,
ბოლო 5 საუკუნის განმავლობაში მსოფლიოს მრავალი კუთხიდან მილიონობით ადამიანი ჩადიოდა იტალიის დედაქალაქ რომში, წმინდა პეტრეს ტაძარში, ქალწული მარიამის (ღვთისმშობლის) მკლავებზე დასვენებული იესო ქრისტეს ქანდაკების სანახავად. ამ არაჩვეულებრივი ხელოვნების ნიმუშის სახელი გახლავთ "პიეტა", რაც იტალიურად დატირებას ან სინანულს ნიშნავს. სცენა ასახავს ბიბლიურ ეპიზოდს, როდესაც ნაწამები და უკვე აღსრულებული იესოს სხეული ჯვრიდან გარდამოიხსნა.
მე-15 საუკუნიდან მოყოლებული, ეს შთამბეჭდავი ქანდაკება არაერთი მხატვრის შთაგონების წყაროდ ქცეულა. ხელოვნების ეს შედევრი ტოსკანას თეთრ მარმარილოშია გამოკვეთილი. მისი ავტორი, მიქალანჯელოა, ამ ქანდაკების შექმნისას - 1499 წელს, მხოლოდ 25 წლის გახლდათ. მისმა ამ ნამუშევარმა გადააჭარბა თავად ანტიკური ბერძნებისა და რომაელების ნამუშევრებსაც კი, იმ სტანდარტებით, რითაც საერთოდ ხელოვნება ისაზღვრებოდა.
მიქელანჯელო იყენებდა სისწრაფეს რომ ძალიან მაღალ დონეზე გაეპრიალებინა და თითქმის შეუძლებლად გაერეალურებინა ჩვეულებრივი, ცივი ქვები. მიქალანჯელოს გენია მდგომარეობდა ასევე იმაშიც, რომ შესანიშნავად იცოდა ადამიანის ანატომია.
10 საინტერესო ფაქტი ამ საოცარ ქანდაკებაზე:
1- ქანდაკება მიქელანჯელოს შეუკვეთა ფრანგმა კარდინალმა საკუთარი აკლდამისთვის. მას სურდა თავისი სახელის უკვდავყოფა და მისი პირდაპირი მითითება იყო, რომ მიქელანჯელოს შეექმნა ყველაზე მშვენიერი ქანდაკება რომში, რომელსაც ვერავინ, ვერასდროს აჯობებდა.
2- პიეტას შექმნიდან 200 წელიწადში, ის გადაიტანეს წმინდა პეტრეს ბაზილიკაში, ვატიკანში.
3- იგი ტოსკანის თეთრ, მთლიან მარმარილოშია გამოკვეთილი.
4- პიეტა ერთადერთი ნამუშევარია, რომელსაც მიქელანჯელომ ხელი მოაწერა. ერთ დღეს, მიქალანჯელო მივიდა საკუთარი ქმნილების სანახავად, აკლდამაში დაინახა მნახველთა დიდი რაოდენობა ლომბარდიიდან. როცა ერთ-ერთმა მათგანმა, განცვიფრებულმა პიეტას სილამაზით იკითხა, თუ ვისი იყო ეს ნამუშევარი, მიუთითეს მილანელ მოქანდაკეზე. ამის შემსწრე მიქელანჯელო ღამით შეიკეტა აკლდამაში და საკუთარი სახელი ამოკვეთა პიეტაზე, რაც მერე ძალიან ინანა და აღთქმა დადო, რომ ასე აღარასდროს მოიქცეოდა.
5- მიქელანჯელომ პიეტა 24 წლის ასაკში შექმნა და სწორედ ამ საოცარმა ქანდაკებამ გაუთქვა მას საქვეყნოდ სახელი.
6- მიქელანჯელოს ჰქონდა უცნაური ჩვევა, საკუთარ ქმნილებებს ხანდახან უყვიროდა და მათ დაზიანებასაც კი ცდილობდა ხოლმე, თუმცა, პიეტას არასდროს შეხებია. 1972 წელს ქანდაკება ვანდალური თავდასხმის მსხვერპლი გახდა. უნგრელმა გეოლოგმა ჩაქუჩის თორმეტი დარტყმით მოატეხა ღვთისმშობლის ქანდაკებას მარცხენა ხელი, ცხვირის ნაწილი, დაუზიანა ლოყა და თვალი. თავდამსხმელი არ დაუპატიმრებიათ, სასამართლომ ის შეურაცხადად ცნო. ვანდალმა ორი წელი გაატარა ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში, შემდეგ კი დაადეპორტეს.
7- რესტავრაციას დასჭირდა ათი თვე. ათობით რესტავრატორი მუშაობდა, რომ ასობით ნამსხვრევი, ზოგი მხოლოდ რამდენიმე მილიმეტრის დიამეტრის, როგორც პაზლი ისე აეწყოთ თავიდან. გამოიყენეს უჩინარი წებო და მარმარილოს ფხვნილი. საბოლოო ჯამში რესტავრაცია ისეთი წარმატებული აღმოჩნდა, რომ წარმოუდგენელია შეამჩნიოთ დაზიანების კვალი. პიეტა ახლა ტყვიაგამძლე შუშის მიღმა იმყოფება.
8- 1964 წელს პიეტა ნიუ-იორკში გადაიტანას გამოფენაზე, სადაც ის დაცვის მიზნით იმყოფებოდა 2 ტონიანი, ტყვიაგამძლე შუშის მიღმა.
9- პიეტას რესტავრაციისას რესტავრატორებმა აღმოაჩინეს დეტალი, რომელიც იქამდე უცნობი იყო, ღვთისმშობლის მარცხენა ხელში იყო გამოკვეთილი პატარა ემბლემა M რომელიც სავარაუდოდ, აღნიშნავდა ავტორის ინიციალს.
10- თუ კარგად დააკვირდებით, ღვთისმშობელი არაბუნებრივად ახალგაზრდაა 33 წლის იესოსთან შედარებით, მაგ დროისთვის ის 48 წლის უნდა ყოფილიყო, ხოლო მიქელანჯელომ მარიამი გამოსახა ბევრად უფრო ახალგაზრდა, მისი მარადქალწულებისთვის ხაზგასასმელად.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
