USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«The New York Times» (აშშ): „რატომ ითვლება შავი ზღვა ცხელ წერტილად რუსეთსა და დასავლეთს შორის“
თარიღი:  264

ამერიკულმა გაზეთმა „ნიუ-იორკ თაიმსმა“ (The New York Times) გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „რატომ ითვლება შავი ზღვა ცხელ წერტილად რუსეთსა და დასავლეთს შორის“ (ავტორები - ბენ ჰაბარდი და გულსინ ჰარმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

თუ თქვენ თქვენ იმ ადგილების სიის შედგენას დაიწყებთ, სადაც, სავარაუდოდ, აშშ-სა და რუსეთის შეიარაღებულ ძალების პოტენციური შეტაკება შეიძლება მოხდეს, შავ ზღვას პირველი ადგილი უნდა მიაკუთვნოთ. ევროპის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ფლანგზე მდებარე ეს გიგანტური წყალსატევი დიდი ხნის განმავლობაში რჩებოდა, ერთი მხრივ, აშშ-სა და მისი ევროპელი მოკავშირეების და მეორე მხრივ, რუსეთის მეტოქეობის არეალად, ხოლო რუსეთ-უკრაინის ომმა მათი კონკურენციის დინამიკა უფრო გააძლიერა.

ამას წინათ რუსეთის სამხედრო თვითმფრინავის მიერ ამერიკული სამხედრო დრონის ჩამოგდება საგანგაშო სიგნალი გახდა ბევრი შავიზღვისპირა და რეგიონსმიღმა ქვეყნისთვის, რომ აქ ნებისმიერ მომენტში შეიძლება შეტაკება მოხდეს.

„შავი ზღვის აკვატორიაში ყოველთვის პრობლემები იყო, მაგრამ ახლა ფსონების თამასა განსაკუთრებით „მაღლა არის აწეული“, - ამბობს იან ლესერი, აშშ-ში არსებული მარშალის გერმანული ფონდის კვლევითი ჯგუფის ხელმძღვანელი, - „და რაც უფრო დიდხანს გრძელდება კონფლიქტი, მით უფრო მეტია სიტუაციის კონტროლიდან გამოსვლის რისკი“.

ფართობით შავი ზღვა კალიფორნიის შტატზე ცოტა მეტია, მის ნაპირებზე კი ექვსი სახელმწიფო მდებარეობს - მათგან თურქეთი, რუმინეთი და ბულგარეთი ნატოს წევრები არიან, უკრაინა [და საქართველო] კი ალიანსისადმი მეგობრულად არიან განწყობილნი და მასში გაწევრიანება სურთ. ნატო დიდი ხნის განმავლობაში თვლიდა შავიზღვისპირეთს საკვანძო რეგიონად რუსეთის შესაკავებლად.

შავიზღვისპირეთში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს თურქეთის როლს, რომელიც მნიშვნელოვან სატრანზიტო საზღვაო გზას აკონტროლებს - შავ და ხმელთაშუა ზღვების დამაკავშირებელ ბოსფორისა და დარდანელის სრუტეებს, რომელთა მეშვეობით აქაურ ქვეყნებს მსოფლიო ოკეანეში გასვლა შეუძლიათ.

სრუტეების საერთაშორისო სტატუსს და მათში გემების მოძრაობის წესებს 1936 წელს შვეიცარიის ქალაქ მონტრეში დადებული კონვენცია არეგულირებს. თურქეთს აქვს მათი დახურვის უფლება ომიანობის დროს, სამხედრო ტვირთების გადატანასთან დაკავშირებით. ამ უფლებით ანკარამ, რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის გამო, გასულ წელს უკვე ისარგებლა.

შავი ზღვას დიდი მნიშვნელობა აქვს ვლადიმერ პუტინისათვის მოსკოვის გავლენის გასაფართოებლად, რის გამოც სიტუაცია ზღვის აკვატორიაში არასტაბილური გახდა. შავი ზღვა მომსწრეა  2008 წლის აგვისტოში მომხდარი რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტისა და 2014 წელს უკრაინაში ანტირუსული გამოსვლებისა... შავი ზღვის ახლოს ხდებოდა სხვა ომებიც - კავკასიის რეგიონში აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის, 1992 და 2020 წლებში.

მაგრამ ვლადიმერ პუტინის მიერ ძალის დემონსტრირების ყველაზე ძლიერი ფაქტი გახდა 2014 წელს სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე ყირიმის ნახევარკუნძულის ანექსია, რომლითაც მან შავი ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილში რუსეთის პოზიციები განამტკიცა და სევასტოპოლის სამხედრო-საზღვაო ბაზა მთლიანად გააკონტროლა. მას შემდეგ კრემლი მუდმივად აძლიერებს თავის სამხედრო ყოფნას შავ ზღვაზე, რის გამოც 2016 წელს თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ ერდოღანმა კიდეც აღნიშნა, რომ „შავი ზღვა თითქმის რუსულ ტბად გადაიქცაო“.

რუსეთის მეტოქეებმა მოსკოვის გააქტიურებას შავ ზღვაზე და მის ირგვლივ სამხედრო წრთვნებისა და მანევრების გახშირებით უპასუხეს: ნატოს თვითმფრინავები და უპილოტო საფრენი აპარატები რეგულარულად პატრულირებენ შავი ზღვის საჰაერო სივრცეში, ამერიკა და დიდი ბრიტანეთი ასევე რეგულარულად გზავნიან ზღვის აკვატორიაში სამხედრო გემებს, თუმცა აქვე ვიტყვით, რომ მათ იქ ყოფნა, მონტრეს კონვენციის თანახმად, 21 დღეზე მეტი ხნით არ შეუძლიათ.

„დაძაბულობა შავი ზღვის რეგიონში, რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ, რა თქმა უნდა, კიდევ უფრო გამძაფრდა“, - ამბობს თურქი სამხედრო ანალიტიკოსი არდა მევლუთოღლუ, - „ასევე გართულდა მონაპირე ქვეყნების ვაჭრობა, შეიზღუდა უკრაინული მარცვლეულის ექსპორტი, რაც კრიზისით ემუქრება რიგი ქვეყნების სასურსათო უსაფრთხოებას“.

თურქეთი საკვანძო როლს ასრულებს შავი ზღვის მოვლენებში. ჯერ ერთი, რომ ანკარამ, გაეროსთან ერთად, დიდი ძალისხმევა გასწია უკრაინული მარცვლეულის ექსპორტისათვის ე.წ. „საზღვაო დერეფნის“ შექმნაში, თანაც რუსეთ-უკრაინის ომის პირობებში, მეორე - თურქეთი არ აძლევს იმის უფლებას რუსეთს, რომ ბოსფორ-დარდანელის სრუტეების მეშვეობით, შავი ზღვის ფლოტის გასაძლიერებლად, წყნარი ოკეანისა და ბალტიის ზღვის ფლოტების გემები შეიყვანოს. თურქეთი ასევე ზღუდავს შავ ზღვაში ნატოს არაშავიზღვისპირა ქვეყნების სამხედრო გემების შესვლასაც.

„ამჟამად შავ ზღვაზე გემების კუთვნილების უფლება აქვთ მხოლოდ იმ ქვეყნებს, რომლებიც მის ნაპირებზე მდებარეობენ“, - ხაზს უსვამს სტამბოლის ახლო აღმოსავლეთის კვლევითი ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი იორუკ ისიქი, რომელიც ყურადღებით ადევნებს თვალს სრუტეებში გემების მოძრაობას. მისი თქმით, ყველაზე ძლიერი ფლოტი შავ ზღვაზე მხოლოდ რუსეთს და თურქეთს ჰყავს. რუმინეთისა და ბულგარეთის ფლოტების ძლიერება ბევრად დაბალია, უკრაინის გემები ბლოკირებულნი არიან, საქართველოს კი მხოლოდ სანაპირო-საზღვაო დაცვის კატერები ჰყავს“.

მაგრამ რადგანაც შავი ზღვის ცა ღია რჩება, ნატომ დრონების სადაზვერვო ფრენების რაოდენობა გააფართოვა, ხოლო რუსეთი, ძალის დემონსტრირების მიზნით, რეაქტიული ავიაგამანადგურებლებით სარგებლობს. ხდება ინციდენტებიც - როგორც უკვე ცნობილია, ერთ-ერთი ფრიად სახიფათო შემთხვევა ამ დღეებში მოხდა, როცა რუსულმა ავიაგამანადგურებელმა ამერიკული სადაზვერვო დრონი ჩამოაგდო.

ამერიკელი ჩინოვნიკები შეშფოთებულები არიან და პროგნოზირებენ, რომ შავ ზღვაზე კიდევ შეიძლება უფრო სახიფათო ინციდენტი მოხდეს და არ აქვს მნიშვნელობა, ეს შემთხვევითი იქნება და წინასწარგანზრახული - ნებისმიერ მომენტში ასეთი ფაქტი, სავარაუდოდ, სიტუაციის ესკალაციას მოახდენს, რასაც სავალალო შედეგები მოჰყვება. ინციდენტების საფრთხე მხოლოდ მაშინ გაქრება, როცა რუსეთ-უკრაინის ომი შეწყდება.

„ყოველდღიური მონაცემები იმაზე მეტყველებს, რომ პოტენციური კონფრონტაციისა და ესკალაციის გეოგრაფია უფრო ფართოა, ვიდრე ჩვენ წარმოგვიდგენია“, - აცხადებს გერმანიის მარშალის ფონდის თანამშრომელი იან ლესერი, რომელიც შავიზღვისპირა ქვეყნებს სიფრთხილისაკენ მოუწოდებს.

წყარო: https://www.nytimes.com/2023/03/15/world/middleeast/black-sea-ukraine-war.html

მოამზადა სიმონ კილაძემ

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.