დავით ბერაძე

მიუხედავად იმისა, რომ სამხედრო ინდუსტრია და თავდაცვის შესაძლებლობები ყოველთვის პოპულარულ საკითხს წარმოადგენდა, რუსეთის უკრაინაში შეჭრამ შეიარაღება და მასთან დაკავშირებული ფინანსური დეტალები განსაკუთრებული ყურადღების საგნად აქცია. შეიძლება ითქვას, რომ ყოველდღიურად ასეულობით მილიონი ადამიანი განსაკუთრებული მოლოდინით კითხულობს სიახლეებს დასავლური სახელმწიფოებისაგან უკრაინისათვის გადაცემული შეიარაღების, რუსული დანაკარგებისა თუ სამხედრო-ტექნოლოგიური შედარებების შესახებ.

სწორედ ამიტომ, Forbes Georgia აღნიშნულ სტატიაში იმ სახელმწიფოთა შესახებ გესაუბრებათ, რომლებიც თავდაცვაზე გლობალურად ყველაზე მეტს ხარჯავენ. იარაღის შექმნაზე, შეძენაზე, სამხედრო პერსონალის შენახვასა თუ შეიარაღების მოდერნიზაციაზე სახელმწიფოები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ყოველწლიურად ასეულობით მილიარდ დოლარს იმეტებენ.

2021 წელს თავდაცვაზე გლობალურმა დანახარჯებმა 2.1 ტრილიონი აშშ დოლარი შეადგინა. ეს მაჩვენებელი უკვე მეშვიდე წელია, რაც ყოველწლიურად იზრდება. ჩვენ მიერ სტატიაში მოყვანილი რეიტინგი სტოკჰოლმის მშვიდობის კვლევის საერთაშორისო ინსტიტუტის მონაცემებს ეფუძნება.

გასაკვირი არ იქნება თუკი ვიტყვით, რომ მსოფლიოში ყველაზე მეტს თავდაცვაზე შეერთებული შტატები ხარჯავს. 2021 წელს აშშ-ს თავდაცვის ბიუჯეტმა 801 მილიარდი აშშ დოლარი შეადგინა. ეს კი თავდაცვაზე გლობალური დანახარჯების 38%-ს წარმოადგენს. 1949 წელს სტოკჰოლმის მშვიდობის კვლევის საერთაშორისო ინსტიტუტის მიერ თავდაცვის დანახარჯების აღწერის დაწყებიდან დღემდე, აშშ თავდაცვაზე ყოველწლიურად გლობალურად ყველაზე მეტს ხარჯავს. ქვეყნის თავდაცვის ბიუჯეტი რეიტინგის ათეულში შემავალი სახელმწიფოების საერთო დანახარჯებზე მეტია.

მეორე სახელმწიფო, რომელსაც ყველაზე დიდი სამხედრო ხარჯები აქვს, ჩინეთია. ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის 2021 წლის თავდაცვის ბიუჯეტი 293.4 მილიარდი აშშ დოლარი იყო, რაც გლობალური დანახარჯების 14%-ს წარმოადგენს და საკმაოდ მსხვილი წილია. სახელმწიფო ბოლო 27 წელია თავდაცვის ბიუჯეტს ყოველწლიურად ზრდის. საინტერესოა, რომ ჩინეთს რაოდენობრივად ყველაზე მეტი აქტიური სამხედრო მოსამსახურე ჰყავს.

სამხედრო დანახარჯებით მესამე ადგილზე სიაში ინდოეთი იმყოფება და მისი ბიუჯეტი 76.6 მილიარდ აშშ დოლარს შეადგენს. რეიტინგში მეოთხე ადგილს დიდი ბრიტანეთი იკავებს, რომლის თავდაცვის ბიუჯეტიც 68.4 მილიარდი აშშ დოლარია.

რუსეთს მსოფლიოში მეხუთე ყველაზე დიდი სამხედრო ბიუჯეტი აქვს. მან 2021 წელს თავდაცვაზე 65.9 მილიარდი აშშ დოლარი დახარჯა. თუმცა, საინტერესოა, რომ ჩრდილოელი მეზობლის სამხედრო დანახარჯები მშპ-ის 4.1%-ს შეადგენს, რაც საკმაოდ დიდი მაჩვენებელია. ტოპ-10 ქვეყანას შორის მასზე დიდი მშპ-ის წილი მხოლოდ საუდის არაბეთს აქვს, რომელიც თავდაცვაზე მშპ-ის 6.6%-ს ხარჯავს.

ყველაზე დიდი სამხედრო დანახარჯების მქონე ქვეყნების ათეულში დარჩენილ ადგილებს გერმანია, საფრანგეთი, საუდის არაბეთი, სამხრეთ კორეა და იაპონია ინაწილებენ.

საინტერესოა ისიც, რომ ათეულში ერთადერთი სახელმწიფო, რომელმაც 2021 წელს საკუთარი სამხედრო ხარჯები არ გაზარდა საუდის არაბეთი გახლავთ. 2021 წელს საუდის არაბეთმა სამხედრო ხარჯები 2020 წელთან შედარებით 13.9%-ით შეამცირა.