რუსეთისა და ირანის დაახლოებას - ექსპერტები აშშ-ისთვის გაგზავნილ სიგნალად აფასებენ. საგანგებო ყურადღებაა მიპყრობილი ბაქოსკენაც. სამხედრო წვრთნა დროში ემთხვევა დაძაბულ ურთიერთობებს ბაქოსა და მოსკოვს შორის.

რა არის ASAREX 2025 - რა დაგეგმა რუსეთმა და ირანმა?

ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, 3-დღიან სამხედრო სწავლებაში მონაწილეობს „ირანის სამხედრო-საზღვაო ძალები, ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი, ირანის სამართალდამცველი ორგანოების სარდლობა და რუსეთის სამხედრო-საზღვაო ფლოტი“. არ სახელდება პროცესში ჩართული სამხედროებისა და ტექნიკის რაოდენობა.

21 ივლისს, დილით, რუსეთის სამხედრო გემი [SB738 ] ირანის ტერიტორიულ წყლებში შევიდა და, როგორც იუწყებიან, იქ მას ირანის ჩრდილოეთის ფლოტი შეეგება. Tasnim-ის ცნობით, CASAREX 2025-ის სცენარი - „გადარჩენისა და საგანგებო დახმარების გაწევის“ ამოცანებზეა აგებული, დევიზით - „ერთად კასპიის ზღვის უსაფრთხოებისთვის“.

გავრცელებული ინფორმაციით, კასპიის ზღვის აუზის ქვეყნები მეთვალყურის სტატუსით არიან მიწვეული, თუმცა ახალ ამბებში მათი ჩამონათვალი არ არის. რუსულენოვანი წყაროების თანახმად, მეთვალყურედ არის მიწვეული აზერბაიჯანიც. ფაქტია, რომ ბაქო ღიად არ უპირისპირდება ირან-რუსეთის წვრთნებს, თუმცა რუსეთის მედიასაშუალებები აღნიშნავენ, რომ აზერბაიჯანში გაღიზიანდნენ.

შეფასებებიც მრავალნაირია. მათ შორის, ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ - „რუსეთ-ირანის გაზრდილმა სამხედრო წარმომადგენლობამ და კოორდინაციამ შესაძლოა ეჭვქვეშ დააყენოს აზერბაიჯანის რეგიონული პოზიციები“ - რეგიონში და მსოფლიოში არსებული დაძაბულობის ფონზე, როდესაც აზერბაიჯანს აქვს სურვილი „დააბალანსოს ურთიერთობები დასავლეთსა და რუსეთსა და ირანთან კავშირებს შორის“.

• 2025 წლის იანვარში რუსეთისა და ირანის პრეზიდენტებმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ყოვლისმომცველი პარტნიორობის შესახებ. ირანი შეიარაღებით, კერძოდ - უპილოტო საფრენი აპარატებით ეხმარებოდა რუსეთს უკრაინის წინააღმდეგ ომში.

რუსეთისა და ირანის სამხედრო წვრთნებს Newsweek-ი განიხილავს სიგნალად აშშ-სთვის - რამდენიმე კვირაში მას შემდეგ, რაც აშშ სამხედრო ჩარევამ ისრაელის სასარგებლოდ დაასრულა ირანთან ომი და უკმაყოფილო დატოვა რუსეთი. გამოცემის თანახმად, დიპლომატიის პრობლემებმა “გაზარდა რისკი - განახლდეს კონფლიქტი, რადგან ირანმა მხარდაჭერისთვის მიმართა რუსეთსა და ჩინეთს, რათა წინ აღუდგნენ აშშ-ის სამხედრო და ეკონომიკურ წნეხს”.

THE JERUSALEM POST-ი კი იხსენებს, რომ რუსეთი და ჩინეთი არანაირად არ დაეხმარნენ ირანს ისრაელ-ირანის 12-დღიანი ომის დროს - არც სამხედრო ძალით და არც მკაფიო პოზიციით.

„ამგვარად, რუსეთი ამ სამხედრო-საზღვაო სწავლებით, პირველ რიგში, ცდილობს ირანთან თანამშრომლობით დაინტერესების ჩვენებას. კასპიის ზღვას სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს. ის მდებარეობს ირანსა და რუსეთს შორის და ასევე აზერბაიჯანსა და ცენტრალური აზიის ქვეყნებს შორის“, - გამოცემა ასევე წერს, რომ რუსეთმა, რომელიც „დაკავებულია უკრაინასთან ომით“, დაკარგა ავტორიტეტი ახლო აღმოსავლეთში - სირიაში ასადის რეჟიმის დამხობის შემდეგ, ხოლო „ირანის დასუსტება რუსეთის კიდევ ერთი მარცხია“.

პრეზიდენტ პუტინის პრესმდივანმა დმიტრი პესკოვმა, 21 ივლისს გამართულ ბრიფინგზე, ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ მოსკოვს და ბაქოს ზოგჯერ „რთული პერიოდი“ უდგათ და დღეს „ერთ-ერთი ასეთი პერიოდია“.

• 2025 წლის ივნისში, რუსეთში მსხვერპლი მოჰყვა სპეციალურ რეიდებს ეთნიკური აზერბაიჯანელების წინააღმდეგ. საპასუხო ნაბიჯები გადადგეს აზერბაიჯანშიც.
• ბაქო აპირებს, რომ - რუსეთს საერთაშორისო სასამართლოში უჩივლოს 2024 წლის დეკემბერში მომხდარი ფაქტის გამო - როდესაც ავიაკომპანია AZAL-ის სამგზავრო თვითმფრინავი [ბაქო-გროზნოს რეისი] ყაზახეთის ტერიტორიაზე ჩავარდა და დაიღუპა 38 ადამიანი. საქმე ის არის, რომ რუსეთის სანავიგაციო სამსახურმა ეკიპაჟს დაშვების უფლება არ მისცა. წინასწარი ინფორმაციით, თვითმფრინავი რუსეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემამ დააზიანა.

რაც შეეხება ირანთან ურთიერთობას, მართალია, 2024 წლამდე აზერბაიჯანსა და ირანს შორის შენარჩუნებული იყო გარკვეული დაძაბულობა, მაგრამ შარშან გაკეთდა განცხადებები ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების დათბობის შესახებ. მაგრამ ურთიერთობები ისევ დაიძაბა ირან-ისრაელის ომის ფონზე - იყო ბრალდებები ბაქოს მისამართით, მიუხედავად იმისა, რომ ამ კონფლიქტის დროს ნეიტრალურ პოზიციას ინარჩუნებდა.

პროცესს მშვიდად უყურებს ბაქოს სტრატეგიული მოკავშირე - ანკარა. თურქული სააგენტო „ანადოლუ“ აღნიშნავს, რომ CASAREX-2025-ი გამიზნულია „ურთიერთობის განმტკიცებისკენ კასპიის რეგიონის ქვეყნების სამხედრო-საზღვაო ძალებს შორის და გემების მოძრაობისა და სამაშველო ოპერაციების უსაფრთხოების დონის ამაღლებას ზღვის აკვატორიაში“.

ნატოს წევრი თურქეთი თავად მასპინძლობს აშშ-ის ევროპული სარდლობის მიერ დაგეგმილ სამხედრო წვრთნას - "Agile Spirit 25-ს" [„მტკიცე სული 2025“]. ამ წვრთნების მასპინძელია ასევე საქართველო.

"Agile Spirit 25" - ევროპის გაძლიერება

“Agile Spirit 25" მიწაზე დაეშვა! დღეს სამხედროები და მფრინავები ჩავიდნენ ინჯირლიკის ავიაბაზაში, თურქეთში, რათა დაიწყოს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი წვრთნა. „საბრძოლო მზადყოფნის ამაღლება და ევროპის უსაფრთხოების გაძლიერება ერთობლივი ტრენინგებით“, - 21 ივლისს, თბილისის დროით საღამოს 7-ზე დაწერა X-ზე აშშ-ის ევროპისა და აფრიკის სარდლობამ - "Agile Spirit 25-ის" უშუალო ორგანიზატორმა.

სარდლობის მიერ მანამდე გავრცელებულ განცხადებაში ვკითხულობთ, რომ ნატოს კუთვნილი სამგზავრო-სატრანსპორტო ლაინერი [C-17, Globemaster III] თურქეთში ჯერ კიდევ 18 ივლისს ჩაფრინდა. კადრებში კარგად ჩანს, თუ როგორ ეშვებიან ბორტიდან აშშ-ის არმიის 173-ე სადესანტო ბრიგადის სამხედროები.

„აშშ, საქართველო, თურქეთი და სხვა მოკავშირე, პარტნიორი ქვეყნები, ერთმანეთს ხვდებიან, საბრძოლო მზადყოფნის ასამაღლებლად და ლეტალურობის [მტრის ძალების განადგურება] გასაზრდელად კომპლექსური ღონისძიებებით, რაც მოიცავს - საჰაერო-სადესანტო ოპერაციას, საველე ვარჯიშს და საბრძოლო სროლას თურქეთსა და საქართველოში”, - იტყობინებოდა აშშ-ის ევროპისა და აფრიკის სარდლობა 14 ივლისს.

• "Agile Spirit-ი" საქართველოში, სულ პირველად, 2011 წელს გაიმართა და ის საგანგებოდ ჩაფიქრებული იყო ევროპაში აშშ-ის საზღვაო ძალების მიერ ორგანიზებულ ყოველწლიურ სამხედრო სწავლებად საქართველოს შეიარაღებული ძალების გასაწვრთნელად. თანდათან, წვრთნებში ჩაერთნენ სხვა ქვეყნების სამხედროებიც.
• 2018 წლიდან კი "Agile Spirit-ი" გარდაიქმნა ევროპასა და აფრიკაში აშშ-ის სარდლობის მრავალეროვან სწავლებად, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ იმართება - კენტ წლებში. ეს ღონისძიება აშშ-ის ევროპის სარდლობის პროგრამის ნაწილია. ჯამში, ამ სახელწოდების მრავალეროვანი სწავლება მეთორმეტედ იმართება.
• საქართველოსა და თურქეთის ტერიტორიაზე ჩატარდა ასევე "Agile Spirit 2023".

აშშ-ის ევროპული სარდლობის ინფორმაციით:

• 2025 წელს სამხედრო წვრთნა იმართება 21 ივლისიდან 8 აგვისტომდე;
• სწავლებაში მონაწილეობს 10 ქვეყნის 2000-ზე მეტი სამხედრო, აქედან 800-ზე მეტი - ამერიკელი;
• მონაწილეობენ სამხედროები შემდეგი ქვეყნებიდან: ბულგარეთი, საქართველო, გერმანია, ლიეტუვა, მოლდოვა, პოლონეთი, რუმინეთი, თურქეთი და უკრაინა.

თურქეთის მთავრობის ოფიციალური წყაროების თანახმად, თურქეთი უმასპინძლებს წვრთნების საჰაერო-სადესანტო ფაზას [21–23 ივლისს] და მასში მონაწილეობას მიიღებენ მხოლოდ ამერიკელი და თურქი სამხედროები; ხოლო საქართველოში, 25 ივლისიდან 6 აგვისტომდე, გაიმართება საველე და სამეთაურო სწავლება - კომპიუტერული მხარდაჭერით - ამერიკელი, გერმანელი, ბულგარელი, სომეხი, ქართველი, მოლდოველი, პოლონელი, რუმინელი, სლოვაკი და თურქი სამხედროების მონაწილეობით.

საქართველოს თავდაცვის უწყების მიერ გავრცელებულ განცხადებაში ვკითხულობთ, რომ „Agile Spirit 2025-ს" ერთობლივად უხელმძღვანელებს საქართველოს თავდაცვის ძალების დასავლეთის სარდლობა და აშშ-ის ჯორჯიის შტატის ეროვნული გვარდია“ და მასში მონაწილეობას მიიღებენ თავად საქართველოს, აშშ-ის, თურქეთის, პოლონეთის, გერმანიის, იტალიის, საბერძნეთის, მოლდოვას, რუმინეთის, ბულგარეთის, სლოვაკეთის, ლიეტუვას და უკრაინის სამხედრო მოსამსახურეები; ხოლო სწავლებაში დამკვირვებლებად იქნებიან წარმოდგენილი სომხეთისა და იაპონიის შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები.

"Agile Spirit 2025-ის" საქართველოს ნაწილი ჩატარდება: კრწანისში, ნატო-საქართველოს წვრთნებისა და შეფასების ერთობლივ ცენტრში, ვაზიანში - საბრძოლო მომზადების ცენტრსა და ვაზიანის პოლიგონებზე, ნორიოს საწვრთნელ არეალში, მუხროვანსა და სენაკში - მე-2 ქვეით ბრიგადაში. თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, სწავლებაში წარმოდგენილი იქნება საქართველოს თავდაცვის ძალების შეიარაღებაში არსებული ჯავშანტექნიკა და საჰაერო საშუალებები; ასევე - აშშ-ის არმიის საბრძოლო მანქანები და მრავალფუნქციური ვერტმფრენები UH60 „შავი ქორი“, ასევე თურქეთის რესპუბლიკის შეიარაღებულ ძალების შვეულმფრენი „პუმა AS332“.

"Agile Spirit-ის" მე-12 სწავლებას თბილისი ვაშინგტონთან მნიშვნელოვნად გართულებული ურთიერთობებით ხვდება.

• 2024 წლის 30 ნოემბერს აშშ-მა შეაჩერა სტრატეგიული პარტნიორობა საქართველოსთან;
• დემოკრატიული უკუსვლისა და ძალადობრივი, რეპრესიული მიდგომების გამო სანქცირებული არიან „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების მაღალჩინოსნები და მმართველი პარტიის საპატიო თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილი.
• ეს მდგომარეობა - არც დონალდ ტრამპის ახალი ადმინისტრაციის პირობებში შეცვლილა.
• „ქართული ოცნების“ ხელისუფლება აცხადებს, რომ ორ ქვეყანას შორის - სტრატეგიული პარტნიორობა მხოლოდ ქაღალდზე არსებობდა. მას ხშირად შეახსენებენ ექსპერტები, რომ ამერიკელების დიდ წვლილს, თუნდაც მხოლოდ ქართული არმიის წვრთნისა და აღჭურვის კუთხით.

პარალელურად, თბილისსა და ბრიუსელს შორის მნიშვნელოვნად დაძაბული ურთიერთობების ფონზე - საქართველო ევროპის დახმარებას კარგავს და მათ შორის - თავდაცვისა და უსაფრთხოების მიმართულებებით.

როგორც ევროკავშირის შიდა დოკუმენტიდან რადიო თავისუფლებისთვის გახდა ცნობილი:

• 2024 წელს შეჩერდა ევროპის სამშვიდობო ფონდის [EPF] დაფინანსება 30 მილიონი ევროს ოდენობით, ხოლო 2025 წლისთვის დახმარება - საერთოდ აღარ გამოიყო.
• შედეგად, “საქართველოს თავდაცვის ძალებმა დაკარგეს გაძლიერების შესაძლებლობა ისეთ სფეროებში, როგორიც არის მედიცინა, ლოგისტიკა, ინჟინერია და კიბერთავდაცვა”. დოკუმენტში მითითებულია ასევე, რომ საქართველო აღარ განიხილება უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პარტნიორობაში.

"Agile Spirit 25" - სწორედ ევროპის უსაფრთხოების გაძლიერებას ისახავს მიზნად.

„ორ წელიწადში ერთხელ გამართული სწავლებების მიზანია შესაძლებლობების გაზრდა და ევროპული ლიდერობის გაძლიერება ევროპული უსაფრთხოების ჭრილში - ერთობლივი ტრენინგების რეალისტური სცენარების დახმარებით... "Agile Spirit 25" ხაზს უსვამს აშშ-ის ერთგულებას შავი ზღვის რეგიონის უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის მიმართ და გამოკვეთს მტკიცე ალიანსებისა და პარტნიორობის მნიშვნელობას უსაფრთხოების საზიარო გამოწვევებთან გასამკლავებლად“, - იუწყება „Agile Spirit 2025-ის" შესახებ აშშ-ის ევროპისა და აფრიკის სარდლობა.

ლელა კუნჭულია