,
ავტორი : გიორგი ასტამაძე
1918 წლის მარტში ბრესტ-ლიტოვსკის ზავის დადების შემდეგ გერმანიის იმპერიასა და ბოლშევიკებს შორის, კავკასიის საკითხმა განსაკუთრებული სიმწვავე შეიძინა და მსოფლიო ომის მოკავშირეები გერმანია და ოსმალეთი განხეთქილების ზღვარზე მიიყვანა.
პირველ ეტაპზე, გერმანიის უმაღლესი მთავარსარდლობა და აღმოსავლეთის ოპერაციების მეთაური ლუდენდორფი ოსმალეთში მყოფი მისი გენერლის ფონ ზეექტის გავლენით მხარს უჭერდა კავკასიაზე და ბაქო-ბათუმის ნავთობსადენზე პირდაპირ თურქული გავლენის დამყარებას. ამ იდეას ეწინააღმდეგებოდა გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტრო ფონ კიულმანის მეთაურობით, რომელიც თვლიდა, რომ კავკასიის ქრისტიანულ ნაწილზე თურქეთის გავლენა პირდაპირი საფრთხის შემცველი იქნებოდა გერმანიისთვის, რადგან შეიძლებოდა რეგიონი ინგლისელთა ხელში აღმოჩენილიყო. ასევე, დიდი ალბათობა არსებობდა ახალგაზრდა თურქების მხრიდან სომეხთა მკვლელობების გაგრძელების, რაზეც მსოფლიო პასუხისმგებლობას გერმანიის იმპერიას დააკისრებდა.
აპრილის თვეში ლუდენდორფის მიდგომა საკითხისადმი თანდათან შეიცვალა, რაშიც თავისი წვლილი გერმანელი კოლონისტების კავკასიაში ყოფნამაც შეიტანა. ლუდენდორფი კავკასიიდან მოელოდა სამ რამეს:
1. ომისათვის საჭირო ნედლეულის მიღებას (ბაქოს ნავთობი და ჭიათურის მანგანუმი).
2. ქართული არმიის ჩამოყალიბებას, რომელსაც საჭიროების შემთხვევაში უნდა ებრძოლა გერმანელების მხარეზე და უზრუნველეყო წესრიგი ადგილზე.
3. გეოგრაფიული ტრამპლინის მოპოვებას სამომავლოდ თურქესტანსა და ინდოეთში ინგლისელების წინააღმდეგ ომის საწარმოებლად.
აქედან გამომდინარე, ლუდენდორფი აპრილის ბოლოს თვლიდა, რომ ოსმალებს უნდა გადასცემოდათ არა მთლიანი კავკასია ახლო აღმოსავლეთში დაკარგული არაბული მიწების საკომპენსაციოდ, არამედ მხოლოდ ბრესტ-ლიტოვსკის ზავით გათვალისწინებული მიწები მდინარე ჭოროხამდე, ბათუმი კი გერმანელების პროტექტორატის ქვეშ მყოფ საქართველოს უნდა დარჩენოდა.
საკუთარი გავლენის სფეროდ კავკასიაში გერმანელებს საქართველო სურდათ. ეს გამოწვეული იყო როგორც მისი სტრატეგიული მდებარეობით, ასევე უდავოდ იმ რამდენიმეწლიანი შრომით, რაც გერმანიაში არსებულმა ქართულმა კომიტეტმა გასწია პირველი მსოფლიო ომის დროს, რითაც საკმაოდ აამაღლა საქართველოს ცნობადობა გერმანიის პოლიტიკურ და სამხედრო წრეებში.
გერმანიამ, მაისის დასაწყისში, ბათუმის მოლაპარაკებებზე კავკასიელებსა და თურქებს შორის, გამოგზავნა საკუთარი წარმომადგენელი - ბავარიელი გენერალი ოტო ფონ ლოსოვი, აქამდე პროთურქული განწყობილებებით ცნობილი. თურქების საქციელმა, რომლებიც ყოველმხრივ ცდილობდნენ კავკასიელებთან პირისპირ დარჩენას მათ გამოუვალ მდგომარეობაში ჩასაყენებლად, გერმანელი წარმომადგენლის დაბლოკვას, მისთვის სატელეგრაფო თუ სხვა სახის კომუნიკაციის დახშობას, ლოსოვის დამოკიდებულებების რადიკალური ცვლილება გამოიწვია. ლოსოვი ამ დროიდან აშკარად მხარს უჭერდა კავკასიაში პირდაპირი ხაზით გერმანული ინტერესების გატარებას თურქების ჩარევის გარეშე. სწორედ მისი და ამიერკავკასიის წარმომადგენელ აკაკი ჩხენკელის წაქეზებით დაიბადა 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა, ბერლინში კი გაჩნდა იდეა კავკასიაში ექსპედიციის გაგზავნის თაობაზე.
გერმანიის იმპერიის სამხედრო მეთაურობასა და საგარეო განყოფილებას შორის არსებობდა აზრთა სხვადასხვაობა კავკასიაში სამხედრო ექსპედიციის გაგზავნასთან დაკავშირებით. საგარეო განყოფილება და კერძოდ მინისტრი ფონ კიულმანი ეწინააღმდეგებოდა მისიის გაგზავნას იმ მოტივით, რომ არ სურდა ძალების გადასროლა იმ ადგილებში, სადაც ომის შემდეგ გერმანია ვერ შეძლებდა პოზიციების შენარჩუნებას. ის გერმანელ სამხედროებს „ნაპოლეონიზმში“ ადანაშაულებდა. ამის მიუხედავად, ლუდენდორფმა და სამხედრო ელიტამ თავისი გაიტანა, რაშიც ბათუმის კონფერენციამ, ფონ ლოსოვის დამოკიდებულების ცვლილებამ და ქართველთა მიერ შეთავაზებულმა საქართველოს გერმანიის პროტექტორატად გამოცხადების იდეამ, თავისი როლი ითამაშა. გადაწყდა მისიის გამოგზავნა, რომელსაც საგარეო დეპარტამენტისადმი მიცემულ განმარტებაში, ოფიციალურად ევალებოდა კავკასიის სუსტი არმიის საბრძოლო სწავლების ხელშეწყობა.
1918 წლის 8 ივნისს ფოთს ეწვია მისიის პირველი ნაწილი კაპიტან იენო ედვარდ ფონ ეგან-კრიგერის მეთაურობით. ექსპედიციის ხელმძღვანელად დანიშნული ბავარიელი გენერალ-მაიორი ფრიდრიხ კრეს ფონ კრესენშტაინი 23 ივნისს ჩამოვიდა თბილისში თავისი შტაბით. მისიის ლეგაციის მდივანი იყო ქართველთათვის კარგად ნაცნობი ფრიდრიხ შულენბურგი, რომელსაც მეფის რუსეთის დროს თბილისში გერმანიის იმპერიის კონსულად ჰქონდა ნამუშევარი, მსოფლიო ომისას კი ოსმალეთის ტერიტორიაზე მოქმედი ქართული ლეგიონის ერთერთი მეთაური იყო. მისიაში ასევე შედიოდა გერმანიის ავღანური ექსპედიციიდან ცნობილი პროფესორი ერნსტ ცუგმაიერი. საქართველოს მხრიდან მისიასთან ურთიერთობა სოციალ-დემოკრატულმა ხელისუფლებამ დაავალა სპეციალურ წარმომადგენელს, ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის წევრ დათა ვაჩნაძეს. გერმანიაში კი საქართველოს წარმომადგენლად გაიგზავნა გერმანიაში განათლებამიღებული დოქტორი ვლადიმერ ახმეტელი, მისი მდივანი იყო ალექსანდრე გოზალიშვილი, ხოლო სამხედრო ატაშე გიორგი კერესელიძე. საქართველოს დამოუკიდებლობის არასრული სამი წლის განმავლობაში ვლადიმერ ახმეტელი რჩებოდა საქართველოს უცვლელ წარმომადგენლად გერმანიაში.
გერმანიის კავკასიურმა ექსპედიციამ, რომელიც 1919 წლის იანვრამდე გაგრძელდა, დადებითი როლი ითამაშა ქვეყნის სტაბილიზაციის საქმეში. ექსპედიცია თითქმის მთლიანად ბავარიული ჯარებისგან შედგებოდა და მისმა რაოდენობამ მაქსიმუმს, დაახლოებით 19 ათასს, მიაღწია სექტემბერში. სამხრეთ საქართველოში, აფხაზეთში, ზოგჯერ მოკავშირე ოსმალების წინააღმდეგაც კი, გერმანელები და ქართველები ერთად იბრძოდნენ. ურთიერთობები რომ კარგად აეწყო ორ მხარეს შორის, ამის შესახებ წერდნენ როგორც საქართველოს მთავრობის მეთაური ნოე ჟორდანია, ასევე გერმანული მისიის ხელმძღვანელი ფონ კრესი. კრესმა იმდენად კარგი სახელი დატოვა საქართველოში, რომ მოგვიანებით, დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებისას, ქართველებს დიდი სურვილი ჰქონდათ საქართველოში გერმანიის ელჩად სწორედ კრესი დანიშნულიყო.
ცალკე საკითხია, რამდენად შეასრულა ექსპედიციამ ფუნქციები პოლიტიკური თავლსაზრისით. საქართველოში ძლიერი არმიის შექმნა მოკლე ვადებში ვერ მოხერხდა. გერმანიის მოლოდინი კავკასიის რესურსებზე იმთავითვე გადაჭარბებული იყო და ბაქოს ხელიდან ხელში გადასვლის გამო 1918 წელს დიდი მოგება ამ თვალსაზრისით არ უნახავთ. ომში დამარცხებიდან გამომდინარე კი არც ტრამპლინად გამოადგა კავკასია ინგლისთან საომრად. საქართველოსთვის, ნაწილობრივ სომხეთისთვისაც, მისია ცალსახად სასარგებლო იყო ოსმალების შემოტევებისგან თავდასაცავად და მდგომარეობის სტაბილიზაციისთვის. თანაც ამ მისიის გამოგზავნა ფაქტიურად ნიშნავდა საქართველოს დე ფაქტო აღიარებას გერმანიის მხრიდან. 23 სექტემბერს დიდვეზირ თალაათ ფაშასთან გაფორმებული ფარული შეთანხმების შემდეგ გერმანიის იმპერიამ ზეგავლენა დაამყარა ბაქო-ბათუმის ნავთობსადენზე და საქართველო უკვე ოსმალეთის აღიარებითაც გერმანიის მფარველობაში გადავიდა. იურიდიულ აღიარებამდე საქმე აღარ მივიდა პირველ მსოფლიო ომში გერმანიის დამარცხების გამო.
საქართველოდან გერმანიის კავკასიური ექსპედიციის გასვლის შემდეგ, ბუნებრივია, ურთიერთობების სიხშირემ იკლო. საქართველოში გერმანული მისიის არარსებობის პირობებში ინფორმაციის მოპოვება ევალებოდათ გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტროს იმ თანამშრომლებს (შულენბურგი, ნადოლნი, ვეზენდონკი), რომელთაც კავკასიის საკითხებში კომპეტენცია ჰქონდათ. ინფორმაციის მოპოვება ხდებოდა ვიზიტებით, კავკასიელი გერმანელებისგან, სტუმრად ნამყოფი მრეწველებისგან, აგენტურისგან და ა.შ. 1919 წელს მნიშვნელოვანი საკითხი იყო გერმანული ექსპედიციის წარმომადგენელთა მშვიდობიანად დაბრუნება გერმანიაში, რაც ივნისამდე გაიწელა კუნძულ პრინკიპოზე ბრიტანელთა მიერ მათი დროებით დაპატიმრების გამო. ვაიმარის რესპუბლიკის საგარეო განყოფილება მიიჩნევდა, რომ გერმანული ექსპედიციის ყოფნის ხარჯები კავკასიაში, ასევე საქართველოსთვის რამდენჯერმე გაწეული მატერიალური დახმარება საქართველოს რესპუბლიკას უნდა აენაზღაურებინა ფულადი სახით ახლა, როცა გერმანიას თავად გაუჭირდა. ამაზე საქართველოს წარმომადგენელი ვლადიმერ ახმეტელი დასაბუთებულ უარს აცხადებდა საქართველოში არსებული მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობის გამო.
უნდა აღინიშნოს, რომ ომის შემდეგ გერმანიაში არსებული უმძიმეს სოციალურ ფონზეც კი, გერმანელებს არ აუღიათ ხელი კავკასიაში საკუთარი ეკონომიკური და პოლიტიკური გაფართოების იდეაზე. ისინი თვლიდნენ, რომ საქართველო იმ იშვიათ ქვეყნებს მიეკუთვნებოდა მსოფლიოში, სადაც გერმანელებს კარგი რეპუტაცია და ნიადაგი ჰქონდათ შენარჩუნებული სამომავლო ეკონომიკური თუ პოლიტიკური საქმიანობისთვის. ამ ვითარების გამოყენებას ცდილობდა ვლადიმერ ახმეტელი საქართველოსთვის გერმანიის მხრიდან იურიდიული აღიარების მოსაპოვებლად.
გერმანული მისიის გახსნის დიდ მნიშვნელობაზე საუბრობდა საქართველოში მცხოვრები ცნობილი გერმანელი პუბლიცისტი არტურ ლაისტი 1920 წელს საგარეო განყოფილებისთვის გაგზავნილ რამდენიმე წერილში, სადაც საქართველოში არსებული ვითარების შესახებ აწვდიდა ზუსტ ინფორმაციას. 1920 წლის ზაფხულისთვის მომწიფდა საქართველოში გერმანული მისიის გახსნის იდეა. აგვისტოში თბილისში გერმანიის წარმომადგენლად გაიგზავნა დიპლომატი, ორიენტალისტი და ბიზანტინისტი, კავკასიის მცოდნე ერნსტ ფონ დრუფელი, რომლის მუშაობის დროსაც, 1920 წლის 24 სექტემბერს, გერმანიამ დე იურე აღიარა საქართველოს დამოუკიდებლობა. მალევე შეირჩა ელჩის კანდიდატურა სოციალ-დემოკრატ ულრიხ რაუშერის სახით, რომელიც თბილისში დეკემბერში შეუდგა მოვალეობების შესრულებას და საქართველოს მთავრობის ევაკუაციამდე 1921 წლის მარტში, მის გვერდით იმყოფებოდა. ბოლშევიკური ანექსიის შემდეგ რაუშერი დარჩა ქვეყანაში და თითქმის ერთი წლის განმავლობაში გასაბჭოებულ საქართველოში აგრძელებდა საქმიანობას, ვიდრე 1922 წლის დასაწყისში არ გადაწყდა მისი უკან გაწვევა.
ფოტო: ქართული დელეგაცია ბერლინში.
სხედან, მარცხნიდან: ნიკო ნიკოლაძე, აკაკი ჩხენკელი, ზურაბ ავალიშვილი.
დგანან: სპირიდონ კედია, გიორგი მაჩაბელი, მიხაკო წერეთელი.
„ირანს რამდენიმე ძლიერი მოკავშირე ჰყავს - პაკისტანი, რუსეთი და ჩინეთი, რომლებსაც ამ ეტაპზე ჯერ-ჯერობით პოზიცია მკვეთრად არ გამოუხატავთ. ამიტომ დრეისათვის ბევრი რამ გაურკვეველი რჩება“, - წერს ჯეკ სტრო, ირანის ექსპერტი და დიდი ბრიტანეთის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი (2001-2006 წლებში) გაზეთ „ინდეფენდენთში“ (The Independent) გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ჩვენ ისეთი საფრთხის წინაშე ვართ, რომელიც მსოფლიოში კარიბის კრიზისის დროიდან არ ყოფილა“. პუბლიკაციაში გამოხატულია თვალსაზრისი, თუ რამდენად სერიოზული გამოცდა შეიძლება გახდეს ახლოაღმოსავლური კონფლიქტი მსოფლიოსთვის.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
ბოლო დღეებში მე ხშირად მეკითხებიან, იყო თუ არა ახლო წარსულში რაიმე ისეთი სახიფათო პერიოდი, რომელიც დღევანდელს ჰგავს. დიახ, იყო - 1962 წლის კარიბის კრიზისი, მსოფლიოსათვის საშინელი დღეები, როცა ორი უმძლავრესი ზესახელმწიფო - აშშ და საბჭოთა კავშირი, ერთმანეთის პირისპირ დადგნენ და მზად იყვნენ ატომური ომის დაწყებისათვის. მე მაშინ ძალიან შემეშინდა. 13 დღის განმავლობაში მსოფლიო თითქოსდა სუნთქვაშეკრული იყო, სანამ კრიზისი დიპლომატიური მეთოდებით არ მოგვარდა.
ამრიგად, დღევანდელ საკითხთან დაკავშირებით, რომლიც შიშში გვაგდებს: არის თუ არა ბირთვული არმაგედონის საფრთხე ეგზისტენციალური? ძალადობა ყოველთვის ქაოსის გამოწვევია. ომები ძალიან იშვიათად თუ მიმდინარეობს გეგმის მიხედვით. ისტორია ხშირად გვაჩვენებს, რომ ერთი მეთაურის რომელიღაც უბრალო პროზაულ ადგილობრივ შეცდომას მსოფლიო ხანძრის პროვოცირება შეუძლია. შესაბამისად, ამჟამად ვერაფერს ვერ ვიტყვით განსაზღვრულს და კონკრეტულს იმაზე, თუ როგორ განვითარდება ირან-ისრაელის კონფლიქტი.
შესაძლებელია თუ არა, რომ მოსაზღვრე პაკისტანმა და რეგიონის სხვა ქვეყნებმა აქტიურად დაუჭირონ მხარი ირანს ისრაელთან ბრძოლაში?
გულახდილად თუ ვიტყვი, მე პირადად ვერ ვხედავ ამ კონფლიქტში პაკისტანის და სხვა რიგი ისლამური ქვეყნების, ან რუსეთისა და ჩინეთის სამხედრო ჩარევის პერსპექტივას. ვარაუდები, რომ თუ ისრაელი ირანის მიმართ ბირთვულ იარაღს გამოიყენებს, ასეთ შემთხვევაში პაკისტანი ირანს თავისი ბირთვული არსენალით დაეხმარებაო, გაჟღერდა არა პაკისტანის ოფიციალური წარმომადგენლის მიერ, არამედ ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის გენერლისაგან თეირანში. მისი ნათქვამი არცერთი პაკისტანური წყაროთი არ დასტურდება. ასე რომ, მსგავს სიტუაციებში დიდი მნიშვნელობა აქვს ყურადღება მივაქციოთ განმცხადებლის ვინაობას და მის ადგილმდებარეობას.
ალბათობა იმისა, რომ ისრაელი ბირთვული იარაღით ისარგებლებს ირანის წინააღმდეგ, ძალიან მცირეა. დარწმუნებული ვარ, რომ დონალდ ტრამპი ისრაელის ამ ნაბიჯს ვეტოს დაადებს. მით უმეტეს, რომ ისრაელს ისეთი დიდი უპირატესობა აქვს ამ კონფლიქტში, რომ მას არც უნდა დაჭირდეს ბირთვული იარაღის გამოყენება. თვითონ ირანი ახლოსაა ბირთვული იარაღის შექმნასთან, მაგრამ ჯერ-ჯერობით არ აქვს.
ირანის პრეზიდენტმა მასუდ პეზეშკიანმა მთავრობის სხდომაზე განაცხადა, რომ მას იმედი აქვს რეგიონის ისლამური ქვეყნები სიონისტებისა და მისი მოკავშირეების აგრესიის წინააღმდეგ გამოვლენ [და მტკიცედ დადგებიან ირანის მხარეს]. ეს გასაგებია, ირანი ისეთ სიტუაციაშია, რომ მსგავსი განცხადება გასაკვირი არ უნდა იყოს. მაგრამ დავსვათ კითხვა: ისრაელმა რომ „გონი დაკარგოს“ და ირანს მართლაც ბირთვული იარაღით შეუტიოს, პაკისტანი მის წინააღმდეგ გამოვა? ვფიქრობ, რომ არა. დიახ, პაკისტანი ირანის მეზობელია, მაგრამ ბოლო დროს მათ შორის ურთიერთობა ისეთი უღრუბლო არ არის, რომ პაკისტანელმა გენერლებმა ჭკუა დაკარგონ და ისრაელს ბირთვული ბომბები დააყარონ, ირანის საამებლად. ვაშინგტონი, რომელიც პაკისტანის მსხვილი ფინანსური სპონსორია, ისლამაბადის ნაბიჯის კატეგორიულად წინააღმდეგი იქნებოდა - ისევე როგორც ჩინეთი, პაკისტანის ყველაზე მნიშვნელოვანი და დიდი ხნის მოკავშირე.
გასაგებია ირანის პრეზიდენტის მდგომარეობა: იგი გაჭირვებაშია ჩავარდნილი და მისთვის ის ყველაფერი, რასაც ბოლო დრომდე მოკავშირეები, კერძოდ, რუსეთი და ჩინეთი აკეთებდნენ, მხოლოდ ისრაელის დამგმობი შაბლონური განცხადებებია და მეტი არაფერი, ანუ ბევრს ლაპარაკობენ, საქმეს კი არ აკეთებენ. დიახ, რეგიონის ქვეყნებიც გამოხატავენ მზარდ შეშფოთებას, მაგრამ იმის იქით არ მიდიან. ლიბანში „ჰეზბოლას“ ხელმძღვანელმა ნაიმ კასემმა განაცხადა, რომ იგი მხარს უჭერს ირანს, მის პოზიციებს და გადადგმულ ნაბიჯებს, მაგრამ... განა საკვირველი არ არის, რომ „ჰეზბოლა“, რომელიც ირანის ფულით და მხარდაჭერით არსებობს, ახლა თავის სპონსორისაგან განზე დგება და პრაქტიკულ დახმარებას არ უწევს? რაც შეეხება „ჰამასს“, მისი ძველი „დიდებისაგან“ დღეს აჩრდილიღაა დარჩენილი. სირიის პრეზიდენტი ბაშარ ასადი რომ არ დამხობილიყო, იგი ნამდვილად ირანის მხარეზე დადგებოდა, მაგრამ მისი რეჟიმი წარსულს ჩაბარდა. მხოლოდ იემენელი ჰუსიტები თუ შეძლებენ ირანისათვის პრაქტიკულად რაღაც სასარგებლოს გაკეთებას - ვთქვათ წითელ ზღვაში ნაოსნობის შეფერხებას, რაც ნავთობის ფასის ზრდას გამოიწვევს.
სად შეიძლება კიდევ ჩვენ ისრაელის თავდასხმის შედეგები ვიგრძნოთ? დიდ ბრიტანეთს აქვს ორი მნიშვნელოვანი ბაზა კვიპროსზე. ბაჰრეინში ასევე გვაქვს სამხედრო-საზღვაო პუნქტი. მსგავსი სახის ჩვენი სამხედრო ინფრასტრუქტურები დისლოცირებულია საუდის არაბეთში, ომანში და არაბთა საემიროებში. ირანს შეუძლია მათ მიმართ შეტევა განახორციელოს, დიდი ბრიტანეთის ომში ჩათრევის მიზნით.
დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენი მთავრობა ზომებს იღებს აღნიშნული ბაზებისა და პუნქტების უსაფრთხოებისათვის. ანდა განა რა სარგებელს მოუტანს ირანს მათ მიმართ შეტევა?
ჩემთვის ყველაზე საინტერესო ისაა, რომ ირანის პრესაში „სიონიზმის დაგმობასთან“ ერთად, გრძელდება სხვადასხვა თვალსაზრისის მქონე ბლოგერების დისკუსია დასავლეთთან კომპრომისის თაობაზე, თანაც საომარ დროს, როცა ადრე, მშვიდობიან პერიოდში, მსგავსი აზრებისათვის ბლოგერებს იჭერდნენ და თეირანის საპყრობილეში გზავნიდნენ. თვით კონსერვატიული გაზეთი „ჯომჰური-ი-ისლამიც“ კი მოუწოდებს ხელისუფლებას აშშ-სთან ბირთვული მოლაპარაკების გაგრძელებისაკენ.
თუმცა ჯერ-ჯერობით ნაადრევი იქნებოდა იმის ვარაუდი, შედგება თუ არა გარიგება აშშ-სთან. არაოფიციალურად ირანისათვის ყველა ის სახელმწიფო, რომელიც დასავლურ იდეებს იზიარებს, მის მტერს წარმოადგენს და განადგურებას ექვემდებარება. სწორედ ამით განსხვავდება ამჟამინდელი კრიზისი 1962 წლის კრიზისისაგან - იმ დროს არც ამერიკა და არც საბჭოთა კავშირი ნამდვილად არ ესწრაფვოდნენ სხვა ქვეყნების განადგურებას.
ირანის ხელისუფლებას ისრაელის მიმართ სხვადასხვა დროს სხვადასხვანაირი ურთიერთობა ჰქონდა. 1948 წელს ირანმა მხარი დაუჭირა ისრაელის მიღებას გაეროს წევრად, თუმცა ბევრი იყო მისი სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგი. ირანი და ისრაელი თითქმის 1990 წლამდე თანამშრომლობდნენ, მაგრამ შემდეგ მათი ურთიერთობა გაუარესდა. დღეს ირანელი ხალხის ტრაგედიაა, რომ ისინი მაღალ ფასს იხდიან თავიანთი უმაღლესი ლიდერის, აიათოლა ალი ჰამენეის გადაჭარბებული, უგუნური პატივმოყვარეობის გამო, რომელიც არ ცნობს გაეროს წევრი სახელმწიფოს - ისრაელის არსებობის უფლებას.
რასაკვირველია, ისრაელს ირანის ბირთვული ობიექტების დაზიანება-განადგურებით შეუძლია თეირანის ბირთვული პროგრამის შეფერხება, მაგრამ მას არ შეუძლია ბირთვულ სფეროში ირანის მიერ დაგროვილი ცოდნა-გამოცდილების განადგურება. ისრაელის დაბომბვით დაღუპული ფიზიკოსების ადგილს ახალი მეცნიერები დაიკავებენ, რომლებიც იარაღის შექმნის პროცესს გააგრძელებენ.. ერთადერთი, რაც გარკვეულ ჩარჩოში მოაქცევს ირანის ბირთვულ კვლევებს, ეს არის ახალი გარიგების მიღწევა, რომლის შესრულება გაეროს ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს („მაგატე“) მიერ იქნება გაკონტროლებული.
დონალდ ტრამპი მართალია, როცა ამბობს, რომ მთავარი სწორედ ამგვარი შეთანხმების დადებაა, რომელიც ერთგვარი პირობა/გარანტია იქნება ცეცხლის შესაწყვეტად. ირანელები გამოვიდოდნენ იმ ჩიხიდან, რომელშიც ისინი საკუთარმა ახლომხედველმა ლიდერებმა შეიყვანეს.
თუმცა ირონია იმაშია, რომ ადრე, 2015 წელს, სერიოზული შეთანხმება არსებობდა ბირთვულ სფეროში ირანისა და აშშ-ის მონაწილეობით, ანუ ისეთი, რომლისკენაც დღეს აშშ-ის პრეზიდენტი მიისწრაფვის, მაგრამ სწორედ ბენიამინ ნეთანიაჰუმ დაარწმუნა დონალდ ტრამპი 2018 წელს, რომ ვაშინგტონი ამ შეთანხმებიდან გასულიყო. ჰოდა, საპასუხოდ ირანის ხელისუფლებაში ხისტი კურსის მომხრეებმა ურანის გამდიდრება დაიწყეს იმ დონეზე, რომელიც ბირთვული ბომბის შექმნას ჭირდებოდა.
