USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში | Kalaki.ge
თარიღი:  865

თბილისში უამრავი, სხვადასხვა ეპოქაში აშენებული შენობაა, აქედან გამომდინარე ისინი ვიზუალურად ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან. საბჭოთა დროინდელ შენობებს, მთელი საქართველოს ტერიტორიაზე შეხვდებით. ნაგებობები ნათლად გამოხატავენ საბჭოთა წყობის სურვილს, თუ როგორ სურდათ თავისი სიძლიერე შენობების სტილშიც წარმოეჩინათ, საკუთარ არქიტექტურაში გამოეხატათ სოციალისტური და კომუნისტური იდეოლოგია. როგორ მოხდა ამ შენობების ათვისება და შერწყმა ეპოქასთან და მისი დაშლის შემდეგ - ამის უამრავი მაგალითი გვაქვს.

როგორ შეიცვალა საბჭოთა კავშირის დროინდელმა შენობებმა სახე და ფუნქცია – ამას 5 საბჭოთა დროინდელი შენობის მაგალითზე განვიხილავთ.

ექსპოჯორჯია

თბილისის გეოგრაფიული ცენტრის, დიდუბის მიმდებარე ტერიტორიაზე, უფრო ზუსტად წერთლისა და სამტრედიის ქუჩების კვეთასთან, ყველასათვის „გამოფენად“ ცნობილი „ექსპოჯორჯია“ მდებარეობს.

თავდაპირველად თბილისში 1957 წელს, საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის სახალხო მეურნეობის საბჭოს მუდმივმოქმედი სამრეწველო გამოფენა დაარსდა, რომლის საფუძველზეც 1960 წელს გაიხსნა საქართველოს სსრ სახალხო მეურნეობის მიღწევათა გამოფენა, ხოლო 1991-დან „საქართველოს სამეცნიერო-ტექნიკური და კომერციული გამოფენების ცენტრი“ ეწოდა. მისი ფართობია 15,3 ჰა; საგამოფენო გადახურული ფართი – 7400 მ; საგამოფენო ღია ფართი – 1,5 ჰა; საპარკო ზონა – 3,2 ჰა; სუბტროპიკული კულტურების ორანჟერეა – 930 მ; ორი დეკორატიული აუზი თავისი შადრევნებით – 2 368 მ; აქვე განლაგებულია და მოქმედებს თერთმეტი თანამედროვე საგამოფენო პავილიონი, საერთ ფართობით 7 410 მ, რომლებიც აღჭურვილია ელექტრომომარაგებით, წყალსადენით, სატელეფონო აპარატურით; აქვს საკონფერენციო დარბაზი თანამედროვე სინქრონული თარგმანის აპარატურით; საბაჟო ტერმინალი; ავტოსადგომი მსუბუქი ავტომანქანებისა და რაილერებისათვის; აგრეთვე ეროვნული და ევროპული სამზარეულოს რესტორანი; ღია საკონცერტო მოედანი და სხვ.

ექსპოჯორჯიას საქმიანობის მიზანია საქართველოს და საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა ორგანიზაციებს შორის ეკონოიკური, მეცნიერულ-ტექნიკური სავაჭრო კავშირებისა და ურთერთთანამშრომლობის განვითარება. აქ იმართება საქართველოსა და საერთაშორისო გამოფენები, გამოფენა-პრეზენტაციები, ბაზრობები, აუქციონები, ვაჭრობები, კონგრესები, სამეცნიერო კონფერენციები, კულტურისა და ფოლკლორის ფესტივალები, ვერნისაჟები და სხვა ოფიციალური ღონისძიებები.

1960 წლიდან საგამოფენო პავილიონებში ჩატარდა ასზე მეტი საერთაშორისო და ეროვნული სხვადასხვა თემატიკური და დარგობრივი გმოფენა, გამოფენა-გაყიდვა, გამოფენა-პრეზენტაცია, კონგრესი და კონფერენცია.

ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში

რიტუალების სასახლე

ქორწინების სასახლის პროექტი, რომელიც თბილისში მდებარე ბორცვზე ავლაბარში, ბოჭორმის ქ. 21-ში დგას, ვიქტორ (ბუცა) ჯორბენაძეს ეკუთვნის. მშენებლობა 1979 წელს შეუკვეთეს და 1984 წელს დასრულდა. ეს პერიოდი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით იყო სტაგნაციის ხანა, როდესაც ცენზურა განსაკუთრებით აქტიური და სასტიკი იყო.

შენობის მასშტაბები და ღირებულება თანამედროვეთა დიდი მითქმა-მოთქმის საგანი გამხდარა. მაშინდელი საზოგადოებისთვის სრულ შოკს წარმოადგენდა ისიც, რომ სასახლე ქრისტიანული ტაძრის ფორმას იმეორებდა.

სასახლე კარგად ჩაეწერა გარემოში და თავისი დომინირებული მდგომარეობით გაამდიდრა ქალაქის სილუეტი. თანამედროვე ნაგებობა, საკმაოდ გართულებული, მრუდხაზოვანი ფორმებით, გაბატონებულია არსებულ დაბალსართულიან განაშენიანებაში და ქმნის ამ რაიონში ახალ მასშტაბს. საინტერესოდაა გადაწყვეტილი ინტერიერები, რომლებსაც ამშვენებს ფერწერული ნამუშევრები, ჭედურობა. ცენტრალური შესასვლელის წინ ფართო კიბეზე აღმართულ სვეტზე დგას ბრინჯაოსგან ჩამოსხმული დიონისეს კლასიკური ფიგურა. ეს არის გადიდებული ასლი პატარა ქანდაკების, რომელიც ნაპოვნია არქეოლოგიური გათხრების დროს.

ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში

არქეოლოგიური მუზეუმი

არქეოლოგიური მუზეუმი მდებარეობს თბილისში დიღმის მასივის თრელიგორების ნასახლარის ერთ-ერთ ბორცვზე. შენობის ავტორები 1979 წელს, შოთა ყავლაშილი და შოთა გვანცელაძე იყვნენ, მოქანდაკე კი თენგიზ კიკალიშვილი. მუზეუმი არქეოლოგ როსტომ აბრამიშვილის ინიციატივით 1988 წელს დაარსდა. მუზეუმში დაცულია თანამედროვე თბილისის ტერიტორიაზე მოპოვებული არქეოლოგიური მასალის უმეტესობა. ქალაქის ტერიტორიაზე გამოვლენილი 200-ზე მეტი არქეოლოგიური ძეგლი 6000-წლოვანი უწყვეტი დასახლების ისტორიას ასახავს.

ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში

ე.წ. საბჭოთა ბეტმენი

ყოფილი ინდუსტრიულ-პედაგოგიური ტექნიკუმის კომპლექსი, მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე მდებარეობს. ტექნიკუმის კომპლექსი 1978 წელს არქიტექტორმა ნიკოლოზ ლაზარიშვილმა ააშენა. ის შემაღლებულ ადგილას, გორაზე დგას, მარშალ გელოვანისა და ბროწეულის ქუჩებს შორის.

დღეს ის დევნილების თავშესაფარი და ნაწილობრივ უფუნქციოდ მიტოვებული მონუმენტური ნაგებობაა. კომპლექსი ხუთი ნაგებობისგან შედგება, რომელთაგან ერთი განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევს. ერთი შეხედვით უხეში, ძლიერი კონსოლით წინ გადმოწეული ნაგებობა, კლდის ჰორიზონტალურ ხაზს მიჰყვება, ამ ნაწილის ფასადს ამშვენებდა ბარიელიფი, რომელსაც თანამედროვეებმა “ბეტმენი” უწოდეს.

ე.წ. “საბჭოთა ბეტმენი“, 2018 წლიდან ნელ-ნელა იძარცვებოდა. შენობის ფასადზე ამჯერად მხოლოდ რკინა-ბეტონის ფრაგმენტებია დარჩენილი. სავალალო მდგომარეობაშია შენობაც. იმის გამო, რომ მას კულტურული ძეგლის სტატუსი არ აქვს, საბჭოთა მოდერნიზმის ნარჩენები თბილისში ნელ-ნელა ნადგურდება.

ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში

ყოფილი ამიერკავკასიის ენერგოსისტემათა გამოთვლითი ცენტრის მთავარი სამმართველოს შენობა

რთულ რელიეფზე ნაგებობის მორგების, უფრო სწორად კი ჩაწერის უაღრესად საინტერესო არქიტექტურის მქონე ნაგებობა: ყოფილი ამიერკავკასიის ენერგოსისტემათა გამოთვლითი ცენტრია (ახლანდელი რადიოსადგური). შენობის არქიტექტორები 1985 წელს ს. კაციტაძე და გ. ჯამბერიძე გახლდნენ.
მისი განხილვა შესაძლებელია არა ლოკალურად არამედ, მისი გარემოში როლით ამ ადგილის სივრცულ სტრუქტურაში და ზოგადად მარჯვენა სანაპიროს სილუეტში. ერთი შეხედვით მარტივი გეომეტრიული ფორმის, ზომიერად თავშეკავებული, მაგრამ საინტერესო არქიტექტურის მქონე ნაგებობა, საკმაოდ ძლიერად, სოლისებურადაა შეჭრილი ფერდობებს შორის წარმოქმნილ ღრმა ხევში და ქმნის საინტერესო სინთეზს გარემოსთან.

ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ხუთი საბჭოთა ეპოქის შენობა თბილისში
ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.