USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
ჯო ბაიდენის გამარჯვება- რა ცვლილებებს უქადის მსოფლიოს ამერიკის ახალი პრეზიდენტის მმართველობა?!
თარიღი:  1059

ამერიკის საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგები ცნობილია და თანაბარი ბრძოლის შემდეგ მრგვალ კაბინეტს ყოფილი ვიცე-პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი დაიკავებს.  რა თქმა უნდა, პრეზიდენტის ცვლილებასთან ერთად აშშ-ს  საგარეო პოლიტიკაც საგრძნობლად შეიცვლება. „ბაიდენის გაპრეზიდენტება ნიშნავს, რომ უარყოფილი იქნება ტრამპის მიდგომა „ჩვენთან ან ჩვენს გარეშე“  და პრიორიტეტი დიპლომატიური ურთიერთობების გაღრმავებასა და მოკავშირე და ნეიტრალურ ქვეყნებთან ინტენსიურ დიალოგს მიენიჭება.“ - აცხადებს საინფორმაციო პორტალ „ატლანტიკ ქონსილის“ რედაქტორი ადრიან არხტი.

და მაინც, რა არის ის ფუნდამენტალური ცვლილებები, რასაც ბაიდენის ახალი ადმინისტრაციისგან უნდა ველოდოთ?

ევრაზია

ბაიდენის გამარჯვებას, ცხადია, რუსეთში სიხარულით არ შეხვედრიან. სამაგიეროდ თბილისისა და კიევისათვის  მისი გაპრეზიდენტება საკეთილდღეო ცვლილებებს მოასწავებს. ბაიდენს მკაფიოდ ტრანსატლანტიკური ხედვა აქვს, რაც თავისთავად გულისხმობს, რომ ნატოს გასაძლიერებლად დიდ რესურსებს ჩადებს და ურთიერთობებს ევროპის წამყვან თუ განვითარებად ქვეყნებს შორის საგრძნობლად დაათბობს. ეს მოსკოვისა და ბეიჯინგის მხრიდან მომავალი რევიზიონისტული გამოწვევების წინააღმდეგ გადადგმული აუცილებელი ნაბიჯი იქნება.

ბაიდენი, რომელიც ობამას პრეზიდენტობისას სპეციალური წარმომადგენელი იყო უკრაინის საკითხებში, უკრაინაში მიმდინარე მოვლენებს განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს და ღიად განაცხადა, რომ ვაშინგტონი კიევს რუსეთის მხარდაჭერით მოქმედი სეპარატისტების წინააღმდეგ ბრძოლაში ლეტალურ იარაღს გადასცემს.

უშუალოდ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ ბაიდენს ჯერ არ უსაუბრია, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ იგი რუსეთს ოპონენტსა და აშშ-ს უსაფრთხოების მუქარას უწოდებს, მისი პოზიცია ამ საკითხზე საკმაოდ აშკარაა.

ევროპა

შეიძლება თამამად ითქვას, რომ ევროპის წამყვანი ქვეყნები არჩევნებში ბაიდენს გულშემატკივრობდნენ, რადგან იგი  იდეოლოგიურად მათი მოკავშირე და ტრამპისგან განსხვავებით ევროპასთან მაქსიმალურად მჭიდრო თანამშრომლობის მომხრეა.

ძლიერი ევროპა ამერიკის საუკეთესო აქტივია გლობალური პრობლემების გადასაჭრელად. მათი მხარდაჭერა ბაიდენს, პირველ რიგში,   ჩინეთთან ურთიერთობის მოგვარებაში, პანდემიის შემდგომ მსოფლიო ეკონომიკის დასტაბულერებასა და კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლაში დასჭირდება.  

ბაიდენი თანამეგობრობის განმტკიცებას პირველ რიგში გერმანიის კანცლერ - ანგელა მერკელთან დაიწყებს. გერმანიისა და აშშ-ს დიპლომატიური ურთიერთობები მკვეთრად დაზარალდა მას შემდეგ, რაც ტრამპმა კონგრესის თანხმობით გერმანულ პროექტ ნორდ სტრიმ 2-ს განხორციელებაში ხელი შეუშალა.

ნატო და ევროკავშირი

ბაიდენი აპირებს გააძლიეროს ტრანსატლანტიკური კავშირები, რაც, მისი თქმით, ტრამპმა შეასუსტა ევროკავშირის და ნატოს გამუდმებული კრიტიკით, ევროპულ საქონელზე ტარიფების შეცვლით და საერთაშორისო შეთანხმებებიდან გასვლით. ტრამპისგან განსხვავებით, რომელმაც 2016 წელს ნატოს „დრომოჭმული“ უწოდა, ბაიდენისთვის ის  „თანამედროვე ისტორიაში ყველაზე ეფექტიანი სამხედრო-პოლიტიკური ალიანსია“ და  მიიჩნევს, რომ ნატო კვლავაც ძლიერი უნდა იყოს, რათა სათანადო რეაგირება მოახდინოს რუსეთის მხრიდან მომდინარე საფრთხეებზე.

„რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ ჩვენ  ალიანსის ძლიერი სამხედრო შესაძლებლობები უნდა შევინარჩუნოთ და ამავე დროს მისი მოქმედების არეალი გავაფართოოთ.  ამით  წინ აღვუდგებით ისეთ საფრთხეებს, როგორიცაა - კორუფცია, დეზინფორმაცია და კიბერქურდობა“, ვკითხულობთ  ბაიდენის ინტერვიუში, რომელიც  ჟურნალ Foreign Affairs-ში  დაიბეჭდა.

 

რუსეთი

„ტრამპისგან განსხვავებით, მე დავიცავ ჩვენს დემოკრატიულ ღირებულებებს და წინ აღვუდგები პუტინის მსგავს ავტოკრატებს“ - ეს სტატუსი ბაიდენმა სოციალურ ქსელ ტვიტერში აგვისტოში გამოაქვეყნა.

დონალდ ტრამპის  რუსეთის მიმართ „თავზე ხელის გადასმის“ პოლიტიკა ნამდვილად შეიცვლება, თუმცა რა თქმა უნდა, ამავდროულად მათთან დიპლომატიური ურთიერთობების ფარგლებში მოლაპარაკებებს ისეთ მნიშვნელოვან საკითხებზე, როგორიცაა - განიარაღება/შეირაღების სფერო, აუცილებლად გააგრძელებს. ბირთვული არსენალების შესახებ არსებულ ერთადერთ შეთანხმებას ვადა თებერვალში ეწურება, მისი გახანგრძლივება კი პუტინის ინტერესებშიც შედის.

პრეზიდენტი ასევე მხარს უჭერს „ჩრდილოეთის ნაკადი 2“-ის შეჩერებას. ეს პროექტი კი  რუსეთის გაზის პირდაპირ გერმანიაში ტრანსპორტირებას ბალტიის ზღვის ფსკერზე გამავალი მილსადენით ითვალისწინებს. გაზსადენის ოპონენტების თქმით, პროექტი უკრაინას  რუსული გაზის დასავლეთისკენ ტრანზიტის საშუალებას წაართმევს  და  რუსულ ენერგომატარებლებზე ევროპის დამოკიდებულებას გაზრდის.

შუა და ახლო აღმოსავლეთი

შუა აღმოსავლეთთან მიმართებაში ბაიდენის პირველი ნაბიჯების წინასწარმეტყველება მისი ამ რეგიონის მიმართ მკაფიო შეხედულებებიდან გამომდინარე საკმაოდ მარტივია. ჯო ბაიდენი წარუმატებლად მიიჩნევდა ტრამპის ადმინისტრაციის „ მაქსიმალური წნეხის“ პოლიტიკას. იგი პირველ რიგში ობამას პრეზიდენტობის დროს მიღწეულ ირანის ბირთვულ შეთანხმებას განაახლებს, რომლის ლობისტიც თავად იყო. მართალია, ბაიდენის პოლიტიკასაც აქვს დიდი პრობლემა. არის საშიშროება იმისა, რომ ირანი, სანქციების შერბილებით და ახალი, მრავალმილიარდიანი შემოსავლების მიღებით, ისევ გააგრძელებს რეგიონში ექსტრემისტული ორგანიზაციების და დაჯგუფებების პოლიტიკურ მხარდაჭერას, რის დასრულებასაც ტრამპი აქტიურად ცდილობდა.

რაც შეეხება ახლო აღმოსავლეთს, სავარაუდოდ ახალი ადმინისტრაციის დამოკიდებულება ძალიან არ შეიცვლება. ბაიდენმა ღიად განაცხადა, რომ მიესალმება და პატივს სცემს ტრამპის პრეზიდენტობის დროს მიღწეულ შეთანხმებას ისრაელსა და  არაბთა გაერთიანებულ საემიროებს შორის.  ერთადერთი  კითხვის ნიშანი ისრაელი პალესტინას შორის დაძაბული ურთიერთობების მოგვარებასთან დაკავშირებით დგას.

თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ერაყიდან, ავღანეთიდან და სირიიდან ამერიკული ჯარების გაყვანის მიმართულებით არსებული ხაზი შენარჩუნდება. ბაიდენისთვის გამოწვევა იქნება   საუდის არაბეთის  მემკვიდრესთან  ურთიერთობების ჩამოყალიბება, რომელთანაც    ტრამპს საკმაოდ ნორმალული დამოკიდებულება ჰქონდა.

ჩინეთი

ჩინეთ- ამერიკის ურთიერთობებზე  მთელი მსოფლიოს ეკონომიკა გარკვეულწილად დამოკიდებულია. ხისტი ენა, რომელსაც ტრამპი აქტიურად იყენებდა ჩინეთის მიმართ სავარაუდოდ შეიცვლება. ურთიერთობები კი გიგანტ სახელმწიფოებს შორის მას შემდეგ, რაც ტრამპი ღიად ადანაშაულებდა ჩინეთს კორონა ვირუსის გამგებ გავრცელებაში, განსაკუთრებით დაძაბულია. ბაიდენი ჩინეთთან მიმართებაში დიპლომატიურ ძალისხმევას არ დაიშურებს, თუმცა აუცილებლად ეცდება მის ჩარჩოებში მოქცევას და საკუთარი თამაშის წესების შეთავაზებას.  

რაც შეეხება საბოლოო შეჯამებას, ამერიკის 46-ე პრეზიდენტი უდიდესი გამოწვევების წინაშე დგას, ამაში კი პანდემიის როლი უდიდესია. მან ერთდროულად უნდა მოახერხოს ქვეყანამ კრიზისის პირობებში ეკონომიკა და ჯანდაცვა შეინარჩუნოს და ამავდროულად  საგარეო კონფლიქტები და პრობლემები ეფექტურად გადაჭრას.

 

მასალა მომზადებულია Washington Post-ის სტატიების მიხედვით

 

 

 

 

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.