USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
„ლე ფიგარო“ (Le Figaro) - „საგანაგაშო დისბალანსი სამხრეთ კავკასიაში“
თარიღი:  226

ფრანგულ გაზეთ „ლე ფიგაროში“ (Le Figaro) დაბეჭდილია სტატია სათაურით „საგანაგაშო დისბალანსი სამხრეთ კავკასიაში“ (ავტორი - რენო ჟირარი), რომელშიც სომხეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთდამოკიდებულებაა განხილული - რუსეთის დასუსტების, თურქეთის გაძლიერებისა და ევროკავშირის ინტერესების ფონზე.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

თურქეთისა და აზერბაიჯანის მარწუხებში მოქცეული სომხეთი თავისი არსებობის საფრთხეს გრძნობს. მისი ისტორიული დამცველი და დამხმარე რუსეთი თვითონაც ცუდ დღეშია: მოსკოვი იმდენად არის დასუსტებული, რომ ერევნის გვერდში დგომა უძნელდება.

მსოფლიოს მასმედია ფართოდ აშუქებს რუსეთ-უკრაინის ომს, მაგრამ იმავდროულად საკმაოდ ცოტას წერს კიდევ ერთ კონფლიქტზე, რომელიც ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დაშლის წინ დაიწყო - სომხეთ-აზერბაიჯანის სამხედრო დაპირისპირებაზე, რომელიც თითქმის 35 წელია პერმანენტულად გრძელდება, ხოლო განსაკუთრებით გამწვავდა 2020 წლის სექტემბერში. სწორედ სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტი უშლის ხელს განვითარებაში, სტაბილურობაში და აყვავებაში სამხრეთ კავკასიის მშვენიერ რეგიონს, რომელიც შავსა და კასპიის ზღვებს შორის მდებარეობს.

ვინ სარგებლობს კავკასიაში რუსეთის დასუსტებით

ძალთა ბალანსი დღეს სომხეთის სასარგებლოდ არ არის ჩამოყალიბებული. დღის წესრიგში ამ კავკასიური სახელმწიფოს ყოფნა-არყოფნის საკითხი დგას.. ამ პატარა მთიან ქვეყანაში, რომლის ფართობი 30 ათას კვადრატულ კილომეტრზე ნაკლებია და რომელსაც ზღვაზე გასასვლელი არ აქვს, სადაც სამ მილიონამდე სომეხი ცხოვრობს, ბევრი უბედურება აქვს გადატანილი, განსაკუთრებით კი 1915 წლის გენოციდი, იმდროინდელი ოსმალეთის იმპერიის ხელისუფლების მიერ მოწყობილი. სომეხ სამ მილიონიან ხალხს 100 მილიონზე მეტი თურქულენოვანი ხალხები ემეზობლება: 80 მილიონი თურქი, 10 მილიონი აზერბაიჯანელი თვითონ აზერბაიჯანში და 15 მილიონი - ირანში. ისტორიულად ისინი მუსლიმანები არიან - სუნიტები და შიიტები და რბილად რომ ვთქვათ, არცერთს არანაირი სიმპათია არ გამოუხატავს სომეხი ხალხის მიმართ, რომელიც [კავკასიის რეგიონში] პირველი ქრისტიანული სახელმწიფოს   შთამომავლებს წარმოადგენენ.

ტრადიციულად სამხრეთ კავკასიაში მცხოვრებ სომხებს რუსები იცავდნენ, რომლებიც რელიგიურად ასევე ქრისტიანები არიან. მაგრამ დღეს რუსი მფარველი თავისი პრბლემებით არის დაკავებული, თანაც დასუსტებულია. მოსკოვი მთელი ძალით ცდილობს თავი დააღწიოს განადგურებას უკრაინის წინააღმდეგ თავის მიერვე დაწყებულ ომში. უკრაინას რუსეთთან ბრძოლაში თურქეთი ეხმარება, რომელსაც უპილოტო საფრენ აპარატებს - დრონებს უგზავნის, „ბაირახტარის“ სახელწოდებით. სხვათა შორის, სწორედ „ბაირახტრების“ წყალობით გაიმარჯვა აზერბაიჯანმა სომხეთთან ომში 2020 წლის შემოდგომაზე. იმ გამარჯვების შედეგად ბაქომ  მთიანი ყარაბაღის დაბრუნება შეძლო, რომელიც ოფიციალურად აზერბაიჯანის ტერიტორიად ითვლება და რომელსაც 1992 წლიდან ვერ აკონტროლებდა.

ბაქო-ანკარის ღერძი და მოსკოვის პერსპექტივა

კავკასიაში ანკარა-ბაქოს ღერძი არასდროს ისეთი ძლიერი არ ყოფილა, როგორიც დთესაა და სომხეთი არასდროს ისეთი სუსტი არ ყოფილა თავის ისტორიაში, როგორიც ამჟამად არის. ამერიკელები თურქეთს ლმობიერად ეპყრობა თურქეთს, ნატოს წევრს, რომელიც უკრაინის მიმართ ნეიტრალურ პოლიტიკას ატარებს. ობიექტურად თუ ვიტყვით, თურქეთსაც თავისი ღვაწლი მიუძღვის მოსკოვ-კიევის ურთიერთობის დარეგულირების საქმეში: ანკარამ ხელი სეუწყო რუსეთ-უკრაინის მოლაპარაკებას 2022 წლის მარტში, შუამავალი იყო უკრაინის მარცვლეულის ექსპორტთან დაკავშირებულ მოლაპარაკებებშიც, იმავდროულად ვაჭრობს როგორც უკრაინასთან, ასევე რუსეთთან.

თურქეთს თითქმის 30 წელზე მეტი დახურული აქვს საზღვარი სომხეთთან, თუმცა მიმდინარე წლის 7 იანვარს ანკარამ განაცხადა, რომ საზღვარს გახსნიან და აღარ იქნება აკრძალული სარკინიგზო გადაზიდვები ერევანსა და სტამბოლს შორის.

რას ნიშნავს თურქეთის ეს გადაწყვეტილება? როგორი ინტერპრეტაცია უნდა მიეცეს ანკარის მიერ გადადგმულ ნაბიჯს - არის თუ არა ეს პრეზიდენტ რეჯეფ ერდოღანის პიარ-კამპანიის ნაწილი თუ გულწრფელ კეთილ ნებას წარმოადგენს? ჯერ-ჯერობით ამაზე მტკიცედ რაიმეს თქმა ძნელია, ეჭვები საკმაოდ არსებობს.

აზერბაიჯანი ევროპულ განზომილებაში

აზერბაიჯანი არასდროს არ ყოფილა ისეთი ძლიერი დამოუკიდებლობის აღდგენის მომენტიდან საბჭოთა ნანგრევებზე (1991 წლიდან), როგორიც დღესაა. ბაქომ არამარტო შური იძია ერევანზე 1992-94 წლების ომში დამარცხებისათვის, არამედ მეტი მოკავშირეებიც შეიძინა - ევროკავშირისა და ისრაელის სახით.

ევროპელებმა აზერბაიჯანულ გაზში რუსული გაზის [ნაწილობრივი] ჩანაცვლების შესაძლებლობა დაინახეს: ევროკომისიის ხელმძღვანელმა ურსულა ფონ დერ ლაიენმა, რომელიც გასული შემოდგომით ბაქოს ეწვია, აზერბაიჯანს „საიმედო ქვეყანა“ უწოდა. ისრაელს, რომელმაც ბაქო, ანკარის მსგავსად, თავისი წარმოების იარაღით უზრუნველყო, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე რამდენიმე სათვალთვალო-სადამკვირვებლო პუნქტი აქვს მოწყობილი დაუძინებელი მტრის - ირანის წინააღმდეგ.

ილჰამ ალიევის მოსკოვური გამოცდილება

მოსკოვის საერთაშორისო ურთიერთობათა სახელმწიფო ინსტიტუტის  („მგიმო“) კურსდამთავრებულმა, აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა, სხვა სასარგებლო ჩვევა-უნარებთან ერთად, რუსეთში ისიც ისწავლა, თუ როგორ უნდა ელაპარაკოს რუსებს. „თუ არ გსურთ, რომ მე უფრო მეტად დავუმეგობრდე თურქებს, მაშინ თქვენ ერევნის მხარდაჭერა უნდა შეწყვიტოთ“ - უთხრა მან კრემლს.

2020 წლის ნოემბერში, როცა სომხები მთიან ყარაბაღში ქალაქ შუშის დაკარგვის შემდეგ კატასტროფული სამხედრო მარცხის წინაშე აღმოჩნდნენ, მათ დახმარების მიღების მიზნით რუსეთს მიმართეს. ცხრა ნოემბერს კრემლმა ორივე დაპირისპირებულ მხარე სამშვიდობო სეთანხმების ხელმოწერაზე დაითანხმა - სომხებმა დააბრუნეს 1992-94 წლებში მიტაცებული რაიონები, სამაგიეროდ მიირეს რუსი მშვიდობისმყოფლების მიერ მართვადი „ლაჩინის დერეფანი“ თავიანთ სტეფანაკერტელ თანამემამულეებთან დასაკავშირებლად. მაგრამ ეს დერეფანი უკვე 30 დღეა აზერბაიჯანის მიერ არის დაბლოკილი: რუსეთი დღეისათვის როგორც პოლიტიკურად და დიპლომატიურად, ასევე სამხედრო თვალსაზრისით კავკასიაში ძალიან სუსტია, რომ „ლაჩინის გზა“ თავისი გავლენით და ზეწოლით გახსნას.

სალადინის მაგალითი აზერბაიჯანისათვის

უპირატესობის მქონე ილჰამ ალიევისა და რეჯეფ ერდოღანის დუეტი შეცდომას დაუშვებს, თუ თავიანთ სტრატეგიას - „სალიამის მცირე ნაჭრებად დაქუცმაცების“ პოლიტიკას გააგრძელებენ და კავკასის რუკიდან სომხეთს ნელ-ნელა გააქრობენ. ვფიქრობთ, უმჯობესია ორივემ ისტორიული პიროვნების - იუსუფ სალაჰ-ად-დინის (სალადინის) მაგალითი გაიხსენოს, რომელმაც, მართალია, ევროპელ ჯვაროსნებზე გაიმარჯვა, მაგრამ მათი დამარცხების შემდეგ ქრისტიანების მიმართ დიდსულოვნება გამოამჟღავნა [პალესტინელ ქრისტიანებს და იერუსალიმის მომლოცველებს პრივილეგიები შეუნარჩუნა]. აზერბაიჯანის მხრიდან ყველაზე ბრძნულად გადადგმული ნაბიჯი ის იქნებოდა, რომ ბაქომ საბოლოოდ დამარხოს თავისი აზრები „ცივილიზაციათა ომის“ შესახებ და ერევანს, მტკიცე სამშვიდობო გარანტიებთან ერთად, იზოლაციისაგან გათავისუფლებაც შესთავაზოს. გეოპოლიტიკის პრინციპის თანახმად, დათმობაზე მაშინ უნდა წახვიდე, როცა ძლიერი ხარ.

წყარო: https://www.lefigaro.fr/vox/monde/renaud-girard-inquietant-desequilibre-dans-le-sud-caucase-20230109

მოამზადა სიმონ კილაძემ

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.