,
„დიდ ბრიტანეთში მყოფი უკრაინელი ლტოლვილების უმეტესობას სამშობლოში დაბრუნება აღარ სურს. ისინი მდიდრულ რაიონებში ცხოვრებას კარგად ითვისებენ, მაგრამ ქვეყანაში მათი მუდმივი ცხოვრება მთავრობის გეგმებში არ შედის“, - ნათქვამია ბრიტანულ ყოველკვირეულ ჟურნალ „ეკონომისტში“ (The Economist) გამოქვეყნებულ სტატიაში, სათაურით „უკრაინელები ბრიტანეთში ცხოვრებას ეჩვევიან, რაც ლეიბორისტული მთავრობისათვის პრობლემის შექმნას ნიშნავს“.
დიდი ბრიტანეთის უკრაინულ საკვირაო სკოლებში, როცა გაკვეთილები მთავრდება, ბავშვებს ყველგან ისე ხვდებიან, როგორც ეს ნებისმიერ ბრიტანულ სკოლაში ხდება, თუმცა ლონდონის ჩრდილოეთით მდებარე „ელვინ-გარდენ სითის“ სკოლაში ცოტა განსხვავება შეიმჩნევა - მშობლების უმეტესობა ქალია, ხოლო მამაკაცებს შორის ომის ხეიბრები (ინვალიდები) გამოირჩევიან. რომლებთაც კიდურები მოკვეთილი აქვთ.
ოქსფორდის უნივერსიტეტის მიგრაციის კვლევითი ცენტრის მონაცმებით, ამჟამად დიდ ბრიტანეთში დაახლოებით 40 ათასი ლტოლვილი ცხოვრობს, რომლებმაც იქ თავშესაფარი 2022 წლის შემდეგ ჰპოვეს. უკრაინელები სწრაფად ეჩვევიან მათთვის უცხო სახელმწიფოში ცხოვრებას. მათ ბევრი ეროვნული სტრუქტურები და ორგანიზაციები შექმნეს - მაგალითად, სკოლები, სადაც უკრაინულ ენას ასწავლიან, არსებობს ბიბლიოთეკები და სხვადასხვა ორგანიზაციების ქსელი. კონფორტის შეგრძნების ზრდა, რასაკვირველია, მათი და ბრიტანელთა დამსახურებაა, თუმცა საკითხს ობიექტურად თუ შევხედავთ, უკრაინელთა დიდ ბრიტანეთში ცხოვრება მთავრობისათვის პრობლემებს ქმნის.
ვიდეოპროდიუსერი ანასტასია საჩკოვა უკრაინიდან, თავის გოგონასთან ერთად, ომის დაწყებისთანავე გაიქცა. იგი ბრიტანელმა წყვილმა შეიფარა. თავშესაფრის სხვა უცხოელი მთხოვნელებისაგან განსხვავებით, რომლებიც, ჩვეულებრივად, სასტუმროებში ცხოვრობენ, მთავრობამ უკრაინელებს ქვეყანაში ცხოვრების ნება დართო, თუ მათ ბრიტანეთის მოქალაქეები გარკვეული ხნით თავიანთ სახლებში ყოფნას პირდებოდნენ, ვთქვათ, 6 თვით ან მეტი ხნით. ანასტასია საჩკოვა კარგი ურთიერთობა აქვს მასპინძლებთან და თავის სამსახურს უკრაინაში დისტანციურად აგრძელებს. იგი ადრე კიევში დაბრუნებას ფიქრობდა, მაგრამ რაც დრო გადის, დაბრუნების შესაძლებლობა სულ უფრო არარეალური ხდება.
მამაკაცებს უკრაინიდან გასვლა მხოლოდ იმ სემთხვევაში აქვთ ნებადართული, თუ ისინი უკვე მოხუცები არიან, ან ჯანმრთელობის მდგომარეობა არასახარბიელო აქვთ, ან მათ კმაყოფაზე სამზე მეტი ბავშვია. როგორც გამოკვლევის შედეგებმა აჩვენა, უკრაინიდან წასული მამაკაცების (მიგრანტების) 80 პროცენტს რატომღაც სამე3ცნიერო წოდებები აქვთ და როგორც წესი, ისინი დიდი ბრიტანეთის მდიდრულ რეგიონებში ცხოვვრობენ. ლონდონის რიჩმონდის რაიონში 1000-მდე უკრაინელი ცხოვრობს, რომლებთაც მტავრობა მნიშვნელოვანი მოცულობის დახმარებას აძლევს. მათ ასევე ნებადართული აქვთ მუშაობა და ბევრი ასეც აკეთებს. მაგალითად, იმავე „ელვინ-გარდენ სითის“ სკოლაში მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო წოდების მქონე მოქალაქე ჭურჭელს რეცხავს, თუმცა ეს უფრო გამონალისია, ვიდრე კანონზომიერი მოვლენა. უკრაინელტა უმეტესობა, რომლებიც ინგლისურ ენას კარგად ფლობენ, კარიერულ კიბეზე აღმასვლას ახერხებენ, წარმატებას აღწევენ ბიზნესშიც.
სულ უფრო მეტი უკრაინელი თავის ბედს სამუდამოდ უკავშირებს დიდ ბრიტანეთს. გამოკვლევის თანახმად, კითხვაზე, თუ სად აირჩევენ ცხოვრებას იმ შემთხვევაში, თუ უკრაინაში მშვიდობა დამყარდება, გასული წლის აპრილში 52% პასუხობდა, რომ დიდ ბრიტანეთში, ახლა კი მათმა რაოდენობამ, ვისთვისაც ბრიტანეთში ცხოვრება უპირატესია, 68%-მდე მოიმატა. მიგრანტთა აბსოლუტური უმრავლესობა სამშობლოში აღარ ბრუნდება. „ცვენ აქაურ საზოგადოებაში უკვე ინტეგრირებულები ვართ. ჩვენი ბავშვები სკოლაში დადიან, ზოგიერთებს უკვე აქაური შეყვარებულები ჰყავთ და აქ გათხოვება-ქორწინებას აპირებენ“, - ამბობს ოლესია რომანჩენკო არასამთავრობო ორგანიზაციიდან, სახელწოდებით „ფრთები“.
სხვათა შორის, უკრაინელი ბავშვები ადგილობრივ გარემოს ძალიან სწრაფად ეჩვევიან, მათი ადაპტაცია დაჩქარებულად მიმდინარეობს. ბევრი პროგრამას იოლად სძლევს: „რაც მტავარია, ისინი ინგლისურად აზროვნებენ და ფიქრობენ.
რასაკვირველია, ბრიტანეთის მტავრობა უკრაინელებს დიდსულოვნად ხვდება, ნებას აძლევს იმუსაოს, უხდის სოციალურ დახმარებას, ხელს უწყობს სამედიცინო მომსახურებაში და ა.შ. მაგრამ გარკვეული მიმართულებით ბრიტანეთის მთავრობა დიდ სიძუნწეს იჩენს. უკრაინელები მაინც დროებით სტუმრებად ითვლებიან. მართალია, ბევრს თავდაპირველად სამწლიანი ნებართვა ჰქონდა და, ომის გაჭიანურების კვალობაზე, გაგრძელება მოუწევთ, მაგრამ ერთი განსხვავებით: მათ ქვეყანაში ცხოვრების ვადა მოქალაქეობის მისაღებად არ ეთვლებათ.
ეს წესები კონსერვატორთა ბოლო მთავრობამ დაამტკიცა. მათ ლეიბორისტულ მთავრობას დილემა დაუტოვეს, თუ ომის დასრულება კიდევ გაჭიანურდება. ნუთუ ბრიტანეთი ქვეყნიდან გააძევებს იმ ადამიანებს, რომელთა შვილები უკვე ინგლისურად წერენ და ლაპარაკობენ, აზროვნებენ და ფიქრობენ, რომლებიც ისეთ რეგიონებში ცხოვრობენ, სადაც პრობლემებს არავის არ უქმნიან?
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
