რა არის შესაცვლელი სახელმწიფო საწარმოების მართვაში - ლექსო ალექსიშვილის მოსაზრება
Date:
692
ავტორი:შოთა ტყეშელაშვილი
საქართველოს სახელმწიფო კორპორაციების ფინანსური მდგომარეობა სავალალოა. სახელმწიფო საწარმოების სექტორი გამუდმებით ზარალზეა, 2020 წელს კი ზარალმა რეკორდულ 1 მილიარდ ლარს გადააჭარბა. ის, რომ სახელმწიფო საწარმოების მართვაში რადიკალური ცვლილებებია საჭირო, ამის შესახებ დონორები მთავრობას არაერთი წელია აფრთხილებენ, რამდენიმე დღის წინ კი სავალუტო ფონდმა გამოაქვეყნა ტექნიკური აღწერა იმის თუ რა სახით უნდა ჩატარდეს ამ ორგანიზაციებში რეფორმები.
PMCG-ის დამფუძნებელმა ლექსო ალექსიშვილმა სახელმწიფო საწარმოების წინაშე არსებული გამოწვევების შესახებ გადაცემა “ანალიტიკას” ეთერში ისაუბრა.
მისი თქმით, პრობლემის სათავეა ის, რომ მთავრობას სახელმწიფო საწარმოები იმ სახით, როგორც დღეს არსებობენ, აწყობს, რადგანაც ამ მდგომარეობაში სახელმწიფოს აქვს შეუზღუდავი შესაძლებლობა საკუთარი პოლიტიკური შეხედულებების მიხედვით გამოიყენოს ეს კომპანიები. ეს შეიძლება იყოს როგორც სხვადასხვა სუბსიდირების პროგრამის დაფინანსება, ასევე პარტიული აქტივით შტატების გაბერვა.
ლექსო ალექსიშვილი ამბობს, რომ სახელმწიფო საწარმოების რეფორმა უფრო ეფექტიანი იქნება, თუკი მსხვილი კორპორაციები ეტაპობრივად საერთაშორისო ბირჟებზე გავლენ და იქ განათავსებენ საკუთარ აქციებს.
“სიახლეა ის, რომ IMF-მა ტექნიკური დახმარების სახით მოამზადა უფრო სრულყოფილი პროგრამა, როგორ შეიძლება იყოს სახელმწიფოს მიდგომა. ეს რომ პრობლემა იყო, ეს განხილებოდა 2018-2019 წლებშიც. ჩვენ მაშინაც ვიყავით თქვენთან სტუმრად და მაშინაც ვახსენეთ, რომ აუცილებელია რესტრუქტურირება. ციფრებითაც და კონკრეტული პროცესებითაც ჩანს, რომ ვერ უზრუნველყოფდა იმ მოთხოვნებს, რა მოთხოვნებიც არსებობს ამ ვითარებაში, ამიტომაც მიდიოდა მსჯელობა, როგორ შეიძლება ეს გაკეთებულიყო. პრივატიზაციის ისეთი ფორმა, რომელიც მანამდე განხორციელდა, ბუნებრივად ვეღარ იქნება, რადგანაც ეს კომპანიები თავიანთი ბუნებით და ზომით მნიშვნელოვანი საწარმოებია. მათ მშპ-სთან მიმართებით 18%-20%-ის ზომა აქვთ, რაც ძალიან მაღალია.
უნდა მოხდეს დელიკატური ჩარევა, რომ თითონ კომპანიები გადაკეთდნენ მართლაც კომერციულ სტრუქტურებად. კორპორაციული მართვის პრინციპები უნდა იყოს დანერგილი. ამის შემდეგ უნდა იყოს ფიქრი, თუ როგორ შეიძლება მათი პრივატიზაციის პროცესში ჩართვა, რაც ნიშნავს, არა პირდაპირ გაყიდვას, არამედ ბირჟებზე მათი აქციების კვოტირებას. სასურველია, რომ ეს მოხდეს საგარეო ბირჟებზე მათი გასვლით და არ უნდა ვიფიქროთ, რომ კაპიტალის ბაზრის განვითარებისთვის ეს ადგილობრივ ბირჟაზე გავაკეთოთ.
მთავარი საკითხი აქ არის კორპორატიული მმართველობის პრობლემა. გამჭვირვალობას ჩვენ რასაც ვეძახით გამომდინარეობს იქიდან თუ რამდენად იქნება დანერგილი კორპორატიული მართვის სისტემა.
“კვაზი-ფისკალური” ბუნება, რაც ამ საწარმოებს გააჩნიათ დამოკიდებულია სახელმწიფოს მხრიდან ამ საკითხებში ჩარევაზე. სახელმწიფოს ურჩევნია, რომ ამ სახით შეინარჩუნოს ეს საწარმოები და პირდაპირი გაგებით პოლიტიკურად გამოიყენოს ან არ გამოიყენოს ისინი. ეს გამოყენება შეიძლება პასუხობდეს რაღაც კონკრეტულ საკითხებს, მაგალითად გაზის ტარიფის საკითხებს, ასევე შეიძლება იყოს ძალიან ბანალური ან პარტიულ-პოლიტიკური თვალსაზრისითაც გამოყენებული, რომ ურჩევნია პარტიული აქტივი უნდა დაასაქმოს სადღაც", - ამბობს ალექსიშვილი.
წლების მიხედვით, სახელმწიფო საწარმოთა ზარალი მზარდია:
2014 წელი - 100 მილიონი ლარის ზარალი; 2015 წელი - 786 მილიონი ლარის ზარალი; 2016 წელი - 536 მილიონი ლარის ზარალი; 2017 წელი - 732 მილიონი ლარის ზარალი; 2018 წელი - 816 მილიონი ლარის ზარალი; 2019 წელი - 237 მილიონი ლარის ზარალი; 2020 წელი - 1 მილიარდი ლარის ზარალი.
მთავრობის და მუნიციპალიტეტების დაქვემდებარებაში არსებულ კომპანიებს, ჯამში, 12.6 მილიარდი ლარის სესხები აქვთ აღებული. თუკი ისინი საკუთარი კომერციული შედეგებიდან გამომდინარე, ამ ვალებს ვერ ისტუმრებენ, მაშინ მათი გადახდის ვალდებულება ქვეყნის ბიუჯეტზე ანუ გადასახადის გადამხდელებზე გადაინაცვლებს. სწორედ ამის თავიდან არიდებისთვის არის აუცილებელი რეფორმის გაკეთება.
ეს კომპანიები ჯამში 50,000-ზე მეტ ადამიანს ასაქმებენ.
