15 თებერვალს ოკუპირებულ აფხაზეთში ახალ ლიდერს აირჩევენ.  შემოდგომაზე აფხაზური საზოგადოების და ოპოზიციის  მიერ მოპოვებული გამარჯვების მიუხედავად, რასაც მოქმედი პრეზიდენტის ასლან ბჟანიას გადადგომა მოჰყვა, აფხაზეთში მოვლენები  რუსული სცენარით მიდის - გარდა იმისა, რომ კრემლი სრულად  აკონტროლებს წინასაარჩევნო  პროცესს ,  1 მაისს საერთაშორისო ნორმების დარღვევით იხსნება სოხუმის აეროპორტი, სადაც რამდენიმე დღის წინ საცდელი ფრენა განხორციელდა და მოსკოვი - სოხუმის პირველი რეისი შესრულდა 30 წლიანი ინტერვალის შედეგ.

„კრემლი აფხაზეთის  ანექსიისთვის ბოლო ნაბიჯებს დგამს“ -  ასე აფასებს შექმნილ სიტუაციას  პარტია  „ევროპელი დემოკრატების“ თავმჯდომარე პაატა დავითაია, რომელსაც აფხაზეთში მიმდინარე პროცესებზე და მოახლოვებულ საპარლამენტო არჩევნებზე  გავესაუბრეთ.

 - ბატონო პაატა, ქვეყანაში არსებულ  მწვავე პოლიტიკურ  კრიზისში  ყურადღების და რეაგირების  მიღმა რჩება ჩვენს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მიმდინარე მნიშვნელოვანი პროცესები.  სოხუმის აეროპორტში, რომლის გახსნაც 1 მაისს იგეგმება  30 წლის  შემდეგ განხორციელდა  პირველი საცდელი  ფრენა მოსკოვიდან,  ასევე მოახლოვდა ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნები,  რომელშიც  რუსეთი  ღიად არის ჩართული და ლობირებს კრემლის კანდიდატს.  რა ხდება  დღეს  აფხაზეთში,  როგორი მდგომარეობაა  ე.წ. საპრეზიდენტო  არჩევნების წინ?

- შექმნილმა პოლიტიკურმა კრიზისმა და იმ  პროცესებმა, რაც მიმდინარეობს დღეს ქვეყანაში ყურადღების მიღმა დატოვა  მნიშვნელოვანი მოვლენები აფხაზეთში,  სამწუხაროა, რომ ამასთან დაკავშირებით  არ არსებობს  არანაირი  ინტერესი არა მხოლოდ პოლიტიკოსების, ასევე საზოგადოების მხრიდანაც. მთავარი პრობლემა  ის არის, რომ ქართული მხარე სხვა რეალობაშია და ისე იქცევა, თითქოს აფხაზეთი ჩვენი არ არის. არავის არაფერი აინტერესებს, ერთი განცხადება არ გაკეთებულა საქართველოს ხელისუფლებისგან და ოფიციალური უწყებებისგან  იმ ყველაფერზე, რაც აფხაზეთში ხდება, სად სცალიათ  ამისთვის?! ისინი ებრძვიან მედიას, თავისუფალ საზოგადოებას, სტუდენტობას. დღეს  ხელისუფლება  ებრძვის ევროკავშირს,  ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეას, ჩვენს პარტნიორებს, ამერიკას.  ასეთ დიდ „ომში“ მყოფ ხელისუფლებას, სად სცალია აფხაზეთისა და ცხინვალისთვის. ამ დროს   ვხედავთ, თუ  როგორ ანგრევს და ამტვრევს  ხერხემალში რუსეთი  აფხაზების ბრძოლას „დამოუკიდებლობისთვის“ და  როგორ ასრულებს თავის მიზანს - ჩვენი ოკუპირებული ტერიტორიების ანექსიის პროცესს. გასულ წელს აფხაზეთში განვითარებული მოვლენები, როდესაც რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი ასლან ბჟანია მოსახლეობამ   მოიშორა  იმის გამო, რომ ის ლობირებდა  კანონებს, რომელთა მიღებაც რუსეთის ინტერესებში იყო, რადგან ეს მათ  აძლევდა  შესაძლებლობას  გაზრდილიყო  რუსული ოლიგარქიის გავლენები  აფხაზეთში,  მაგრამ მოსკოვის მცდელობების  მიუხედავად, აფხაზეთში არ მოხდა მათი  რატიფიცირება, რუსეთმა დაიწყო ეკონომიკური სანქციები.  იმის გამო, რომ აფხაზეთმა არ მიიღო რუსული კანონები, მათ შორის „კანონი აპარტამენტების შესახებ“, 1 სექტემბრიდან  აფხაზებს შეუწყვიტეს დაფინანსება, ასევე  ელექტროენერგიის მიწოდება. იმ პირობებში, როდესაც აფხაზეთის ბიუჯეტის 90 %  რუსეთის დოტაციაზეა, ეს იყო ეკონომიკური ბლოკადა აფხაზეთის წინააღმდეგ.  მე თვეების წინაც ვამბობდი, რომ აფხაზები  ვერ გაუძლებდნენ ეკონომიკურ ზეწოლას და ფინანსების გარეშე დარჩენის პირობებში  მოხდებოდა მათი „მოგუდვა“.   ასეთ დროს  ნორმალური საზოგადოება გააკეთებდა არჩევანს  რუსეთს,  რომელიც მას უპირისპირდებოდა და ქართულ მხარეს შორის და  გააკეთებდა არჩევანს ქართულ მხარეზე  ურთიერთობის დალაგების თვალსაზრისით, მაგრამ სამწუხაროდ  აფხაზური  საზოგადოება დარჩა  ორიენტირებული,  იყოს რუსეთის მარიონეტი. სწორედ  ამ მიდგომამ გამოიწვია ის შედეგი, რაც  დადგა. აფხაზური ოპოზიცია რეალურად იბრძოდა იმისთვის, რომ  თავად მოქცეულიყო რუსული  ფულის წყაროების სათავეში და საკუთარი თავი  შეეთავაზებინათ  რუსებისთვის, რათა  მათზე  მომხრიყო  დაყრდნობა,  შესაბამისად არჩევანი კვლავ გააკეთეს რუსეთის მარიონეტობაზე. დღეს აფხაზეთში  შექმნილია უნიკალური შემთხვევა -  რუსეთის ბიუჯეტის რეკეტი სახელმწიფო დონეზე და  ბრძოლაც მიდიოდა  იმაზე, თუ ვინ იქნებოდა  რეკეტის სათავეში. 

ოპოზიციის გამარჯვების მიუხედავად, ყველაფერი  განაპირობა ეკონომიკურმა ბლოკადამ.   ჭკვიანური სვლები გააკეთა  ყოფილმა პრეზიდენტმა და პრემიერ -მინისტრმა ალექსანდრე  ანქვაბმა, რომელსაც დიდი გამოცდილება და მოხერხება აქვს. ის  იყო საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის  მოადგილე   კომუნისტური  მმართველობის   დროს,  შესაბამისად  კარგად იცის საქართველო. ანქვაბი აფხაზეთში  ყველაზე ჭკვიანი  და გავლენიანი   პირია,  ამავდროულად  ჩვენი დიდი მტერი.  ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელიც დაინიშნა აფხაზეთში იყო რუსული სპეცსამსახურების ოპერაცია  ასლან ბჟანიას და  ალექსანდრე ანქვაბის მეთაურობით. მათ ყველაფერი გააკეთეს, რომ ჰყოლოდათ ე.წ. პრეზიდენტობის  საკუთარი კანდიდატურა ბადრი გუნბა, რომელიც არის კრემლის ფავორიტი. ის ახლახან ჩასული იყო მოსკოვში და შეხვდა როგორც სერგეი ლავროვს, ასევე სხვა მაღალჩინოსნებს, მათთან ერთად განიხილა  ეკონომიკური, სატრანსპორტო, ტურისტული პროექტები.  დღეს უკვე აღარავის ეპარება ეჭვი, რომ  ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნებში ბადრი გუნბა გაიმარჯვებს. საარჩევნო გარემო, რაც არის დღეს აფხაზეთში მთლიანად რუსეთის სცენარით  არის  გაწერილი. ოპოზიციის კანდიდატებს ჩამოართვეს რუსეთის მოქალაქეობა,  ერთ-ერთი მთავარი კანდიდატია ადგურ  არძინბა, აფხაზეთის „სახალხო მოძრაობის“ ლიდერი,  დე ფაქტო მთავრობის ეკონომიკის ყოფილი მინისტრი, რომლის მიმართაც ხორციელდება დიდი  ზეწოლა. აფხაზურ  ოპოზიციაში იყვნენ  სხვა  კანდიდატებიც, რომელთა შორის არსებობდა  დიდი დაპირისპირება. ამ დაპირისპირებაში გამოიკვეთა არძინბას კანდიდატურა, თუმცა ის  ვერ ახერხებს ხმების მოგროვებას, რადგან საზოგადოება გადატეხილია  ეკონომიკური ბლოკადით, უფულობით, უპენსიობით, უხელფასობით, ცხადია, რომ აუცილებელია სოციალური პაკეტების  საჭიროება. აფხაზურ საზოგადოებას კარგად ესმის, რომ არძინბას არჩევის შემთხვევაში რუსეთისგან ვერაფერს მიიღებენ.  ამ ფონზე დაიწყო  ფორსირებული  მუშაობა აეროპორტის მშენებლობაზეც, რითიც რუსეთი აჩვენებს აფხაზებს, რომ მათ გარდა სხვა გზა არ აქვთ.   იმის მიუხედავად, რომ რუსეთმა ბევრჯერ გადააგდო აფხაზები, რაც მათ სჩვევიათ და მათი აყვავებული არსად  არაფერი გვინახავს, დღეს რუსების მიზანია აფხაზეთში შევიდეს რუსული კერძო ბიზნესი. ისინი ვეღარ შედიან საფრანგეთში, იტალიაში, სხვადასხვა ცნობილ  კურორტებზე, შესაბამისად,  ახლა ისინი ყველაფერს  აკეთებენ, რომ თავიანთი ანკლავ-ოაზისი შექმნან  აფხაზეთში, სადაც  ამისთვის ყველაფერია.

- გასულ წელს    აფხაზური  საზოგადოება  სწორედ ამ თემებზე დაუპირისპირდა მწვავედ   რუსეთს.   შემოდგომაზე იყო   მოსახლეობის  გამოსვლები, გზების პიკეტირება და ა.შ. შეიძლება ითქვას, რომ ეკონომიკური ბლოკადის შემდეგ  აფხაზურმა საზოგადოებამ დათმო პოზიციები რუსეთთან? 

-ეს  ბრძოლა მთავრდება აფხაზური საზოგადოების მარცხით. ეს მოსალოდნელიც იყო.  თავად აფხაზებიც  ხვდებიან, რომ არანაირი მომავალი არ აქვთ.   ეს იყო  ბოლო მცდელობა „აფხაზური სახელმწიფოებრიობის“ შესანარჩუნებლად.   აფხაზური საზოგადოება მალე მიხვდება, რომ მიიღებს იმას, რასაც ებრძოდა -  მოხდება ის, რის გამოც გაუშვეს ასლან ბჟანია.   ე.წ. პრეზიდენტობის კანდიდატის რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტთან შეხვედრაზე  უკვე იყო საუბარი  „რუსული კანონების“ გადახედვაზე,  ითქვა, რომ მათ ახალი ფორმით მიუდგებიან.  ეს იქნება იგივე  კანონები, რისი მიღებაც სურდა რუსეთს, თუმცა  გატანილი იქნება შელამაზებული, „დაკორექტირებული“  ფორმით.

დიდი პრობლემა არის ის, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ არ ისარგებლა  აფხაზეთში შექმნილი კრიზისით,  რუსებთან  აფხაზური საზოგადოების დაპირისპირებით.  აქედან არ ყოფილა არანაირი მესიჯი, თუ რისი  შეთავაზება  შეიძლებოდა ყოფილიყო ჩვენგან.  ამ მიმართულებით საერთოდ   არ მუშაობს სპეცსამსახურები,  პირიქით ისინი დღეს მთელ რესურსს ხარჯავენ იმაში, რომ  დასდევენ ოპოზიციის ლიდერებს, სტუდენტებს, ჟურნალისტებს, ხელოვანებს, მოქალაქეებს,   დღეს არავის აინტერესებს რა ხდება აფხაზეთში.  აფხაზურ საზოგადოებას არანაირი დასაყრდენი არ ჰქონდა ჩვენგან, ამიტომაც იძულებულნი გახდნენ, წასულიყვნენ იმ გზით, რაც ჰქონდათ.   გუნბას გამარჯვების შემდეგ აუცილებლად გამწვავდება დაპირისპირება,  მაგრამ ოპოზიცია მაინც წაგებული დარჩება.  როგორც  ჩანს,  უკვე დასასრულისკენ მიდის   რუსების  მზადყოფნა - საბოლოოდ მიიერთონ აფხაზეთი.  მათ აფხაზეთში დანიშნეს ახალი კურატორი სერგეი კირიენკო,  რომელიც  რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელის პირველი მოადგილე და ძალიან გავლენიანი ადამიანია,  კრემლში  სწორედ ის  აკონტროლებს   რუსული  ოლიგარქატის საკითხებს.    მას აფხაზეთი მას შემდეგ ჩააბარეს, რაც  იქ ძალიან დაეძაბათ სიტუაცია.  კირიენკო აფხაზეთიდანაა, ის სოხუმში ცხოვრობდა და  სწავლობდა, მისი მშობლები სოხუმის ფიზიკა-მათემატიკის ინსტიტუტში მუშაობდნენ.  კირიენკომ  კარგად იცის როგორ ელაპარაკოს აფხაზებს,   შესაბამისად მისი გამოჩენა ჰორიზონტზე აფხაზეთის კონტექსტში, ცხადად მიანიშნებს ყველაფერს. კრემლმა გადაწყვიტა  ბოლომდე მიიყვანოს თავისი გეგმები. 

-არის დღეს აფხაზეთში ვინმე, ვისთანაც  შეიძლება ლაპარაკი  ქართულ-აფხაზური ურთიერთობები  გადავიდეს  ახალ ეტაპზე?  

-ახლა იქ ასეთი არავინ აღარაა. აფხაზეთში არ არსებობს პოლიტიკოსების ჯგუფი, ან ცალკეული პოლიტიკოსი,  ვისაც უნდა საქართველო.   იყვნენ ასეთი ხალხი სხვადასხვა დროს, მაგრამ არავინ  დარჩა, ვისთანაც ლაპარაკი შეიძლება.   მე არ ვისაუბრებ  სპეცსამსახურების მუშაობის სპეციკიკაზე, მაგრამ ამ 30 წელიწადში   ქართულ სპეცსამსახურებს,  საბავშვო ბაღიდან რომ „აეყვანათ“ ვინმე და „გაეზარდათ“, დღეს ის იქნებოდა  ლიდერი,   ვისთანაც საუბარს  შევძლებდით.   როდესაც არ არსებობს არავინ,  ან უნდა „შექმნა“ ადამიანი, ვისაც უნდა ელაპარაკო, ან უნდა შექმნა პირობები ლაპარაკისთვის, მაგრამ ჩვენ არაფერი გაგვიკეთებია არც ერთი მიმართულებით.   სამწუხაროდ, უკვე გავლილია ის  პერიოდი, რომელიც  შეიძლებოდა გამოგვეყენებინა.  ჩვენ უნდა გვემუშავა ამ კუთხით. დღემდე  არ არსებობს სპეციალური სახელმწიფო პოლიტიკა და  სახელმწიფო სტრატეგია  აფხაზეთთან დაკავშირებით,  ასე იყო წინა ხელისუფლების დროსაც.  როდესაც პარლამენტში ვიყავი მუდმივად ამ თემაზე ვაკეთებდი განცხადებებს, ვითხოვდი ამ პოლიტიკის შექმნას.  ერთადერთი რასაც  იმ წლებში მივაღწიეთ არის რეზოლუციები, აფხაზეთთან დაკავშირებული  18 რეზოლუციის ავტორი ვარ,  თუმცა ბოლო წლებში ესეც აღარ ხდება.    ხელისუფლებასთან ერთად  ეს  საზოგადოების ბრალიცაა.   სამწუხაროდ,  დღეს ქართული  საზოგადოებისთვის  აფხაზეთის თემა  აღარ არის პრიორიტეტული,  ჩვენი დამოკიდებულება არ  ცდება განცხადებებს, რომ  „ჩვენ ვართ დები და ძმები და უნდა ჩავეხუტოთ ერთმანეთს“.    არჩევნების პერიოდში გააქტიურდება ხოლმე მოწოდებები და გზავნილები, ხშირად არასწორი ფორმებით  და აქ მთავრდება ყველაფერი. ამის იქით არაფერი ხდება.  

გასულ წელს, როდესაც აფხაზეთში რუსებთან  დაპირისპირება გამწვავდა, ქართულ მხარეს უნდა შეეთავაზებინა მათთვის ის,  რაც მისაღები იქნებოდა აფხაზებისთვის. ეს იყო ერთგვარი შანსი.  სახალხო დოპლომატია, სპეციალური  ეკონომიკური სახელმწიფო პროგრამები  -  ეს ყველაფერი ჩვენი გასაკეთებელია.  ბრიუსელში ერთ-ერთი ვიზიტის დროს ევროკომისიაში პირდაპირ მითხრეს, რომ ძალიან დიდი თანხები იყო გამოყოფილი აფხაზეთთან დაკავშირებით. საუბარი იყო იმაზე, თუ  რა მიმართულებებით ჯობდა ამ თანხების წარმართვა. ჩემგან რეკომენდაციები შეეხო  ენერგეტიკასა  და განათლებას. ენერგეტიკის თემა პრინციპულია  იმ თვალსაზრისთ, რომ ჩვენ აფხაზებთან ერთად გვემუშავა ჰესების აღდგენის მიმართულებით, რაც ხელს შეუწყობდა დაახლოების პროცესს,  ასევე მნიშვნელოვანი იყო საგანმანათლებლო პროექტები, რაც დაგვეხმარებოდა აფხაზი ახალგაზრდების „გადმობირებაში“  თუნდაც არა საქართველოს, არამედ  ევროპის მიმართულებით. მართალია  დღეს ჩვენ თავად გვაქვს პრობლემები ეროკავშირში გაწევრიანებაზე,  მაგრამ სანამ გამწვავდებოდა  სიტუაცია, შეგვეძლო და აუცილებლად უნდა  გვესაუბრა  აფხაზებთან, თუ  რა სარგებლობის მიღება შეეძლოთ მათ, თუ საქართველო  ევროკავშირის წევრი ქვეყანა გავხდებოდა. 

ძალიან კარგია ის სოციალური, ჯანდაცვის პაკეტები, რაც დღეს მოქმედებს  და რისთვისაც გადმოდიან აფხაზეთიდან ჩვენი მოქალაქეები, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის.  ამას უნდა დამატებოდა  სხვა სოციალური ბენეფიტებიც, უფრო  სისტემური გამხდარიყო ეს ყველაფერი, ერთ სტრატეგიაში მოქცეულიყო.   სამწუხაროდ, ქართულ მხარეს არ ჰყავს ადამიანი, ვინც აფხაზებთან ამ ყველაფერზე ისაუბრებს.  აფხაზურ  საზოგადოებასთან საერთო ენის გამონახვა  უნდა მოხდეს არა მხოლოდ ლოზუნგებით და ლაპარაკით, არამედ საქმის ჩვენებით.  აუცილებლად  უნდა გაღრმავებულიყო ეკონომიკური კავშირები. მაგალითად, როდესაც რუსები საუბრობდნენ ბიჭვინთის  და აფხაზეთის შავიზღვისპირეთის აღდგენაზე, ჩვენ უნდა გვეთქვა,  რომ მზად ვართ,  ეს პროექტი ჩვენ განვახორციელოთ.   მართალია რუსები ამას არ გაგვაკეთებინებდნენ, მაგრამ უნდა  გამოგვეხატა მზაობა აფხაზურ საზოგადოებასთან,  რომ მზად ვართ ეს  ქართველებმა  გავაკეთოთ თქვენთვის.    მათ თავადაც კარგად აქვთ გაცნობიერებული, რომ რუსეთი ანადგურებს აფხაზეთს, იქაურ  მოსახლეობას. აფხაზეთში უკონტროლოდ შედის ნარკოტიკი, რამაც დაღუპა  ახალგაზრდობა, რასაც რუსეთი სპეციალურად აკეთებს.  დაცლილია დიდი ქალაქები, ოჩამჩირე, ტყვარჩელი,  ძირითადად   სოხუმში  და გაგრაშია შერჩენილი ადგილობრივი  მოსახლეობა.    როგორც კი რუსეთიდან ფულის დიდი ექსპანსია მოხდება, საუბარი მაქვს რუსული ოლიგარქატის ფულზე,  აფხაზეთში აფხაზური არაფერი აღარ დარჩება.   ქართულ რაიონებში ხომ მოხდა მოსახლეობის  სრული გარუსება, ასე  მოხდება სრულად.  რუსებს  20 წელიწადი სჭირდებათ  აფხაზეთში  ბოლო მოუღონ ყველაფერს, რისკენაც ისინი  მიდიან.        

-დღეს როდესაც უკვე დღის წესრიგში დგას სოხუმის აეროპორტის გახსნა, რა  შეუძლია  და რა უნდა გააკეთოს  საქართველოს ხელისუფლებამ?

- სამწუხაროდ ჩვენ  აღარ გვყავს პარტნიორები, გადავემტერეთ ყველას,  ვინც გვიჭერდა მხარს და ღიად გამოხატავდნენ პოზიციებს რუსული პოლიტიკის შედეგებზე ჩვენს ოკუპირებულ  ტერიტორიებზე.  როდესაც, სადაცაა დამთავრდება  სოხუმის აეროპორტის მშენებლობა, რის შემდეგაც საუბარია მის გაგრძელებაზე  მეორე აეროპორტის გაკეთებაზე, რომელიც გამოყენებული იქნება ტვირთებისთვის, რაც  განმუხტავს ტუაფსეს აეროპორტს, უნდა „დუღდეს“ საქართველოს ხელისუფლება ამ გადაწყვეტილების გამო და წერილს წერილზე წერდეს იკაოს, სამოქალაქო ავიაციის საერთაშორისო ორგანიზაციას, რადგან სოხუმის აეროპორტის გახსნა ხდება საერთაშორისო ნორმების დარღვევით და უგულებელყოფით. მართალია დღეს რუსეთს  არაფრად მიაჩნია საერთაშორისო ნორმები და სამართალი, მაგრამ ოდესმე ხომ შეიცვლება  სიტუაცია?!  აეროპორტის გახსნა სერიოზული ნაბიჯი და დიდი გარღვევაა აფხაზებისთვის, ეს იყო მათი ოცნება.  დღეს  საქართველოს ხელისუფლება  მკვეთრად და მკაცრად უნდა  აფიქსირებდეს თავის პოზიციას ამ ყველაფერზე,  მაგრამ სამწუხაროდ, მათ  დღეს სხვა დღის წესრიგი აქვთ.  

თამუნა ნიჟარაძე