USD 2.7086
EUR 3.1783
RUB 3.4210
თბილისი
«Financial Times» : „საქართველოს უარი რუსეთის აგენტის წინააღმდეგ გამოსვლის თაობაზე თბილის-დასავლეთის ურთიერთობებისათვის კიდევ ერთ გამოცდას წარმოადგენს“
თარიღი:  307

ბრიტანული გაზეთი „ფაინენშელ თაიმსი“ (Financial Times) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველოს უარი რუსეთის აგენტის წინააღმდეგ გამოსვლის თაობაზე თბილის-დასავლეთის ურთიერთობებისათვის კიდევ ერთ გამოცდას წარმოადგენს“ (ავტორი - ნადია ბერდი).

გთავაზობთ პ[უბლიკაციას შემოკლებით:

 საქართველოს მიერ გაცხადებული უარი გაყინოს იმ ყოფილი მაღალჩინოსნის აქტივები, რომელიც აშშ-ის მიერ რუსეთის აგენტად შერაცხული, კიდევ ერთ გამოცდას წარმოადგენს თბილის-დასავლეთის ურთიერთობებისათვის.

როგორც ცნობილია, გასულ თვეში აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ოთარ ფარცხალაძე, რომელიც ადრე საქართველოს გენერალური პროკურორის თანამდებობაზეც მუშაობდა, სანქცირებული პირების სიაში შეიტანა - დაიმოწმა რა ინფორმაცია, რომლის თანახმად, ოთარ ფარცხალაძემ რუსეთის მოქალაქება რუსული სპეცსამსახურის - უშიშროების ფედერალურმა სამსახურის დახმარებით მიიღო და განაცხადა, რომ ამის სანაცვლოდ იგი თითქოსდა დათანხმებულა გავლენა მოახდინოს ქართულ საზოგადოებაზე და მთავრობის პოლიტიკაზე რუსეთის სასარგებლოდ“.

თავდაპირველად საქართველოს ცენტრალურმა ბანკმა მიიღო გადაწყვეტილება ოთარ ფარცხალაძის ატიქვების გაყინვის თაობაზე, მაგრამ მოგვიანებით გადაწყვეტილება შეცვალა და ფაქტიურად, ბიზნესმენი დაიცვა. ბანკის გადაწყვეტილების ასეთმა სწრაფმა ცვლილებამ სამი ადგილობრივი მაღალჩინოსნის უკმაყოფილება გამოიწვია და ისისნი თანამდებობიდა - ბანკის პრეზიდენტის მოადგილეობიდან (ვიცე-პრეზიდენტის) პოსტებიდან გადადგნენ. ქვეყნის შიგნით, საზოგადოებაში მწვავე დებატები დაიწყო იმაზე, თუ რატომაა მზად მმართველი პარტია დაიცვას ისეთი ფიგურები, რომლებსაც ოლიგარქთან და პარტიის დამაარსებელთან ახლო ურთიერთობა აქვთ.

„არავის არ სჯერა, რომ სახელმწიფო ბანკი დამოუკიდებელია. ის მტავრობის ნაწილს წარმოადგენს“, - ამბობს ალექსანდრე რაქვიაშვილი, ეკონომისტი, ლიბერტარიანული პარრტიის გირჩის დეპუტატი პარლამენტში, - „იგი ჩვენს ქვეყანში ძალიან მნიშვნელოვან ადამიანს წარმოადგენს. იგი გენპროკურორი იყო და მას ახლო კავშირები ჰქონდა ბიძინა ივანიშვილთან“.

2016 წელს ბიძინა ივანიშვილმა განაცხადა, რომ მისმა ვაჟმა ბერამ ოთარ ფარცხალაძის შვილიშვილი მონათლა. ანალიტიკოსთა აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ ბიძინა ივანიშვილი ოფიციალურად ქვეყანაში არავითარ პოლიტიკურ როლს არ ასრულებს და მას თანამდებობა არ აქვს დაკავებული, იგი მმართველ პარტიას „ქართულ ოცნებას“ ძველებურად აკონტროლებს. როგორც ცნობილია, ქართველმა ოლიგარქმა თავისი სიმდიდრე რუსეთში 1990-იან წლებში დააგროვა და მას წილი ჰქონდა რუსული გაზის გიგანტ „გაზპრომშიც“. მისი ქონება 6,2 მილიარდი დოლარით განისაზღვრება, რაც საქართველოს მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) დაახლოებით მესამედს შეადგენს. ბიძინა ივანიშვილმა „ფაინენშელ თაიმსის“ თხოვნას, რომ სიტუაციისადმი კომენტარი გაეკეთებინა, არ უპასუხა.

ოთარ ფარცხალაძე, რომელიც გენერალურ პროკურორად „ქართულმა ოცნებამ“ დანიშნა, ექვსი თვე იმუშავა და შემდეგ თანამდებობიდან 2013 წელს გადადგა - იმ ინფორმაციის ფონზე, რომ იგი თურმე გერმანიაში ნასამართლევი ყოფილა. მან მართლაც წერილობითი სახით აღიარა, რომ სასჯელს გერმანიაში პოლიციელთან „სიტყვიერი შელაპარაკების“ გამო იხდიდა. 2018 წელს ოთარ ფარცხალაძეს ბრალდება წაუყენეს საქართველოს საკონტროლო-სარევიზიო ორგანოს ყოფილ ხელმძღვანელზე თავდასხმის გამო, მაგრამ 2021 წელს იგი თბილისის სასამართლომ უდანაშაულოდ სცნო.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ოთარ ფარცხალაძეს „რუს-ქართველი ოლიგარქი“ უწოდა, რომელიც რეგულარულად დადის რუსეთში და სადაც მან რუსეთის მოქალაქის პასპორტი უშიშროების ფედერალური სამსახურის დახმარებით აიღო. აშშ-ის სანქციური პირების სიაში ასევე შეტანილია რუსეთის ორი კონსალტინგური კომპანია, რომლებიც ნაწილობრივ ოთარ ფარცხალაძის კუთვნილებაში არიან. „ფაინენშელ თაიმსი“ მასთან დაკავშირებას შეეცადა კომენტარისათვის, მაგრამ საუბარი ვერ მოხერხდა. (...)

საქართველოში პოლიტიკური სიტუაცია საკმაოდ დაძაბული რჩება: რამდენიმე კვირის შემდეგ თბილი ბრიუსელის დასკვნა-რეკომენდაციებს ელოდება, რომლის მიხედვით უნდა გაირკვეს - მიიღებს თუ არა ქვეყანა ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსს, მოლდოვასა და უკრაინის მსგავსად. ევროკავშირი შეშფოთებულია საქართველოში დემოკრატიის უკანდახევით, კორუფციასთან და ოლიგარქიზმთან ბრძოლის შესუსტებით, რის გამოც ევროინტეგრაციის პროცესი შენელდა. ამიტომაც ევროკომისიამ მას, კანდიდატის სტატუსთან დაკავშირებით, მხოლოდ „პირობითი პერსპექტივა“ მისცა, რეფორმების გატარების კვალობაზე.

იმის ნაცვლად, რომ ყურადღება გაემახვილებინა ევროკავშირის რეკომენდაციების სესრულებაზე, ეკონომიკური და სასამართლო რეფორმების განხორციელებაზე, ხელისუფლებამ დაიწყო აქტიური კამპანია სავარაუდო პროდასავლური სეტქმულების წინააღმდეგ, რომელიც თითქოსდა მთავრობის დასამხობად იყო მიმართული. გასულ კვირას საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების უწყებამ განაცხადა, რომ გახსნილია შეთქმულება სახელმწიფო გადატრიალების მოწყობის მიზნით, წინა ხელისუფლების ჩინოვნიკების მონაწილეობით, რომლებიც პროდასავლური ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის მთავრობაში მუშაობდნენ. ერთ-ერთი მათგანი უკრაინაშიც იბრძვის რუსეთის წინააღმდეგ. ამასთან, ქართველ კონტრმზვერავებს რაიმე მტკიცებულებები არ  წარმოუდგენიათ.

„ისინი ასეთ განცხადებებს რეგულარულად აკეთებენ, როცა ქვეყანაში კრიზისი დგება“, - ამბობს ეკა გიგაური, საქართველოში Transparency International-ის წარმომადგენლობის აღმასრულებელი დირექტორი.  მისი თქმით, „მთავრობა მსგავს ისტორიებს ხშირად იგონებს, მაგალითად, არჩევნების წინ და აცხადებს, რომ ესა თუ ის ქვეყანა, ვთქვათ, უკრაინა საქართველოში სიტუაციის დესტაბილიზებას აპირებსო. ასეთი ისტორები „ქართული ოცნების“ მხარდასაჭერად არის მიმართული“.

და მაინც, ქართული საზოგადოება ძირითადად პროდასავლური რჩება: ბოლო გამოკითხვები ადასტურებს, რომ რესპოდენტების 90% ევროკავშირში ინტეგრაციის მომხრეა.

„ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში 2012 წელს მოვიდა, კოალიციის სახით, პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის პარტიის საპარლამენტო არჩევნებში დამარცხების შედეგად. მოგვიანებით, 2019 წელს, როცა საზღვარგარეთ, უკრაინაში მყოფი ექს-პრეზიდენტი სამშობლოში დაბრუნდა [მის წინააღმდეგ სისიხლის სამართლის საქმე იყო აღძრული], იგი დააპატიმრეს და საპყრობილეში ჩასვეს. მიხეილ სააკაშვილი პროტესტებს აცხადებდა ციხეში გაუსაძლის ყოფაზე, აწყობდა შიმშილობებს, რის შედეგადაც მან წონაში დაიკლო.

ევროკავშირის წევრობის სხვა კანდიდატებისაგან განსხვავებით, საქართველომ უარი განაცხადა დასავლეთის მიერ გამოცხადებული ანტირუსული სანქციებისადმი მიერთებაზე. პირიქით, თბილისი დაეთანხმა მოსკოვს პირდაპირი ავიამიმოსვლის აღდგენაზე, ქვეყნის ტერიტორიაზე შეუშვა რუსი ემიგრანტები, ხოლო მმართველი პარტიის კანონმდებლები შეეცადნენ რუსეთის ანალოგიური კანონის მიღებას „უცხოელი აგენტის“ შესახებ, რომელიც ოპოზიციური არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მასმედიის გასაკონტროლებლად იყო მიმართული.

„ქართული ოცნება“ საკუთარ თავს ისე აჩვენებს, თითქოსდა მას ევროკავშირის წევრობა სურს - იმიტომ, რომ ქვეყნის მოსახლეობა პროევროპულადაა განწყობილი“, - ამბობს სონია შიფერსი, გერმენული ანალიტიკური ცენტრის - ჰენრიხ ბიოლის ფონდის სამხრეთკავკასიური ოფისის დირექტორი, - „მმართველ პარტიას არ შეუძლია ღიად შეაქციოს ზურგი ევროპას, რადგან იცის, რომ ასეთი მოქმედება ფართომასშტაბიან პროტესტებს გამოიწვევს... თუმცა ჩვენ ვხედავთ, რომ მათი ბევრი მოქმედება სრულიად არ უწყობს ხელს ევროკავშირის წევრობას“.

წყარო: https://www.ft.com/content/8d7656ec-bf28-48a4-9508-6739b5bf1bb5

 

ანალიტიკა
კრემლს ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - გიორგი კობერიძე
დღევანდელი რუსული ბეჭდური პრესა ივლისის თვეში ეკონომიკური ვითარების დამძიმებაზე საუბრობს - რაც რუსეთის დახურული სისტემის პირობებში საკმაოდ იშვიათი მოვლენაა. გაზეთები აღნიშნავენ, რომ: საშუალოდ 12%-ით მოხდა რუსეთში კომუნალურები გადასახადების ზრდა. გაძვირდა პურის ფასიც, არადა ხორბლის ფასი გაიაფდა. მშენებლობის ბიზნესი დაეცა და ქარხნები იხურება.
 
მიზეზი? მუშახელის კატასტროფული დეფიციტი ბაზარზე, რასაც ადამიანური რესურსების კლების ხარჯზე ემატება მოთხოვნის ბუნებრივი შემცირება - რუსების ნაწილი ფრონტზე კვდება, ნაწილი კი ქვეყნიდან გარბის. დარჩენილი კვალიფიციური მუშახელი კი სამხედრო ინდუსტრიაშია მობილიზებული. იაფ ხორბალს რუსეთი თავის მოკავშირეებს საბითუმო ფასებში ყიდის, ხოლო ბაზარზე შემოსავლის შესანარჩუნებლად კრემლთან დაახლოებული პურის მსხვილი მეწარმეები მის ფასს ზრდიან.
 
ამას კი ემატება სანქციები. დღეს ევროპის მხრიდან სანქციების მე-18 პაკეტი დამტკიცდა, რომელიც რუსეთის ნავთობისა და გაზის ინდუსტრიას ურტყამს. 47.6 დოლარი - ესაა ის თანხა, რომელზე ძვირადაც ნავთობს არ შეიძენს ევროკავშირი და ბრიტანეთი რუსეთისაგან, რომელსაც გათვლა 60 დოლარზე ჰქონდა. კრემლს რომ მყარი მოგება ჰქონდეს 70 დოლარად უნდა ჰყიდდეს ბარელს. სანქციების მიხედვით ნორდ სტრიმების გაზსადენები აღარ ამუშავდება. ამას ემატება რუსულ ჩრდილოვან ფლოტზე დევნაც, რომელიც სხვა ქვეყნების დროშის ქვეშ მცურავი ხომალდების დახმარებით ცდილობდა რუსული ნავთობის ევროპაში გაყიდვას და სანქციების გვერდის ავლას.
 
ამ ფონზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ რუსეთში ტოტალიტარული მმართველობა კიდევ უფრო უჭერს მოსახლეობას: ქვეყანაში 5500 აკრძალული საიტი, მუსიკა, საინფორმაციო საშუალება, კოდური სიტყვა, ფილმი და გამოთქმაა, რისი მოძიებაცა და ნახვაც არ შეიძლება, მათ შორის არც VPN-ის გამოყენებით. თუ ნახავ ჯერ დაგაჯარიმებენ, შემდეგ ჯერზე კი პასუხისგებაში მისცემენ შენს თავს.
 
მზარდი ინფლაციისა და ძირითადი რესურსების სამხედრო წარმოებასა თუ ფრონტზე მობილიზების ფონზე ეკონომიკური პერსპექტივა კარგად არ გამოიყურება. არსებობს ვარაუდი, რომ გვიანი შემოდგომიდან რუსეთი კიდევ უფრო მეტი ბანკნოტების დაბეჭდვას აპირებს.
 
მუშახელის დეფიციტის ფონზე ინდური პრესა საუბრობდა პოტენციურ გეგმაზე, რომლის მიხედვითაც რუსეთი წლის ბოლომდე მილიონი ინდოელი მუშახელის რეკრუტირებას აპირებს, თუმცა ამ ამბავმა რუსეთში დადებითი რეაქცია არ გამოიწვია, რის გამოც რუსეთის შრომის მინისტრმა აღნიშნული ინფორმაცია უარყო. მიუხედავად ამისა, მარტო წელს რუსეთში 71,817 ინდოეთის მოქალაქეზე გაიცა ოფიციალური სამუშაო ნებართვა. ეს რაც ლეგალურად ჩანს, და რაც არა ის კიდევ სხვაა. ინდოელების გარდა რუსეთში დიდი რაოდენობით არიან შუა აზიელები და ჩინელები.
 
ამ ვითარებაში ფრონტზე რუსეთის ვითარება არასახარბიელოა. დონეცკის მონაკვეთზე მომარაგების გზას უკვე ეწოდა "სიკვდილის ხაზი", სადაც უკრაინული დრონები ყველაფერს ბომბავენ რაც კი გადაადგილდება. მიუხედავად ამისა, რუსეთი არ წყვეტს ცოცხალი ძალის მობილიზებას და დონეცკის ოლქის დასავლეთ ნაწილში, პოკროვსკის სექტორზე დაწოლას. რუსეთის მხრიდან ყველა გათვლა ისეთი იყო, რომ პოკროვკი ჯერ 2024 წლის ბოლომდე უნდა აეღოთ, შემდეგ 2025 წლის მარტამდე, ახალი თარიღი 2025 წლის 9 მაისი იყო, შემდეგ კი ამ სექტორზე დაწყებული შეტევის ერთი წლის თავი, ანუ ივლისი. მაგრამ ერთი წლის თავზე რუსები ჯერ კიდევ არ არიან ქალაქის ფარგლებში შესულები. ზოგადად პოკროვკისაკენ გაჭრას რუსები 2024 წლის თებერვლიდან ცდილობენ, ავდიივკას დაცემის შემდეგ.
 
დასავლური მედია ამბობს, რომ რუსული ზაფხულის შეტევის მხოლოდ პირველი ფაზა ვიხილეთ ჯერ და რომ მეორე ფაზა ჯერ კიდევ წინააო. ისინი 150 ათას დამატებით რუს, კორეელ და სხვა ქვეყნებიდან დაქირავებულ სამხედროებზე საუბრობენ და ახალი მიმართულებით გაჭრას არ გამორიცხავენ, ან ძველ სექტორებზე მათ გადანაწილებასა და უკრაინულ პოზიციებზე დაწოლის გაძლიერებას.
 
კრემლი ტრამპის მიერ მიცემულ 50 დღიან ვადას მაქსიმალური შეტევისათვის გამოიყენებს და ამაში უცნაური არაფერია. მთავარია რამხელა იქნება მსხვერპლი და გამოფიტვა. როგორც ამერიკის სახელმწიფო მდივანმა აღნიშნა, მხოლოდ წელს რუსეთს 100 ათასი მოკლული ჰყავს. მან ხაზი გაუსვა ფაქტს, რომ საუბარია მოკლულ სამხედროებზე და არა დაჭრილებზე, დაშავებულებზე ან ტყვეებზე. რუსეთი წლებია იმით პოზიციონირებს, რომ თითქოს ბოლო სამხედრომდე და ბოლო საკვებამდე შეუძლია იომოს. ასეთი რამ არცერთ სახელმწიფოს არ შეუძლია, მაგრამ კრემლს რომ ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - ეს უკვე ვნახეთ. და ისიც ნათელია, რომ ახლა ომს სერიოზული გამოფიტვის სახე აქვს მიღებული, რის გამოც დამატებითი მოთამაშეებისა და სახელმწიფოების ირიბი ჩართვა კიდევ უფრო მზარდია.
 
პუტინმა ისიც კარგად იცის, რომ ომის შეწყვეტა სხვა მიზეზითაცაა საშიში - ამდენი სამხედროსა და ციხეებიდან გამოსული, თუ მობილიზებული კრიმინალის რესოციალიზაცია ძალიან რთული იქნება, მით უფრო გართულებული ეკონომიკური ვითარებიდან გამომდინარე. თუმცა ყველაფერს აქვს თავისი ზედა ზღვარი - ეკონომიკის გამძლეობასაც, მსხვერპლის რაოდენობასაც და გამარჯვების რწმენასაც.
 
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.