USD 2.7428
EUR 2.8772
RUB 2.6387
Tbilisi
გიორგი კობერიძე - ყველაზე დიდი პრეტენზიები უნგრეთს რუმინეთთან აქვს
Date:  
რამდენიმე კვირის წინ განვიხილეთ უნგრეთის მიდგომა უკრაინისა და მის ტერიტორიულ მთლიანობასთან დაკავშირებით და ხაზი გავუსვით ზაკარპატიეს ოლქში არსებულ უნგრულ მოსახლეობაზე თუმცა აღვნიშნეთ, რომ ყველაზე დიდი პრეტენზიები უნგრეთს რუმინეთთან აქვს. ახლა მოდით ეს საკითხი ჩავშალოთ უკეთ.
 
1920 წლის ტრიანონის ხელშეკრულებით დაშლილი ავსტრო-უნგრეთის იმპერიის ნანგრევებზე შექმნილი უნგრეთი კარგავდა ტრანსილვანიას, რომლის მოსახლეობაც შერეული - რუმინული და უნგრული - გახლდათ. თუმცა, აღსანიშნავია ისიც, რომ აღნიშნულ ხელშეკრულებამდე მისვლამდე 1918 წლიდან რუმინეთსა და უნგრეთს შორის საბრძოლო მოქმედებები მიმდინარეობდა. რუმინეთი ჯერ ავსტრო-უნგრეთის იმპერიას ებრძოდა, შემდგომ უნგრეთის სამეფოს, უნგრეთის პირველ რესპუბლიკას და საბოლოოდ საბჭოთა უნგრეთს. ეს უკანასკნელი 1919 წელს დაარსდა და მას ბელა კუნი და ე.წ. ლენინის ბიჭები მართავდნენ, რომლებიც გამორჩეული სისასტიკით ხოცავდნენ როგორც საკუთარ თანამემამულე უნგრელებს ისე სხვა ნაციის წარმომადგენლებს. საბოლოოდ კი 1919 წლის აგვისტოში უნგრეთის დედაქალაქი ბუდაპეშტი რუმინულმა არმიამ აიღო და კომუნისტები გაიქცნენ.
 
ტრანსილვანია, რომელზეც რუმინელები ჯერ კიდევ პირველ მსოფლიო ომამდე აცხადებდნენ პრეტენზიას (მაგრამ უნგრეთის სამეფოში შედიოდა და როგორც აღვნიშნე შერეული მოსახლეობა ჰყავდა) საბოლოოდ კიდეც დარჩა რუმინეთს, თუმცა არასდროს, მათ შორის არც 1946 წლის შემდეგ, როდესაც ორივე ქვეყანაში კომუნისტები იყვნენ - უნგრეთსა და რუმინეთს შორის ეს თემა არსად გამქრალა.
 
უნგრეთში პარტია იობიკი (Jobbik) და სახელისუფლებო ძალა ფიდეზი (Fidesz) განსაკუთრებით ბევრს საუბრობს უნგრელთა უფლებებზე რუმინეთში, რომელთა საერთო რაოდენობა 1 მილიონ ადამიანს მცირედით აღემატება. განსახლების არეალით, უნგრელები უმრავლესობაში არა უშალოდ უნგრეთის საზღვრის სიახლოვეს, არამედ პირიქით, ტრანსილვანიის სიღრმეში, კარპატების მთებთან არიან წარმოდგენილნი, თუმცა საზღვრისპირა რაიონებშიც მნიშვნელოვან რაოდენობას ქმნიან.
 
რუმინეთსა და უნგრეთს შორის ამ თემაზე კუთხით თანამედროვე ისტორია საკმაოდ კომპლექსურია. ყველაზე მძიმე მოვლენები 1990 წლის მარტში დატრიალდა, როდესაც ქალაქ ტირგუ-მურეშში რუმინელებსა და უნგრელებს შორის შეტაკებები დაიწყო. სიტუაცია იმდენად დაიძაბა, რომ ომის საფრთხეც შეიქმნა ორ ქვეყანას შორის. მაშინ საერთაშორისო ჩართულობით სიტუაცია განიმუხტა, მაგრამ კიდევ ერთხელ დამტკიცდა თუ რამდენად ფეთქებადი იყო სიტუაცია მათ შორის.
 
2004 წელს უნგრეთი ევროკავშირში შედის, 2007 წელს კი რუმინეთი. სიტუაცია კი მეტ-ნაკლებად გაუმჯობესდა მას შემდეგ, მაგრამ ნაციონალურ სენტიმენტებზე თამაში უცხო არ არის ხოლმე: ბუდაპეშტში ოფიციალურ შენობებზე ჩემი თვალით მინახავს ტრანსილვანიელი უნგრელების სიმბოლიკა და დროშები. ხოლო რუმინეთში სეპარატიზმზე საუბრისას თითქმის ყოველთვის უნგრელების ხსენება ჩნდება ხოლმე.
 
საბოლოდ, ეს საკითხი ამ ორ ქვეყანას შორის თავის სერიოზულ პრობლემებს წარმოშობს, მაგრამ ევროკავშირის ჩართულობითა და ძალისხმევით სიტუაცია დასტაბილურებულია და ნელ-ნელა უმჯობესდება კიდეც. ახლა ისტორიულ საკითხებზე უფრო მეტს საუბრობენ ხოლმე, თუნდაც იმაზე თუ სადაური იყო ვლად მესამე (დრაკულა) და ვის რა როლი მიუძღვის ოსმალეთის იმპერიასთან ბრძოლაში, მაგრამ უკრაინაში რუსეთის აგრესიამდე რუსული პროპაგანდა და ანტირუმინული სენტიმენტების გაღვივება და ტერიტორიულ პრეტენზიებზე საუბარი, უნგრულ პოლიტიკაში, გარკვეულ კვალს ტოვებდა, რაც თანდათან იცვლება და რუსეთის მარცხთან ერთად ალბათ სრულად გადაიხედება კიდეც.
 

მიყევით ბმულს - გიორგი კობერიძე

world
«Bloomberg» (აშშ): „ევროპა მორიგი ენერგეტიკულ კრიზისის წინაშე დგება: ზამთრის მოახლოების კვალობაზე, გაზზე ფასები მატულობს“

„როგორც ჩანს, წლევანდელი ზამთარი, შარშანდელ თბილთან შედარებით, ამჯერად უფრო ცივი იქნება. უკვე ისე აცივდა, რომ ევროპის გაზსაცავები სწრაფად ცარიელდება“, - ნათქვამია ამერიკული საინფორმაციო-ანალიტიკური სააგენტოს „ბლუმბერგის“ (Bloomberg) მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ევროპა მორიგი ენერგეტიკულ კრიზისის წინაშე დგება: ზამთრის მოახლოების კვალობაზე, გაზზე ფასები მატულობს“ (ავტორები - ანა შირიაევსკა და პრისცილა აზევედო).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

შარშან ევროპაში უჩვეულოდ თბილი ზამთარი იყო და რუსული გაზის შეწყვეტის მიუხედავად, გაზსაცავებში ჩატვირთული საწვავი ევროპელებმა გაზაფხულამდე იმყოფინეს, პლის გამონახეს დამატებითი ალტერნატიული წყაროებიც... მაგრამ ახლა, როცა პროგნოზით თანდათანობით აცივდება, გაზის ფასები უკვე მატულობს და უკრაინის ტერიტორიაზე გამავალი მილსადენითაც ევროპა გაზს ვეღარ მიიღებს, ექსპერტების თქმით, ენერგეტიკული კრიზისის წინამძღვრები აშკარად ისევ იქმნება. არადა, ევროპა ჯერაც ვერ გამოსულა მთლიანად ორი წლის წინანდელი შოკისაგან, როცა ერთი კუბური მეტრი გაზის ფასი „ცას სწვდებოდა“.

რა თქმა უნდა, გაზის წლევანდელი ფასები 2022 წლის რეკორდულ ფასებზე მცირეა, მაგრამ მატება მაინც საგრძნობია, ანუ მოსახლეობის კეთილდრეობა მცირდება, ცხოვრების დონე ეცემა და მწარმოებელთა კონკურენტუნარიანობა უარესდება.

ზამთრის ყველაზე ცივ თვეებში გაზსაცავები მაშველი რგოლის როლს ასრულებენ, მაგრამ ნოემბრის სიცივეების გამო მოსახლეობაში გაზზე მოთხოვნა სწრაფად გაიზარდა. გარდა ამისა, ევროპაში ქარის ელექტროსადგურები ძირითადად უქმად დგანან, რადგან ქარის სიჩქარე დაბალია. შესაბამისად, მატულობს გაძვირებული გაზის გამოყენება ელექტროენერგიის წარმოებისთვის, რაც ბუნებრივია, ელექტროდენის ფასს ზრდის.

დღეისათვის რუსული გაზით - უკრაინის ტერიტორიაზე გამავალი მილსადენის მეშვეობით -  ევროკავშირის რამდენიმე წევრი ქვეყანა სარგებლობს, მათ შორის სლოვაკეთი და უნგრეთი. უკრაინასა და რუსეთს შორის დადებული სტრანზიტოს შეთანხმების ვადა დეკემბრის ბოლოს იწურება. კიევი აცხადებს, რომ კონტრაქტს აღარ გაახლებს. უნგრეთსა და სლოვაკეთს ენერგეტიკული უზრუნველყოფას საფრთხე ემუქრება.

ცივი ზამთრის გამო ცუდ დღეში ჩავარდება გერმანიაც. 2022 წელს ბერლინმა მიიღო გადაწყვეტილება, რომ გაზი თავისი გაზსაცავებისათვის მსოფლიო ბაზარზე რეკორდული ფასებით ეყიდა, თუმცა ამჟამად სხვა სიტუაციაა. გაზზე მაღალი ფასების გამო ბევრი ქარხანა წარმოებას ამცირებს ან სულაც ჩერდება. გამოდის, რომ მესამე წელია ევროპის უდიდესი ეკონომიკა, ენერგონედლეულის უკმარისობის გამო, ზეწოლას განიცდის.  გერმანიაში კი თუ სიტუაცია გაუარესდება, ეს ნიშნავს, რომ კრიზისის ვირუსი სხვა ქვეყნებსაც გადაედება.  თებერვალში დაგეგმილი ბუნდესტაგის არჩევნები შეიძლება მწვავე ეკონომიკური პრობლემების ფონზე ჩატარდეს.

ცივ ზამთარში ენერგიის დეფიციტი ძნელი გადასატანია, ასეთ სიტუაციებში მოსახლეობისადმი მოწოდებები ხარჯვის შემცირება-დაზოგვაზე საქმეს არ შველის: არსებობს დიდი რისკი იმისა, რომ ევროპელებს ამ ზამთარს ბედი აღარ გაუღიმებთ და ამიტომ იძულებულნი იქნებიან მეტი ძვირადღირებული თხევადი გაზის იმპორტი მოახდინონ, პარალელურად კი აზიის ქვეყნებთან, განსაკუთრებით კი ჩინეთთან მიმართებით კონკურენტუნარიანობაც შეინარჩუნონ, რაც ერთობ რთულ ამოცანას წარმოადგენს.

წყარო: https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-11-23/europe-is-already-facing-its-next-energy-crisis?srnd=phx-politics

See all
Survey
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
Vote
By the way