სამწუხაროდ, ქართული განათლების ისტორიის საწყისი ეტაპის და შესაბამისად, განათლების სისტემის წანამძღვრების ადრეული მახასიათებლების შესახებ ავთენტური ქართული წყაროები არ არსებობს. მათზე მსჯელობა მხოლოდ ბერძნულ წყაროებზე დაყრდნობით არის შესაძლებელი. ბერძენი ისტორიკოსების ჩანაწერები მოწმობს, რომ ანტიკურ საქართველოში გავრცელებული იყო “გიმნასიონები”. სავარაუდოდ ეს “ქართული გიმნასიონები” ათენში არსებული სამი გიმნასიონის – ლიკეონი, აკადემია და კინოსარგოსი – ერთგვარი ანალოგია უნდა ყოფილიყო. აქედან გამომდინარე შეიძლება მოვიაზროთ, რომ ახ.წ III-IV საუკენეების კოლხეთში, ფაზისის მახლობლად არსებული უმაღლეს რიტორიკულ სკოლას სწორედ ბერძნული ანალოგების მსგავს ინსტიტუტად მოვიაზრებთ. მასზე ერთადერთი პირდაპირი ცნობა მოიპოვება ბერძენი ფილოსოფოსის თემისტოსის (317) ერთ-ერთ წერილში. ცნობა არ არსებობს თუ რა პროგრამით და რა ენაზე მიმდინარეობდა სწავლება ან ვინ ასწავლიდა. თემისტოსის ცნობიდან ჩანს, რომ კოლხეთის უმაღლესი რიტორიკული სკოლა თავისი შინაარსით ძვ. ბერძნული და რომაული რიტორიკული სკოლებისგან ბევრად არ უნდა განსხვავებულიყო.

შემდგომ პერიოდში საგანმანათლებლო როლის შესრულება, მონასტრებმა შეასრულეს. თუმცა X-XI საუკუნემდე, კონკრეტული სასწავლო დაწესებულების არსებობა არ შეინიშნება. მაშინდელ სამონასტრო სკოლებში საღმრთო წერილს და ეკლესიის მსახურებას ასწავლიდნენ. უმაღლეს სასულიერო სკოლებზე კი წყაროებში ინფორმაცია არ მოიპოვება. ზოგადად ამ ტიპის სწავლებას საკმაოდ ორგანიზებული და სისტემური ხასიათი ჰქონდა, რომელიც სქოლასტიკური სწავლების მიდგომას ეყრდნობოდა. ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოებების განხილვა, გვაძლევს იმის თქმის საშუალებას, რომ ადრეფეოდალურ ხანაში გავრცელებული უნდა ყოფილიყო შინ სწავლა – აღზრდის ინსტიტუტი, რაც ერთგვარ ელიტარულ ხასიათს ატარებდა და მხოლოდ სოციალურ საფეხურზე მაღლა მდგომი მოსახლეობის ფუფუნებას წარმოადგენდა. უნდა აღინიშნოს, რომ სწავლება ამ პერიოდში 6-7 წლის ასაკიდან იწყებოდა. ამის შესახებ ცნობას გვაწვდის გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების ამსახველი დოკუმენტაცია, რომელშიც კონკრეტულადაა დასახელებული სასწავლებლად მიცემულ ყრმათა წლოვანება. სასწავლო პროცესს სპეციალურად მოწვეული მასწავლებლები წარმართავდნენ (რეპეტიტორები). გრიგოლ ხანძთელს უკავშირდება ტაო-კლარჯეთში შექმნილ სამონასტრო კომპელქსებში, საგანმანათლებლო პრცესების ორგანიზება და მოწყობა. აქ ჩამოყალიბდა ტაო-კლარჯეთის საგანგებო სალიტერატურო სკოლა, რომელმაც შეიმუშავა საკუთარი გრამატიკა, ენა, და მიმართულება. ეს არის ის პირველი შემთხვევა, როცა სახელმწიფო წარმოადგენს საგანმანათლებლო სივრცის უშუალო დამკვეთს და თანამონაწილეს.

სასკოლო განათლება დაწინაურდა მაშინ, როცა ქართველებმა ბიზანტიური განათლების მიღება დაიწყეს.

დავით IV უკავშირდება ასევე საგანმანათლებლო პოლიტიკის შემუშავება და მნიშვნელოვანი აქცენტების განსაზღვრა. გელათის აკადემიაზე, რომ არაფერი ვთქვათ, მისი ინიციატივით დამკვიდრდა ქართველების საზღვარგარეთ სასწავლებლად გაგზავნა. XI-XII საუკენეში მიიღო სასწავლო პროცესმა მეტ-ნაკლებად მიზანმიმართული სახე, რასაც გელათის აკადემიის შექმნას უკავშირებენ. იოანე პეტრიწის მიზანი იყო, რომ აკადემიაში დანერგილიყო ბიზანტიური სწავლა სწავლების მიდგომები. სასწავლო კურიკულუმში შედიოდა შემდეგი საგნები ( ეს კურიკულუმი იყო არა ნაციონალური, არამედ ბიზანტიურ მოდელზე მორგებული – ტრივიუმ- კუადრივიუმის პროგრმა) : ფილოსფია, დიალექტიკა, რიტორიკა, გრამატიკა, არიტმეტიკა, გეომეტრია, ასტროლოგია, მუსიკა, პოეზია, იურისპრუდენცია, მედიცინა.

ამავე პერიოდში უმაღლესი აკადემია შეიქმნა იყალთოშიც. არსენ იყალთოელის მიერ. მკვლევართა ნაწილის აზრით, ამ პერიოდში მეცნიერება განვითარების უმაღლეს საფეხურზე იყო.

XIII საუკენეში მონღოლების შემოსევამ უარყოფითად იმოქმედა საგანმანათლებლო პროცესებზე.