,
2024 წლის 14 აგვისტოს, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ მაიმუნის ყვავილის გავრცელება „საერთაშორისო შეშფოთების გამომწვევ, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საგანგებო მდგომარეობად“ გამოაცხადა. ვირუსის ვარიანტი, რომელიც უფრო საშიშად ითვლება, აფრიკის ქვეყნებში ვრცელდება და მან გადაცემის ახალი გზები იპოვა. კერძოდ, მაიმუნის ყვავილი სექსუალური გზითაც გადამდებია. აგვისტოს შუა რიცხვებში ის შვედეთშიც აღმოაჩინეს. რა უნდა ვიცოდეთ მაიმუნის ყვავილის ახალი შტამის შესახებ და დგას თუ არა მსოფლიო ახალი პანდემიის საფრთხის წინაშე.
ვირუსის ახალი ვარიანტის გავრცელება რამდენიმე წლის წინ დაიწყო. ყველაზე რთული მდგომარეობა კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაშია
2022 წელს მაიმუნის ყვავილმა მთელ მსოფლიოში გავრცელება დაიწყო. არსებობს სხვადასხვა თეორია იმის შესახებ, თუ რატომ გააქტიურდა ახლა ვირუსი, რომელიც 1950-იანი წლებიდან არის ცნობილი. შესაძლოა, საქმე ისაა, რომ 1970-1980-იანი წლებიდან ადამიანებს ყვავილის აცრა აღარ უტარდებათ და ეს ვაქცინა, ნაწილობრივ, მაიმუნის ყვავილისგანაც იცავდა. გარდა ამისა, მიუხედავად იმისა, რომ ინფექცია აფრიკის ქვეყნებში დიდი ხნის განმავლობაში „იკრებდა ძალებს“, მას სათანადოდ არ ებრძოდნენ.
საერთო ჯამში, ცნობილია მაიმუნის ვირუსის ორი სახეობა: პირველი და მეორე ჯგუფი. სწორედ ამ უკანასკნელს მიეკუთვნება ვირუსი, რომელიც 2022 წელს, მთელ მსოფლიოში გავრცელდა. ის, პირველთან შედარებით, ნაკლებად საშიშად ითვლება. თუმცა იმავე წელს, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) საერთაშორისო მნიშვნელობის საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა.
მას შემდეგ, ვირუსი 116 ქვეყანაში გამოვლინდა. მიუხედავად იმისა, რომ სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ძალიან დაბალი იყო, განსაკუთრებულ რისკის ჯგუფს მიეკუთვნებოდნენ კაცები, რომელთაც სექსულური ურთიერთობა თავისივე სქესის წარმომადგენლებთან ჰქონდათ. ასეთ შემთხვევაში, მეორე ჯგუფის მაიმუნის ყვავილი საკმაოდ აქტიურად იყო გადამდები. რაც შეეხება პირველი ჯგუფის ვირუსს, იმ დროს ის თითქმის არ ახსოვდათ, რადგან აღნიშნული შტამი კონკრეტული ქვეყნების ფარგლებს არ გასცდენია და დაზარალდნენ ძირითადად ბავშვები, რომელთაც დაავადებულ მღრღნელებთან ხშირი კონტაქტი ჰქონდათ.
თუმცა 2023 წლის აპრილში, ლაბორატორიულმა კვლევებმა პირველად დაადასტურა, რომ პირველი ჯგუფის ვირუსი შეიცვალა - ის სქესობრივი გზითაც გადამდები გახდა. იმავე წლის სექტემბერში, ჯანდაცვის მუშაკებმა, რომლებიც ეხმარებოდნენ მაიმუნის ყვავილით დაავადებულებს კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში, შენიშნეს, რომ პირველი ჯგუფის ვირუსი აქტიურად იწყებდა გავრცელებას ადამიანიდან ადამიანზე არა მხოლოდ სექსის, არამედ ყოველდღიური კონტაქტის მეშვეობითაც. უფრო მეტიც, რისკ - ჯგუფში ახლა შედიოდნენ არამხოლოდ ჰომოსექსუალი კაცები (როგორც ეს მეორე ჯგუფის შემთხვევაში იყო). ეს იმას ნიშნავს, რომ ახლა დაავადების საფრთხე ყველასთვის თანაბარი იყო. სიტუაციის შეფასებისა და გენეტიკური კვლევის შემდეგ, მეცნიერები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ I ჯგუფი უნდა დაიყოს ორ ქვეჯგუფად - Ia (უკვე ცნობილი მახასიათებლებით) და Ib, რომელმაც ახალი თვისებები შეიძინა.
რამდენად საშიშია მაიმუნის ყვავილის Ib შტამი, ჯერჯერობით უცნობია. თუმცა ცნობილია, რომ მაიმუნის ყვავილი, რომელსაც ის იწვევს, ყველაზე მძიმედ გადააქვთ ოთხ წლამდე ასაკის ბავშვებს, განსაკუთრებით კი - ჩვილებს (დაავადებულთა 9%-ის შემთხვევა ლეტალურად სრულდება). ეს ყველაფერი, სავარაუდოდ, დაკავშირებულია არასრულფასოვან კვებასთან, რაც კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში არც თუ იშვიათი მოვლენაა. ზრდასრულების შემთხვევაში, სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 2,4%-ს შეადგენს.
შესაძლებელია თუ არა, მაიმუნის ყვავილზე აცრა?
2024 წლის მონაცემებით, მაიმუნის ყვავილის საწინააღმდეგო რამდენიმე ვაქცინა რეგისტრირებული და დამტკიცებულია სხვადასხვა ქვეყანაში. ახლა ოფიციალური პირები მსჯელობენ, რა რაოდენობის დოზა შეიძლება იყოს ხელმისაწვდომი წლის ბოლომდე, როგორ გადანაწილდეს ეს მარაგი და ვინ გადაიხდის მის საფასურს. ამავდროულად, როგორც ორგანიზაციაში - „ექიმები საზღვრებს გარეშე“ აცხადებენ, მაიმუნის ყვავილით ყველაზე მეტად დაზარალებულ კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში შესაბამისი ვაქცინები არ არსებობს.
არსებობს თუ არა ვირუსის სამკურნალო მედიკამენტი?
მას შემდეგ, რაც ჯანმო-მ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, გამოჩნდა მაიმუნის ყვავილის სამკურნალო პრეპატების კვლევის შედეგებიც (თუმცა, ჯერჯერობით, მონაცემები ხელმისაწვდომია მხოლოდ პრესრელიზის სახით და არა - სამეცნიერო სტატიის ფორმით). ეს არის ტეკოვირიმატი, რომელიც ყვავილთან (ეს ინფექციური დაავადება, ოფიციალურად, კაცობრიობამ 1980 წელს დაამარცხა) საბრძოლველად შეიქმნა. სპეციალისტები ვარაუდობდნენ, რომ აღნიშნული პრეპარატი იმოქმედებდა მაიმუნის ყვავილის წინააღმდეგაც, რომელიც ყვავილის პირვანდელ ფორმასთან არის დაკავშირებული. შესაბამისად, ზემოთ ხსენებულ პრეპარატს იყენებდნენ იმ ადამიანებში, რომლებიც მაიმუნის ყვავილით მძიმედ დაავადდნენ ან გართულებების რისკის ქვეშ იმყოფებოდნენ.
თუმცა იმავე კვლევით დადგინდა, რომ ტეკოვირიმატი ეფექტურია მაიმუნის ყვავილის შემთხვევაში, რომელიც პირველი ჯგუფის ვირუსით არის გამოწვეული. ამჟამად მიმდინარეობს სხვა კლინიკური კვლევები აღნიშნული პრეპარატის შესასწავლად და სულ მცირე, ამ პროექტის მონაწილეები აღნიშნულ მედიკამენტს უახლოეს მომავალში მიიღებენ. არ არის გამორიცხული, რომ კვლევებმა განსხვავებული შედეგებიც აჩვენოს.
მაიმუნის ყვავილის თავიდან ასაცილებლად, მარტივი და ლოგიკური წესების დაცვაც საკმარისია
თქვენ შეიძლება დაავადდეთ, როდესაც ეხებით დაზიანებულ კანს ან საგანს, რომლებზეც ვირუსი რჩება. გარდა ამისა, ვირუსი შეიძლება გადაეცეს ბავშვს დედისგან, ფეხმძიმობის პერიოდში. მაიმუნის ყვავილი გადადის ჰაერწვეთოვანი გზით, ხანგრძლივი და მჭიდრო კონტაქტის დროს. როგორც წესი, ინფექცია ვლინდება კონტაქტიდან ერთი კვირის განმავლობაში, თუმცა პირველი სიმპტომები შეიძლება სამი კვირის შემდეგაც გამოჩნდეს. თავდაპირველად, შესაძლოა, გაჩნდეს გამონაყარი (მაგრამ ეს ყოველთვის ასე არ არის) - ბრტყელი წყლულები, რომლებიც შემდეგ ბუშტუკებად იქცევა. მას შეიძლება ახლდეს ქავილი და ტკივილი. თუ თქვენ უვლით ავადმყოფს, რომელსაც კანზე უნდა შეეხოთ, უმჯობესია, ერთჯერადი ხელთათმანები გაიკეთოთ და შემდეგ ხელები დაიბანოთ. პაციენტმაც და მისმა ახლობელმაც უნდა ატაროს ნიღაბი.
დაავადებული უნდა დარჩეს სახლში და ექიმთან ვიზიტის გარდა, არსად გავიდეს. სამედიცინო ორგანიზაციამდე მისასვლელად არ უნდა გამოიყენოს საზოგადოებრივი ტრანსპორტი. კარგი იქნება, თუ პაციენტს სახლში გამოუყოფენ ოთახს, სადაც მას არ ექნება კონტაქტი არც ადამიანებთან და არც ცხოველებთან (ჯერ არ არის ცნობილი, შეიძლება თუ არა კატები და ძაღლები დაავადდნენ, მაგრამ ამის ალბათობა მაინც არსებობს). ეს განსაკუთრებით ეხება ისეთ შემთხვევას, თუ ადამიანს ახველებს ან სურდო აქვს, ან სხეულზე გამონაყარი აღენიშნება.
სიფრთხილის ამ ზომების დაცვა საჭიროა ორიდან ოთხ კვირამდე. თუმცა, საბოლოო რეკომენდაცია მაინც სამედიცინო პერსონალმა უნდა გასცეს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თუ არ გინდათ დაავადდეთ, ხელები ხშირად დაიბანეთ და მიიღეთ სიფრთხილის განსაკუთრებული ზომები, თუ მაიმუნის ყვავილით ინფიცირებულ ადამიანთან გაქვთ შეხება.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
