,
„თეთრი სახლის პრეს-სამსახურის ცნობით, ერ-რიადში რუსეთმა და უკრაინამ მიაღწიეს შეთანხმებას შავ ზღვაზე საომარი მოქმედებების შეწყვეტის თაობაზე, ასევე განიხილეს დეტალები, რომლებიც ერთმანეთის ენერგეტიკულ ინფრასტრუქტურაზე დარტყმების შეწყვეტას ეხება. ეს პირველი მნიშვნელოვანი ნაბიჯია ცეცხლის სრული შეწყვეტის გზაზე, რომელსაც დონალდ ტრამპის ადმინისტრაცია ცდილობს. თუმცა აქვე უნდა ითქვას ისიც, რომ გრძელვადიანი მშვიდობის დასამყარებლად ეს ძალისხმევა არასაკმარისია. გაურკვეველი რჩება აგრეთვე ის, თუ როგორ და როდის დაიწყებს მოქმედებას ეს ნაწილობრივი დაზავება“, - ნათქვამია აშშ-ის გაზეთ „ნიუ-იორკ თაიმსში“ (The New York Times) გამოქვეყნებული სტატიის დასაწყისში, სათაურით „რუსეთი და უკრაინა შავ ზღვაზე ცეცხლის შეწყვეტაში შეთანხმდნენ, მაგრამ უცნობია მისი ძალაში შესვლის დრო. კრემლმა თავისი პირობები წამოაყენა“ (ავტორები - კონსთან მეე და ივან ნეჩეპურენკო).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებული სახით:
უკრაინამ და რუსეთმა დაადასტურეს მოლაპარაკების ფაქტი, თუმცა, როგორც გაირკვა, მოსკოვს სერიოზული შენიშვნები და დათქმები წამოუყენებია. შემაჯამებელ განცხადებაში რუსულმა მხარემ აღნიშნა, რომ შეთანხმების პირობების შესრულებას მხოლოდ მაშინ დაიწყებს, როცა „როსსელხოზბანკი“ (რუსეთის სახელმწიფო სასოფლო-სამეურნეო ბანკი) ისევ მიიღებს გადახდების საერთაშორისო სისტემით (მაგალითად, SWIFT-ით) სარგებლობის უფლებას და მოიხსნება რიგი შეზღუდვები, ანუ სანქციები, რომლებიც რუსეთს დაუწესდა უკრაინაში შეჭრის შემდეგ.
თეთრი სახლის განცხადებიდან ჩანს, რომ ვაშინგტონი მოსკოვის მიერ წაყენებულ ზოგიერთ პირობას დაეთანხმა. „აშშ მზად არის ხელი შეუწყოს რუსეთის უფლების აღდგენას სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციისა და სასუქის მსოფლიო ბაზარზე, საზღვაო გადაზიდვების დაზღვევის გაფართოებაზე, აგრეთვე ნავსადგურებში შესვლაზე და ფინანსური ოპერაციების წარმოებაზე გადახდის საერთაშორისო სიტემებით“, - ნათქვამია დოკუმენტში.
მხარეებმა ამ შეთანხმებას მიაღწიეს ერ-რიადში (საუდის არაბეთი) მიმდინარე სამდღიანი დაძაბული მოლაპარაკების შემდეგ. უკრაინისა და რუსეთის დელეგაციები რიგ-რიგობით ხვდებოდნენ აშშ-ის დელეგაციას და საკითხებს ისე ათანხმებდნენ.
დიახ, თეთრი სახლის ძალისხმევის შედეგად აღნიშნული შეთანხმებები შეიძლება ერთგვარ გარღვევად ჩაითვალოს სამწლიანი ომის შეწყვეტის გზაზე, მაგრამ იმავდროულად ისინი მაინც არ ტოვებენ იმის შთაბეჭდილებას, რომ რუსეთი - ქვეყანა-აგრესორი - რაიმე მნიშვნელოვან დათმობაზე მიდის - პირიქით, კრემლი უფრო წარმატებულ პოზიციაშია.
ის, რომ კიევი და მოსკოვი დაინტერესებულნი არიან ენერგეტიკული ინფრასტრუქტურის დაბომბვების შეწყვეტაში, ეს გასაგებია - დაბომბვები ორივეს ზიანს აყენებს. რაც შეეხება შავი ზღვის აკვატორიაში საომარი მოქმედებების შეწყვეტას, ეს შეთანხმება რუსეთისათვის უფრო მომგებიანია: უკრაინა, შეიძლება ითქვას, გაბატონებული მსგომარეობა აქვს, მისმა რაკეტებმა რუსეთს ბევრი დიდი ხომალდი გაუნადგურეს და ამიტომ ოდესღაც რეგიონში უძლიერესი შავი ზღვის ფლოტი ამჟამად თავისი მთავარი ბაზიდან - სევასტოპოლიდან - შორს მდებარე ნავსადგურებშია მიმალული (მაგალითად, ნოვოროსიისკში). ახლა კი, როგორც მიღწეული შეთანხმებიდან იგულისხმება, მათ, სავარაუდოდ, თავისუფლად შეუძლიათ ცურვა და სევასტოპოლში დაბრუნება.
როგორც ცნობილია, აშშ-ის წინადადება ცეცხლის 30-დღიან შეწყვეტაზე რუსეთმა უარყო - ვლადიმერ პუტინმა განცხადებით, მოსკოვი მხოლოდ იმ შემთხვვეაში გაიზიარებს ვაშინგტონის წინადადებას, თუ დასავლეთი უარს იტყვის უკრაინის დახმარებაზე და თუ უკრაინა თავის სამობილიზაციო ძალისხმევას შეაჩერებს. ცხადია, რომ ამ პრეტენზიების შესრულება ამ ეტაპზე შეუძლებელია.
როგორც რუსეთი, ისე უკრაინა შავ ზღვას ნედლეულის და სურსათის ექსპორტისათვის იყენებენ 2022 წლის შუახანებში მხარეებმა ხელი მოაწერეს „მარცვლეულის გარიგებას“, რომელიც უკრაინას უფლებას აძლევდა თავისი მარცვლეული საზღვაო მარშრუტით გაეტანა. თუმცა ერთი წლის შემდეგ რუსეთმა განაცხადა, რომ შეთანხმების პირობებს აღარ დაიცავს, რადგან დასავლური სანქციები სერიოზულად ზღუდავს მის შესაძლებლობებს სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის ექსპორტის თვალსაზრისით. შესაბამისად, მხარეები არათანასწორ მდგომარეობაში იმყოფებიან და ასეთი შეთანხმების პირობებს რუსეთი აღარ შეასრულებს.
შემდეგ რუსეთმა დაიწყო მუქარები იმ უცხოური გემების მიმართ, რომლებიც უკრაინის ნავსადგურებისაკენ მიცურავდნენ და ცდილობდა უკრაინის საზღვაო ექსპორტის ჩაშლას. თავის მხრივ, უკრაინელმა სამხედროებმა რუსეთის ფლოტის შევიწროვება დაიწყეს და იძულებული გახადეს რუსული გემები, რომ მათ თავი შავი ზღვის აღმოსავლეთ ნავსადგურებისათვის შეეფარებინათ. უკრაინამ შეუძლებელი შეძლო: მარცვლეულის ექსპორტის მოცულობა თითქმის ომამდელი დონით აღადგინა.
შესრულდება თუ არა ერ-რიადში მიღწეული შეთანხმება რუსული მხარის სასარგებლოდ? მართლაც ექნებათ თუ არა რუსულ გემებს სევასტოპოლში დაბრუნების შესაძლებლობა? ამოქმედდებიან თუ არა ხერსონისა და ნიკოლაევის ნავსადგურები, რაც უკრაინას ძალიან სურს? პასუხგაუცემელი კითხვები კვლავ ბევრი რჩება. საყურადღებოა უკრაინის თავდაცვის მინისტრის რუსტემ უმაროვის განცხადებაც, რომლის თანახმად, „რუსული სამხედრო ხომალდების ნებისმიერი გადაადგილება შავი ზღვის აღმოსავლეთი ნაპირიდან დასავლეთისაკენ კიევის მიერ შეფასებული იქნება როგორც შეთანხმების დარღვევა“. თანაც უკრაინა „თავდაცვის უფლებას იტოვებს“.
ბრიტანულ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს“ (ავტორი – კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული მეორადი სანქციების ათდღიანი ვადა და მოცემულია მათი სავარაუდო შედეგები.
გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:
დონალდ ტრამპმა, ალბათ, ყველაზე საუკეთესო და შესაფერისი დრო შეარჩია თავისი მეორადი ეკონომიკური სანქციების ახალი ვადის გამოცხადებისათვის, რომ რუსეთს ნავთობისა და გაზის გაყიდვით მიღებული შემოსავლები შეუმცირდეს და უკრაინაში ომი შეწყვიტოს.
დონალდ ტრამპს სამჯერ ეგონა, რომ ვლადიმერ პუტინი სამშვიდობო მოლაპარაკების აუცილებლობაში დაარწმუნა, მაგრამ სამჯერვე, როგორც კი სატელეფონო საუბარი მთავრდებოდა, რუსეთის არმია უკრაინული ქალაქების დასაბომბად რაკეტებსა და დრონებს უშვებდა.
აშშ-ის პრეზიდენტის მხრიდან იმის დაგვიანებული აღიარება, რომ „პუტინი მას თურმე ათამაშებდა და ომის გასაგრძელებლად დროს იგებდა“, იმას ნიშნავს, რომ როგორც იქნა, „ტრამპი აბობოქრდა“ და თავის რუს კოლეგას ათდღიანი ვადა დაუწესა ცეცხლის შესაწყვეტად. თუ კრემლი თეთრი სახლის მოთხოვნას არ დაეთანხმება, ძალაში შევა ახალი მომატებული საბაჟო ტარიფები იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც რუსეთისაგან ნავთობს ყიდულობენ. სანქციის მიზანი და განხორციელების პროცედურა ასეთია: აშშ რუსული იაფი ნავთობისა და გაზის მოყვარული ქვეყნების – ინდოეთის, ჩინეთის (და ალბათ, თურქეთის და სხვების) მიერ წარმოებულ იმპორტირებულ პროდუქციაზე მომატებულ საბაჟო ტარიფებს დააწესებს. მათი ფასი იმდენად გაძვირდება, რომ ამერიკაში მყიდველი აღარ ეყოლება, ანუ ინდური და ჩინური კომპანიები დაზარალდებიან. ზარალის თავიდან ასაცილებლად იგივე ქვეყნები იძულებულნი გახდებიან, რომ რუსეთისაგან ნავთობისა და გაზის შესყიდვა შეწყვიტონ, რის შედეგადაც რუსეთს შემოსავლები შეუმცირდება, ანუ კრემლს აღარ ექნება თანხები უკრაინასთან ომის გასაგრძელებლად. რუსეთი ცეცხლს შეწყვეტს და სამშვიდობო მოლაპარაკებაზე დათანხმდება.
კონგრესში ზოგიერთი დეპუტატი უფრო რადიკალურად არის განწყობილი, რომლებიც 500%-იან სანქციების დაწესებას მოითხოვენ.
უეჭველია, რომ დონალდ ტრამპი სერიოზულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ მან იძულებული გახადა იაპონია და ევროკავშირი სავაჭრო ხელშეკრულებების დადებისას აშშ-ის მოთხოვნებზე დათანხმებულიყვნენ, განა თეთრი სახლი კრემლის წინაშე უკან დაიხევს?
როგორც კი ინდოეთი და ჩინეთი მტკივნუულ დარტყმას იგრძნობენ ამერიკასაგან, ისინი იძულებულნი გახდებიან რუსეთისაგან ნავთობ-გაზის შესყიდვა შეამცირონ (ან საერთოდ შეწყვიტონ). ამით დაინგრევა ვლადიმერ პუტინის გენერალური გეგმა რუსეთის იმპერიული ძლიერების აღდგენის შესახებ.
რუსეთი უკრაინის ფრონტზე წარუმატებლობას განიცდის. მართალია, კრემლმა დრონებითა და რაკეტებით უკრაინული ქალაქების დაბომბვა გააძლიერა, მაგრამ ფაქტია, რომ მაისში დაწყებულ შეტევას რუსეთის არმიისათვის რაიმე მნიშვნელოვანი წარმატება არ მოუტანია. ვლადიმერ პუტინი ბოლო დროს მუდმივად ცდილობს რომელიმე მსხვილი უკრაინული ქალაქის დაპყრობას, მაგრამ უშედეგოდ – პოკროვსკს და კონსტანტინოვკას ისევ უკრაინელები აკონტროლებენ. უკრაინელები მამაცურად იბრძვიან, რუსები უამრავ ჯარისკაცს კარგავს – კრემლის ზარალმა უკვე მილიონს მიაღწია დაღუპულებისა და დაჭრილების სახით. ეს ნიშნავს ყოველდღიურად 1080 რუსი მებრძოლის დაღუპვა-დასახიჩრებას.
ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი ათასკილომეტრიან ფრონტის ხაზზე რაიმე წარმატებას მიაღწევს მას შემდეგ, რაც დონალდ ტრამპი უკრაინას მეტ იარაღს მიაწვდის. უკრაინელებს თუ იარაღი საკმარისი რაოდენობით ექნებათ, ისინი რუსებს უკან დაახევინებენ და საეჭვოა პუტინმა ის ტერიტორია შეინარჩუნოს, რაც ბოლო დროს დაიპყრო. კრემლს ირანის იმედიც აღარ ექნება, რადგან თეირანი მნიშვნელოვნად არის დასუსტებული ისრაელთან (და აშშ-სთან) ამასწინანდელი საჰაერო შეტაკების გამო.
არის იმის ნიშნებიც, რომ თვითონ ვლადიმერ პუტინს მისსავე გარემოცვაში ბევრი არ ეთანხმება, რასაც მოსკოვში მიმდინარე საკადრო წმენდა მოწმობს. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ჩინოვნიკი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ამთავრებს, ცნობილი ოლიგარქები კი ქვეყნიდან გაქცევის დროს იქნენ დაკავებულები. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ოფიცერი, რომლებსაც ყოფილ თავდაცვის მინისტრთან სერგეი შოიგუსთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ, დაპატიმრებულები იქნენ კორუფციის ბრალდებით.
იმ სიძნელეების მასშტაბს, რასაც ვლადიმერ პუტინი შეეჯახა ომის გამო, მოწმობს ის ფაქტი, რომ იგი იძულებული გახდა გასულ კვირას ყოველწლიური სამხედრო-საზღვაო აღლუმის ჩატარება გაეუქმებინა – უკრაინაში განცდილი დიდი დანაკარგების გამო.
ამრიგად, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება ვადების შემცირების თაობაზე დროულია – ის იმ დროს იქნა მიღებული, როცა ვლადიმერ პუტინს, ყოყოჩობის მიუხედავად, ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ გაგრძელების ვარიანტები უმთავრდება.
თუ რუსეთის პრეზიდენტი გამოფხიზლდება და მიხვდება, რომ მას უკრაინაში ომის მოგების შანსი არ აქვს, მას სხვა არჩევანი არ ექნება იმის გარდა, რომ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას დათანხმდეს – ცეცხლი შეწყვიტოს და სამშვიდობო მოლაპარაკება დაიწყოს.
