,
ინტერვიუ იურისტ და ფსიქოლოგ ანა ჯალაღონიასთან
– ბიზნესსამყაროში ეტიკეტის ნორმების დარღვევა შესაძლოა რეპუტაციის დაკარგვადაცკი დაგიჯდეთ. განვიხოლთ, როგორ შეიძლება რომ ჩვენმა რაიმე ქცევამ, თუნდაც ჟესტმაც მოგება მოგვიტანოს საქმეში. რომ ავხსნათ რა არის ეტიკეტი, ვინ აყალიბებს ამ ნორმებს და ზოგადად ბიზნესეტიკეტი რამდენად ახლოს არის საქართველოსთან და რამდენად იცავენ წესებს?
-ეტიკეტი თავისთავად გულისხმობს ნორმათა ერთობლიობას, რომელიც ზნეობრივ საკითხებსაც მოიცავს და ასევე იმ ყოველდღიური მანერებისა და ჟესტიკულაციების ოირობებს. თვითონ თავად საქმიანი ეტიკეტი განვითარდა მეოცე საუკუნეში. თუმცა საქართველომდე სრულად დღემდე ვერ მოუღწევია. განაპირობებს ამ პრობლემატიკას ჩვენი მენტალიტეტი და ცოტა სხვანაირი დამოკიდებულება იმ წესებისადმი, რაც საერთო საქმიან სფეროში მიღებულია. მაგალითად, ყველაზე მარტივი რაც არის, ეს არის ქალის და მამაკაცის ურთიერთობა, უფრო ნორმებზეა დამოკიდებული, ანუ ტრადიციებზე, ვიდრე – საქმიან ურთიერთობებზე. ამის ძალიან ბევრი მაგალითი არსებობს.სადაც ჩვენ ტრეინინგებს ვატარებთ ხოლმე პერიოდულად იქ ყველაზე ხშირი და აქტუალური კითხვა არის სწორედ ამ ურთიერთობაზე – ქალისდა მამაკაცის ურთიერთობა ბიზნეს სფეროში. ქალი და მამაკაცი არსებობს ორი პროფესიონალი, რომლებიც თანაბარი უფლებებით სარგებლობს და წესებიც თანაბრად უნდა დაიცვან.
-ანუ ეს ეხება იგივე კარის გაღებას…
-მისალმების წსები, კარის გაღება ამასთან გვქონდა 7 კითხვა. უღებს თუ არა მამაკაცი ქალს კარს? კარს აღებს ის, ვინვ პირველად მოხვდება კართან.ეს პირდაპირ გაწერილი წესით არის, თუმცა საქართველოში ცოტა ჯენტლმენური დამოკიდებულებით უდგებიან ამ საკითხს.მამაკაცი აღებს უფრო კარს. ან თუნდაც ხელის ჩამორთმევის აკითხი, რაც ერთ-ერთი კითხვა იყო.ჩვენ სტატისტიკა შევადგინეთიმ ყველაზე პრობლემატურ საკითხებზე, რაც საქართველოში აღიქმება ბიზნეს სფეროში. პირველად ხელი უნდა ჩამოართვას ან მასპინძელმა, ან რანგით უფრო მაღალმა პირმა. შემდეგი კითხვა იყო მისალმებისას წარადგენდნენ თუ არა ქალს. ყოველთვის რანგით უფროსი წარადგენს რანგით უმცროსს.ამ შემთხვევაში იერარქიულობას აქვს მნიშვნელობა და არა იმას, რომელი სქესის წარმომადგენელია. ყველაზე ხშირი სეკითხვა იყო და ყველაზეე მტკივნეულად განიცადეს თანხას ბიზნეს ლანჩის დროს ვინ იხდის. რა თქმა უნდა მამაკაცი იხდისო, არა ამის ორი წესი არსებობს მასპინძელი მხარე არის ინიციატორი, რომ ბიზნეს ლანჩი შედგეს, მაგრამ თუ ორივე მხარეა თანაინიციატორი იმისა, რომ განიხილონ გარკვეული ბიზნეს საკითხები, ამ ემთხვევაში ცნობილი, რომ ორივე მხარე იხდის თანაბარ წილად.მნიშვნელობა არ აქვს ამ სემთხვევაში ქალია, თუ მამაკაცია არანაირი.
-მაინც ალბათ ეს ეტიკეტი არის ისეთი რაღაც, რაც თაობიდან თაობას კოდურად გადაეცემა?
-ეს სხვა საკითხია, თუმცა ის წესი, რომ მასპინძელი იხდის საქართველოში შეიძლება ითქვას, რომ ტრადიციულია, თუ ჩვენ ვეპატიჟებით ჩვენ ვიხდით, ეს საქართველოშიც ასეა. წესით, რომ თანაბარუფლებიანია გადახდის დროს ქალი და მამაკაცი და თანაბარ ანგარიშს ითხოვს ეს საქართველოს სუფრაზე ნამდვილად არ არის დამკვიდრებული ცალ-ცალკე გადახდის.
-რამდენად ქმნის ეტიკეტისც ნორმების მცირე დეტალები თუნდაც კომფორტს საქმიანობაში, ან რამდენად შეიძლება, რომ შეუშალოს ხელი რაიმე სახის მოლაპარაკებას?
-ამას არსებითი მნიშვნელობა აქვს და ერთ-ერთი ცნობილი, არ დავასახელებ კომპანიას, რომელიც დააფუძნეს და მოქმედებენ დღესაც უცხოელები წესი, რომელიც მათთვის იყო აუცილებელი გამოაკრეს ფოიეში ჩარჩოში ჩასმული დოკუმენტის სახით და რა ეწერა იქ – ერთმანეთს ვესალმებით ათი ნაბიჯის სიშორით თავის დაქნევით, ხუთი ნაბიკის სიშორით ხმოვანი მისალმებით. ბევრ წვრილმანს აქვს მნიშვნელობა ბიზნეს ეტიკეტის დროს. მაგალითად, თუ ხელის ჩამორთმევა სუსტია ეს არაპროფესიონალიზმის ნიშანია.თუ ხელის ჩამორთმევა მკაცრია და უხეშად ართმევ ხელს ნიშნავს, რომ აგრესიული საქციელის პიროვნება ხარ, გაუწონასწორებელი ადამიანი ხარ და შეიძლება ნებისმიერ დროს მიღალატო, ანუ ცოტა ფსიქოლოგიაც ერთვება ამ ჟესტიკულაციის დროს. არსებითი მნიშვნელობა აქვს, რაც ხშირად არის პრობლემა დერეფანში ვინ ესალმება, უფრო ესალმება რანგით უმცროსი. წვრილმანს იმდენი მნიშვნელობა მიანჭა ამ პიროვნებამ, რომ 110 წესი იყო, სხვათაშორის, 110 რიცხვი ეს სიმბოლურია, რადგან ჯორჯ ვაშინგტონის ქცევების კრებული იყო 110 წესისგან შემდგარი. ზუსტად ვის რა ფუნქციები და მოვალეობები ქონდა დახვედრისას და ა.შ. ანუ ამ ადამიანმა ეს 110 წესი გამოაკრა ფოიეში და სავალდებულო იყო მისი ცოდნა ზეპირად. ეს მეტყველებს იმაზე, რომ მართლა სერიოზულად დიდი პრობლემები შეიქმნება ამ კუთხით საქართველოში, რაც არა ნაკლები პრობლემა არის დავუშვათ ელემენტარულს ვსაუბრობ რაღაც დამატებით წესებზე, რომელიც უკვე რანგობრიობას მოითხოვს, როცა რანგით მაღალ პოზიციაზე ხარ უნდა იცოდე ეს და დანარჩენი წესებიც. მაგრამ აი, სტანდარტზეც თუნდაც კარის დაკაკუნება და 4 პირზე ნაკლები თუ ზის ოთახში პოტენციურად ვაკაკუნებთ. თუ 4-ზე მეტი ზის არ ვაკაკუნებთ, ანუ ითვლება, რომ საერთო სარგებლობის ოთახია და დაკაკუნებას არ საჭიროებს. თუ პირს ყავს მდივანი მას დაკაკუნება არ სჭირდება და ასეთი ელემენტარულ ნიუანსებზეა საუბარი, რომელიც სამწუხაროდ ალბათ იმ რეალობიდან, რაც ჩვენ გვქონდა ამოვარდა საქართველო საქმიანი ურთიერთობიდან, ის წლები ომიანობა იყო, შემდეგ რიგი პრობლემები დაემთხვა და აი, ეს ვარდნა, რომელიც ჩვენ გვაქვს დანარჩენ მსოფლიოსთან შედარებით საკმაოდ ცუდად დაეტყო ჩვენს საქმიან ურთიერთობას.
-თუმცა, რეალურად არა მხოლოდ თანამშრომლებთან ურთიერთობა, შესაძლოა ზოგადმა წესებმა კლიენტთან ურთიერთობაშიც საკმაოდ დიდი მოგებაც მოუტანოს თანამშრომელს და ასევე კომერციული წაგებაც შესაძლოა მოხდეს და ბევრ თანხას ხარჯავენ კომპანიები იმაში, რომ საკუთარი თანამშრომლები გადაამზადონ კლიენტებთან ურთიერთობაში და მოიცავ ეს კლიენტებთან ურთიერთობის წესები ბიზნეს ეტიკეტს?
-თავისთავად და უპირველესად, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს რომელი დონისათვის ვსაუბრობთ ბიზნეს ეტიკეტზე და რა სახის ბიზნეს ეტიკეტზე ვსაუბრობთ. ანუ კორპორაციული ეტიკეტი ერთი საკითხია, იქ იყოფა ზუსტად არის გაწერილი წესები, რომელიც მიღებულია სხვადასხვა ქვეყნებში, რომელი რანგის მენეჯერია, ხელმძღვანელია, ვის რა სახის ეტიკეტი ეხება. ცალკე არის შეხვედრების ეტიკეტი. ელემენტარულს ვამბობ, არ ვამბობ იმ დეტალებზე, რაც გარკვეულ გამოცდილებას მოითხოვს. ეს არის დახვედრა სტუმრის (დელეგაციას ვგულისხმობ), ვინ ხვდება დელეგაციას, სტუმარ დელეგაციას ყოველთვის ხვდება იგივე რანგის პირი, რა რანგიც ჩამოდის. შეიძლება ცოტა ისე გამომივიდეს, მაგრამ საქართველოში ცოტა არ იყოს, თუნდაც პოლიტიკური კუთხით ძალიან ხშირად გვემართება ლაფსუსები, ძალიან ბევრი შენიშვნები მექნებოდა მე, როგორც ამ საკითხის შემსწავლელ პირს ჩვენს პოლიტიკოსებთან. იმიტომ, რომ ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს დეტალს. ჩვენს ქვეყანაში ამას არსებითად არ ვაქცევთ ყურადღებას, მაგრამ ევროპაში, როდესაც თითოეულ დეტალს აქვს მნიშვნელობა, ელემენტარულს გეტყვით საქმიან შეხვედრაზე ევროპას ვგულისხმობ, შეიძლება ჩაიშალოს შეხვედრა გამომდინარე პირის სამოსისა, რომელიც მას აცვია. შესაძლოა ცუდად არ ეცვას, მაგრამ არ ეცვას იმ შესაბამისობაში, რასაც ეტიკეტი ითვალისწინებს, რაც ეტიკეტს მოეთხოვება. მამაკაცს აქვს ცოტა უფრო მკაცრი მოთხოვნები, ელემენტარული წინდაც კი უნდა იყოს ან ტონით მუქი სამოსზე, ან ტონით უფრო ღია. სხვა ფერის წინდა არ შეიძლება. აი, ამასაც ექცევა ყურადღება. რატომ მომყავს ასეთი მცირე მნიშვნელობის დეტალი ჩვენთვის, მაგრამ ევროპაში ამას აქვს მნიშვნელობა. თუ ვერ გათვლი სამოსს, არ გეპატიება. ეს ნიშნავს შენს არაპროფესიონალიზმს შენი საქმის კუთხითაც. ანუ გამომდინარე აქედან, ყველაფერს აქვს მნიშვნელობა სამოსსაც, დაჯდომის მანერასაც, საუბრის მანერასაც და ა .შ. რა რიგითობით მოგვყავს არგუმენტები, ანუ 13 წესი არსებობს მოლაპარაკების. ცნობილია და იქ მითითებულია სიტუაციის მიხედვით რა რიგითობით ვსაუბრობთ, რა რიგითობით მოგვყავს არგუმენტები და ა. შ.
-ჩაცმის სტილს ზოგადად უცხოეთში არის ეს პროტოკოლი სამსახური, რომელიც ეხმარება კონკრეტულ პირს ამ ყველაფრის დაგეგმვაში, თვითონ ურჩევს ფერს, ყველაფერს. საქართველოში სამწუხაროდ ეს ჯერ არ არის დანერგილი, სახელმწიფო უწყებებში ნაწილობრივ დანერგილია, თუმცა ჩაცმა მაინც ისეთი რაღაცაა, რომელსაც არასდროს არავინ არ პატიობს, თუ რომელიმე მაღალი რანგის წარმომადგენელი შეუსაბამოდ ჩაცმული გამოცხადდა რომელიმე შეხვედრაზე. მაინტერესებს ვინ უნდა უზრუნველყოს ეს საკითხი?
– მე ვთვლი, რომ ეს წესები და ეს ცოდნა უნდა მიიღოს პირმა, როდესაც გადამზადებას გადის, ან რაიმე სახით ახალ პოზიციაზე ტრენინგებს გადის. ამ შემთხვევაში უნდა იყოს ამის შესახებ ინფორმაცია, იმიტომ, რომ ჩვენ არ შეგვიძლია მოვთხოვოთ, თუ არ მივაწოდეთ ინფორმაცია. დრეს-კოდი საკმაოდ მკაცრია, ყველა იერარქიის მიხედვით სხვადასხვაა, მაგრამ საერთო წესები რა არის 4 ფერზე მეტს არ ავურევთ, არ შეიძლება, თუ ქალბატონს ზედა ღია ფერის აცვია და ღიაა, არ შეიძლება მინი ქვედა ბოლო იყოს, ანუ ამ შემთხვევაში თუ ზედა ღიაა, ქვედა დახურული უნდა იყოს. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება იყოს სრულად შავი სამოსი. ტრაურის ტიპის, სრულად შავი სამოსი შეიძლება მხოლოდ დღისით დიპლომატიურ შეხვედრებზე, მხოლოდ და მხოლოდ ღია ფერის აქსესუარების გაზავებით. თუ საღამო შეხვედრაა, აქ შეიძლება უკვე კოქტეილი სამოსი. დღისით არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება მკვეთრი მაკიაჟი, წითელი ტუჩ- საცხი, რომელიც საკმაოდ პოპულარულია დღეს საქართველოში. მე მივესალმები, რომ რეესტრის წარმომადგენლებს, რაც ძალიან მომეწონა აქვთ კარგი დრეს-კოდი, მკაფიოდ გამიჯნულია მომუშავე პირი მომსვლელი პირისაგან, ძალიან მივესალმები ამას და ყველა სფეროში უნდა არსებობდეს განსხვავება მომსვლელსა და დამხვედრს შორის.
-როდესაც არ არის ვიზუალური კონტაქტი, იგივე სატელეფონო საუბრების, თუნდაც ინტერნეტით კავშირის დროს, ელექტრონული ფოსტით ან skype-თი დაკავშირების შემთხვევაში რ უნდა გაითვალისწინოს ორმა მხარემ, ან თუნდაც იმ მხარემ, რომლისგანაც მოდის ინიციატივა?
-საკმაოდ საინტერესო შეკითხვაა. ამ მხრივ პრობლემა არ გვაქვს თითქმის ჩვეულებრივ სატელეფონო კომუნიკაცია ჩვენთან კარგადაა, ერთი პრობლემის გამოკლებით უნდა ავიღოთ ყურმილი აუცილებლად მე-4 ზარაამდე. თუ ჩვენი პოზიციიდან გამომდინარე გვირეკავენ ვესალმებით და აუცილებლად ვასახელებთ საკუთარ პოზიციას და რით შეგვიძლია დავეხმაროთ. ჩანიშვნა უნდა მოხდეს ყველა იმ საკითხის, რომელზეც ვერ გავცემთ პასუხს, მაგრამ ჩვენს კომპეტენციაშია ეს საკითხი. აუცილებლად გაითვალისწინო უნდა ის, რომ ყოველთვის ამთავრებს საუბარს ის, ვინც დაიწყო. ამ დროს არ აქვს არანაირი მნიშვნელობა ხართ თუ არა რანგით უფროსი. ამას არსებითი მნიშვნელობა არ აქვს. რაც შეეხება ინტერნეტ კომუნიკაციებს, ამ შემთხვევაში ვგულისხმობ ე-მეილებით გაგზავნილ საქმიან წერილებს, რომელსაც აუცილებლად მისალმებით ვიწყებთ, პატივცემულო და იმ შემთხვევაში, თუ არ ვიცით ვის მივმართავთ, ქალბატონო – ბატონო იწერება ორივე. ტექსტის ბოლოს აუცილებელი და სასურველია მივამატოთ პატივისცემით ესა და ეს და ჩვენი პოზიციაც. რანგს აუცილებლად ვუმატებთ ბოლოს.
-ზოგადად სხვადასხვა ქვეყანაში საქმიანი და ბიზნეს ეტიკეტის ნორმები განსხვავდება ერთმანეთისგან. განსაკუთრებით ალბათ ევროპასა და აზიას შორის არის განსხვავებული წესები? ვინ უნდა დაიცვას წესები, ვინც ჩადის ქვეყანაში და აქვს შეხვედრა, თუ თავისი ქვეყნის ნორმებით უნდა იხელმძღვანელოს? თუ სადაც წახვალ იქაური ქუდი უნდა დაიხუროს?
-ამ შემთხვევაში პროტოკოლის შემდგენი პირი ადგენს რა წესები და მოთხოვნებია იმ ქვეყანაში, სადაც მივდივართ. განსხვავება, რა თქმა უნდა არის. ელემენტარულად ესპანეთში შეიძლება ისე ჩამოგართვან ხელი, ლამის მკლავი ჩამოგაგლიჯონ, ემოციური დახვედრა იციან. აზიაში პირიქით ზედმეტად კონსერვატიული მიდგომა არის მისალმების მიმართ, ანუ ორივე ხელით უნდა ჩამოვართვათ ხელი. ინგლისში ძალიან კონსერვატიული ქვეყანაა როგორც ცნობილია და ძალიან დიდი მოთხოვნებია, დავუშვათ რა კუთხით ქონდა ხელი, როცა გაუწოდე დამხვედრ პირს, ანუ თუ გადახრილი გქონდა, რომელ მხარეს გქონდა გადახრილი იმის მიხედვით დგება შენ დომინანტი მხარე ხარ, თუ პირიქით ის არის დომინანტი. თუ ზემოდან გვაქვს ხელი მიწოდებული, ვაფიქსირებთ, რომ ჩვენ ვართ დომინანტი მხარე. თუ ხელის გული ჩანს მისალმების დროს, ვაფიქსირებთ, რომ ის არის დომინანტი მხარე. ინგლისი ზედმეტად მომთხოვნია ამ კუთხის მხრივ.
-ზოგადად, როგორც ვიცი მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში, თუნდაც იგივე ინგლისური წასვლა, როდესაც მხოლოდ მასპინძელს ემშვიდობები და არა ყველა შეკრებილ სტუმარს, ეს მეთოდი ინგლისში აღიარებულია, თუ არ მოსწონთ ეს ტაქტიკა ამ შემთხვევაში.
-ამ შემთხვევაში არის 2 გამონაკლისი. თუ ეს არის ბიზნეს ლანჩი შეგვიძლია მხოლოდ მასპინძელს დავემშვიდობოთ და სავალდებულო არ არის ყველას დაემშვიდობო, ანუ არაფორმალური შეხვედრა არის, ხოლო თუ შეხვედრა არის პროტოკოლის მიხედვით გაწერილი და უფრო მკაცრად არის ჩარჩოებში ჩასმული ყოველი ჩვენი საქციელი, ამ შემთხვევაში სავალდებულოა საერთო წესით დავემშვიდობოთ ყველას. შეიძლება ხმოვანი არ იყოს დამშვიდობება, მაგრამ აუცილებელია მზერით გადავხედოთ ყველას იქ მყოფთ და თავი დავუქნიოთ, ესეც საკმარისია.
-თურქეთში საქმიანი ეტიკეტის ფარგლებში მიღებულია სტუმრების, თუ ბიზნეს პარტნიორების დაპატიჟება აბანოში, ევროპული რანგის, მაგალითად ინგლისელი სტუმარი როდესაც ჩავა თურქეთში და მასპინძელი მას პატივისცემის ნიშნად წაიყვანს აბანოში, რამდენად მიიღებს ევროპელი ამას სწორად?
-ამ მხრივ ძალიან მომწონს ინგლისელის პოზიცია. იმიტომ, რომ ყველაფერზე ეტყობათ შეგნება და კულტურა. როცა მოდის ქვეყანაში, მან უკვე იცის ამ ქვეყნის ტრადიციები. ის არ ქმნის პრობლემას იმის მიხედვით, თუ იმ ქვეყანაში რა არის წესის მიხედვით მიღებული. ის ძალიან კომფორტულია ამ მხრივ. ის აუცილებლად წინასწარ არკვევს იმ ნორმათა მოთხოვნას, რაც დამხვედრ ქვეყანაში მიღებულია.
-რა არის ის დაუწერელი ეტიკეტი ბიზნეს ეტიკეტში, რომელიც ყველა ქვეყანაში აღიარებულია და არის ერთი სტანდარტი, ანუ მე როგორც ვიცი ამერიკიდან წამოვიდა ეს წესები თავდაპირველად.
-80-იან წლებში სწორედ როცა ხდებოდა დომინანტი კორპორაციების და ორგანიზაციების მიერ არაკეთილსინდისიერი დამოკიდებულება მცირე კორპორაციების, მაგრამ მთავარი წესები რა არის აუცილებლად მიაქციეთ ყურადღება იმას 1- როგორ გაცვიათ, უცხოელები აღგიქვავენ ჩაცმულობით, მნიშვნელობა იმას კი არ აქვს რამდენად ძვირადღირებული სამოსი გაცვია, არამედ რამდენად სწორად გაცვია, თუ გაცვია ეტიკეტის ფარგლებში. 2 – აუცილებლად მისალმებას და ჟესტების კულტურას მიაქციეთ ყურადღება და ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ როგორი მომზადებული მივდივართ იმ თემატიკის ირგვლივ, რასაც ჩვენ წარმოვადგენთ. პაუზები, ხმოვანი გამონათქვამები ვიწრო საუბრებს შორის, შეიძლება კარგად ვისაუბროთ, მაგრამ აი, ამან გაგვცეს. მნიშვნელოვანია და ფასდება პირის ემოცია. თუ პირს არ შეუძლია საკუთარი ემოციები აკონტროლოს, ის უკონტროლო იქნება ბიზნესშიც. მას ვერ დაეყრდნობი, როგორც პარტნიორს. ვერ გამოიყენებ მის სიტყვას, იმიტომ რომ ემოციებიდან გამომდინარე, შეიძლება ნებისმიერ დროს გიღალატოს. მუდამ იყავით მომზადებული იმ საკითხში, რა საკითხთან დაკავშირებითაც გაქვთ შეხვედრა თუ საუბარი.
