,
რუბრიკა: თბილისის საპატიო მოქალაქეები
მურაზ მურვანიძეს თბილისის საპატიო მოქალაქის წოდება 2003 წელს მიენიჭა.
საქართველოს დამსახურებული მხატვარი, ღირსების ორდენის კავალერი მურაზ მურვანიძე იმ იღბლიან ადამიანთა შორისაა, ვისმა პროფესიული გზამაც მსოფლიოს დიდი თეატრების სცენაზე გაიარა: მარინის თეატრი, მეტროპოლიტენ თეატრი, კოვენტ გარდენი, რომის თეატრი, ლა სკალა - ვრცელია იმ საოპერო და საბალეტო თეატრების ჩამონათვალი, სადაც მურამ მურვანიძემ წლები გაატარა. უცხოეთში წარმატებული კარიერის მიუხედავად რთული აღმოჩნდა მისთვის პროფესიული გზა სამშობლოში - საკრალურად ექცა მშობლიური ქალაქის ოპერის და ბალეტის თეატრი, რომლის დატოვებაც სამჯერ მოუხდა.
ამის მიუხედავად, მურაზ მურვანიძე მაინც ფიქრობს, რომ ძალიან გაუმართლა - პირველ რიგში, იმ სიყვარულისთვის რაც მშობლიურ ქალაქში ნამდვილად არ დაკლებია. თბილისის საპატიო მოქალაქის ტიტულიც იმაზე ადრე „მიიღო“, ვიდრე ოფიციალურად მიანიჭეს. მისი და თბილისის „რომანი“ ერთი დიდი ისტორიაა - თბილისის პირველი აღქმაც ახსოვს და ის ვალიც, რაც ამ ქალაქის და ცხოვრების მიმართ აქვს. ინტერვიუ რუბრიკისთვის, თბილისის საპატიო მოქალაქეებთან, მურაზ მურვანიძესთან თბილისზე საუბრით დავიწყეთ.
მურაზ მურვანიძე: თბილისთან ჩემი ემოციური კავშირი ძალიან პატარა ასაკში დაიწყო, მაშინ, ალბათ, ფეხი არც მქონდა ადგმული. დიდუბეში, ჩემს სახლში ვიყავი, ვიწექი, თავი უკან გადავწიე და ფანჯრიდან დავინახე სინათლე. ეს ეპიზოდი იმდენად მძაფრად მქონდა ჩარჩენილი, რამდენჯერმე დამესიზმრა კიდეც. როგორც ვიცი, ჩემი ბავშვობის სახლს უკვე ანგრევენ, ძალიან მინდა ის ფანჯარა წამოვიღო და ჩარჩოდ გამოვიყენო. დიდუბის მოგონებებს დავხატავ და ჩავსვავ ამ ჩარჩოში, რადგან ის სიყვარული, რაც მე მაქვს ამ ქალაქის მიმართ, სწორედ იმ ჩარჩოში შემოსული სინათლით იწყება.
- მსოფლიოს უამრავ ქალაქში მოგიწიათ ცხოვრება, იმ ძველ სახლთან ემოციური კავშირი ასე მნიშვნელოვანია თქვენთვის?
-იქ, იმ სახლში და იმ ქუჩაზე დაიწყო ჩემი ცხოვრების გზა. მე რომ შესაძლებლობა მქონდეს, იმ სახლს მთლიანად შევიძენდი და მასში ჩემს ჩანაფიქრს განვახორციელებდი - გავაკეთებდი ჩემს მუზეუმს, რაზეც წლებია ვოცნებობ. მე დიდუბეში გავიზარდე, დღევანდელ იამანიძის ქუჩაზე. სახელი მთლად კარგი არ ერქვა ჩვენს ქუჩას, კოოპერაციის სახელი რა დასარქმევია, მაგრამ ქუჩა ნამდვილად ულამაზესი იყო. გამიმართლა რომ დიდუბეში დავიბადე.
სად იყო საბურთალო და ვაკე, როდესაც თამარ მეფემ ჯვარი დიდუბის საყდარში დაიწერა?! საინტერესო ადამიანები ცხოვრობდნენ, კარგი საზოგადოება იყო თავმოყრილი. ჩემი სახლიდან ყოველთვის ისმოდა კარგი მუსიკა. ბაბუაჩემი, მათემატიკოსი იყო, მაგრამ ძალიან კარგად მღეროდა, დედა მუსიკის მასწავლებელი იყო. დედას კურსელი იყო რეზო ლაღიძე. ჩვენთან ხშირად მოდიოდნენ კომპოზიტორები, მუსიკოსები. სალონური კონცერტები იმართებოდა ხოლმე, რასაც მერე ხშირად მახსენებდნენ ჩემი უბნელები.
ამ უბანმა განსაზღვრა ჩემი ცხოვრების გზა. ხატვა დიდუბეში დავიწყე. მაშინ დღევანდელ ელიავას ბაზრობასთან მტკვარში კუნძული იყო, მთელი დიდუბის და ქალაქის „შავი სამყარო“ იქ იკრიბებოდა. „ნაკოლკებს“ ვახატავდი ქურდებს, ძალიან პოპულარული ვიყავი. „კულტურნი“ მოვიდაო, ამბობდნენ ხოლმე ჩემზე.
განათლებული ბებია და ბაბუა მყავდა, ბევრს მიკითხავდნენ, მეც ბევრს ვკითხულობდი, ამიტომ როცა რამე აინტერესებდათ, „კულტურნი“ მოვიდა, ამას ეცოდინებაო, იტყოდნენ ხოლმე. მე დიდ პატივს მცემდნენ. ნაქურდალ რაღაცეებს მჩუქნიდნენ, მაგრამ ბაბუა ყველაფერს ყრიდა. იმის მიუხედავად, რომ თვითონ ასე ცხოვრობდნენ, ყველაფერს აკეთებდნენ, რომ უბნის ქურბაცაცებს ჩემზე ცუდი გავლენა არ მოეხდინათ. ისე გამზარდეს ოჯახში, ტყუილი და მოპარვა არც იყო ჩემი საქმე, ხელი რომ წამცდენოდა, მე თვითონ მოვიჭრიდი იმ ხელს.
მე მამა არ მყავდა და ეს ადამიანები ასე გამოხატავდნენ ზრუნვას. რატომღაც ისე იყო, რომ ადამიანები, ვინც ფრონტზე არ წავიდა ან დაბრუნდა ფრონტიდან, თითქოს დანაშაულს გრძნობდნენ ჩემი, ობოლი ბიჭის მიმართ, რომელმაც მამა ომში დაკარგა. ჩემ მიმართ ყველა ზრუნვას და ყურადღებას იჩენდა დიდი პიროვნებებით დაწყებული ქურდებით დამთავრებული.
იმ დროს დიდუბეში, ქუჩაში ყველაფერი ხდებოდა - ქურდობასაც შევსწრებივარ, ზარის თამაშსაც, უფრო მეტიც, ზარის თამაშის დროს, მეთვალყურედაც ვმდგარვარ, მეტყოდნენ ხოლმე: მილიცია თუ წამოვა, შეგვატყობინე, ავკრიფოთო (იცინის) მე ყველას მადლიერი ვარ, ვინც ცხოვრების იმ რთულ პერიოდში გვერდით დამიდგა. ასეთი ადამიანები მაშინ ბევრნი იყვნენ. მე ბებია მზრდიდა, ბაბუა და დედა ორ - ორ სამსახურში მუშაობდბენ და ჩემთვის ვერ იცლიდნენ. ხშირად ჩავდიოდო კახეთში მეორე ბებიასთან, თელავის მიმართ დიდი სიყვარული და მონატრება მაქვს. ბაბუჩემის და ცხოვრობდა ოზურგეთში იქაც ხშირად მივდიოდი, ძლიერი ოჯახი ჰქონდათ, მაშინ თბილისში შიმშილი იყო, სოფელს ისე არ უჭირდა, როგორც ქალაქს, რომ ქალაქელი სტუმრები ვერ მიეღოთ და ვერ შეენახათ.
- ვინ იყვნენ ადამიანები, ვინც მაშინ თქვენი ცხოვრება განსაზღვრა?
- ეს იყო პირველ რიგში ჩემი ოჯახი, რაც არის საწყისი ყველა ადამიანისთვის და ეს იყო ჩემი ქალაქი - ჩვენ მთელ დღეებს ვატარებდით სხვადასხვა ეროვნების ბავშვებთან, ერთად ვთამაშობდით ყველა: ქართველები, სომხები, აზერბაიჯანელები, რუსები, ებრალები. მე მგონია, რომ თბილისის სიმბოლო სწორედ ეს მრავალფეროვნებაა. ამ ნიშნით იყო გამორჩეული თბილისი საქართველოს სხვა ქალაქებისგან. ასე მგონია, რომ იმ შესანიშნავმა ხოხობმა თვითონ მოინდომა თავის მოხარშვა სწორედ ამ ადგილას, რომ აქ აშენებულიყო ინტერნაციული, სიყვარულის ქალაქი. ახლა ძალიან მაწუხებს ჩვენი ქალაქის ამბავი-ისე გადაიტვირთა მე მინდა თავი მოვიხარშო სადღაც, რომ ახალი სიყვარულის ქალაქი აშენდეს (იცინის)
- რა აკლია თბილისს ისეთი, რაც წარსულში მისი მთავარი ხიბლი იყო?
- ამ ქალაქს აცოცხლებდა ნაირფეროვნება. ყვავილების თაიგული წარმოიდგინეთ, ერთი სახეობის ყვავილისგან გაკეთებული თაიგული ლამაზია, მაგრამ ღარიბი, სხვადასხვა სახეობის ყვავილი სხვა სილამაზის თაიგულს ქმნის. თბილისში 82 ეროვნების ადამიანი ცხოვრობდა. სწორედ ამის გავლენით ჩვენს ქალაქში შეიქმნა თბილისური ენა, რომელიც ყველაზე დახვეწილი ენაა, მასში ყველაფერი დევს - მაღალი ნოტებიც, იუმორიც, გემოვნებაც, სილამაზეც. აქ დაბადებულ კაცს ეს ენა სხვანაირად აქვს შესისხლხორცებული, ვინც ჩამოდის თბილისში, ამ ენაზე ლაპარაკი რომ დაიწყოს„მეცადინეობა“ სჭირდება.
თბილისელობა ძალიან ძნელია, ბევრი უნდა იმეცადინო, რომ გახდე თბილისელი. თუ აქ დაიბადე ამ სურნელს თავიდანვე ატარებ, სხვანაირად ხარ აშენებული.
ეს მრავალფეროვნება ისე შედის შენში, ვერვ გრძნობ, როდესაც ამ მრავაფეროვნებას აღარ მოუფრთხილდნენ და თბილისი მონოგამური გახდა, ქალაქმა დაკარგა ის იერი, რაც იყო მისი მთავარი ხიბლი.
ჩვენი ქალაქის ფერადოვნება იყო სიყვარული, მოფერება, რომელიც გააჩნდა თბილისს. დღეს რა ხდება? გაუთავებელი მშენებლობა უდიდეს დაღს ასვავს ჩვენს ქალაქს.
ერთხელ საკრებულოში, თბილისის პრობლემებზე საუბრის დროს, ქვიშის საათი მივიტანე. გაეცინათ, რატომ მოიტანე ქვიშის საათიო? - მკითხეს. ვთხოვე წარმოედგინათ, რომ ქვიშის საათი იყო თბილისი, მასში მოთავსებული ქვიშის ნაწილაკები - ქალაქის მაცხოვრებელები. ქვიშა ზედა კოლოფიდან ქვედა კოლოფში გადის სამ წუთში. წარმოიდგინეთ, ქვიშის საათის კოლბაში, ვტენით, რაც შეიძლება მეტ ქვიშას, რომელიც ვეღარ გადის სწრაფად და იჭედება კოლოფი. ამას ემატება უამრავი პრობლემა. ჩვენი მოსახლეობა იხრჩობა გამონაბოლქვით, ვერ მოძრაობს ტრანსპორტი, სადაც კი თავისუფალ ადგილს პოულობენ, ყველგან რაღაც შენდება, ეს ხომ არ არის ნორმალური?
ამას გარდა ჩვენ გვჭირს გაუთავებელი „თუთიყუშიზმი“. ერთი რომ რესტორანს ააშენებს, მეორემ აუცილებლად გვერდით რესტორანი უნდა მოუდგას, ერთი რომ ბენზინგასამართ სადგურს ჩადგავს, მეორეც იგივეს იმეორებს, არანაირი კრეატიული აზროვნება და ახლის შემოტანა, ეს უარყოფილია ყველა ეტაპზე და ყველგან, ამიტომაც ვდგავართ კოლაფსის პრობლემის წინაშე.
კრეატივი და სიახლე ყველგან და ყველაფერში აუცილებელია, მაგრამ ეს უნდა მოხდეს გემოვნების, ესთეტიკის შერწყმით. თუნდაც წმინდა გიორგის მონუმენტზე აღმართული ჩემი ნაძვის ხის კომპოზიცია ავიღოთ. რამდენი ვიფიქრე მასზე მუშაობის დროს. CNN -მა საუკეთესო ნაძვის ხეების შვიდეულში შეიყვანა თბილისი კი მესამე ადგილზე გაიყვანა მთელ მსოფლიოში. შემდეგ მერიაში შეიცვალა ხალხი და ყველაფერი შეცვალეს. ეს იგივეა ეკლესია გადააკეთო. ხალხი ამბობდა, რომ გავივლიდით პირჯვარს ვიწერდით, თითქოს წმინდა გიორგის მონუმეტიდან ღვთის სხივი გადმოდიოდაო. ახლა რაც შეიძლებოდა ყველაფერი შიგნით არის ჩადგმული. როგორ შეიძლება საავტორო უფლების ასე დარღვევა? რატომ უნდა შემოიტანო ცუდი გემოვნება, მაშინ როდესაც ის უკვე ტრენდად იქცა და ჩვენგან მოიპარეს ეს იდეა საბერძნეთის, რუსეთის ქალაქებმა, მაგრამ ვინ იყო ჩვენი ინტერესების დამცველი?!
- ძალიან წარმატებული იყო თქვენი საქმიანობა უცხოეთში, მსოფლიოს ცნობილ თეატრებში, ცნობილ ადამიანებთან მოგიწიათ თანამშრომლობა. იგივეს ვერ ვიტყვით საქართველოზე, აქ თქვენი პროფესიული გზა ძალიან ბევრ სირთულეზე გადიოდა. გქონდათ სინანული ამის გამო?
- ჩემი ახალგაზრდობის წლებში ნიჭი ყველაფერში გადგებოდა კაცს, ახლობელი და ნაცნობი არ იყო საჭირო. ჩემი ნიჭის გამო, თავიდან ყველგან მეძახდნენ, მერე და მერე შეწყვიტეს ჩემი გამოცდილების და ნიჭის გამოყენება, იმიტომ რომ შეიცვალა რაღაცეები, ყველა თავისიანს უწევდა მფარველობას. მგონია, რომ ნეპოტიზმი ქართული სიტყვაა, თუმცაღა ისეთი თაობა მოდის, ამას აუცილებლად დაამთავრებს. არ დაგიმალავთ და მქონდა სინანული. სამჯერ დამატოვებინეს ოპერის თეატრი, იმ სპექტაკლის გულისთვისაც კი გამომაგდეს, რომლის დეკორაციაც აღიარებულია, როგორც ყველა დროის საუკეთესო დეკორაცია. როდესაც „აბესალომზე“ ვიმუშავე, დარწმუნებული ვიყავი, რომ ბოლოსადბოლოს „აბესალომ და ეთერის“ ბედი გადავწყვიტე. იმის მიუხედავად, რომ კარგად მღეროდნენ მსახიობები, კარგად უკრავდნენ, თვითონ მხატვრული გადაწყვეტა არ იყო ისეთი, რომ ამ სპექტაკლს სათანადო აღიარება ჰქონოდა. 14 თვე ვიმუშავე სპექტაკლზე, მაგრამ ისე გამომაგდეს თეატრიდან, ნანახიც კი არ ჰქონდათ, რა გავაკეთე.
არ ვიცი რატომ, მაგრამ არ ვუყვარდი რეჟისორებს. მოშურნეც ბევრი მყავდა, რომლებიც ძალიან მიშლიდნენ ხელს. ხანდახან ისეთ ჭორებს გავიგებდი ხოლმე საკუთარ თავზე, ჩემს გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა. არაფერი რომ ჰქონდა საერთო სიმართლესთან. ერთხელ სერგო ფარაჯანოვმა თვითონ გამაცილა პეტერბურგში, ისეთი ურთიერთობა გვქონდა, წელიწადის შემდეგ რომ ჩამოვედი, უკვე აღარ მელაპარაკებოდა, ისეთი რაღაცეები უთხრეს ჩემზე. არა და ვგიჟდებოდი ისე მიყვარდა და ვაფასებდი მის ნიჭს. ხალხი მეკარგებოდა, უცებ ქრებოდნენ ხოლმე ჩემი ცხოვრებიდან. ალბათ, უფერული და უნიჭო ადამიანი რომ ვყოფილიყავი, ასეთი ამბები არ იქნებოდა ჩემ ირგვლივ. არ არის ადვილი მხატვრის, ხელოვანის ხვედრი. ნებისმიერ დროში და ეპოქაში ასეა.
- სამაგიეროდ სალვადორ დალი, ფელინი აღიარებდნენ თქვენს შემოქმედებას. როგორ შეხვდით მათ, სად გადაიკვეთა თქვენი გზები?
-ამ მხრივ ძალიან გამიმართლა,იღბლიანი ადამიანი ვარ. თეთრ სახლში მოვხვდი როლანდ რეიგანთან, მამა ბუშთან. „მარინის თეატრიდან“ წავედით გასტროლზე ამერიკაში. გადავწყვიტეთ, რაიმე გადაგვეცა რეიგანისთვის სამახსოვროდ. დავიწყე ხატვა. ერთი კვირა ვიმუშავე, ძალიან კარგი ნამუშევარი გამოვიდა, მაგრამ "კაგებემ“ ჩემი ნახატის ამერიკაში წაღება გადაიფიქრა. ამერიკელმა იმპრესარიომ მითხრა, მოდი, დუბლი გაკეთე, დუბლი ამათ გადავცეთ და ნახატს მე ჩავუტან ჩუმად როლანდ და ნენსი რეიგანებსო. მართლაც ასე მოიქცა. როცა იმპრესარიომ როლანდ რეიგანს ეს ისტორია მოუყვა, გამაცანიო, უთქვავს ჩემზე. კენედის ცენტრში შევხვდით ერთმანეთს. ნენსიმ როლანდ უთხრა,ნახე როგორი გარეგნობის ახალგაზრდაა, ჰოლივუდში დარეკე, იქნებ სადმე გადაიღონო, რაზეც ძალიან ბევრი ვიცინეთ.
ამ მხრივ საოცარი ბედი მერგო, ასეთ საინტერესო ხალხს შემახვედრა ცხოვრებამ. ჩემზე ძალიან დიდი გავლენა მოახდინა ფედერიკო ფელინიმ და სალვადორ დალიმ. მათ მთლიანად ამოაყირავეს ჩემი მსოფლმხედველობა.
ფელინი ჩვენმა საერთო მეგობარმა გამაცნო. ერთად მივუტანეთ ჩემი პრემიერის ბილეთები. რომის ოპერაში მქონდა პრემიერა. მე და ჩემი მეგობარი ერთად ვესტუმრეთ ფელინის მის სახლში, სადაც ცხოვრობდნენ ფელინი და ჯულიეტა მაზინა. თბილად მიგვიღო, ბევრი ვისაუბრეთ. ჩაი დაგვავლევინეს. ფელინისთან შეხვედრა არ დამავიწყდება რა დროც არ უნდა გავიდეს. ასეთი შთამბეჭდავი იყო ჩემთვის სალვადორ დალისთან შეხვედრა. მაშინ ალბომები სად იყო თბილისში, მახსოვს აკადემიაში როცა პირველად მოიტანეს მისი ალბომი. გამიკვირდა, ჩვენ სხვანაირად გვასწავლიდნენ, ყველაფერი გასაგები და რეალისტური უნდა ყოფილიყო. არა და თურმე სიზმრის ხატვაც შეიძლებოდა, ეს დალის ნახატებმა დამანახა. მერე პარიზში გავიცანი პიერ არჟილე. მას უდიდესი საგანძური ჰქონდა და ულამაზესი სასახლე, რომელიც სავსე იყო სალვადორ დალის ნამუშევრებით. დალისთან მეგობრობდა, დალი სულ მის სახლში იყო. იმ სასახლეში ორი კვირა მეც ვიცხოვრე, სალვადორის ლოგინში მეძინა. დავხატე მისი მეგობრის პორტრეტი, რომელიც ძალიან მოეწონათ მასაც და დალისაც. ჩემს ნახატზე თავად სალვადორმა უთხრა, მუზეუმში დაკიდეო. დღეს ის ნამუშევარი იმ მუზეუმშია. ამ პორტრეტის გამო სალვადორისგან საჩუქარიც მივიღე - მისი ავტოპორტრეტი, რომლის მიხედვითაც, მე დალის ქანდაკება გავაკეთე,დალის, ხელში ორი ნამუშევარი უჭირავს ერთი ჩემი, ერთი თავისი - „ჩენჯი“ ქვია ამ ნახატს.
1989 წელს შემომთავაზეს მხატვარ კოორდინატორად დარჩენა ლინკოლნ ცენტრში, ასევე პარიზიდან და ლონდონიდან მქონდა ძალიან კარგი შეთავაზებები, მაგრამ არ დავრჩი. წამოვედი თბილისში, რომ ჩემს თეატრში მემუშავა. მუსიკალური თეატრის ისეთი სკოლა მქონდა გავლილი, აქ მინდოდა ჩემს ქვეყანაში ამ გამოცდილების გამოყენება, მაგრამ არ გამოვიდა. ძალიან იშვიათი გამონალისია, მხატვარმა მუსიკალური ნაწარმოები ბოლომდე შეისწავლოს და მერე მიუძღვნას მას თავისი მხატვრობა. თავს კი არ ვიქებ, მაგრამ მე ეს შემეძლო, რადგან მუსიკასთან გენეტიკურად ვიყავი დაკავშირებული, მუსიკის დიდი დამფასებელი და მცოდნეც ვიყავი, შესაბამისად, ეს ძალიან მადგებოდა ჩემს საქმეში. ამას გარდა სულ მინდოდა, იქ სადაც მე ვიყავი, ერთმანეთის სიყვარული ყოფილიყო. პეტერბურგიდან თბილისში რომ ჩამოდიოდნენ სტუმრები, მეუბნებოდნენ: ვიდრე თქვენ მარინის თეატრში იყავით, ჩვენ ყველას ერთმანეთი გვიყვარდა, რაც თქვენ წახვედით, ერთმანეთი გვეჯავრებაო.
სამწუხაროდ, ასეთი კულისები აქვს თეატრს.
„მარინის თეატრში“ გატარებული პერიოდი ჩემი ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი ეტაპია. ხელფასს არ ვიღებ, თორემ იქ ახლაც ვირიცხები თეატრის მთავარ მხატვრად, ხელუხლებელია ჩემი სამუშაო კაბინეტი. ერთმა ცნობილმა კრიტიკოსმა დაწერა: ლენინგრადის კიროვის თეატრში ჩამოიყვანეს მხატვარი მურაზ მურვანიძე, ცოტა ხანში ლენინგრადის კიროვის თეატრი იმპერატორის მარინის თეატრად გადაიქცა, მურვანიძე რომ გაუშვეს ამ თეატრიდან, მარინის თეატრი ისევ ლენინგრადის კიროვის თეატრი გახდაო. ამ თეატრთან ბევრი კარგი მოგონება მაქვს დაკავშირებული. არასდროს მავიწყდება ერთი ისტორია - თეატრში მუშაობის დროს, თეტრის კაპელდინერებმა, საოცარი საჩუქარი გამიკეთეს. ბლოკადაგამოვლილი, მოხუცი ქალბატონები იყვნენ, ჩემი დაბადების დღისთვის მანეთ-მანეთი დადეს და მიყიდეს წიგნი „იტალიური მხატვრობა“. ამაზე ბევრი ვიტირე, საჩუქრისგან ასეთი სიხარული ცხოვრებაში არ მიმიღია.
- გამიგია, რომ ახალგაზრდობაში გქონდათ ხილვები, რომელიც თქვენს პროფესიასთანაც იყო დაკავშირებული, მაგალითად, ჩაცმულ ქალს, ხედავდით შიშვლად და ა.შ, რაც ადამიანებისთვის საკმაოდ უცნაურად ჩანდა.
- კი მქონდა ხილვები. თვალს რომ დავხუჭავდი ფანტასიკურ რამეებს, აბსტრაქტულ სილამაზეს ვხედავდი. მუსიკაც მესმის, ზეციური მუსიკაა. ნოტების ჩაწერა არ ვიცი და ძალიან ვნანობ, ვხუმრობ ხოლმე, კარგი იქნებოდა არსებობდეს რამე აპარატი, თავზე დაგამაგრონ და ჩაიწეროს ის მუსიკა, რაც თავში მოდის. მოკლედ ჩემმა ხილვებმა ისე შეგვაშინა, მაკამ ( მაკა მახარაძემ - ) ავლიპ ზურაბიშვილთან წამიყვანა. მთელი კონსილიუმი იყო შეკრებილი. 6 ექიმი ესწრებოდა. გამსინჯა ბატონმა ავლიპმა, რას უჩივიო, მკითხა. მოვყევი რასაც ვხედავდი. მოგწონსო? მკითხა- კი, მეთქი, დავეთანხმე. მშურს შენი, ნეტავ მე მქონდეს ეგ ნიჭი, არ ხარ სამკურნალო, დროზე ადექი დროზე, წადი აქედანო - გამომაგდო სიცილ-ხარხარით.
- მურაზ მურვანიძე და მეგობრები..
- დღეს ეს ჩემთვის მტკივნეული თემაა. მეგობარი ბევრი გვყავდა, მაგრამ ძალიან ახლოს ხუთი მეგობარი ვიყავით, მე, ბუბა, სიომა ბარქაია, თამაზ გოგინაშვილი დ გაიოზ გალდავაძე. ახლა მარტო მე და თამაზი დავრჩით. ბუბას წასვლის შემდეგ ხუთი თვე გარეთ ვერ გავედი. ბოლო წლებში სულ ერთად ვიყავით. პურმარილზე გვერდი გვერდ ხელჩაკიდებული ვიჯექით, ერთ ლოგინში გვეძინა, მოდიოდა ჩემთან და აქ რჩებოდა ხოლმე. ახლა აღარც ბუბაა, აღარც სიომა, აღარს გაიოზი. გვიჭირს მე და თამაზს ერთმანეთის ნახვა, ისეთი ტრავმა მივიღეთ ბუბას წასვლით.
- აუხდენელი ოცნებები დაგრჩათ თუ ყველაფერი აისრულეთ, რაზეც გიფიქრიათ?
- სულ მინდოდა სახლი ტბის პირას, მაგრამ ვერ ავისრულე. ამ მხრივ ცოტა დაუდევარი ვარ, როცა საზღვარგარეთ ვმუშაობდი, შემეძლო ამ ოცნების ასრულება, მაგრამ ვერ მოვახერხე. ამ სახის დაგეგმვებში ვერ გამოვდექი. სხვისთვის ყველაფერს გავაკეთებდი, ჩემთვის - სუსტი ვარ მენეჯმენტში (იცინის) 25 მანქანა მაქვს ნაყიდი,აქედან მხოლოდ 5 ჩემთვის. დიდ სიამოვნებას მანიჭებდა, როდესაც ადამიანებს სიხარულს ვანიჭებდი.
ამ ოცნებაზე ხელი არ ჩამიქნევია, სიზმარში ხშირად ვხედავ, ჩემს სახლს ტბასთან. ოპტიმისტი ადამიანი ვარ და ასე მგონია, გამოჩნდება ვიღაც უცებ, ვინც ამ ოცნების ასრულებაში დამეხმარება. მე მქონდა ჩემი ნავი, თბილისის ზღვაზე დავტოვე, არც კი ვიცი, იმ ნავის ბედი. გაიყიდა იქ იახტ კლუბი, დაიშალა ყველაფერი. ახლა სულ ვფიქრობ, მე ხომ ვაწყობდი ასეთ სიურპრიზებს. ტბასთან რომ ვიცხოვრო, ნავი მეყოლება და ალბათ, დიდხანს არ მოვკვდები.
ბოლო წლებში აქტიურად ვმუშაობ ჩემს მუზეუმზე, მინდა კარგი მუზეუმი გავაკეთო და დავტოვო. პოლიტიკასთან კავშირი მე არასდროს მქონია, მაგრამ როცა უცხოეთში ვიყავი, იქ სულ მქონდა ხოლმე კონტაქტი ქალაქის მერებთან, მინისტრებთან. რატომღაც საქართველოში ამ მხრივ არ მწყლობდნენ, ერთადერთი ადამიანი, ვინც დაინტერესდა ჩემით, კულტურის მინისტრი თეა წულუკიანია, პირადად მესტუმრა, ძალიან მონდომებულია რომ ოპერასთან დაიდგას ვახტანგ ჭაბუკიანის ძეგლი, რაც ძალიან მახარებს. ვახტანგი გულნატკენი წავიდა ამ ცხოვრებიდან, არა და ის საქართველოს ნომერი პირველი ხელოვანია. როგორც ბრაზილიისთვის არის პელე, ასეა ჩვენთვის ვახტანგ ჭაბუკიანი, დღემდე რომ ვერავინ გადაფარა. ძალიან კარგი ძეგლი გავაკეთე. იმედია მოვახერხებთ მის დადგმას. ქალბატონი თეას თხოვნით ასევე ვმუშაობ ქუთაისის ფარდის მოხატვაზე. ყველაფერს გავაკეთებ, რაც ჩემს ქვეყანას გამოადგება. მთავარია რამე გამაკეთებინონ, მეტი არაფერი მინდა.
მთელი ცხოვრება ისეთი განცდა მაქვს, რომ ვალში ვარ ღმერთთან იმისთვის რომ გავჩნდი. ვიღაცისთვის შეიძლება ეს ბანალურად ჟღერდეს, მაგრამ ჩემთვის ასე ნამდვილად არაა. იმაზე მეტი იღბალი რა არის, მილიარდ ქრომოსომას შორის შენ რომ ამოგარჩიეს და მოევლინე სამყაროს. ბედნიერი ვარ, როდესაც ვუყურებ ბავშვებს, პატარებს სახლში თუ ქუჩაში, როდესაც ვხედავ სილამაზეს. რადგან გაჩნდი, სულ ვალი უხადო ღმერთს. ეს ვალი ჩემი აზრით გამოიხატება შექმნაში. კაცი ჭამის, სმის და სადღეგრძელოებისთვის კი არ ხარ მოვლენილი ამ ქვეყნად. არა! უნდა გასცე, შენში უნდა აღმოაჩინო ყველაზე საუკეთესო რაც შეგიძლია და ის უნდა აკეთო ღირსეულად და სიყვარულით!
თამარ ნიჟარაძე
„ნატოს უმაღლესი დონის შეხვედრამ ჰააგაში, სადაც პროგრამის მთავარ მშვენებად დონალდ ტრამპი გახდა, ევროპის განხეთქილება და გაუბედაობა მხოლოდ მიჩქმალა. ცხადი გახდა, რომ ალიანსი საერთოდ არაფრად არ ღირს აშშ-ის ხელმძღვანელობისა და მხარდაჭერის გარეშე.. და ეს მხარდაჭერა რომ მიიღოს ვაშინგტონიდან, ყველა მისი დანარჩენი წევრი მზად არის მუხლებზე დაიჩოქოს“, - ნათქვამია ბრიტანულ გაზეთ „თაიმსში“ (The Times) დაბეჭდილ სტატიაში სათაურით „ნატოს პოტიომკინური სამიტი სიკვდილის სიგნალებს გზავნის. რა აჩვენა ალიანსის ჰააგის შეხვედრამ: ევროპელი წევრების გაუბედაობა და განხეთქილება მათ რიგებში“ (ავტორი - ედვარდ ლუკასი, პოლიტოლოგი, ჟურნალისტი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:
სამხედრო ალიანსს სიმხდალე და მშიშრობა არ შეშვენის, მაგრამ სწორედ ეს სუფევდა ჰააგაში გამართულ ნატოს სამიტზე. ჰოლანდიურ ქალაქში შეკრებილმა ლიდერებმა აჩვენეს, რომ მათ დონალდ ტრამპის წინაშე უფრო მეტ შიშს განიცდიან, ვიდრე ვლადიმერ პუტინის მიმართ.
აშშ-ის პრეზიდენტისათვის რომ ეამებინათ, ნატოს ლიდერებმა შეამოკლედ დღის წესრიგი, უკან დასწიიეს უკრაინა, შეარბილეს რუსეთისადმი კრიტიკული დამოკიდებულება და თავი დაიძვრინეს გადაუდებელი გადაწყვეტილებების მიღებისაგან. ამ მეთოდმა, სამწუხაროდ, იმოქმედა - გარკვეული დროით მაინც.
რუსი თავადი გრიგოლ პოტიომკინი ასეთ მდგომარეობას მოიწონებდა. შთაბეჭდილება რომ მოეხდინა რუსეთის იმპერატორ ეკატერინე II-ზე და სასახლის მუქთამჭამელ გარემოცვაზე, 1787 წელს ოსმალეთისგან წართმეულ ყირიმისაკენ მოგზაურობის დროს, რუსმა დიდებულმა, რომელიც იმ დროს ნოვოროსიის (ყირიმის და ტავრიის) გუბერნატორი იყო, ლეგენდის თანახმად, ბუტაფორული გადასატანი სოფლების იდეა მოიფიქრა. გზის პირას ლამაზ-ლამაზი სახლები ჩაამწკრივა და დედოფალს ასიამოვნა, თუმცა, როგორც ამბობენ, სახლების მიღმა ცარიელი ველ-მინდვრები იყო. დღეს გრიგოლ პოტიომკინის თანამედროვე კოლეგები ნატოს სამიტზე ცდილობდნენ შთაბეჭდილება მოეხდინათ სხვა მბრძანებელზე - იმპერატორ დონალდ I-ზე.
დონალდის თაყვანისმცემლებში ნატოს გენმდივანი მარკ რიუტე ლიდერობს. თავისი პირფერობა-პირმოთნეობით აშშ-ის პრეზიდენტის მიმართ ნიდერლანდების ყოფილმა პრემიერმა თავისი ქვეყნის ეროვნული დამახასიათებელი ნიშანი აჩვენა - პრაგმატიზმი, თანაც ჯერ არნახულ დონეზე. მისი პირადი მისალმება დონალდ ტრამპისადმი (რომელიც ძლევამოსილმა ადრესატმა ჩვეული ფორმით გამოაქვეყნა სოციალურ ქსელში), თითქმის პაროდიად გადაიქცა პრეზიდენტის გამოსვლის ფონზე. მასში გენმდივანმა მადლობა უთხრა „დონალდ I“-ს იმისათვის, რომ მან მოკავშირეებს თავს მოახვია თავდაცვის ხარჯების ახალი დონე, მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) 5%-ის მოცულობით და აღფრთოვნებით განაცხადა: „ევროპა გადაიხდის იმდენს, რამდენიც საჭიროა და ეს ყველაფერი თქვენი გამარჯვება იქნება“.
იმ ქვეყნებს, რომლებიც რუსეთის საფრთხეს განსაკუთრებით მწვავედ გრძნობენ (მეზობლები - ბალტიისპირეთი, პოლონეთი...), თავიანთ ბიუჯეტში დიდი ხანია 5%-იანი და მეტი ხარჯვა აქვთ სამხედრო სფეროში, მაგრამ მათ არ შეუძლიათ ფული სხვების ნაცვლად იხადონ. „ლიეტუვას შეუძლია 100%-ის გადახდაც, მაგრამ მისი ფული მაინც არ იქნება საკმარისი, რათა დააბალანსოს იმ ქვეყნების ხარჯები, რომლებიც თავიანთ ვალდებულებებს არ ასრულებენ“, - აღნიშნავს ქვეყნის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი გაბრიელიუს ლანდსბერგისი.
მათთვის (და ვლადიმერ პუტინისთვის) საბედნიეროდ, სამანევრო სივრცე საკმარისზე მეტია: ამ 5%-ში შევიდა 1,5%-იანი თანმდევი ხარჯები უსაფრთხოებისათვის. წესით და რიგით, ეს თანხა უნდა დაიხარჯოს უკრაინის დასახმარებლად - სამოქალაქო თავდაცვის განსამტკიცებლად და რუსი ჯაშუშების გამოვლენა-დასაჭერად, რაც ნამდვილად ქება-დიდებას იმსახურებს. მაგრამ ამ თანხების ხარჯვის დროს შეიძლება საბუხჰალტრო წიგნების გაყალბებაც... და რაც ყველაზე მთავარია, 5%-იანი ხარჯების ზრდის საბოლოო ვადაა შორეული 2035 წელი, როცა დღევანდელი პოლიტიკოსებისაგან, რომლებიც ჰააგის სამიტში მონაწილეობდნენ, ცოტა ვინმე თუ იქნება ხელისუფლების საჭესთან.
რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, გაზრდილი სამხედრო ხარჯები პოლიტიკურად არაპოპულარულია და ეკონომიკურად დამანგრეველი. „საბჭოთა კავშირს ძირი სწორედ ასეთმა ხარჯებმა გამოუთხარა, როცა ბიუჯეტმა, სამხედრო ასიგნებების ზრდის კვალობაზე, ვეღარ შეძლო მოსახლეობის სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესება და მათი კეთილდღეობის დონის ზრდა“, - ჩაფიქრებულმა ჩაილაპარაკა სამიტის ერთ-ერთმა მონაწილემ. კაცმა რომ თქვას, ნატოს ევროპელი წევრები ერთობლიობაში რუსეთთან შედარებით ათჯერ უფრო მდიდრები არიან. მათ რომ სწორად დახარჯონ დღეს არსებული სამხედრო ბიუჯეტები, ყველაფერი კარგად იქნებოდა, მაგრამ ისინი ვერ ხედავენ, ან განგებ არ ამჩნევენ სახიფათო ხვრელებს თავდაცვაში და იმედს სამომავლო ხარჯებზე ამყარებენ.
სამიტის ოპტიმისტური ტონი ნაკარნახევი იყო ძირითადად იმის გაცნობიერებით, რომ თავიდან იქნა აცილებული კიდევ უფრო დიდი კატასტროფა. ჯერ ერთი, რომ სამიტი, პრინციპში, შედგა, თუმცა რამდენიმე თვის წინათ მისი ჩატარება კითხვის ნიშნის ქვეშ იდგა; მეორე - დონალდმა კეთილი ინება და ჰააგაში ჩაბრძანდა. საბედნიეროდ, სკანდალიც კი არ აუტეხავს. ნათელი გახდა, რომ დონალდი და მისი ადმინისტრაცია ევროპის ტავდაცვას ძველებურად მხარს უჭერს - უკიდურეს შემთხვევაში, სიტყვით მაინც. ვლადიმერ პუტინთან მისი მეგობრული ურთიერთობის მიუხედავადა, სამიტის ერთობლივ კომუნიკეში რუსეთი მაინც ნეგატიურად არის მოხსენიებული - „გრძელვადიან საფრთხედ“ (თუმცა ეპითეტი „უშუალო“ რომ გამოეყენებინათ, უფრო კარგი იქნებოდა). დონალდ ტრამპმა ჟურნალისტებთან შეხვედრისას თავი აარიდა ასეთი შეფასების პირდაპირ დადასტურებას და მხოლოდ იმით შემოიფარგლა, რომ თქვა - „რუსეთის ლიდერი შეცდომებს უშვებსო“.
ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის წინა სამიტების დროს გამოთქმული დაფიცებები და დაპირებები ჰააგის სამიტის დეკლარაციაში აღარ განმეორებულა, თუმცა არც გაუქმებულა. ვოლოდიმირ ზელენსკის ნატოს ლიდერების შეხვედრაზე უკვე აღარ დაუძახეს, მაგრამ მისთვის ტაშისკვრა არ შეუწყვეტიათ. მისი შეხვედრა „ტეტ-ა-ტეტ“ აშშ-ის პრეზიდენტთან ძალიან ზრდილობიანად გაიმართა. „რა თქმა უნდა, მას არ შეეძლო სიყვარულის გამომხატევლი ყოფილიყო“, - შეაფასა დონალდ ტრამპმა მისი მდგომარეობა და მიანიშნა, რომ შეიძლება მიჰყიდოს უკრაინას კიევისათვის უკიდურესად აუცილებელი ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვის სისტემები, კერძოდ, „პეტრიოტის“ საზენიტო-რაკეტული კომპლექსი.
ეს სასიამოვნო ახალი ამბავი იმ პრეს-კონფერენციაზე გაჟღერდა, რომელზეც დონალდ ტრამპი პირდაპირ სხივებს აფრქვევდა თვითკმაყოფილებისაგან. მან აღიარა, რომ მისმა ნატოელმა კოლეგებმა ალიანსის მიმართ დამოკიდებულება შეცვალეს და აჩვენეს, რომ „მათ ნამდვილად უყვართ თავიანთი ქვეყნები და რომ სამხედრო ხარჯები ზრდა ვიღაცის აჩემებული საკითხი არ არის“. ნატოს მიმართ მისი მრავალწლიანი უგულებელყოფა და „აბუჩად აგდება“ ამჟამად აღტაცებული მოწონებით შეიცვალა.
თუმცა მანამდე სულ რაღაც რამდენიმე საათის წინ დონალდ ტრამპმა ევროპა თითქმის ისტერიკამდე მიიყვანა, როცა ეჭვის ქვეშ დააყენა ნატოს ძირითადი ვალდებულება კოლექტიური თავდაცვის თაობაზე: მან თქვა, რომ აშშ-ის ერთგულება ნატოს ხელშეკრულების მე-5 პუნქტის მიმართ დამოკიდებულია მის ინტერპრეტაციებზე და განმარტებებზე, რომლებიც საკმაოდ ბევრიაო. როგორც ხშირად ხდება ხოლმე დონალდ ტრამპის განცხადებების ირგვლივ, ამაში არის რაღაც სიმართლე₾ ატლანტიკური ქარტიის ყველაზე ხმაურიანი პუნქტი ალიანსის წევრებს მხოლოდ მოუწოდებს ერთმანეთს დაეხმარონ უცხო ქვეყნის თავდასხმის შემთხვევაში, მაგრამ არამც და არამც არ ავალდებულებს.
თუ განსვსჯით პრობლემის ჭეშმარიტ მასშტაბებს (და არა კატასტროფას, რომლის თავიდან აცილება მოხერხდა), სამიტის შედეგები სრულიად სხვაგვარად გამოიყურება: ასეთი დაჟინებული ყურადღება დონალდ ტრამპის განწყობების მიმართ და სიტყვების გულდასმით შერჩევა ხაზს უსვამს ალიანსის მოწყვლადობას პრეზიდენტის კაპრიზების წინაშე. ნატოს მთლიანობაში მაინც აშშ-ის იმედი აქვს, მის სიმძლავრეს ეყრდნობა, მისი დახმარებით და ხელშეწყობით ცდილობს მრავალრიცხოვანი ბზარების ამოქოლვას. ეს არის საბრძოლო მასალებისა და სათადარიგო ნაწილების მწირი რეზერვები, ჰაერსწინააღმდეგო და რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისუსტე, მცირე რაოდენობის შორსმსროლელი ქვემეხები და სუსტი ლოჯისტიკა, დაზვერვის ჩათვლით. ევროპაში რეზერვები თითქმის ფსკერზეა დასული: „ყველაფერი მხოლოდ თითო-თითო დარჩა“, - მითხრა ამას წინათ ევროპაში აშშ-ის არმიის ყოფილმა სარდალმა, გენერალმა ფრედერიკ ბენ-ჰოჯესმა. მოკავშირეები გაოგნებულნი არიან დონალდ ტრამპის ქცევით და მის ჭეშმარიტ ზრახვებზე მკითხაობენ. პოზიტიური ისაა, რომ ალბათ, ვლადიმერ პუტინიც იგივე მდგომარეობაში იმყოფება ტრამპთან მიმართებით. სხვათა შორის, ზოგჯერ ორაზროვნებას უფრო მეტი მნიშვნელობა აქვს, ვიდრე ნათლად გარკვევას.
მაგრამ საქმების გაჭიანურება და გაუბედაობა არ გამქარალა: როგორც გაბრიელიუს ლანდსბერგისმა შენიშნა, „უკრაინა ყურადღებიდან გამორჩათ“. სანამ სამიტზე ყვედობდნენ და ხმაურობდნენ, რუსული დრონებისა და რაკეტების თავდასხმამ ათობით უკრაინელი მოქალაქის სიცოცხლე შეიწირა. ევროპა ასეთ სიტუაციას იმდენად მიეჩვია, რომ დაბომბვის ფაქტები სტატიების სათაურებშიც აღარ ხვდება. ზოგიერთებისათვის სიმხდალე და გაუბედაობა იაფი ჯდება მაშინ, როცა მის ფასს სხვები იხდიან.
