დღეს როდესაც კორონავირუსი მსოფლიოს ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიერ პანდემიად არის გამოცხადებული, ნათლად გამოჩნდა თუ რა უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ჩვენი ქვეყნისთვის თბილისის ლუგარის ლაბორატორიას.

რომ არა ლუგარის ლაბორატორია, საქართველოში ვერ მოხდებოდა ამ ვირუსების დიაგნოსტირება და მათი გავრცელება უფრო მასშტაბური იქნებოდა. მიუხედავად იმისა, რომ  კორონავირუსის გავრცელების საფრთხე რეალურია, ლუგარის ლაბორატორიის წყალობით ჩვენ უკვე ვიცით, რას ვებრძოლოთ, ვიცნობთ სიმპტომებს და პრევენციულ გზებსაც ოპერატიულად ვეძებთ.

კორონავირუსმა მსოფლიოს განვითარებული ქვეყნებიც კი საგონებელში ჩააგდო,­ მაგრამ საქარ­თველო თავისი არცთუ განვითარებული ჯანდაცვის სისტემის ფონზეც კი, საკამოდ ორგანიზებულად უმკლავდება პანდემიას, რაშიც ჩვენი უმაღლესი დონის სპეციალისტებთან ერთად, ლუგარის ლაბორატორიასაც უდიდესი როლი მიუძღვის.

ის, რომ საქართველოს ხელისუფლება აცხადებს, რომ ის  მზად არის გამოწვევების, ეს დიდწილად ლუგარის ლაბორატორიის სრულყოფილი მუშაობით აიხსნება.

სწორედ ლუგარის ლაბორატორიის დიდი მნიშვნელობის გამო მოხდა ის რუსეთის ინტერესების სფეროში და  პრორუსულმა ძალებმა ის ლამის ანტისახელმწიფოებრივ დაწესებულებად გამოაცხადეს.

სწორედ ამ ლაბორატორიის დამსახურებაა, რომ რეგიონში ბევრ სახელმწიფოს არ შეუძლია ვირუსის ასე ოპერატიულად დადგენა, როგორც ლუგარის ლაბორატორიის ქართველ სპეციალისტებს. სწორედ აქ ამოიცნეს "ღორის გრიპად" წოდებული H1N1, ფრინველის ვირუსი და სხვა სახიფათო დაავადებები. ლუგარში ჩატარებული ექსპერიმენტები და ის ცოდნა, რასაც ქართველი ექიმები იღებენ, მხოლოდ საქართველოს კი არა, მსოფლიო ერების ჯანმრთელობას იცავს მომაკვდინებელი ინფექციებისგან. ცენტრში მუშაობენ როგორც ამერიკელი, ასევე დასავლეთის სხვადასხვა ქვეყნიდან და პოსტსაბჭოთა სივრციდან ჩამოსული მკვლევრები.

 ოფიციალურად ამ დაწესებულებას რიჩარდ ლუგარის სახელობის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის კვლევითი ცენტრი (Richard G. Lugar Center for Public Health Research) ეწოდება.

კვლევითი ცენტრი თბილისის აეროპორთან ახლოს მდებარეობს. ის უმაღლესი სტანდარტებითაა მოწყობილი და ბიოუსაფრთხოების მესამე დონე აქვს მინიჭებული, რაც ნიშნავს, რომ აქ მუშაობენ ყველა სახის მიკრობთან, რამდენიმე ყველაზე საშიში პათოგენის – მაგალითად, ციმბირის წყლულის და შავი ჭირის გარდა.

საქართველოს კვლევით ინსტიტუტებში ჯერ კიდევ საბჭოთა დროიდან იყო შემორჩენილი უამრავი სინჯარა საშიში ბაქტერიებითა და ვირუსებით. ლუგარის ლაბორატორიის გახსნის შემდეგ, ეს პათოგენები იქ გადაიტანეს, რადგან ქართულ კვლევით ინსტიტუტებში მათი შენახვის წესები სათანადოდ დაცული არ იყო.

სწორედ უსაფრთხოების მიზნით შეარჩიეს ცენტრის  ასაშენებლად ქალაქის განაპირა რაიონი.

რი­ჩარდ ლუ­გა­რი, ამე­რი­კე­ლი სე­ნა­ტო­რი და არა­სამ­თავ­რო­ბო ორ­გა­ნი­ზა­ცია „ლუ­გა­რის ცენ­ტრის“ პრე­ზი­დენ­ტი, 87 წლის ასაკ­ში 2019 წელს გარდაიცვალა. გარ­დაც­ვა­ლე­ბამ­დე 87 წლის სე­ნა­ტო­რი ინ­დი­ა­ნას უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფეს­ო­რად მუ­შა­ობ­და, ასე­ვე იყო - ის­ტო­რი­ი­სა და პო­ლი­ტი­კუ­რი მეც­ნი­ე­რე­ბე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტის სა­პა­ტიო ლექ­ტო­რი. ინ­დი­ა­ნა­პო­ლი­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში კი ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და რი­ჩარდ ლუ­გა­რის სიმ­პო­ზი­უმს მო­მა­ვა­ლი ლი­დე­რე­ბის­თვის.

 აშშ-ს სე­ნატ­ში ყოფ­ნის დროს ლუ­გა­რი მუ­შა­ობ­და ისე­თი გლო­ბა­ლუ­რი მნიშ­ვნე­ლო­ბის სა­კი­თხებ­ზე, რო­გო­რი­ცაა კვე­ბის უსაფრ­თხო­ე­ბა, ბირ­თვუ­ლი ია­რა­ღის გავ­რცე­ლე­ბის პრე­ვენ­ცია, ენერ­გო­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა, თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბა.

რი­ჩარდ ლუ­გა­რის სა­ხე­ლო­ბის სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ჯან­მრთე­ლო­ბის კვლე­ვი­თი ცენ­ტრი სა­ქარ­თვე­ლო­ში სრულ ექ­სპლუ­ა­ტა­ცი­ა­ში 2013 წლის აგ­ვის­ტო­ში შე­ვი­და.

 და­ა­ვა­დე­ბა­თა კონ­ტრო­ლის ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტრის ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ლუ­გა­რის ცენ­ტრი, მთე­ლი აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბით, სრუ­ლად გად­მო­ცე­მუ­ლია სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბის სა­კუთ­რე­ბა­ში, ხოლო 2018 წლი­დან ლუ­გა­რის ცენ­ტრის და ლა­ბო­რა­ტო­რი­უ­ლი ქსე­ლის სრულ და­ფი­ნან­სე­ბას უზ­რუნ­ველ­ყოფს სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბა.

 ლუ­გა­რის ცენ­ტრი აერ­თი­ა­ნებს თა­ნა­მედ­რო­ვე დო­ნე­ზე აღ­ჭურ­ვილ ბი­ო­უ­საფრ­თხო­ე­ბის მე-2 და მე-3 დო­ნის ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებს, რო­მელ­თა მი­ზა­ნია ადა­მი­ა­ნი­სა და ცხო­ველ­თა სა­შიშ და­ა­ვა­დე­ბა­თა გა­მომ­წვე­ვი პა­თო­გე­ნე­ბის დრო­უ­ლი აღ­მო­ჩე­ნა და იდენ­ტი­ფი­კა­ცია "ერ­თი­ა­ნი ჯან­მრთე­ლო­ბის" პრინ­ცი­პით.

 ცენ­ტრში ფუნ­ქცი­ო­ნი­რებს ჯან­მრთე­ლო­ბის მსოფ­ლიო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის (ჯან­მო) მიერ აკ­რე­დი­ტი­რე­ბუ­ლი 3 ვირუ­სო­ლო­გი­უ­რი ლა­ბო­რა­ტო­რია (პო­ლი­ო­მი­ე­ლი­ტის, გრი­პის, წი­თე­ლა–წი­თუ­რას), გარ­და ამი­სა, ფუნ­ქცი­ო­ნი­რებს გარე, სა­ერ­თა­შო­რი­სო ხა­რის­ხის კონ­ტრო­ლით ლა­ბო­რა­ტო­რი­ე­ბი: როტა ვირუ­სე­ბის, ინ­ვა­ზი­უ­რი მე­ნინ­გი­ტე­ბის, მა­ლა­რი­ის, ან­ტი­ბი­ო­ტი­კო­რე­ზის­ტენ­ტო­ბის, დიფ­თე­რი­ის და სალ­მო­ნე­ლო­ზე­ბის დი­აგ­ნოს­ტი­კა­ში, რაც სა­შუ­ა­ლე­ბას იძ­ლე­ვა ცენ­ტრმა წა­რად­გი­ნოს გა­ნა­ცხა­დი ჯან­მოს მო­თა­ნამ­შრომ­ლე ცენ­ტრის სტა­ტუ­სის მო­სა­პო­ვებ­ლად.

 და­ა­ვა­დე­ბა­თა კონ­ტრო­ლის ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტრის ინ­ფორ­მა­ცი­ით­ვე, ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს ფარ­თოდ იყე­ნე­ბენ მა­გის­ტრან­ტე­ბის და დოქ­ტო­რან­ტე­ბის მო­სამ­ზა­დებ­ლად და სა­მეც­ნი­ე­რო კვლე­ვე­ბი­სათ­ვის სხვა­დას­ხვა უნი­ვერ­სი­ტე­ტე­ბი, მათ შო­რის მე­ზო­ბე­ლი ქვეყ­ნე­ბი­დან.

 სა­ქარ­თვე­ლოს თა­ნა­მედ­რო­ვე კლა­სი­ფი­კა­ცი­ით მე­სა­მე დო­ნის ლა­ბო­რა­ტო­რი­ას კო­რო­ნა­ვირუ­სის დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბაც შე­უძ­ლია, რაც ამ ინ­ფექ­ცი­ის დრო­უ­ლად გა­მოვ­ლე­ნი­სა და მარ­თვის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას იძ­ლე­ვა.

 ლუ­გა­რის ცენ­ტრის აშე­ნე­ბის მი­ზა­ნი პოსტსაბ­ჭო­თა ქვეყ­ნებ­ში გა­ფან­ტუ­ლი სა­ხი­ფა­თო ბი­ო­ლო­გი­უ­რი მა­სა­ლის სა­მე­დი­ცი­ნო მიზ­ნით გა­მო­ყე­ნე­ბა იყო. ცენ­ტრი უმაღ­ლე­სი სტან­დარ­ტე­ბით არის მო­წყო­ბი­ლი და ბი­ო­უ­საფრ­თხო­ე­ბის მე­სა­მე დონე აქვს მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი, რაც ნიშ­ნავს, რომ აქ თით­ქმის ყვე­ლა სა­ხის მიკ­რობს იკ­ვლე­ვენ. სე­რო­ლო­გი­ურ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ა­ში უამ­რა­ვი და­სა­ხე­ლე­ბი­სა და თვი­სე­ბის ვირუ­სი და ბაქ­ტე­რი­აა, მიკ­რო­ორ­გა­ნიზ­მე­ბის კვლე­ვა კი ადა­მი­ა­ნის ჯან­მრთე­ლო­ბას ემ­სა­ხუ­რე­ბა.

 თბილისის ლაბორატორია ნამდვილად აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტის მიერაა დაფინანსებული.

2013 წლიდან ლაბორატორიას საქართველოს ეროვნული დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მართავს (NCDC), რაც აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრების (CDC) ანალოგია. ამერიკელი თანამშრომლების რაოდენობა კი, ბოლო წლებში საგრძნობლად შემცირდა.

საბჭოთა პერიოდიდან მოყოლებული საქართველოში არსებობდა სხვადასხვა პროფილის ლაბორატორიები, როგორიცაა თბილისში, საბურთალოს რაიონში, ასათიანის ქუჩაზე არსებული „შავი ჭირის საწინააღმდეგო საქართველოს სადგური“, რომელიც დღეს „დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნულ ცენტრად“ არის გადაკეთებული, სადაც თითქმის 70 წლის განმავლობაში შავი ჭირის, ჯილეხის, ბრუცელოზის საშიშ პათოგენებზე მუშაობდნენ.

კიდევ ერთი ასეთი უწყება იყო ტაბახმელას ბიოლოგიური კომბინატი, რომელიც ვაქცინებს აწარმოებდა, თუმცა საიდუმლო გეგმის შესაბამისად მას 24 საათში შეეძლო გადაეწყო სამუშაო პროცესი და ბიოლოგიური იარაღის კომპონენტების გამოშვებაც დაეწყო.

მიმდინარე ცენტრის მშენებლობა 2004 წელს, აშშ-ის მთავარობასა და საქართველოს მთავრობას შორის ხელმოწერილი ხელშეკრულების და აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტსა და საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს შორის დადებული შეთანხმების საფუძველზე დაიწყო. შეთანხმების სრული სახელწოდება „ბიოლოგიური იარაღის განვითარებასთან დაკავშირებული ექნოლოგიების, პათოგენების და გამოცდილების გავრცელების თავიდან აცილების სფეროში თანამშრომლობის შესახებ“ იყო. აშშ-ის ხელისუფლებას არ სურდა, საბჭოთა პერიოდიდან საქართველოს ტერიტორიაზე ბიოლოგიურ იარაღზე მომუშავე მეცნიერები მსოფლიოს ძნელად კონტროლირებად ქვეყნებში, ირანში ან ჩრდილოეთ კორეაში წასულიყვნენ, ასევე ცდილობდნენ საქართველოდან არ გასულიყო ბიოლოგიურ იარაღთან დაკავშირებული ტექნოლოგიები და უსაფრთხოდ დაცული ყველა ის პათოგენი, რომლებიც ათწლეულების განმავლობაში ინახებოდა საქართველოში.

ლუგარის კვლევითი ცენტრი 2011 წელს გაიხსნა, თუმცა, სრულ ექსპლუატაციაში 2013 წლის აგვისტოში შევიდა. ლუგარის კვლევითი ცენტრი დაავადებათა ქვეყნის ლაბორატორიული ქსელის უმაღლესი დონის დაწესებულებაა, რომელიც წარმოადგენს საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემის რეფერალურ ლაბორატორიას.

ზემოთ აღნიშნული შეთანხმების საფუძველზე ბოლო 13 წლის განმავლობაში, ადამიანისა და ცხოველთა ჯანმრთელობისა და ბიოუსაფრთხოების სფეროში განხორციელდა და ხორცილდება ფინანსური და ტექნიკური დახმარების პროგრამა, რომლის საერთო ჯამური ღირებულება 2018 წლისთვის შეადგენს დაახლოებით 350 მილიონ დოლარამდე ინვესტიციას. ამ პროგრამის ფარგლებში ქვეყანაში მოეწყო თანამედროვე დონეზე აღჭურვილი ბიოუსაფრთხოების ლაბორატორიული ქსელი ადამიანისა და ცხოველთა საშიშ დაავადებათა გამომწვევი პათოგენების დიაგნოსტირებისთვის.

ლუგარის კვლევითი ცენტრი, მთელი თავისი აღჭურვილობით სრულად გადმოცემულია საქართველოს მთავრობის საკუთრებაში, 2018 წლიდან კი ლუგარის კვლევითი ცენტრის და ლაბორატორიული ქსელის სრულ დაფინანსებას უზრუნველყოფს საქართველოს

საქართველოში კორონავირუსის პირველი შემთხვევა 2020 წლის 26 თებერვალს დადასტურდა. დაავადებული საქართველოს მოქალაქე ქვეყანაში აზერბაიჯანის გავლით ირანიდან შემოვიდა.

ბოლო მონაცემებით, საქართველოში 30 იანვრიდან 577 შესაძლო შემთხვევის ნიმუში იქნა გატესტილი ლუგარის ლაბორატორიაში და 25 დადასტურებული შემთხვევა გვაქვს, რომელთაგან 2 უკავშირდება ირანში მოგზაურობის ისტორიას, 1 ესპანეთში, დანარჩენი ყველა პირდაპირ ან ირიბად დაკავშირებულია იტალიასთან.

რაც შეეხება გლობალურ მონაცემებს, ამ მომენტისთვის მსოფლიოში კორონავირუსის 132 992 შემთხვევა არის დადასტურებული, გარდაიცვალა 4945 ადამიანი, გამოჯანმრთელდა 68 891 პაციენტი.