USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«Politico» : „რუსეთთან სანქციების გვერდის ავლით ვაჭრობამ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში ფულის მდინარეები გამოიწვია“
თარიღი:  451

ამერიკული გაზეთის Politico-ს ევროპულ ვერსიაში (გამოდის ბრიუსელში, ბელგია) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „რუსეთთან სანქციების გვერდის ავლით ვაჭრობამ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში ფულის მდინარეები გამოიწვია“ (ავტორები - გებრიელ გევინი და სარა ენ-არუპი, თბილისიდან).

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

უკრაინაში შეჭრის გამო დასავლეთის მიერ შემოღებული ანტირუსული სანქციები  დიდ ბიზნესის მომტანი გახდა ზოგიერთი ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკისათვის, რომლებიც ცდილობენ მოგება მიიღონ სანქცირებული პროდუქციის რუსეთში გაყიდვით.

„მიწოდების ახალი სქემების ჩამოყალიბება, რომლითაც რუსების უზრუნველყოფა ხდება ალკოჰოლით, ფუფუნების საგნებით და სხვა დასავლური წარმოების პროდუქციით, ძირს უთხრის ევროკავშირის მცდელობას რუსეთის დასჯის მიზნით“, - აცხადებს ლიეტუვის საგარეო საქმეა მინისტრი გაბრიელიუს ლანდსბერგისი Politico-სთან საუბარში.

„ევროკავშირის სანქციებიდან გადახვევა და მათი შეუსრულებლობა - ეს არამარტო ახლომხედველური გადაწყვეტილებაა, არამედ დამატებით ძირს უთხრის ჩვენი კავშირის ძირითად პრინციპებს“, - თქვა მინისტრმა იმ ინფორმაციის საპასუხოდ, რომლის თანახმად, კავკასიისა და ცენტრალური აზიის რამდენიმე ქვეყანა რუსეთთან „ირიბი“ ვაჭრობის ცენტრებად იქცნენ და, შეიძლება ითქვას, „აყვავდნენ“ - მათმა შემოსავლებმა სწრაფად იმატა.

საქართველო: რუსეთთან ვაჭრობის რეკორდული ზრდა

საერთაშორისო მონიტორინგული ფირმის Trade Data Monitor-ის მიერ გამოქვეყნებული საბაჟო მონაცემები, რომლებსაც „პოლიტიკო“ გაეცნო, აჩვენებს, რომ საქართველოს ვაჭრობის მოცულობა მეზობელ რუსეთთან იმ დროიდან, როცა კრემლის არმია უკრაინაში შეიჭრა, ანუ ერთი წლის განმავლობაში 22%-ით გაიზარდა - მხოლოდ ალკოჰოლის ექსპორტმა 120%-ით მოიმატა. იმავე პერიოდში ასევე მკვეთრად გაიზარდა ყაზახეთის ექსპორტი რუსეთში - 57%-ით.

მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, სომხეთში, რომელსაც მჭიდრო სავაჭრო კავშირების აქვს რუსეთთან, გასულ წელს მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) მოცულობა მოულოდნელად 11%-ით გაიზარდა, ხოლო რუსეთში ექსპორტი - თითქმის ხუთჯერ. იმავდროულად რუსეთიდან გადმორიცხული ფულის რაოდენობამ 7-ჯერ მოიმატა. სომხეთმა საბიუჯეტო შემოსავლებში პროფიციტი დაფიქსირდა, ხოლო ეროვნული ვალუტის - დრამის კურსი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მყარი გახდა.

 „გაჩნდა ახალი სავაჭრო გზები მესამე ქვეყნების გავლით, რომლის მეშვეობით გაიზარდა როგორც რუსული პროდუქციის ექსპორტი საზღვარგარეთ, ასევე დასავლური საქონლის იმპორტის მოცულობა რუსეთში, ანუ ე.წ. „პარალელური ექსპორტ-იმპორტი“, - ამბობს იანის კლიუგე, საერთაშორისო ურთიერთობისა და უსაფრთხოების გერმანული ინსტიტუტის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. მისი თქმით, ე.წ. „პარალელური იმპორტი“ გამოიხატება რუსეთის ბაზარზე სამომხმარებლო საქონლის შეტანაში, რომლის მწარმოებლების განცხადებით, მათ არ სურთ მოსკოვთან ვაჭრობა, მაგრამ პროდუქცია სხვადასხვა გზებით მაინც  შედის რუსეთში და მისი მოცულობა სწრაფად მატულობს. „ეს მრავალმილიარდიანი ბიზნესია, რომელიც ხელს უწყობს მეზობელ ქვეყნებიდან დასავლური პროდუქციის რუსეთში შეტანას“.

როგორც Politico-ს მოსკოვის ერთ-ერთი რესტორნის მფლობელმა  უთხრა (ანონიმურად), მის ბარში დასავლური კომპანიების მიერ დამზადებული თითქმის ყველა ალკოჰოლური და გაზიანი სასმელი იყიდება: „ლუდს და სპირტიან სასმელებს ბოთლებით ვიღებთ ყაზახეთიდან, „კოკა-კოლას“ - საქართველოდან“, - ამბობს რესტორატორი.

„კოკა-კოლას“ წარმომადგენლის განცხადებით, რა თქმა უნდა, კომპანია კრძალავს რუსეთში პროდუქციის ექსპორტს, „მაგრამ ჩვენი მოქმედება ყოველი არასანქცირებული შეტანის წინააღმდეგ საკმაოდ შეზღუდულია, რადგან ამ დროს საქმე გვაქვს ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის მარეგულირებელ ფაქტორებთან, - პირველ რიგში თავისუფალი ვაჭრობის ფაქტორთან“. ევრაზიული ეკონომიკური კავშირი ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების საერთო ბაზარს წარმოადგენს, რომელშიც შედიან რუსეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი და სომხეთი, მაგრამ არ შედის საქართველო.

ევროკავშირმა, დიდმა ბრიტანეთმა და აშშ-მა შეზღუდეს ელიტური ალკოჰოლის ექსპორტი რუსეთში და დააწესეს ზღვრული ბარიერი დასავლური ფირმებისათვის, რომლებიც გადახდებს რუსული ბანკების მეშვეობით აწარმოებენ. ამასთან, სასმელების მწარმოებელმა ბევრმა მსხვილმა კომპანიამ  რუსული ბაზარი საერთოდ დატოვა, ნებაყოფლობით.

ბიზნესის სტიმულირება

კარნეგის ანალიტიკური ფონდის ევრაზიული ცენტრის მეცნიერ-თანამშრომლის თემურ უმაროვის თქმით, პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნების ეკონომიკას შემოსავლების ახალი გზები მნიშვნელოვან იმპულსს აძლევს. „იყო რამდენიმე ცნობა იმის შესახებ, რომ რუსი ბიზნესმენები თავიანთ პარტნიორებს ყაზახეთში, ყირგიზეთში და უზბეკეთშიც კი, რომელიც ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის წევრი არ არის), თხოვდნენ დასავლური პროდუქციის შეძენას, რომ შემდეგ უკვე თვითონ მათ შეეტანათ რუსეთში“, - ამბობს ექსპერტი და ხაზს უსვამს: „ამგვარი მოქმედების შედეგად ცენტრალური აზიის ქვეყებში ეკონომიკური სიტუაცია უფრო დინამიური და ენერგიული გახდა. ამ იმპულსით სარგებლობას ბევრი კომპანია და ორგანიზაცია ცდილობს - ისინი ხედავენ, რომ რუსულ ბაზარზე დასავლური პროდუქციის დიდი მოთხოვნილებაა და ცდილობენ ვაჭრობის ნიშა დაიკავონ“.

ამ მრშრუტების არსებობა გარკვეულ ეჭვებს აჩენს: სამომხმარებლო პროდუქციასთან ერთად, არ არის გამორიცხული, რომ რუსეთში შეიძლება შევიდეს (ან უკვე შედის) ორმაგი დანიშნულების საქონელიც, მაგალითად, „მიკროჩიპები“ (ინტეგრალური სქემები), რომლებსაც რუსული სამხედრო მრეწველობა იყენებს.

ზეწოლა ვლადიმერ პუტინზე

„პარალელური იმპორტი“, კანონმდებლობის თვალსაზრისით, „ნაცრისფერ ზონად“ განიხილება და ევროკავშირის მიერ გამოცხადებული ანტირუსული სანქციების მიზნებს ეწინააღმდეგება: „ევროკავშირის წევრებმა მესამე ქვეყნებს და იქ მოქმედ ევროპულ კომპანიებს მკაფიო სიგნალი უნდა გაუგზავნონ, რომ მათ სანქციების მოთხოვნები მტკიცედ დაიცვან’, - ამბობს გაბრიელიუს ლანდსბერგისი. „ლიეტუვაში ის კომპანიები, რომელიც სანქციებისადმი გვერდის ავლას გაბედავენ, დიდ საზგადოებრივი ზეწოლისა და რისხვის ქვეშ მოხვდებიან - იმიტომ, რომ ჩვენმა საზოგადოებამ, ჩვენმა ხალხმა მტკიცე არჩევანი გააკეთა: ფასეულობებიც დაცვა ყოველთვის პრიორიტეტულია და მათი ჩანაცვლება აგრესორთან ვაჭრობით ყოვლად მიუღებელია“.

დღეს ვილნიუსი ევროკავშირს მოუწოდებს, რომ დაინიშნოს სპეციალური კომისარი გაფართოებული უფლებებით, რომელიც რუსეთის წინააღმდეგ შემოღებული სანქციების შესრულებას გააკონტროლებს.

მართალია, დევიდ სელივანი, აშშ-ის ყოფილი ელჩი ევროკავშირში, სწორედ ამ მიზნით არის დანიშნული ევროკავშირის წარმომადგენლად, მაგრამ იგი აშშ-ის ფინანსური ინსტიტუტებისა და კერძო კომპანიების დახმარების გარეშე რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების დარღვევასა და მესამე ქვეყნებიდან რუსეთში არალეგალური გზებით პროდუქციის შეტანას ვერ შეწყვეტს.

„ჩვენ, სანქციების შესრულების გაკონტროლების დროს, ალბათ, მოგვიწევს შევეგუოთ დროებითი ხასიათის ნეგატიურ გავლენას ევროპულ ბიზნესზე. მხოლოდ ერთიანი მიდგომით შევძლებთ ანტირუსული სანქციების სრულ რეალიზებას“, - ამბობს გაბრიელიუს ლანდსბერგისი.

წყარო: https://www.politico.eu/article/lithuania-russia-vladimir-putin-stop-turning-blind-eye-to-back-doors-for-russian-trade-top-diplomat-tells-eu/

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.