,
.png)
19 წლის ვიყავი, როდესაც ამერიკაში გაცვლითი პროგრამით ჩამოვედი. შემდეგ სწავლა ქალაქ ბოსტონში, ქუინსის სახელმწიფო კოლეჯში განვაგრძე. საერთაშორისო ურთიერთობების და უსაფრთხოების საკითხებში ცოდნის გაღრმავების მიზნით კი, ჰარვარდის უნივერსიტეტში ჩავაბარე. მაგისტრატურა პოლიტიკური მეცნიერების მიმართულებით ბოსტონში, საფოლკის უნივერსიტეტში დავამთავრე.
ბოსტონიდან ვაშინგტონში გადავედი საცხოვრებლად, სადაც აბშირე-ინომარის ლიდერთა აკადემიაში ვეზიარე დებატების და ორატორობის ხელოვნებას. პარალელულად სტაჟირება გავიარე ამერიკის სტრატეგიული და საერთაშორისო სწავლების ცენტრში (Center for strategic and international studies). აღნიშნულ think-tank-ში მუშაობით დიდი გამოცდილება მივიღე. ბევრ ცნობილ ექსპერტთან მქონდა ურთიერთობა. მათ შორის იყვნენ ჰენრი კისინჯერი და ზბიგნევ ბრეჟინსკი. ასევე ვმუშაობდი ვაშინგტონში, საქართველოს საელჩოში, თავდაცვის სამინისტროს წარმომადგენლობაში, საიდანაც გადავედი საქართველოს გაეროს მისიაში, თავდაცვის სამინისტროს სამოქალაქო წარმომადგენლის პოზიციაზე. ამერიკულმა განათლებამ და აქ ცხოვრების გამოცდილებამ მომცა საკუთარი თავის რწმენა და საშუალება, რომ ჩემი მცირე წვლილი შემეტანა ამერიკა-საქართველოს სტრატეგიული ურთიერთობის გაღრმავებასა და გაძლიერებაში. ორმხრივი დიპლომატიიდან მრავალმხრივ
დიპლომატიაში გადასვლა ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანი პროცესი იყო ჩემს კარიერაში. როტაციის დასრულების შემდეგ, სწავლა ჯორჯ ვაშინგტონის, ელიოტის სკოლის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლაში(the Elliott School of International Affairs) განვაგრძე. სადაც, უსაფრთხოების და საერთაშორისო პოლიტიკის მართვაში მაგისტრის ხარისხი მივიღე.
ამჟამად, საგარეო პოლიტიკის კვლევის ინსტიტუტში (Foreign Policy Research Institute-FPRI) ვარ მკვლევარი, ვმუშაობ ამერიკულ და ქართულ საგანმანათლებლო ინსტიტუტებს შორის თანამშრომლობის გაღრმავებაზე. ცივი ომის დასრულების შემდეგ, მსოფლიო ჰიპერ გლობალიზაციის პერიოდში შევიდა. გლობალიზაციამ მსოფლიოში მიმდინარე პროცესები ააჩქარა და ხელი შეუწყო რევოლუციურ ცვლილებებს. რევოლუციამ კომუნიკაციებსა და ტექნოლოგიებში არნახული გავლენა მოახდინა მსოფლიოს პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებაზე. მოხდა ხალხის, კაპიტალის, საქონლის, ინფორმაციის იაფი და გამარტივებული მობილურობის უზრუნველყოფა. გაჩნდა ენერგიის უფრო სწრაფი და იაფი ნაკადები, ინტერნეტიც უფრო სწრაფი და მოცულობითი გახდა. გლობალური ფინანსური ბაზრები განვითარდა და წარმოების ჯაჭვები გავრცელდა, პროცესების აპოთეოზი იყო აიფონის(iPhone-ს) შექმნა.
ამ მიღწევების ერთობლიობამ საფუძველი შეუქმნა ე.წ. 4-ე ინდუსტრიულ რევოლუციას. დაიწყო მეხუთე თაობის 5G ინფრასტრუქტურის და ხელოვნური ინტელექტის (AI) განვითარება, მოხდა წარმოების კიდევ გაზრდა ( additive manufacturing-3D) და მობილური ენერგიის უფრო გონივრული მართვის სისტემების შექმნა. რომელი სახელმწიფოც იქნება ლიდერი ტექნოლოგებში, ის განსაზღვრავს მომავალი სამყაროს დღის წესრიგს. სახელმწიფოებს შორის იწყება კონკურენცია - პორტების, ხიდების, ტუნელების და სარკინიგზო ქსელების განვითარებასა და გაფართოებისთვის, რაც თავისთავად, გულისხმობს ბრძოლას მონაცემთა საცავების ბაზებისთვის. ვისაც მეტი მონაცემთა ბაზა აქვს და ფართო ინფრასტრუქტურა, ის 21 საუკუნის რეალობაში ბევრად წინ აღმოჩნდება. ჩვენ შევდივართ სამყაროში, რომელიც უფრო ჰგავს სამეცნიერო- ფანტასტიკის ფილმს. კომპიუტერი, რობოტიკა, ბიო ტექნოლოგია, ნანო ტექნოლოგია უფრო სწრაფი და საყოველთაო ხდება, ხოლო სამედიცინო მიღწევები უფრო ახანგრძლივებს და ამდიდრებს სიცოცხლეს. დღეს სახელმწიფოებს საშუალება ეძლევათ, უფრო ეფექტურად მოახდინონ ადამიანების კონტროლი და მონიტორინგი. ეს ყველაფერი საფრთხეს უქმნის ადამიანის უფლებებს და თავისუფლებას.
ჩვენ უკვე შევედით სოციალური მედიის სამყაროში, რომელმაც ბევრი ბენეფიტი და გამოწვევა მოგვიტანა: მსოფლიო დაპატარავდა, კომუნიკაცია ადვილი და იაფი გახადა. გაძლიერდნენ ინდივიდები, ადამიანებს და მათ ხმას მეტი გავლენა აქვთ ეკონომიკის, ბიზნესის, კულტურის და სოციალური პოლიტიკის ფორმირებაზე. სოციალურმა მედიამ ასევე ხელი შეუწყო ციფრული დიპლომატიის, როგორც ახალი ფენომენის განვითარებას. სახელმწიფოები და საერთაშორისო ორგანიზაციები ინტერნეტის მეშვეობით უფრო ეფექტურად, სწრაფად, იაფად და ფართოდ ახერხებენ პოზიციების, ფასეულობების და პოლიტიკური გზავნილების გავრცელებას. პოსტ-კოვიდ მსოფლიოში, კიბერ დიპლომატია უფრო მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს ქვეყნების, კორპორაციების და საერთაშორისო ორგანიზაციების ყოველდღიურ საქმიანობაში. სოციალურმა მედიამ საზოგადოებები გახლიჩა ინტერესების, ფასეულობების და შეხედულების მიხედვით. ამ პროცესებმა ხელი შეუწყო მათ რადიკალიზაციას. მოხდა ტრადიციული ინსტიტუტების, ნორმების და წესების დევალვაცია. ხალხს აღარ სჯერა სახელმწიფოსი და არ ესმით ერთმანეთის. კოვიდის პირობებში პროცესები უფრო აჩქარდა და საშიში გახდა. ბოლო წლების განმავლობაში აღნიშნული ტენდენციები საქართველოშიც შეინიშნება.
მსოფლიო წესრიგი იცვლება. პოსტ ცივი ომის პერიოდი, ლიბერალური მსოფლიო წესრიგი, სადაც ამერიკა დომინანტ როლს თამაშობდა, წარსულს ჩაბარდა. მსოფლიო გადადის მრავალ პოლუსიან სისტემაზე, სადაც ამერიკასთან ერთად სხვა დიდი სახელმწიფოები (მაგალითად ჩინეთი) განსაზღვრავენ საერთაშორისო ურთიერთობების დღის წესრიგს. ჩვენ ვხედავთ კონტურებს ახალი ცივი ომის დასაწყისის, ჩინეთსა და აშშ-ს შორის. მრავალპოლუსიანი სისტემა თავისი ხასიათით კონფლიქტური და ომისკენ მიდრეკილია. ამ სისტემაში დემოკრატიული ძალები დომინანტი აღარ იქნებიან. მრავალ პოლუსიანი სისტემა განსაკუთრებით მკაცრია პატარა სახელმწიფოებისთვის, მათ შორის საქართველოსთვის. ჩვენ შეიძლება დავდგეთ დამოუკიდებლობის და სახელმწიფოებრიობის დაკარგვის სერიოზული საფრთხის წინაშე. აუცილებლად უნდა ავაჩქაროთ სვლა დასავლეთისაკენ, ევროკავშირისა და ნატოსაკენ. დროულად უნდა დავასრულოთ ის რეფორმები, რაც გვჭირდება ევროპული ინტეგრაციისთვის. თუ არ ვიქნებით ხუთოსნები, აუცილებლად დავკარგავთ დამოუკიდებლობას და აღმოვჩნდებით ისტორიის არასწორ მხარეს.
აუცილებელია საზოგადოების კონსოლიდაცია. ინვესტიცია უნდა ჩავდოთ განათლებაში და დავიწყოთ გრძელვადიანი, მასიური განათლების პროცესი. ოცდამეერთე საუკუნის მთავარი კაპიტალი განათლებული მოქალაქე იქნება. ქართველ ახალგაზრდებს ვურჩევდი, რომ განათლება მიიღონ აშშ-სა და ევროპის წამყვან ქვეყნებში. ასევე აიძულონ ხელისუფლება, გაზარდოს ინვესტიციები განათლების სფეროში, ხელი შეუწყონ ამერიკული და ევროპული უნივერსიტეტების ქვეყანაში შემოსვლას. საქართველოს შეუძლია გახდეს რეგიონში განათლების ჰაბი. განათლების რეგიონალურ ცენტრად გადაქცევა ბევრ ინვესტიციას მოუტანს ქვეყანას. მე, რომ დღეს სწავლას ვიწყებდე, უფრო მეტ დროს და ენერგიას დავხარჯავდი ტექნიკურ განათლებაზე: ფიზიკის, მათემატიკის და ბიოლოგიის მიმართულებით. ჩვენი მომავალი ტექნოლოგიებშია. ის ქვეყანა და ის ადამიანი იქნება წარმატებული, ვინც ტექნიკურად და ტექნოლოგიურად უფრო განვითარებულია!
ბრიტანული გაზეთის „დეილი ტელეგრაფის“ (The Daily Telegraph) 19 ივნისის ნომერში დაბეჭდილია სტატია სათაურით „პუტინი დღეს ისეთი მოწყვლადია როგორც არასდროს: კრემლი ახლო აღმოსავლეთში კიდევ ერთ საკვანძო მოკავშირეს კარგავს“ (ავტორი - კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია რუსეთის საგარეო პოლიტიკის მდგომარეობა ახლო აღმოსავლეთში, რომელიც კრემლისათვის ცუდი პერსპექტივის მომასწავებელია: რუსეთის ავტორიტეტი რეგიონში ეცემა.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
ისრაელის ირანზე თავდასხმა არამარტო აიათოლებისათვის არის საზარალო: ირანის სამხედრო ინფრასტრუქტურის დანგრევა ცუდი ამბავია სხვა დეპოტური რეჟიმებისათვის - ისეთებისათვის, როგორსაც, ვთქვათ, რუსეთი წარმოადგენს. მათ ყოველთვის ჰქონდათ იმედი, რომ ირანი ნებისმიერ შემთხვევაში სრულად თუ არა, ნაწილობრად მაინც გაუწევდა დახმარებას.
მას შემდეგ, როცა ვლადიმერ პუტინმა გააცნობიერა, რომ მის მიერ უკრაინის წინააღმდეგ დაწყებული „სპეციალური სამხედრო ოპერაცია“ ორ კვირას კი არა (გახსოვთ მისი ტრაბახი?), უფრო მეტი ხნის განმავლობაშიც არ დასრულდებოდა, მოსკოვმა დიდი ძალისხმევა დახარჯა თეირანთან უფრო მჭიდრო კონტაქტების ჩამოსაყალიბებლად.
რუსეთი და ირანი ბუნებრივი მოკავშირეები არ არიან. ირანელი ხალხის ხსოვნაში შემონახულია მწარე მოგონებები საბჭოთა არმიის შეჭრის თაობაზე ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში, მეორე მსოფლიო ომის დროს. იგივეს აკეთებდა მეფის რუსეთიც მე-19 საუკუნეში და მე-20 საუკუნის დასაწყისში. ამის მიუხედავად, მოსკოვსა და თეირანს შორის მაინც ჩამოყალიბდა ურთიერთმომგებიანი კავშირი - რუსები აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ ირანის პირველი ატომური ელექტროსადგურის მშენებლობაში, რომელიც ქალაქ ბუშერთან ახლოს მდებარეობს.
მაგრამ რუსეთისა და ირანის ურთიერთობა უფრო მტკიცე და მეგობრული გახადა 2022 წლის აგვისტოდან, უკრაინასთან ომის დროს, როცა ვლადიმერ პუტინი თეირანს ეწვია და ხელი მოაწერა შეთახმებას, რომ თეირანს მოსკოვისათვის დრონები, რაკეტები, ნაღმები და სხვა საბრძოლო მასალები მიეწოდებინა. მოგვიანებით კრემლმა ეს იარაღი უკრაინის სამხედრო ობიექტებისა და კრიტიკული ინფრასტრუქტურის დასაბომბად გამოიყენა.
უფრო მეტიც - რუსეთის მზარდი დამოკიდებულება ირანის მხრიდან გაწეულ სამხედრო მხარდაჭერაზე იმდენად აშკარა გახდა, რომ ვლადიმერ პუტინმა, თავისი ირანელი კოლეგის მასუდ პეზეშკიანის მოსკოვში ვიზიტის დროს, მიმდინარე წლის იანვარში, გააფორმა 20-წლიანი ხელშეკრულება „ყოვლისმომცველი სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ“ - სულ რაღაც სამი დღით ადრე დონალ ტრამპის ინაუგურაციამდე.
მოსკოვი დათანხმდა თეირანის თხოვნას - ირანული საბრძოლო ტექნიკითა და იარაღით (დრონებით, რაკეტებით...) კრემლისთვის მიწოდების სანაცვლოდ, რუსეთი დაეხმარებოდა ირანს ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვისა და სამხედრო-საჰაერო ძალების გაძლიერებაში (თუმცა ისრაელისთვის ამ გარემოებას ირანზე თავდასხმაში ხელი არ შეუშლია).
სხვათა შორის, რუსეთ-ირანის სტრატეგიული პარტნიორობა მოიცავს აგრეთვე საკმაოდ დაუკონკრეტებელ დებულებებს ორმხრივი ვალდებულებების შესახებ - მათ ერთმანეთს დახმარება უნდა გაუწიონ რომელიმე მესამე მხარის თავდასხმის დროს, მაგრამ საეჭვოა ეს პირობა ვლადიმერ პუტინმა შეასრულოს - ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან თავისი ახლო კავშირების გამო.
მაგრამ დღეისათვის ვლადიმერ პუტინის ყველაზე მთავარი საზრუნავი არის ის, თუ როგორ გავლენას მოახდენს ისრაელის თავდასხმა ირანზე - გააგრძელებს თუ არა თეირანი მოსკოვის პრაქტიკულ მხარდაჭერას უკრაინასთან ომში, ანუ ძველებურად ექნება თუ არა ირანს დრონებისა და რაკეტების წარმოების და მიწოდების შესაძლებლობა?
როგორც ისრაელის ავიადარტყმების შედეგად ჩანს, ირანის სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსმა საკმაო ზარალი განიცადა - დაიბომბა უპილოტო საფრენი აპარატების (დრონების) ამწყობი და რაკეტმშენებელი ქარხნები. აქედან გამომდინარე, ირანის პოტენციალი სამხედრო მრეწველობის მხრივ მნიშვნელოვნად შესუსტდა - ირანს დრონები და რაკეტები ისრაელისაკენ გასაშვებადაც არ ჰყოფნის, არათუ რუსეთისათვის მისაწოდებლად.
კიდევ ერთი გარემოება, რომელიც ვლადიმერ პუტინზე ძლიერ ზეწოლას ახდენს - ეს არის პერსპექტივა იმისა, რომ რუსეთი კარგავს თავის კიდევ ერთ ახლოაღმოსავლელ მოკავშირეს - ირანს, თანაც ძალიან სწრაფად: კრემლისადმი მეგობრულად განწყობილი სირიის რეჟიმის დაცემის შემდეგ მხოლოდ ექვსი თვეა გასული.
ვლადიმერ პუტინი რუსეთის გლობალური ავტორიტეტის ზრდას სწორედ ახლო აღმოსავლეთში კრემლის გავლენის გაფართოებით ცდილობდა. მას ასევე სურდა ეჩვენებინა რეგიონის ქვეყნებისათვის, რომ რუსეთი მათთვის უფრო საიმედო მოკავშირე და პარტნიორია, ვიდრე აშშ.
2015 წელს, როცა ვლადმერ პუტინი სირიის მმართველს ბაშარ ალ-ასადს დაეხმარა და იგი აჯანყებული საკუტარი ხალხისგან და ისლამისტებისაგან დამხობას გადაარჩინა, ამით მოსკოვის რეპუტაცია განმტკიცდა. მოსკოვს შესაძლებლობა მიეცა მნიშვნელოვანი სამხედრო-საზღვაო და სამხედრო-საჰაერო ბაზები შეექმნა აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში (ტარტუსი და ხმეიმიმი, სირიის ტერიტორიაზე).
იმის გათვალისწინებით, რომ პრეზიდენტყოფილი ბაშარ ალ-ასადი დღეს მოსკოვში, დევნილობაში იმყოფება, ხოლო აიათოლები ისრაელთან ომში არიან ჩაბმულნი, ვლადიმერ პუტინის რეპუტაციასა და ავტორიტეტს, მის გავლენებს რეგიონში სწრაფი კრახი ემუქრება.
ირანის მძიმე მდგომარეობა კრემლს საკმაოდ რთულ სიტუაციაში აყენებს ისრაელის პრემიერ-მინისტრთან ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან პირადი მჭიდრო კავშირების გამო. ადრე ვლადიმერ პუტინი ყურადღებას არ აქცევდა და თვალს ხუჭავდა ისრაელის ცალკეულ შეტევებზე ირანის წინააღმდეგ, როცა ეს მის ინტერესებში შედიოდა: იყო შემთხვევები, რომ როცა რუსული და ირანული სამხედრო ქვედანაყოფები სირიაში ბაშარ ალ-ასადის ხელისუფლებას იცავდნენ, რუსები ჩუმად თიშავდნენ თავიანთ ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვის საშუალებებს, რათა ისრაელს ირანელების პოზიციები დაებომბა.
რასაკვირველია, რუსეთის გარდა, ირანის მძიმე მდგომარეობას თვალს ადევნებენ „დესპოტური ქვეყნების ღერძის“ წევრი სხვა ქვეყნები - ჩრდილოეთ კორეა და ჩინეთი.
ფხენიანს და თეირანს ერთმანეთთან დიდი ხნის წინ გაფორმებული ხელშეკრულება აკავშირებს: ორივე მხარე მჭიდროდ თანამშრომლობს ბირთვული კვლევების სფეროში, რაკეტმშენებლობაში და სხვა დარგებში. თავის მხრივ, პეკინსაც აქვს საკუთარი ინტერესები ირანში - ჩინეთი ცდილობს სრულყოფილად ისარგებლოს ირანის ბუნებრივი რესურსებით, თუმცა დღეს 2021 წელს დადებული ხელშეკრულების პირობების შესრულება კითხვის ნიშნის ქვეშ რჩება - ისრაელი განუწყვეტლივ ბომბავს ირანის ნავთობისა და გაზის მომპოვებელი ინფრასტრუქტურის ობიექტებს.
ისრაელის სამხედრო კამპანია ირანის წინააღმდეგ არამარტო აიათოლების სიკვდილ-სიცოცხლის და მათი გადარჩენა-არდგადარცენის საკითხს ეხება. ისრაელის თავდასხმას ირანზე სერიოზული შედეგები ექნება ყველა სხვა დესპოტური რეჟიმისათვის, რომლებმაც მცდარი ნაბიჯი გადადგეს, ბედი ირანს დაუკავშირეს და იფიქრეს, რომ მათ, დასავლეთთან შედარებით, უფრო მეტ სარგებელს თეირანთან ურთიერთობა მოუტანდა.
