USD 2.7433
EUR 2.8862
RUB 2.7214
თბილისი
«The New York Times» (აშშ): „რუსეთი უმოწყალოდ უტევს, უკრაინა თავს იცავს: მოსკოვი 2022 წლის აგვისტო-სექტემბერში დატოვებულ ტერიტორიას ისევ იკავებს“
თარიღი:  231

აშშ-ის გაზეთ „ნიუ-იორკ თაიმსში“ (The New York Times) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „რუსეთი უმოწყალოდ უტევს, უკრაინა თავს იცავს: მოსკოვი 2022 წლის აგვისტო-სექტემბერში დატოვებულ ტერიტორიას ისევ იკავებს“ (ავტორი - ენდრიუ კრამერი), რომელშიც განხილულია უკრაინის ხარკოვის ოლქში მიმდინარე ბრძოლები: რუსეთის არმიის შეტევა, უკრაინის არმიის თავდაცვა, ფრონტის ხაზზე შექმნილი პრობლემები, სამოქალაქო მოსახლეობის მდგომარეობა და საომარი მოქმედებების პერსპექტივა.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

რუსეთის წინააღმდეგ საომარი მოქმედებების გადამწყვეტ მომენტში, როცა უკრაინის არმია მოსკოვის ჯარებს დევნიდა ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან (ხარკოვის ოლქიდან) 2022 წლის აგვისტო-სექტემბერში, პატარა უკრაინული ქალაქის ვოლჩანსკის პოლიციის უფროსმა ამაყად აღმართა ყვითელ-ცისფერი სახელმწიფო დროშა გათავისუფლებული ქალაქის ადმინისტრაციის შენობაზე.

მას შემდეგ წელიწადნახევარი გავიდა. რუსები დაბრუნდნენ. გასულ კვირას იგივე პოლიციის უფროსი ალექსი ხარკოვსკი იმავე ვოლჩანსკის ცეცხლმოდებულ ქუჩებში ცდილობდა, რომ ქალაქში დარჩენილი მცირერიცხოვანი მოსახლეობა უსაფრთხო ადგილზე გაეყვანა და მოახლოებული რუსული ქვედანაყოფებისათვის გაესწრო.

„რუსები სადაც არ უნდა მივიდნენ, ისინი ყველაფერს მიწასთან ასწორებენ“, - ამბობს ალექსი ხარკოვსკი კრემლის სამხედრო ქვედანაყოფების გააფთრებულ შეტევაზე და მათ ტაქტიკაზე „გადამწვარი მიწის“ პრინციპით.

ათ მაისს რუსეთის ჯარებმა უკრაინის საზღვრის მონაკვეთი გადალახეს და მილიონიანი ხარკოვის მიმართულებით დაიძრნენ. სამხედრო ანალიტიკოსების თქმით, უკრაინის სიდიდით მეორე ქალაქის ასაღებად რუსებს ძალები არ ეყოფათ, მაგრამ მათ შეუძლიათ ქალაქთან ახლოს მივიდნენ და არტილერიით ჭურვები დაუშინონ და, შესაბამისად, ლტოლვილი მოსახლეობის ნაკადის გაზრდა გამოიწვიონ.

სამხედრო თვალსაზრისით, რუსეთის არმიის „ნახტომი“, როგორც ჩანს, მოწოდებულია იმისთვის, რომ კიდევ უფრო დასუსტდეს ისედაც „შეფერთხილი“ უკრაინის არმიის პოტენციალი, მოიხსნას დონბასის ფრონტიდან სამხედრო ქვედანაყოფები (ანუ მოხდეს ფრონტის ხაზის „გაშიშვლება“ იქ, სადაც რუსეთი საზაფხულო შეტევას ამზადებს) და ისინი ხარკოვის დასაცავად იქნენ გადასროლილი. გარდა ამისა, სახეზეა მადესტაბილიზებელი ეფექტი: ათი ათასობით შეშინებული და დევნილი ადამიანი, ლტოლვილები, რომლებიც საზღვრისპირა რეგიონიდან ქვეყნის სიღრმეში სასოწარკვეთილები მიემართებიან

ერთკვირიანი ბრძოლების შემდეგ უკრაინის არმიის ნაწილებმა უკან დაიხიეს და საფორტიფიკაციო ნაგებობებით უფრო კარგად აღჭურვილ ხაზზე შეჩერდნენ, სადაც ღრმა ტრანშეები, ბეტონის ბუნკერები და „დრაკონის კბილებია“ განლაგებული.

კიევის არმიას არ ჰყოფნის ცოცხალი ძალა და საბრძოლო მასალები, მაგრამ უკრაინელი ჯარისკაცები მაინც მედგრად იბრძვიან და მტერს წინსვლა ასობით მებრძოლის სისხლის ფასად უჯდება.

ამერიკელი კონგრესმენების მიერ უკრაინისათვის დახმარების გაჭიანურების გამო რუსებმა შეძლეს ქალაქ ავდეევკისა და მის ახლოს მდებარე სოფლების დაკავება. ბუნებრივია, ასეთ სიტუაციაში  კიევი იძულებულია გარკვეული ტერიტორიები დათმოს და უკან დაიხიოს. გასაგებია იმ ადამიანების მძიმე მდგომარეობაც, რომლებმაც ევაკუირება ვერ მოასწრეს და ფრონტის ხაზის მიღმა დარჩნენ.

65 წლის ვასილ გოლობოროდკო, პენსიონერი ავიამექანიკოსი, თავდაპირველად მშობლიურ სოფელში დარჩა. მისი სახლიდან შეიძლებოდა იმის დანახცა, თუ როგორ ამაგრებდნენ უკრაინელი ჯარისკაცები ახალ ფრონტის ხაზს უკან დახევის შემდეგ, მაგრამ მოგვიანებით, როცა რუსები სოფლის გარეუბნებში გამოჩნდნენ, ვასილიც იძულებული გახდა სახლი მიეტოვებინა. „ძლივს მოვასწარით გამოსვლა“, - ამბობს იგი „ნიუ-იორკ თაიმსის“ კორესპონდენტთან საუბრისას, - „მთელი ჩვენი ავლადიდება, შინაური ფრინველები და ცხოველები, კატაც და ძაღლიც, სოფელში დარჩა ბედის ანაბარად“.

ჩვენ, ჟურნალისტთა ჯგუფი, ხარკოვიდან ფრონტის ხაზისკენ რომ მივდიოდით, უკან მივყვებოდით სამხედრო პიკაპებს და ჯავშანტექნიკას, ფრონტის ხაზიდან კი სამოქალაქო მოსახლეობა ხარკოვისაკენ მოდიოდა - მსუბუქი ავტომანქანებით, ოჯახური ქონებით და სურსათით დატვირთულნი. გზა ბევრგან ჭურვებით იყო გადათხრილი, მწვანეში ჩაფლულ სოფლებში სახლებს კვამლი ასდიოდა და იწვოდნენ.

„რუსების სამოქმედო ტაქტიკა ახლა რადიკალურად არის შეცვლილი, შემოჭრის დროსთან შედარებით“, - გვეუბნება კაპიტანი პეტრე ლევკოვსკი, უკრაინის არმიის მე-13 ბრიგადის ოპერატიული ბატალიონის შტაბის უფროსი, - 2022 წლის თებერვლის ბოლოს ისინი ხარკოვისაკენ კოლონებით მოდიოდნენ და ფიქრობდნენ, რომ მოსახლეობა მათ ხელგაშლით სეხვდებოდა. ახლა კი რუსები ჯერ არტილერიის ცეცხლით ყველაფერს დაანგრევენ, გადაბუგავენ, შემდეგ კი მცირე ჯგუფებით სხვადასხვა მიმართულებით შეტევებს იწყებენ. ვიცით, რომ ისინი ცოცხალს არავის არ ტოვებენ“.

შევდივართ სოფელ ბელი კოლოდეზში, სადაც მოსახლეობა ევაკუაციისათვის ემზადება. „სწრაფად, სწრაფად!“, - აჩქარებს მათ ვიტალი კილჩიკი, 110-ე ბრიგადის კაპელანი, - „ნუ ზიხართ და ნუ ელოდებით, ვოლჩანსკის მოსახლეობის მსგავსად, რომლებმაც საბოლოო ჯამში, ძლივს გამოასწრეს ქალაქიდან“.

ვოლჩანსკელი დარია სოროკალეტოვა, 40 წლის ქალი, მშობლიური სახლის დატოვებას აჭიანურებდა. და როცა იგი ქუჩაში გამოვიდა, შენობას ჭურვი მოხვდა და მთლიანად დაანგრია. „იქ არაფერი არ გადარჩენილა, დაბრუნება შეუძლებელია“.

რუსეთმა უკვე დაიკავა 130 კვადრატული კილომეტრი ტერიტორია და ათზე მეტი სოფელი, რომელთა უმეტესობა საარტილერიო დაბომბვით მიწასთან არის გასწორებული. პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი აცხადებს, რომ უკრაინის არმია უკან გეგმაზომიერად იხევს და თავდაცვის მეორე და მესამე ხაზზე მაგრდება.

უკრაინელ გენერლებს წინ ერთგვარი „აბა, გამოიცანი“ (თამაში-გამოცანა) ელოდებათ: ის, თუ რამდენად ღრმად წაიწევენ რუსები და რამდენად გაუწევენ წინააღმდეგობას უკრაინელები, ბევრად არის დამოკიდებული მხარეთა ჯარისკაცების რაოდენობაზე. უკრაინას ამ განტოლების ამოსახსნელად მოუწევს ისედაც მწირე რეზერვებით სარგებლობა და როგორც უკვე ვთქვით, ფრონტის სხვა მონაკვეთების „გაშიშვლება“ - ჯარების გადასროლა, თუმცა რუსების შეტევისა და ფრონტის ხაზის გარღვევის საფრთხე იქაც რჩება.

„ნებისმიერი ომი თავისი ბუნებით ინტერაქტიურია“, - ამბობს სატელეფონო ინტერვიუში იუჰან ნურბერგი, შვედეთის სამხედრო კვლევების სააგენტოს უფროსი ანალიტიკოსი, - იმას, რასაც აკეთებენ ან არ აკეთებენ უკრაინელები, უნდა შევადაროთ, თუ რას აკეთებენ ან არ აკეთებენ რუსები. ავიღოთ ხარკოვის მიმართულება: რუსების მოქმედებას ემჩნევა, რომ მათ ხარკოვის აღება განზრახული არ აქვთ, მათი ძალები მცირეა - ხარკოვის დასაუფლებლად მოსკოვს ათობით და ასობით ათასი ჯარისკაცი დაჭირდება“.

წყარო: www.nytimes.com/2024/05/22/world/europe/ukraine-kharkiv-russia-defense.html

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.