USD 2.6978
EUR 2.9112
RUB 2.9177
თბილისი
„გზა ძალაუფლებისკენ“ – ნიკოლო მაკიაველის „მთავარი“
თარიღი:  3714

იკოლო მაკიაველის ფილოსოფიაზე, მის პრინციპებზე, სხვადასხვა დროსა და ეპოქაში, უამრავი რამ დაწერილა და თქმულა, თუმცა არც ერთი მისი ნაწარმოები ყოფილა იმხელა განსჯის საგანი, როგორც ლორენცო დი პიერო დე მედიჩისთვის მიძღვნილი წიგნი „მთავარი“. ფლორენციის რესპუბლიკის წინააღმდეგ შეთქმულების ბრალდებით გადასახლებული ნიკოლო მაკიაველი გადაწყვეტს ფლორენციელი მმართველის „გულის მოგებას“ არა მდიდრული საჩუქრებით, არამედ წიგნით, რომელიც ბევრად მეტ ღირებულებას შესძენდა მედიჩს. სინამდვილეში კი ეს წიგნი ერთგვარი საშუალებაა ფილოსოფოსისთვის, რომ დაუბრუნდეს იმ სიმაღლეებს, რაც მას ფლორენციის დატოვებამდე ჰქონდა. მედიჩისადმი ერთგულების დასამტკიცებლად მან ამ წიგნის საშუალებით გაამყარა მმართველის სწრაფვა ტოტალური ძალაუფლებისაკენ. ეს წიგნიც სწორედ ამიტომ არის დიდი განსჯის საგანი, ერთი მხრივ გამართლებულია ტირანია და მისი სისასტიკე, როგორც ქალაქში წესრიგის დამყარების გზა, თუმცა, მეორე მხრივ, იკვეთება მისი პოზიტიური დამოკიდებულება დემოკრატიული წყობისადმი.

მაკიაველის პოლიტიკური აზროვნება ჩამოყალიბდა სხვადასხვა პოლიტიკურ ბრძოლებსა თუ კონფლიქტებზე დაკვირვების შედეგად. სწორედ ამ პერიოდში იწყებს მაკიაველი სახელმწიფოს საქმიანობის შესწავლას, გაანალიზებას და მიზნად ისახავს არსებული პოლიტიკური წყობის რეფორმირებას. რით არის ზემოთ ხსენებული წიგნი გამორჩეული სხვა მისი წინამორბედი ავტორების წიგნებისგან? მისი წიგნის ინტერპრეტაცია შეიძლება მრავალნაირი იყოს, ხოლო ცხოვრებაში მისი იდეების გათავისება ადამიანის მორალზეა დამოკიდებული. მისი მთავარი გზავნილი პოლიტიკური მორალისადმი  არის ის, რომ სასურველი არავითარ შემთხვევაში უნდა გავაიგივოთ რეალობასთან. მაგალითად, თუ შენ აღწერ ადამიანებს ისე, როგორებადაც  გსურს რომ იყვნენ  და არა ისე, როგორებიც არიან სინამდვილეში, მაშინ შენ ვერასოდეს მიაღწევ წარმატებას. სწორედ ასეთ ფუნდამენტურ შეცდომას უშვებდა კარლ მარქსი, რომელიც უგულვებელყოფდა ადამიანის სიზარმაცესა და მის ბევრ სხვა ნაკლოვანებას, რის შედეგადაც მიიღო  სამართლიანი იდეების, წარმოსადგენად ძალიან კარგი და მომხიბვლელი,  თუმცა უტოპიური ნაშრომი.

ფლორენციის მმართველი ლორენცო დი პიერო დე მედიჩი (1516-1519)

ტექსტში  მაკიაველი აღწერს  უბრალო მოქალაქის მიერ ძალაუფლების მოპოვებას სიქველის (virtu) და შემთხვევითობების (fortuna) საშუალებით. მისი აზრით, ეს მხოლოდ იარაღისა და ძალის მეშვეობით ხდება, ამის მაგალითად კი მოჰყავს რომულუსი, თეზევსი, კიროსი, მოსე. იგი წერს, „ისინი რომ უიარაღო ყოფილიყვნენ, ვერავის აიძულებდნენ გაეზიარებინათ მათი მრწამსი და აღესრულებინა მათი ნება.“

ძალაუფლება შეიძლება საკუთარი ღირსების წყალობითაც მოიხვეჭო. ამას აუცილებლად უნდა დაერთოს გარკვეული გარემოებების დამთხვევა  და სიქველეც. ღირსეული კერძო პირის მმართველად აღზევების, მაგალითად მაკიაველის  ჰიერონ სირაკუზელის მოჰყავს.

შემთხვევითობებმა განაპირობეს ყველა იმ კაცის ბედნიერება, რომლებმაც წარმატებას მიაღწიეს მმართველის პოზიციის დასაკავებლად (ამის თვალსაჩინო მაგალითია ამ წიგნის წერის პერიოდში ჯერ არ დაბადებული ნაპოლეონ ბონაპარტი), ხოლო უჩვეულო სიქველით მათ მიეცათ საშუალება სათანადოდ შეეფასებინათ ასეთი შემთხვევითობები, რითაც „განადიდეს თავიანთი სამშობლო და ბედნიერებას აზიარეს იგი“. სიქველე  საშუალებაა გახდე მთავარი, დააგვირგვინო ფორტუნის მიერ მოცემული შანსი, არ გაუშვა ხელიდან ბედის ნაჩუქარი  შესაძლებლობა და მიაღწიო  წარმატებას.

არანაკლებ რთული და მნიშვნელოვანია მოპოვებული ძალაუფლების შენარჩუნება. მაკიაველის წარმოდგენით, დაპყრობილი ქვეყნის შენარჩუნების იდეალური გზა ამ ადგილას  დასახლებაა. ასეთი ქმედებით მოსახლეობისგან უფრო მეტ ნდობას მოიპოვებს დამპყრობელი, თუმცა ბევრი ქვეყნის დაპყრობის შემთხვევაში ამ გამოსავლის ეფექტურობა დგება კითხვის ნიშნის ქვეშ, ერთი ადამიანი ყველგან ვერ დასახლდება. ამავე დროს შესაძლოა შენივე ქვეყნის დეცენტრალიზაციამ სატახტო ქალაქის მოსახლეობაში პროტესტი გამოიწვიოს. მმართველობის შენარჩუნების განსამტკიცებლად კი მაკიაველი არ ერიდება ტოტალიტარულ მოდელსაც, აბსულუტური მმართველობის დამყარებას და ამის საილუსტრაციოდ თურქეთი მოჰყავს. იგი საფრანგეთისა და თურქეთის მმართველობის ფორმებს ადარებს ერთმანეთს. თურქეთში ერთი მმართველია, ხოლო „დანარჩენნი კი მისი ყურმოჭრილი ყმები არიან“. საფრანგეთში მეფეს ურიცხვი პატარა „მბრძანებლები“ ახვევია გარს და ასეთი გარემოებები „მეფეს სასიკეთოს არას უქადის“.

როგორ უნდა შეინარჩუნოს ხალხის თვალში სანდოობა მთავარმა? ნიკოლოს პასუხია ეშმაკობით, ცბიერებით. მას  დუკას მაგალითი მოჰყავს, რომელმაც ქალაქში თავის სასტიკ თანაშემწე მესსერ რემირო დ’ოკოს შეუზღუდავი უფლებების მინიჭებით წესრიგი დაამყარებინა. როდესაც  აღარ იყო საჭირო ასეთი  სისასტიკე და რემიროს შეუზღუდავი ძალაუფლებაც ზედმეტი გახდა, ხალხის გულის მოსაფხანად და მათ დასაზაფრად, დასაშინებლად, სასტიკი და გაქნილი კაცის მოკვლა ბრძანა. გაჩეხილი გვამი ჩეზენას მოედანზე გამოატანინა და ამით დუკამ, თითქოს, მესსერ რემიროს ჩადენილი სისასტიკეების პასუხისმგებლობა აირიდა თავიდან. ხალხს აფიქრებინა, რომ რემიროს ჩადენილ სისასტიკეებთან მას არ ჰქონია კავშირი.

ბედისწერას ადამიანის ცხოვრებაზე გარკვეული გავლენა აქვს, ხოლო მის წინააღმდეგ ამხედრება შესაძლებელია შეუპოვარი ბრძოლით. მთავრები თავიან წარუმატებლობას ბედისწერას კი არა თავიანთ უნიათობას უნდა აბრალებდნენ -„ბედისწერა – ქალია და მის მოსათვინიერებლად არ უნდა იშურებდე მუჯლუგუნებსა და წიხლებს“.

„ის, ვისაც აუცილებლად მიაჩნია თავის ახალ სამფლობელოში მტრებისაგან დაიზღვიოს თავი, შეიძინოს მეგობრები, ძალითა თუ ცბიერებით სძლიოს მტერს, სიყვარული და შიში ჩაუნერგოს ხალხს, ხოლო ლაშქარს – მორჩილება და მოწიწება, მუსრი გაავლოს ყველას, ვისაც შეუძლია ან ვალად აძევს რაიმე ავნოს მას, ახლებურად გარდაქმნას ძველი წესრიგი, იყოს მკაცრი და მოწყალე, დიდსულოვანი და გულუხვი, დაშალოს არასაიმედო მხედრობა და მის ნაცვლად შექმნას ახალი, მეგობრული ურთიერთობა იქონიოს მეფეებსა და მთავრებთან, რათა ისინი სიხარულით სწყალობდნენ და შიშით შეურაცხყოფდნენ მას, – ვერსად იპოვის მისაბაძ დუკას მოქმედებებზე უფრო დიდებულ ნიმუშს“.

მმართველობას შეიძლება მიაღწიო ქედუდრეკელი, სასტიკი, შეუპოვარი, მუხანათური და უღმერთო საქციელით, მაგრამ ძალაუფლების შენარჩუნებას ვერ შეძლებ თუ ვერ მოიხვეჭ დიდებას“.

მთავრისთვის ზოგჯერ აუცილებელია, რომ იყოს ორპირიც - „მთავარს არასოდეს გამოელევა იმის მიზეზი, რომ გაამართლოს თავისი ორპირობა

ნიკოლო მაკიაველი - „მთავარს არასოდეს გამოელევა იმის მიზეზი, რომ გაამართლოს თავისი ორპირობა“

მაგალითად, რამდენი შეთანხმება, რამდენი საზავო ხელშეკრულება დარჩენილა ფუჭ ოქმად მთავართა სიმუხთლის შედეგად, და ის, ვინც ახერხებდა უფრო უკეთ გაეთამაშებინა მელას როლი, უფრო ადვილად აღწევდა მიზანს. მაგრამ აუცილებელია საგულდაგულოდ შენიღბო ეს ბუნება, რისთვისაც დიდი თვალთმაქცობა და გაქნილობა გმართებს.“

მაკიაველის აზრით მთავარი ბოროტების გზასაც შეიძლება დაადგეს , ოღონდ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი ეს აუცილებელია, „ბრბო“ კი მთავართა ქმედებებს მხოლოდ საქმის გერეგნული ნიშნების, მხარეებისა და საბოლოო შედეგების მიხედვით აფასებს.

ავტორები: სმარტარეა, ლაშა ჟვანია

http://smartarea.ge/

სპორტი
კახა კალაძე: ეს არ არის უბრალოდ გამარჯვება, ეს თარიღი საქართველოს უახლეს ისტორიაში ოქროს ასოებით იწერება

საქართველოს ფეხბურთელთა ეროვნული ნაკრების გამარჯვების შემდეგ, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი კობახიძე, თბილისის მერი კახა კალაძე და ნაკრების წევრები პირველი რესპუბლიკის მოედანზე შეკრებილ გულშემატკივრებს შეუერთდნენ და გამარჯვება მათთან ერთად აღნიშნეს.

კახა კალაძემ მადლობა გადაუხადა ეროვნულ ნაკრებს და და კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა პლეიოფის ფინალში გამარჯვების განსაკუთრებულ მნიშვნელობას.

„გილოცავთ! რთულია, ვისაუბრო იმაზე, თუ რამხელა გამარჯვება მოიპოვა ჩვენმა ქვეყანამ. ეს არის ის, რასაც ათეულობით წელი ველოდებოდით. ეს არ არის უბრალოდ გამარჯვება, ეს არის ისტორიის დაწერა. საქართველოს უახლეს ისტორიაში 2024 წლის 26 მარტი ოქროს ასოებით იწერება, იმიტომ, რომ ჩვენი ეროვნული ნაკრები ითამაშებს ევროპის ჩემპიონატზე“, - განაცხადა კახა კალაძემ.

დედაქალაქის მერმა მადლობა გადაუხადა ეროვნული ნაკრების გულშემატკივარსაც.

„მადლობა ყველას, ვინც მოედანზე იმყოფებოდა, ვინც სახლიდან უყურებდა ამ თამაშს. ყოველთვის, როცა ჭირდებოდა საქართველოს ეროვნულ ნაკრებს, იდექით მის გვერდში. იყო უამრავი წაგება, იყო რთული პერიოდი, მაგრამ ყოველთვის იდექით იქ, სადაც ჭირდებოდა ქართულ ფეხბურთს, ქართულ სპორტს და ამისთვის მინდა მადლობა გითხრათ თითოეულ თქვენგანს“, - მიმართა გულშემატკივრებს კახა კალაძემ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.