, ხოლო კონტრპარტიზანული -  2009 წლის 16 აპრილამდე.

რუსეთის ტერიტორიაზე იმ დროს ტერორისტული აქტები ხდებოდა - ადამიანებს კლავდნენ ამ იტაცებდნენ და მძევლებად აჰყავდათ. 2002 წლის პირველ სექტემბერს, ჩეჩნეთის (იჩქერიის) საველე მეთაურები და მებრძოლები თავს დაესხნენ ქალაქ ბესლანში საშუალო სკოლას, სადაც მძევლებად ასობით მოსწავლე, მათი მშობლები, მასწავლებლები აიყვანეს და 50 საათის განმავლობაში არ უშვებდნენ, სანამ რუსეთის უშიშროების ქვედანაყოფები არ შეიჭრნენ. სროლების შედეგად დაიღუპა 330 ადამიანი, მათ შორის 186 ბავშვი. კრემლმა მძევლების გათავისუფლების ოპერაცია არასწორად განახორციელა, რისთვისაც მოსახლეობის კრიტიკა დაიმსახურა.

პუტინი: ფორმალურად - პრემიერი, პრაქტიკულად - პრეზიდენტი

2008 წელს ვლადიმერ პუტინის მეორე საპრეზიდენტო ვადა დასრულდა. კონსტიტუციის დებულებების გამო მას აღარ შეეძლო მესამე ვადით არჩევა. რუსეთის ახალი პრეზიდენტი გახდა ვლადიმერ პუტინის სანდო პიროვნება დიმიტრი მედვედევი, რომელიც მის უახლოეს მოკავშირეს წარმოადგენდა. დიმიტრი მედვედევის მმართველობის დროს ვლადიმერ პუტინი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი ჰქონდა დაკავებული. როგორც კრიტიკოსები ამბობდნენ, პრემიერ-მინისტრი პრეზიდენტს აკონტროლებდა.

ომი საქართველოსთან: პუტინის ნაბიჯი მედვედევის მეშვეობით

რუსეთ-საქართვლოს ომი 2008 წლის აგვისტოში დაიწყო, როცა საქართველოს არმიის ქვედანაყოფები [სეპარატისტული] სამხრეთ ოსეთის ადმინისტრაციულ ტერიტორიაზე შევიდნენ, ხოლო მის საპასუხოდ რუსეთის პრეზიდენტმა დიმიტრი მედვედევმა [ქვეყნის ფაქტიურ მმართველ ვლადიმერ პუტინთან საუბრის შემდეგ], საქართველოს ქალაქები დაბომბა. ხუთდრიანი ომმა ბევრი მშვიდობიანი მოქალაქის სიცოცხლე იმსხვერპლა.

ომის შემდეგ რუსეთმა საქართველოს სეპარატისტული რეგიონები - სამხრეთ ოსეთი და აფხაზეთი დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად აღიარა. საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, ზოგიერთი ქვეყნის გარდა, მსოფლიო აღნიშნულ რეგიონებს კვლავ საქართველოს ტერიტორიის შემადგენლობაში არსებულად თვლის.

საპროტესტო გამოსვლების ჩახშობა პუტინის მიერ

2011 წელს რუსეთში მოსახლეობის საპროტესტო გამოსვლები გაიმართა პარლამენტის (სახელმწიფო სათათბიროს) არჩევნების გაყალბების გამო. გამოსვლების მონაწილეები აპროტესტებდნენ აგრეთვე ვლადიმერ პუტინის განცხადებას, რომ იგი ისევ მიიღებს მონაწილეობას საპრეზიდენტო არჩევნებში. კრემლმა მკაცრად ჩაახშო პროტესტები. 2012 წელს ვლადიმერ პუტინი ისევ რუსეთის პრეზიდენტი გახდა.

პუტინი და უკრაინა: დონბასის სეპარატიზმი და ყირიმის ანექსია

2012 წელს, მესამე საპრეზიდენტო ვადის დროს, ვლადიმერ პუტინმა გააღვივა სეპარატიზმი უკრაინის აღმოსავლეთ ნაწილში (დონბასში - დონეცკისა და ლუგანსკის ოლქებში), მხარი დაუჭირა ადგილობრივ პრორუსულ სეპარატისტულ ხელისუფლებას, ხოლო 2014 წელს ყირიმის ანექსია განახორციელა. დასავლეთმა კრემლის მოქმედება დაგმო და რუსეთის წინააღმდეგ სანქციები დააწესა. ამის მიუხედავად, იმავე დასავლეთის ხელშეწყობით, რუსეთმა განახორციელა ისეთი მნიშვნელოვანი პროექტები, როგორიცაა „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“. რასაკვირველია, პუტინი აგრძელებდა ლიბერალურ ოპოზიციასთან ბრძოლას.

პუტინი „უცხოელი აგენტებისა“ და „ლგბტ“-ის წინააღმდეგ

თავისი მეოთხე საპრეზიდენტო ვადა ვლადიმერ პუტინმა ოპოზიციაზე მკაცრი ზეწოლით დაიწყო: მან მასმედია და არასამთავრობო ორგანიზაციები შეავიწროვა და ისინი, რომლებიც მას აკრიტიკებდნენ და დასავლეთთან ფინანსური კავშირი ჰქონდათ, „უცხოელ აგენტებად“ შერაცხა. კანონმა სახელწოდებით „ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდის წინააღმდეგ“ რუსეთში გაამყარა კონსერვატიული ფასეულობები. 2020 წელს კონსტიტუციური ცვლილებები განხორციელდა, რომლის მიხედვით ვლადიმერ პუტინმა პრეზიდენტად ყოფნის იურიდიული გარანტიები 2036 წლამდე მიიღო.

პუტინის ომი უკრაინასთან

2022 წლის 24 თებერვალს ვლადიმერ პუტინმა, რომელსაც ჯარი ჰყავდა თავმოყრილი უკრაინის საზღვრებთან და მსოფლიოს ატყუებდა, თითქოსდა მხოლოდ სამხედრო წრთვნებს ატარებდა, ბრძანება გასცა უკრაინაში შესაჭრელად. ომში, რომელიც უკვე მესამე წელია გრძელდება, ასეულ ათასობით  ადამიანი იღუპება. სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლომ რუსეთის პრეზიდენტი სამხედრო დანაშაულის ჩადენაში დაანაშაულა და 2023 წელს ორდერი გასცა მის დასაპატიმრებლად.

„ვაგნერ-ჯგუფის“ აჯანყება პუტინის წინააღმდეგ

2023 წლის ივნისში ევგენი პრიგოჟინი, ნეგატიური სახელით ცნობილი დაქირავებულთა სამხედრო ორგანიზაციის „ვაგნერ-ჯგუფის“ ხელმძღვანელი, რომელიც მანამდე პუტინის სანდო პიროვნება იყო, არ დაემორჩილა რუსეთის არმიის სარდლობას, გენერალური შტაბის უფროსს და საერთოდ, სარდლობას, ხელში ჩაიგდო რუსეთის სამხრეთი მდებარე სამხედრო ობიექტები და თავისი სამხედრო ქვედანაყოფებით მოსკოვისაკენ დაიძრა. ბელარისის ცარევამ ამბოხება შეაჩერა და საბოლოოდ ჩააქრო, მაგრამ ვლადიმერ პუტინის ნათქვამს, რომ „ვაგნერმა“ თავისი ასეთი მოქმედებით რუსეთის არმიას „ზურგში დანა ჩასცა“, უკვალოდ არ ჩაუვლია. წარუმატებელი ამბოხების შემდეგ ორმა თვემ გაიარა და ევგენი პრიგოჟინი ავიაკატასტროფაში დაიღუპა.

პუტინის მე-5 „საპრეზიდენტო არჩევნები“: დიქტატორული რუსეთი

ვლადიმერ პუტინმა რუსეთში დიქტატორული რეჟიმი დაამყარა. დასავლეთის დემოკრატია თვლის, რომ რუსეთი ავტოკრატული სახელმწიფოა ვლადიმერ პუტინის მმართველობის სისტემა ისეთივე ძალადობრივი და დამთრგუნავია ადამიანის მიმართ, როგორც აღმოსავლეთის ქვეყნებში. „საპრეზიდენტო არჩევნები“ პუტინის გამარჯვებით დასრულდა, ანუ მისი მმართველობის ეპოქა სამომავლოდაც გაგრძელდება. მაგრამ აღიარებს თუ არა ლეგიტიმურად საერთაშორისო საზოგადოება ვლადიმერ პუტინის პრეზიდენტად არჩევას?

მოამზადა სიმონ კილაძემ

წყარო: https://www.fr.de/politik/wahl-russland-putin-praesident-krieg-ukraine-nawalny-zr-92890531.html

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.