USD 2.6860
EUR 2.8987
RUB 2.8982
თბილისი
კონსტანტინე გამსახურდია - ევროპა ცივილიზაციური არჩევანია
თარიღი:  257

ოდესღაც გერმანელმა რომანტიკოსმა პოეტმა ნოვალისმა დაწერა ფანტასტიური ესსე "საქრისტიანო ანუ ევროპა". ცხადია, ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ ქრისტიანობა მხოლოდ ევროპაშია. მაგრამ ნიშნავს, რომ ჭეშმარიტი გაგებით ევროპულობა პირველყოვლისა ქრისტიანობის განხორციელებაა ამ სიტყვის რელიგიური, სოციალური, კულტურული და პოლიტიკური გაგებითაც.

ევროპა სივრცეა, სადაც ეპოქათა გზაგასაყარზე დამკვიდრდა ოქროს საწმისი, ანუ დიადი ცოდნა ადამიანური ბუნების ალქიმიისა, თავდაპირველად ძველი სამყაროდან კოლხეთში გადარჩენილი.
ევროპა სივრცეა, სადაც ზეცისთვის მოტაცებული პრომეთეული ცეცხლი თავისუფლებისა და ცოდნისა წესით ყველა ინდივიდში უნდა აინთოს, ხოლო მისი მომტანი კავკასიაზე მიჯაჭვით დაისაჯა.
როდესაც ძველქართულ ჰაგიოგრაფიულ ტექსტში წერია, რომ ჩვენ ოდითგანვე ქვეყნიერების "ყურედ" მოვიაზრებდით თავს, ეს სწორედ ევროპულ-ბიზანტიური სივრცის ფორპოსტობას ნიშნავს.
როდესაც ვახტანგ გორგასალი სიკვდილის წინ იტყვის, "სიყვარულსა ბერძენთასა ნუ დაუტევებთო" - იგივე სივრცეს გულისხმობს.
ევროპულ-ბიზანტიური სივრცის გაგრძელებაა დავით აღმაშენებლის და თამარის საქართველო, ერთგვარი წმინდა აღმოსავლური სამეფო-რაიხი ჩრდილოეთ, ცენტრალურ და სამხრეთ კავკასიაში.
ეს შედეგია სულხან-საბას მართლაც სასოწარკვეთილი მცდელობისა, აეგო დიპლომატიური ხიდი ევროპასთან. ეს შედეგია ილია ჭავჭავაძის ბრძნული და თავდადებული მსახურებისაც.
ეს ამავდროულად შედეგია საქართველოს პირველი და მეორე დამოუკიდებელი რესპუბლიკების გმირთა ბრძოლის და მსხვერპლის. განსაკუთრებით 90-იანების პირველი, ეროვნული ხელისუფლების, ვინც თავისუფლებლობისთვის ბრძოლის მორალური მაგალითი მოგვცა.
ევროპელობა ნიშნავს არას თქმას გეოპოლიტიკური ურდოების წარმომადგენლობებისა და ნომანდთა კარვებისადმი.
ევროპის შესახებ მსჯელობისას ვითვალისწინებ პიერ ბერტოს (1907-1986) ნააზრევს, ვინც იყო მწერალი, კულტურის ისტორიკოსი და საფრანგეთის წინააღდეგობის მოძრაობის მონაწილე შარლ დე გოლთან ერთად. იმ დროს, როდესაც საქართველომ ჯერჯერობით გააკეთა თავისი არჩევანი ევროპის სასარგებლოდ, პოსტი ცალკეულ ასპექტებში პასუხობს კითხვას, რატომ ევროპა და არა რომელიმე სხვა. სიტყვას "ჯერჯერობით" შეგნებულად ვიყენებ, რადგან არავინ იცის, რა პროცესები განვითარდება მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ალბათ ყველაზე სახიფათო ეტაპზე მყოფ მსოფლიოში.
მართლაც რა არის ევროპა, თავისი თითქმის ნახევარ მილიარდიანი მოსახლეობით, ანგლოსაქსურ-გერმანული, რომანული, უგრო-ფინური და სლავური ეთნიკური ელემენტით, დაქსელილი რკინიგზის ხაზებით და შახტებით გამოხრული, სამრწველო ინფრასტრუქტურით დაფარული, იმავდროულად დიდი ისტორიის და კულტურის მქონე, რაც წარსულის უამრავ მნიშვნელოვან ძეგლსა და მუზეუმში არის წარმოდგენილი? რაღაც საშუალო ოპტიმალური სოციალური და ეკონომიკური პირობების სივრცესა და "აღთქმულ მიწას" შორის, საითკენაც სამხრეთიდან და აღმოსავლეთიდან მიგრანტების თითქმის უწყვეტი ნაკადები მიიჩქარიან?
ევროპული იდენტობა უპირველეს ყოვლისა უნივერსალისტული მოდელია, რომელიც განმანათლებლობის ტრადიციებიდან იკვებება, იგი ეფუძნება სახელმწიფოს და საზოგადოების ურთიერთგამიჯვნას. ეს სოციალურ--პოლიტიკური ქმნადობა მომდინარეობს ფრანგულ-რესპუბლიკური სახელმწიფოს გაგებიდან, რომელში ინტეგრირებაც ყველასთვისაა შესაძლებელი, ვინც რესპუბლიკის ფასეულობებს იზიარებს და წარმოადგენს. ამიტომ ვერ გუობს ნამდვილი ევროპულობა დესპოტიზმსა და ავტორიტარიზმს.
მეორე ხაზი დეფინიციისა უკვე არის განმანათლებლობის უნივერსალისტური ფასეულობანი, მიმართული აზრისმიერი თვითგამორკვევისკენ და შესაბამისად მოდერნიზაციისკენ. ევროპა ამრიგად ხდება წყარო მოდერნიზაციის პროცესებისა, რომლებიც თანამედროვეობაში ჩქარდებიან და გლობალურ ხასიათს იძენენ. იგი განასასახიერებს აღმატებულ პარადიგმას, რომელსაც სხვა კულტურებმა და ცივილიზაციებმა გარკვეული ფორმით უნდა მისდიონ, იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი ევროპა ამისთვის არავითარ "მადლობას" არ მოელის მათგან, არამედ უმალ მასობრივ და სახიფათო კონფლიქტებს უნდა ელოდოს. აქვე დავძენდი, რომ ხშირად ამ კონფლიქტებში მისი როლი შესაძლოა საკმაოდ უსუსურადაც კი წარმოჩნდეს, რის გამოც საუბარი წასულა (და დღესაც მიდის!) მის ოპორტუნიზმზე და თითქოს უპრინციპო პრაგმატიზმზე.
ევროპა ამავდროულად განასახიერებს სრულიად განსაკუთრებულ კულტურას, რომელსაც თავისი ინტელექტუალური პოტენციალის და ისტორიული გამოცდილების უჩვეულო ინტენსივობით ბადალი არ ყავს და შესაბამისად მისი კოპირებაც შეუძლებელია. ევროპას თუმცა ემუქრება საფრთხე არამხოლოდ მის მიერვე გაჩაღებული რევოლუციური მოდერნიზაციისგან, არამედ სუპერსახელმწიფოებისგანაც, რომლებიც პოტენციურად საფრთხეს წარმოადგენენ მისთვის - მაგალითად რუსეთი, ჩინეთი, გარკვეულწილად - აშშ-ც. არც „გლობალური სამხრეთია“ ისეთი წარმონაქმნი, რომელიც მაინცადამაინც მეგობრული იქნება მისდამი ყველა ასპექტში, მაგრამ ევროპის ძველი უპირატესობა კვლავ ახლიდან იჩენს ხოლმე თავს, რადგან არც ერთი სხვა ცივილიზაცია არ არის შემძლე ინტენსიური მიმოცვლის პროცესისგან ინოვაციის მსგავსი პოტენციალის წარმოქმნისა.
ისტორიას რომ დავუბრუნდეთ, რას ხედავდა ქართველი თეიმურაზ ბატონიშვილი, ქართლ-კახეთის უკანასკნელი მონარქის ძე სეფიან-აფშარ-ყაჯართა სპარსეთის აზიურ დესპოტურ სპარსეთში?
„როდესაც მე თვით შემდგომად მეფისა გარდაცვალებისა წარვედი სპარსეთსა... ...ვნახე თვით სპარსელთა ქცევა, ბილწი ჰაზრი მათი უსაფუძვლო განმგებლობისათვის და საომრად. ვსცან იგინი არა რაისა მცოდნენი, ყაენისაგან დაშორებულნი, ვერ გამბედავნი სიტყვისა თვისისა მეფესთან და სწორისაცა სასარგებლოისა ჰაზრისა არ გამომთქმელნი. დიდად მიკვირდა მდგომარეობა ირანისა, მეფეთა კარისა, და მოვიხსენებდი პაპისა ჩემისა კარსა და თვით მამისა ჩემისა, ყოვლად მეფურისა, დიდებულისა, მხიარულებითისა, სამართლიერისა და კარღია ტახტისა მდიდართა, მოკლებულთა, სნეულთა, მშიერთა, ობოლთა, ქვრივთა და პყრობილთათვის.
ეხლაც ვეკვირვი მიხედვით სპარსეთისა და სხვათაცა ევროპიისა მეფეთა, ჩემგან ნახულთა რეინისა პირამდინ, მამისა ჩემისა სიმაღლესა და ბრწყინვალებასა; ეხლაც ვხედავ, რომელ ქრისტიანობა არის სამკაული მეფეთა და მასზედა დაფუძნებული მეფობა და განმგეობა ქვეყანისა არის საჩინო, ტკბილი, სამართლიერი და უცთომელი. – „აი, ჩემო პლატონ, - მიბრძანებდა მეფის ძე, - რითაც იყო დიდი კარი მამისა ჩემისა, - იყო ქრისტეს მოყვარე ყოვლად და ამისთვის იყო მეფე პირველი, თუმცა მტერთაგან გარეულთა და შინაურთა შეიწრებული“. (თეიმურაზ ბატონიშვილი, გიორგი XII-ის ძე. პლატონ იოსელიანის თხზულებიდან გიორგი მეთორმეტის ცხოვრება.)
და რა ნახა ქართველობამ რუსეთის იმპერიაში, რომელიც თითქოს აზიურ დესპოტიას ჩაენაცვლა, როგორც ალტერნატივა? უპირველეს ყოვლისა დარღვეული ხელშეკრულებანი. შემდეგ ქრისტიანული ინსტიტუტი, როგორც სახელმწიფოსადმი სრულიად დაქვემდებარებული და ეს ქვეყანაში, რომელიც მართლმადიდებლური ეგონა; ჩრდილოეთის იმპერიის ამბიციური პროექტების ინსტრუმენტად ქცევა, რაც გულისხმობდა ერთის მხრივ, გასვლის მცდელობას ლა-მანშზე და გიბრალტარზე, მეორეს მხრივ სამხრეთით - ინდოეთის ოკეანეზე. ეს აბსურდულობამდე ეგოცენტრული პროექტები რომ არ შედგა, ხომ არ ნიშნავს იმას, რომ მზაობა ამისკენ არ იყო? ქართველობამ ასევე ნახა პრივილეგირებული ეროვნული უმცირესობის მდგომარეობაში ყოფნა, რამაც გარკვეული სტაბილურობის და უსაფრთხოების პარალელურად ეროვნული ენერგიაც ჩაახშო. სახელმწიფოებრიობის განცდა საგრძნობლად დაჩლუნგდა; ქართველობამ ასევე ნახა რუსულ ფილტრში გატარებული ევროპაც. ეს ის სამყარო იყო, სადაც ნიკალაი ტრუბეცკოი, რუსული ევრაზიზმის იდეოლოგი წერდა, რომ ქართული ნაციონალიზმი მხოლოდ მაშინ იღებს მავნე და საშიშ ფორმებს, როდესაც ევროპეიზმის ელემენტებით განიმსჭვალებაო.
დასავლეთში დღესაც არიან ადამიანები, რომლებიც აცნობიერებენ "ევროპულობის" უფრო სიღრმისეულ წვდომის საჭიროებას, ვიდრე ეს ლანგარზე მორთმეულივით დევს სხვადასხვა ეკონომიკურ თუ სამართლებრივ კონცეპტებში, კონფერენციების თუ პოლიტიკური სამიტების მასალებში. კაცობრიობის ისტორიის შუქჭრილში თუ შევხედავთ, დავინახავთ ამ გაერთიანების უნიკალურობას. იდეაში ისეა, რომ იგი მეტი უნდა იყოს, ვიდრე ვესტფალიური მშვიდობის საფუძველზე აღმოცენებული, კლასიკურ ეროვნულ სახელმწიფოთა კონცეპტი, დაფუძნებული ფარულ კონკურენციულ ურთიერთღრღნაზე, რესურსების მოპოვებისთვის ბრძოლაზე, საბოლოო ჯამში ბიოპოლიტიკაზე, სადაც მხოლოდ სიცოცხლის, თვითდინებაზე მიშვებული მოჩვენებითი პოლიტიკური სტაბილურობის, ასევე მექანიკური ეკონომიკური ზრდის შენარჩუნებაზეა საუბარი, რომლის სახელითაც თითქოს ყველაფერი მოსულა.

ევროპა ცივილიზაციური არჩევანია. დემოკრატია, მართალია მუდმივი ბრძოლის პროცესია, მაგრამ ის საერთოობის მოძიების მუდმივი პროცესიცაა. მხოლოდ ასეთ საერთო ღირებულებებზე შეთანხმებულ პარტიებს შეუძლიათ ქვეყნის ევროპული მომავლის გააზრება, რომელიც საკუთარ თავთან და საკუთარ პოლიტიკურ იდენტობასთან დაბრუნებას (Return back to Europe) გულისხმობს საქართველოსთვის. ჩვენი ქვეყნის რეფორმირებული კონსტიტუციის ბოლო (78-ე) მუხლი კონსტიტუციურ ორგანოებს ავალდებულებს, “მიიღონ ყველა ზომა ევროპის კავშირსა და ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში საქართველოს სრული ინტეგრაციის უზრუნველსაყოფად.” ამ იდეის ბოლომდე რეალიზება მხოლოდ იმ პოლიტიკურ პროცესს შეუძლია, სადაც საერთო ღირებულებებზე შეთანხმება შემდგარია და ოპონირების მიუხედავად, ერთობლივი მიზანი ქვეყნისა დასახულია.

მიყევით ბმულს - კონსტანტინე გამსახურდია

უცნობი ნაცნობი
აპოლონ ჯინჭარაძე - ქართველი გენეტიკოსის უნიკალური აღმოჩენა

აპოლონ ჯინჭარაძემ ხანმოკლე, მაგრამ ნაყოფიერი ცხოვრება განვლო. არ შეუშინდა გამოწვევებს, თავისი ნიჭისა და ცოდნის წყალობით მიაკვლია იმ დროისთვის უცნობ კანონზომიერებას და სამუდამოდ დაიმკვიდრა სახელი მსოფლიოს უდიდეს მეცნიერთა შორის. გენეტიკის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი, პროფესორი თეიმურაზ ლეჟავა მიიჩნევს, რომ მას თავისი აღმოჩენისთვის არა მარტო დოქტორის ხარისხი, არამედ ნობელის პრემიაც ეკუთვნოდა, აკადემიკოსი გიორგი კვესიტაძე კი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ აპოლონ ჯინჭარაძე ერის სიამაყე და, სამწუხაროდ, ჯეროვნად დაუფასებელი მოვლენაა ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში.

დიდ მადლობას ვუხდით კარდიოლოგ ბადრი ჯინჭარაძეს, რომელმაც უფროს ძმასთან დაკავშირებული უამრავი საინტერესო მოგონება გაგვიზიარა. სწორედ ის გახლავთ ავტორი წიგნისა “აპოლონ ჯინჭარაძე და მისი ერთი აღმოჩენის ისტორია”.

ბავშვობა

აპოლონ ჯინჭარაძე 1961 წლის 6 იანვარს დაიბადა თბილისში. დედამისი, ტერეზა ჩხატარაიშვილი, ზოოინჟინერი და ინგლისური ენის მასწავლებელი იყო, მამა, გიზო ჯინჭარაძე – ეკონომისტი. აპოლონის მშობლები ოზურგეთის რაიონიდან იყვნენ. მამის მამა, უფროსი აპოლონ ჯინჭარაძე, სოფელ ცხემლის ხიდში რუსულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლიდა. მას იცნობდნენ როგორც შესანიშნავ პედაგოგს, განათლებულ პიროვნებას, არაერთი თაობის აღმზრდელს. ყველაზე ძვირფას საჩუქრად თურმე წიგნი მიაჩნდა და იმ დროისთვის საუკეთესო ბიბლიოთეკაც ჰქონია. მისი ნამოწაფარი, ცნობილი მოქანდაკე მერაბ ბერძენიშვილი, ავტობიოგრაფიაში წერს: "რუსულ ენასა და ლიტერატურას გვასწავლიდა აპოლონ ჯინჭარაძე, რომელიც ნიკოლოზ II-ის ყოფილი ოფიცერი იყო. მისი შიში და რიდი ყველას გვქონდა“.

აპოლონის ვაჟი მშრომელი კაცი ყოფილა. ბატონი ბადრი იხსენებს, რომ მამა ყველაზე ადრე გადიოდა შინიდან და ყველაზე გვიან ბრუნდებოდა. არ ეშინოდა საკუთარი აზრის გამოთქმის და თუ რამეს ხელს მოჰკიდებდა, ბოლომდე მიიყვანდა. იზიდავდა სიახლეები და არც ფანტაზიის ნაკლებობას უჩიოდა, თუმცა იმდროინდელი წეს-წყობილების გამო ბევრი იდეა ხორცშეუსხმელი დარჩა.

მომავალი მეუღლე გიზო ჯინჭარაძემ მატარებელში გაიცნო. 38 წელი გაატარეს ერთად. აპოლონის დედამ წარჩინებით დაამთავრა ორი უმაღლესი სასწავლებელი, მაგრამ მთელი თავისი ნიჭი, ძალა და ენერგია შვილების აღზრდას მოახმარა. როცა ბავშვები წამოიზარდნენ, ტერეზამ ინგლისური ენის კერძო გაკვეთილების ჩატარება დაიწყო და მალევე გაითქვა სახელი როგორც საუკეთესო მასწავლებელმა.

– ბავშვობაში მე და ჩემი ძმა განებივრებულები ვიყავით დედის ძმის, ქველი ბიძიას ყურადღებით, –  იხსენებს ბატონი ბადრი, – მიუხედავად მუდმისი მოუცლელობისა (ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტში მუშაობდა), მაინც ახერხებდა ჩვენს გართობასა და ინტელექტუალურ განვითარებაზე ზრუნვას. უქმეებზე ხშირად მოდიოდა ჩვენთან, მოჰქონდა შემეცნებითი წიგნები, შვილებთან ერთად დავყავდით კინოში, ზოოპარკში, საახალწლო ნაძვის ხეზე, რომელიც იმ დროს სპორტის სასახლეში იმართებოდა. კინოში წასვლა განსაკუთრებით გვიხაროდა.

ქველი ბიძიამ და მშობლებმა გვასწავლეს წიგნის, ენებისა და ბუნების სიყვარული.

ოჯახური ტრადიცია გახლდათ თეატრში სიარულიც. თავიდან მთელი ოჯახი დავდიოდით, მოგვიანებით – უფრო მამა და ჩვენ. აპოლონის საყვარელი გამოთქმა იყო ფრაზა "კავკასიური ცარცის წრიდან": "მე რასაც ვაკეთებ, ყველაფერს ლაზათიანად ვაკეთებ".

სტუდენტობა

1967 წელს აპოლონ ჯინჭარაძე მშობლებმა თბილისის 47-ე საშუალო სკოლაში შეიყვანეს. იქ ინგლისურ ენას გაძლიერებულად ასწავლიდნენ და დედის არჩევანიც ამან განაპირობა. სკოლა მთავრობის სახლის უკან, ჯინჭარაძეების სახლის ახლოს მდებარეობდა. ასე რომ, აპოლონის ბავშვობამ და ყრმობამ რუსთაველის გამზირზე და მთაწმინდის უბანში ჩაიარა, თუ არ ჩავთვლით ზაფხულის არდადეგებს, როდესაც მთელი ოჯახი კოჯორში მიდიოდა დასასვენებლად.

– კოჯორში, ჩვენი სახლის წინა მხარეს, ნაძვნარი იყო, უკან კი – ფოთლოვანი ტყე და წყარო. ამ ტყეში ხშირად დავდიოდით. გვქონდა პეპლების კოლექცია, ნაირგვარი ჰერბარიუმები. ტყეში უმეტესად ქველი ბიძია იყო ჩვენი მეგზური. გვაცნობდა მცენარეებს, გვასწავლიდა საკვებად ვარგისი სოკოების შხამიანისგან გარჩევას. აპოლონს განსაკუთრებულად უყვარდა ბუნება. ბაყაყის ან ხვლიკის ხელში აყვანა მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენდა. მათზე რაღაც დაკვირვებებსაც კი აწარმოებდა. ვფიქრობ, მომავალში გამოადგა კიდეც ეს გამოცდილება. მახსოვს, სტუდენტობისას გენეტიკის რომელიღაც საკითხზე მუშაობდა და ექსპერიმენტებს ატარებდა თეთრ თაგვებზე. ერთხელ ლაბორატორიაში მეც გამიყოლა. ისე კოხტად იჭერდა ხელში თაგვებს და ისე ოსტატურად უკეთებდა ნემსს, რომ გაკვირვებული დავრჩი.

აპოლონს ძალიან დაკვირვებული თვალი ჰქონდა. ჩვენს საოჯახო არქივში უამრავი ფოტოა, რომლებზეც აპოლონი რაღაცას აკვირდება ხან ხეზე, ხან მიწაზე, ხან ბალახებში. მზერა სულ რაღაცისკენ ჰქონდა მიპყრობილი. მის თვალს არაფერი გამოეპარებოდა.

1978 წლის 26 მარტს, სასკოლო არდადეგების პერიოდში, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ღია კარის დღე მოეწყო. სწორედ მაშინ, პროფესორ თემურ ლეჟავას დამსახურებით, მიიღო აპოლონმა გადაწყვეტილება, მუშაობა გენეტიკის განხრით გაეგრძელებინა – მანამდე დიდი ივანე ბერიტაშვილის სიყვარულით ფიზიოლოგობას აპირებდა.

მეცნიერის გზა

1983 წელს აპოლონ ჯინჭარაძემ წარჩინებით დაამთავრა უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტი გენეტიკის სპეციალიზაციით.

გიზო ჯინჭარაძე შვილებს ყოველგვარ პირობას უქმნიდა სწავლისთვის და წასახალისებლად არც კინოსა და თეატრში სიარულს უკრძალავდა.

აპოლონი ხშირად ინტერესდებოდა უმცროსი ძმის ინსტიტუტის ამბებით და რჩევა-დარიგებასაც აძლევდა, თუმცა დიდხანს საუბარი და ბევრი კითხვის დასმა არ უყვარდა. ყველა, ვინც აპოლონ ჯინჭარაძეს იცნობდა, აღნიშნავდა მის კეთილშობილებას, ახლობლებისადმი კეთილგანწყობას, მეგობრებისადმი ყურადღებას. მისი დღიურის გამჭვირვალე ყდას ჟურნალიდან ამოჭრილი ილიას ცნობილი სტროფი ამშვენებდა:

„კაცად მაშინ ხარ საქები,

თუ ეს წესი წესად დარგე,

ყოველს დღესა შენს თავს ჰკითხო,

აბა, დღეს მე ვის რა ვარგე?“

– აპოლონი სერიოზულად იყო გატაცებული ფოტოგრაფიით. ეს ინტერესი მამისგან გამოჰყვა, რომელიც მთელი ცხოვრება იღებდა სურათებს და თვითონვე ბეჭდავდა შინ მოწყობილ ლაბორატორიაში. თავად აპოლონსაც თითქმის მთელი საქართველო ჰქონდა მოვლილი და ფოტოაპარატი მუდამ თან დაჰქონდა.

ფოტოგადაღებისა და ენების ცოდნა აპოლონს სამეცნიერო საქმიანობაშიც გამოადგა. ის მუდამ ფეხდაფეხ მიჰყვებოდა მსოფლიო მეცნიერებაში მიმდინარე მოვლენებს, რაშიც ინგლისური და რუსული ენების კარგი ცოდნაც უწყობდა ხელს, მისი სადისერტაციო ნაშრომი კი სავსეა მის მიერვე გადაღებული ფოტოებით.

პოეზიაც უყვარდა. თვითონაც ცდილობდა წერას. საერთოდ, უნდოდა, ყველაფერში მოესინჯა ძალა. უყვარდა ფანქრით ჩანახატების გაკეთება. ხშირად ხატავდა პორტრეტებს.

ძალიან უყვარდა მუსიკაც. თავისუფალ დროს, ტრანზისტორს ჩართავდა ხოლმე და სიმღერებს უსმენდა. უმეტესად – "რადიო მონტე-კარლოს“. აგროვებდა ბრძნულ გამონათქვამებს და პატარა ალბომებად კინძავდა.

აღმოჩენა

სტუდენტობის წლებში აპოლონ ჯინჭარაძემ არაერთი მნიშვნელოვანი ნაშრომი დაწერა, თუმცა მისი ინტერესი გენეტიკით არ შემოიფარგლებოდა. IV კურსზე რუსულენოვანი ნაშრომისთვის "ეკონომიკურ-ეკოლოგიური პრობლემები XXVI ყრილობის მასალებში" სტუდენტთა ნამუშევრების საკავშირო კონკურსზე პირველი ხარისხის დიპლომი მიიღო, მერე კი კიევში დიპლომითა და მედლით დააჯილდოეს. წარმატება თითქოს დაებედა ახალგაზრდა მეცნიერს. ერთხელ, ცოტა არ იყოს, გაკვირვებულს უთქვამს ძმისთვის, ხალხი "ნახვამდის, აპოლონ!" – კი აღარ მეუბნება, არამედ: "მომავალ წარმატებებს გისურვებ", – ასე მემშვიდობებაო.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტის გენეტიკის კათედრის გამგემ, პროფესორმა თეიმურაზ ლეჟავამ, აპოლონში მეცნიერი დაინახა და ჯერ კიდევ სტუდენტობის პერიოდში მიავლინა საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის მცენარეთა ბიოქიმიის ინსტიტუტის ნუკლეინის მჟავების ლაბორატორიაში მოლეკულურ ბიოლოგიასა და მოლეკულურ გენეტიკაში მოსამზადებლად. ლაბორატოორიის ხელმძღვანელმა, ბიოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორმა თენგიზ ბერიძემაც ირწმუნა ახალგაზრდა მეცნიერის წარმატებული მომავლის და ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ აპოლონ ჯინჭარაძის ნიჭს ფრთები გაეშალა. შეგირდიც განსაკუთრებულად აფასებდა თავის აღმზრდელებს და თავს არ ზოგავდა მათი იმედების გასამართლებლად. მოგვიანებით, მეცნიერებათა აკადემიის ერთ-ერთ სხდომაზე, როცა თენგიზ ბერიძე აპოლონის გამორჩეულობაზე საუბრობდა, აღნიშნა, რომ პროფესორ ლეჟავას არც მანამდე და არც მის შემდეგ აღარავინ მიუვლენია ბიოქიმიის ინსტიტუტში.

1988 წელს აპოლონ ჯინჭარაძემ მუშაობა გააგრძელა მოსკოვში, საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის ვ. ენგელჰარტის სახელობის მოლეკულური ბიოლოგიის ინსტიტუტში, სადაც დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე "დნმ-ს ევოლუციურად კონსერვატიული განმეორებადი თანმიმდევრობები და მათი გამოყენება გენომურ დაქტილოსკოპიაში". სწორედ საკანდიდატო დისერტაციაზე მუშაობისას აღმოაჩინა და სრულყოფილად დაამუშავა გენეტიკური დაქტილოსკოპიის მეთოდი (ე.წ. დნმ-ს ტესტი).

აღსანიშნავია, რომ აპოლონ ჯინჭარაძე თავდაპირველად სულ სხვა სამეცნიერო თემაზე მუშაობდა, მაგრამ მისი აღმოჩენა იმდენად მოულოდნელი და განსაცვიფრებელი იყო, რომ მკვლევარმა შეაჩერა ძირითადი სამუშაო და, ხელმძღვანელის დაჟინებული თხოვნით, გადამოწმების ექსპერიმენტებს მიჰყო ხელი.

აპოლონს შესანიშნავი ურთიერთობა ჰქონდა თანამშრომლებსა და სამეცნიერო ხელმძღვანელებთან. როდესაც სადისერტაციო ნაშრომი დაასრულა და სამშობლოში დასაბრუნებლად ემზადებოდა, აკადემიკოსმა გეორგიევმა უთხრა: თუ ოდესმე რაიმე მიზეზით გადაწყვეტ ჩვენთან დაბრუნებას, იცოდე, რომ შენ აქ ადგილი ყოველთვის გექნებაო. ხელმძღვანელის დაჟინებული რჩევის მიუხედავად, აპოლონ ჯინჭარაძემ უარყო წინადადება მოსკოვში, დოქტორანტურაში დარჩენის თაობაზე, საქართველოში დაბრუნდა და მუშაობა განაგრძო ს. დურმიშიძის სახელობის მცენარეთა ბიოქიმიის ინსტიტუტში, რომელსაც იმხანად აკადემიკოსი გიორგი კვესიტაძე ედგა სათავეში.

როგორც ცნობილია, ყოველი ცოცხალი ორგანიზმი გენების სახით ატარებს მემკვიდრეობით ინფორმაციას. გენები განაპირობებს ცოცხალი ორგანიზმისთვის დამახასიათებელ ყოველ ნიშან-თვისებას და თაობიდან თაობას გადაეცემა. გენების რაოდენობა სხვადასხვა ორგანიზმში სხვადასხვაა. ადამიანს დაახლოებით 50-100 ათასი გენი აქვს. ცალკეული ინდივიდუმები ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან გენების თანმიმდევრობით, ე. წ. ალელებით. გენის ქიმიური საფუძველი დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავაა. გენომური დაქტილოსკოპიის მეთოდი დაფუძნებულია ცალკეული ინდივიდუუმების დნმ-ს მოლეკულებში არსებულ ამ განსხვავებათა გამოვლენაზე. ჩვეულებრივი დაქტილოსკოპიის მეთოდი ადამიანის იდენტიფიცირებას ხელის თითების კანის ქარგების აღნაგობით ახდენს, ხოლო გენომური დაქტილოსკოპიით შესაძლებელია პირის იდენტიფიკაცია მის უჯრედებში არსებული დნმ-ს მოლეკულების ანალიზის საფუძველზე.

მსოფლიოში გენომური დაქტილოსკოპიის ფუძემდებლად ინგლისელი მეცნიერი ალეკ ჯეფრისი ითვლება, ხოლო მეთოდის დაბადების თარიღად მიჩნეულია 1987 წლის იანვარი. ჯეფრისის დამსახურება ის არის, რომ მან აღმოაჩინა სპეციფიკური მოლეკულური ზონდი, რომლითაც შესაძლებელი გახდა ადამიანების დნმ-ებს შორის განსხვავებათა იდენტიფიცირება, თუმცა აღნიშნული კვლევა კრიმინალისტებს მხოლოდ თხევადი ბიოლოგიური მასალის ანალიზის საშუალებას აძლევდა, მაშინ როდესაც ამა თუ იმ საქმის გამოსაძიებლად ხშირად საჭიროა გამხმარი სისხლის, სპერმის თუ სხვა გენეტიკური მასალის შესწავლა.

აპოლონ ჯინჭარაძემ ერთ-ერთი ბაქტერიოფაგის საფუძველზე მიაგნო ახალ ზონდს, რომელიც ცოცხალი სამყაროს მიმართ უნივერსალური აღმოჩნდა. ამ ზონდის საშუალებით შესაძლებელი გახდა არა მხოლოდ ადამიანებში, ცხოველებსა და მცენარეებში ცალკეული ინდივიდუუმების იდენტიფიცირება მათი გენების უნიკალური თანმიმდევრობის საფუძველზე, არამედ მიკროორგანიზმების ცალკეულ შტამებს შორის განსხვავებათა დადგენაც. სწორედ ა. ჯინჭარაძის მიერ აღმოჩენილი ზონდის წყალობით მოხერხდა 1918 წელს დახვრეტილი ნიკოლოზ მეორის ნეშტის იდენტიფიცირება, რისთვისაც იაპონიაში შემონახული მეფის სისხლით გაჟღენთილი დოლბანდი გამოიყენეს.

– აპოლონს გარდაცვალებამდე რამდენიმე დღით ადრე დაურეკეს და ამცნეს, რომ მისი ნაშრომის სახელმწიფო პრემიაზე წარდგენას აპირებდნენ, თანაც ჰკითხეს, წინააღმდეგი ხომ არ იქნებოდა, ლაურეატთა სიაში კიდევ რამდენიმე კაცი რომ შეეყვანათ. იმხანად ბორჯომში ვმუშაობდი. დედაჩემი იხსენებს, რომ აპოლონი დათანხმდა, ხოლო როცა საუბარი დაასრულა, აგვიხსნა: მათ წინადადებაზე უარი რომ ვთქვა, საერთოდ არაფერი იქნებაო. ბუნებრივია, ჩემმა ძმამ კარგად იცოდა, რომ მხოლოდ მისთვის ასეთ აღიარებას არავინ გაიმეტებდა.

გენომური დაქტილოსკოპიის მეთოდით შესაძლებელია პირის იდენტიფიცირება დანაშაულის ადგილზე აღმოჩენილი სისხლის ერთი წვეთის, თმის რამდენიმე ბოლქვის ანალიზის საფუძველზე. ეს მეთოდი საშუალებას იძლევა, დადგენილ იქნეს უტყუარი კავშირი დაკარგულ მშობლებსა და შვილებს შორის ან საუკუნეების წინათ გარდაცვლილი ადამიანების ვინაობა.

აპოლონ ჯინჭარაძის სიცოცხლეშივე მისი აღმოჩენით დაინტერესდა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საექსპერტო-კრიმინალური სამმართველოს მაშინდელი უფროსი დორიან როსტიაშვილი. გარკვეული ხნის შემდეგ კვლევის აღნიშნული მეთოდი საქართველოშიც დაინერგა.

1989 წლის 4 მარტს ახალგაზრდა მეცნიერი მოულოდნელად გარდაიცვალა, სწორედ იმ დროს, როდესაც უნივერსიტეტში ლექციის წასაკითხად ემზადებოდა. დაკრძალულია თბილისში, ვაკის სასაფლაოზე.

1996 წელს, რუსეთის ფედერაციის მაშინდელი პრეზიდენტის ბრძანებით, აპოლონ ჯინჭარაძეს, რამდენიმე რუს კოლეგასთან ერთად, მიენიჭა რუსეთის სახელმწიფო პრემია მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში გენეტიკური დაქტოლოსკოპიის თეორიული და გამოყენებითი პრობლემების დამუშავებისთვის. ის ერთადერთი ქართველი ბიოლოგია, ვინც რუსეთის ხელისუფლებამ ამ ჯილდოს ღირსად ცნო.

როგორც ექსპერტები ამბობენ, ეს არის მსოფლიო დონის აღმოჩენა, მაგრამ აპოლონ ჯინჭარაძეს კვლევების დროულად გამოქვეყნების საშუალება არ მიეცა. მან მხოლოდ მას შემდეგ შეძლო თავისი მასალების გამომზეურება, რაც დაიბეჭდა უცხოელ მეცნიერთა ნაშრომები მსგავსი აღმოჩენის შესახებ.

აპოლონ ჯინჭარაძის ნაშრომებმა საფუძველი ჩაუყარა ახალ სამეცნიერო მიმართულებებს ბიოლოგიასა და მედიცინის მომიჯნავე სფეროებში – სოფლის მეურნეობაში, ბიოტექნოლოგიაში, ეკოლოგიაში, კრიმინალისტიკასა და სასამართლო მედიცინაში.

მარი მარღანია

წყარო: ჟურნალი ავერსი

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.