USD 2.7075
EUR 3.1272
RUB 3.3424
თბილისი
გიორგი კობერიძე - ლიბერალიზმს სერიოზული გამოწვევები აქვს დღეს
თარიღი:  
ქართულ და ზოგიერთ უცხოურ პოლიტიკურ საზოგადოებაში ლიბერალიზმს წარმოაჩენენ, როგორც ნეგატიური ტერმინის მქონე სალანძღავ სიტყვად და არა პოლიტიკურ იდეოლოგიად, მაშინ, როდესაც ამის მთქმელები, ხშირად, ლიბერალიზმის ფუნდამენტურ პრინციპებს თავად იზიარებენ ხოლმე და ქმნიან ერთგვარ პარადოქსს.
ცხადია, ლიბერალიზმი ძალიან ფართო პოლიტიკურ იდეოლოგიასა და ქვე მიმდინარეობას მოიცავს (რითაც ბევრმა ძალამ დაიბრალა/გაიზიარა ლიბერალიზმი) და ყველაფერს ვერ დავფარავ ამ პოსტში, მაგრამ მისი ძირითადი პრინციპებსა და გამოწვევებზე ვისაუბროთ:
- ადამიანი ინდივიდია, თავისი ინდივიდუალური ხედვებით, რომელიც შეიძლება ვიღაცისათვის მიუღებელი და ვიღაცისათვის სასურველი იყოს; ინდივიდუალიზმი ყველა ასპექტში რჩება ინდივიდუალიზმად - შეიძლება დღეს ერთ ასპექტში ორი ინდივიდი თანხმდებოდეს, ხვალ კი, სხვა ასპექტში - აღარ. ავტოკრატიული რეჟიმებისათვის ინდივიდუალიზმი საკმაოდ საშიში მოვლენაა.
- ადამიანებს აქვთ თავისუფლება და შეიძლება ამ თავისუფლებით თავად გადაწყვიტონ ვინ და რა მოსწონდეთ და ვინ არ მოსწონდეთ; თავისუფლება მოიცავს ყველა სფეროს - პოლიტიკიდან დაწყებული, კომპიუტერული ტექნიკით დამთავრებული.
- ადამიანი რაციონალური არსებაა (უნდა იყოს) და თავად, რაციონალური დათვლითა და განსჯით გადაწყვეტს რა არის მისთვის მოცემულ მომენტში სასურველი და რა არა. მაგალითად, იყიდოს ძვირადღირებული ნივთი და იმუშაოს ორჯერ მეტი ამ დანახარჯის ასანაზღაურებლად თუ დაზოგოს ფული ხვალინდელი დღისათვის. ან დაოჯახდეს ანგარებით თუ დაელოდოს ნამდვილ სიყვარულს. ან სულაც სამუშაო დღეს დაიძინოს თუ წავიდეს სამსახურში. ყველა ამ ნაბიჯების უკან ესა თუ ის გათვლა დგას ხოლმე.
- ადამიანებს სხვა ადამიანის აზრების მიმღებლობა აქვთ. ეს არ ნიშნავს რომ აპრიორი პატივს სცემენ სხვის აზრს, მაგრამ მიაჩნიათ რომ სხვისი აზრის გამოხატვის თავისუფლება მნიშვნელოვანია. ანუ, სხვისი აზრის მოსმენა თანდაყოლილია ადამიანის ბუნებისათვის, ხოლო პატივისცემა - ინდივიდუალურად დამსახურებადი.
- ლიბერალიზმი მხარს უჭერს კერძო საკუთრებას. ადამიანი, რომელსაც აქვს კერძო საკუთრება უფრო რაციონალური იქნება ვიდრე ის ადამიანი, რომელსაც არაფერი აღარ აქვს დასაკარგი. ამიტომ, ლიბერალებს სწამთ კერძო საკუთრების, როგორც საზოგადოებრივი სტაბილურობის ერთგვარი გარანტის - თუკი ერთი წაართმევს სხვას კერძო საკუთრებას, ეს გამოიწვევს ჯაჭვურ ეფექტს და შეიძლება ერთხელაც მას წაართვან კერძო საკუთრება;
- რასაც მიაღწევ შენი დამსახურებაა და რაც მოგივა - შენი ბრალია. ეს სოციო-ეკონომიკური მიდგომა მიანიშნებს ფაქტზე, რომ ყველაფერი რაც შენს თავს ხდება შენი გამომუშავებულია. პირიქითაც ასეა ოღონდ - თუკი რაიმე არ გამოვიდა ისიც შენი ბრალია;
- ლიბერალებს კანონის უზენაესობის სწამთ. თუკი სისტემა, რომელშიც მათი ინდივიდუალიზმი, თავისუფლება და კერძო საკუთრება უნდა იყოს დაცული, აუცილებელია კანონი უზენაესობდეს, სხვა შემთხვევაში რა გარანტია აქვთ რომ ვინმე არ მოსპობს იმას, რაც მათია?!
- ლიბერალიზმი სეკულარული სახელმწიფოს მხარდამჭერია - როგორც ეკლესია არ უნდა ჩაერიოს საერო პოლიტიკურ საქმიანობაში (ფუნდამენტალიზმის უარყოფა), ასევე საერო პოლიტიკური წრეები არ უნდა ჩაერიონ საეკლესიო საქმიანობაში (ბიზანტიური პრინციპის უარყოფა).
ცხადია ლიბერალიზმს სერიოზული გამოწვევები აქვს დღეს:
1. ის, ვინც საკუთარ თავს ლიბერალს უწოდებს, ხშირად ძალიან ცოტა აქვთ საერთო ლიბერალიზმთან (ისევე, როგორც თვითგამოცხადებულ კონსერვატორებს კონსერვატიზმთან ხოლმე); ამიტომ, ისინი ლიბერალიზმის თავისებურ გაგებასა და ფორმას ქმნიან, რომელიც ფუნდამენტური ლიბერალიზმის პრინციპებზე აღარ დგას ხოლმე.
2. ლიბერალიზმი სხვისი აზრის გამოხატვის შეზღუდვისათვის რთულად შეიძლება იყოს გამოყენებული, რადგან ეს მიდგომა უფრო მასობრივ და ავტორიტარიზმისაკენ მიდრეკილ იდეოლოგიებს ახასიათებთ ხოლმე, ვიდრე ინდივიდუალიზმის მხარდამჭერ ლიბერალიზმს; ამ ფონზე ზოგიერთი ლიბერალი დილემურ კითხვას სვამს: რა ვქნათ, თუკი ლიბერალურ სისტემას ანტილიბერალური ძალა იყენებს იმისათვის, რომ თავად ეს ლიბერალური სისტემა მოსპოს?
3. ზოგიერთი თანამედროვე ლიბერალი ტოლერანტობასა და პატივისცემას შორის ტოლობის ნიშანს სვამს - რაც მცდარია; ტოლერანტობა და თავისუფალი არჩევანი ადამიანის თანდაყოლილი ფორმაა ხოლო პატივისცემა - შეძენადი და დამსახურებადი, ისიც ინდივიდების თვალში და არა საყოველთაოდ. ანუ შეიძლება ერთი ადამიანი ადამიანთა ნაწილში გმირი იყოს, ხოლო მეორე ნაწილში - ანტიგმირი. თუმცა ამავე საზოგადოებაში გმირები და ანტიგმირები გვერდიგვერდ ცხოვრობენ. როგორც კი ერთი სხვას მოსთხოვს რომ აღიაროს გმირად/ანტიგმირად წინააღმდეგ შემთხვევაში მოსპობს მას - ლიბერალიზმის დიდი კრიზისი იწყება.
4. კლასიკური ლიბერალიზმი ინდივიდუალიზმის წინ დაყენების ფონზე ძალიან მკაცრი პოლიტიკური იდეოლოგიაა და ხშირად კოლექტივისტურ და საყოველთაო პასუხისმგებლობაზე დაფუძნებულ იდეოლოგიებს (მაგ. კლასიკურ სოციალისტებს და მათ მომხრეებს) ძალიან აშინებთ ის;
5. ლიბერალიზმს ძალიან ბევრი ფორმა გაუჩნდა, რომელთა ნაწილიც ლიბერალიზმის პოლიტიკური შეხედულებების ნაწილს, ხოლო ეკონომიკურს მხოლოდ მინიმალურად (ან საერთოდ არ) იზიარებს. ეს კი ტერმინი "ლიბერალის" გამოყენებას საკმაოდ ბუნდოვანს ხდის.
6. არა ყოველდღიური, მაგრამ ფილოსოფიური გამოწვევა ლიბერალიზმში ღმერთის საკითხია. ლიბერალიზმში რიგი პრინციპები ღმერთის გარეშე რთულად არსებობს, რადგან თუკი ვამბობთ, რომ ადამიანისათვის თავისუფალი ნება, არჩევანი და ნებისმიერი სხვა რამ თანდაყოლილია, ეს ნიშნავს რომ ამ "თანდაყოლილ" თვისებებს წყაროც აქვს. და ეს წყარო თავად ადამიანის მიერ შექმნილი სახელმწიფო და კანონი ვერ იქნება, რადგან სახელმწიფო ადამიანს თან არაფერს აყოლებს გარდა ვალდებულებებისა და უფლებებისა. სახელმწიფოები თავიანთი რეჟიმებიანად იცვლებიან, თანდაყოლილობის პრინციპი კი - რჩება. მეცნიერულად, ადამიანისათვის რომ ღრმა ფილოსოფიური პრინციპები აპრიორი თანდაყოლილია ბიჰევიორისტი ფსიქოლოგიები ძალიან მკაცრად უარყოფენ. ერთადერთი რაც თანდაყოლილობის პრინციპს გაამყარებდა ისეთი ძალის არსებობაა, რომელიც მის (ადამიანის) გამორჩეულობას გაამყარებს. ამიტომაა, რომ კლასიკური ლიბერალიზმის მხარდამჭერთა აბსოლუტურ უმრავლესობას ღმერთი (ან მის მაგივრად ნებისმიერი ბუნების ძალა) არ უარუყვია. დღეს, თანამედროვე ლიბერალები, ღმერთის საკითხზე ნაკლებად მსჯელობენ ხოლმე და ამბობენ, რომ ესეც ინდივიდის შინაგანი რწმენის საკითხია. როგორც არ უნდა იყოს, თავისუფალი ნება და სხვა თანდაყოლილი პრინციპების უარყოფა კი არ მომხდარა, არამედ წინ წამოიწია კიდეც.
7. ამერიკულ პოლიტიკაში, მეტწილად, ლიბერალი უფრო მემარცხენე პოლიტიკურ ძალასთან ასოცირდება, ხოლო ევროპის უმეტეს ქვეყანაში - მემარჯვენესთან. ასეა თუ ისე ლიბერალიზმის ფუნდამენტური პრინციპები უფრო მემარჯვენეა ვიდრე მემარცხენე.
როგორც არ უნდა იყოს, მიუხედავად იმისა, რომ ამ პოსტში მისი მხოლოდ მცირე ნაწილი დავფარე, ლიბერალიზმი საკმაოდ მყარი პოლიტიკური იდეოლოგიაა, რომლის ფუნდამენტურ ფორმასაც, არ მოგეჩვენებათ თუ ვიტყვი, რომ ეკონომიკისა და კანონის უზენაესობის პრინციპებით ყველაზე მეტი საზიარო სწორედ კონსერვატიზმთან აქვს და გარკვეულწილად შეთავსებადია ნაციონალიზმთანაც კი, რომელთან ერთადაც მან ფეოდალიზმი დაამარცხა.
ამიტომაა, რომ ხშირად იდეოლოგიებზე დაფუძნებული სალანძღავი ტერმინები საკმაოდ აცდენილია ხოლმე ამა თუ იმ პოლიტიკური იდეოლოგიის ფუნდამენტურ ფორმას და ყოველდღიურ პოლიტიკაში, პოლიტიკოსების მიერ არასწორად გამოიყენება ხოლმე უნებლიედ ან მიზანმიმართულად.
მიყევით ბმულს - გიორგი კობერიძე  
საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი, ჯიპას პროფესორი
საზოგადოება
მეუფე შიო - განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება

მხოლოდ გულმოწყალე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი, - ამის შესახებ საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი)სულთმოფენობიდან ოცდამეერთე კვირას, ღირსი გაბრიელ აღმსარებლისა და სალოსის ხსენების დღეს ქადაგების დროს განაცხადა.

მიტროპოლიტის თქმით, ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს...

მისივე განცხადებით, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება“.

„სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმინდისათა.

ძვირფასო მამებო, დედებო, ძმებო და დებო, გილოცავთ დღევანდელ კვირა დღეს, რომელიც დაემთხვა ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენებას. შეგვეწიოს მისი მადლი და ლოცვა ჩვენ და სრულიად საქართველოს.

გადმოგცემთ მისი უწმინდესობის და უნეტარესობის, კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოლოცვას და კურთხევას.

დღეს წაკითხული იყო იგავი სახარებიდან მდიდარსა და ლაზარეზე. ეს ორი ადამიანია, ორი სახეა წარმოდგენილი ჩვენ წინაშე. მდიდარს საერთოდ არ ენაღვლებოდა, რომ მის კართან იწვა მძიმე ავადმყოფი და გლახაკი, სრულიად გულგრილი იყო მისი ბედისადმი. ლაზარე კი ძალიან მოკრძალებული იყო. მას ის კი არ უნდოდა, რომ მდიდრის სუფრიდან ლანგრით მიეტანათ მისთვის საჭმელი, არამედ იმას ნატრობდა, რომ ძირს დაცვენილი ნამცეცი მაინც შეხვედროდა. იმდენად ავად იყო, რომ სიარულიც კი არ შეეძლო. ამ მდიდარს ეს ამბავი სრულიად არ აღელვებდა, ის იმდენად გართული იყო თავისი ნადიმებით და ფუფუნებით. გარდაცვალების შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ღარიბი აღმოჩნდა აბრაამის წიაღში, მდიდარი კი - ცეცხლოვან გეენიაში, ჯოჯოხეთში.

რატომ მოხდა ასე? რაზეა ეს იგავი, საერთოდ?

ეს იგავი არის მოწყალებაზე. ასე იმიტომ მოხდა, ძვირფასო ძმებო და დებო, რომ ღმერთი არის მოწყალე. მხოლოდ გულმოწყალე, მოწყალე გულის მქონე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი. ვერცერთი ულმობელი, ვერცერთი უსიყვარულო, სასტიკი, ბოროტი ადამიანი სასუფეველს ვერ დაიმკვიდრებს, რაგინდ ბევრი დამსახურება ჰქონდეს ამ დედამიწაზე, იმიტომ რომ ცათა სასუფეველი არ არის ის, რაც გაიცემა რაღაც დამსახურებების სანაცვლოდ, არამედ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს და ხარბიდან გადააქცევს ხელგაშლილად, ამპარტავნიდან - თავმდაბლად, შურიანიდან - მოსიყვარულედ, ნაყროვანიდან - მმარხველად და ა. შ. არცერთი ულმობელი ადამიანისთვის, ვინც არ არის მოწყალე გულის მქონე, ეს ფერისცვალება შესაძლებელი არ არის. ვერ მოხდება ეს სასწაული მის სულში. ვიმეორებ: რატომ? - იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანის სულში სულიწმინდის მადლი ვერ შემოდის.

ამიტომ მთელი ცხოვრება უნდა იღვაწოს ადამიანმა ქმედით სიყვარულში, რომ ეს ლმობიერება და მოწყალება ისწავლოს. სწორედ ამაზეა დღევანდელი იგავი, რომ ვისწავლოთ ეს თვისებები, ეს სათნოებები და ჩვენი ცხოვრების შედეგად ამ მდიდრის მსგავსად არ აღმოვჩნდეთ ცეცხლოვან გეენიაში, არამედ მოვემზადოთ მარადისობასთან შესახვედრად. ეს ცხოვრება იმისთვის გვაქვს მოცემული, რომ ღირსეულად მოვემზადოთ მარადისობაში გადასვლისთვის, როცა იქნება სამსჯავრო ჩვენი, როცა წარვდგებით სამსჯავროზე. თუმცა სამსჯავრო არის მთელი ცხოვრება, ადამიანი ამ ცხოვრებაშივე გამოუტანს განაჩენს თავის თავს და აკეთებს არჩევანს, თუ სად იქნება მარადისობაში.

თუ ამ ცხოვრებაში შეიძინე შური, უმოწყალობა, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, ამპარტავნება და სხვა ასეთი ვნებები, მარადისობაშიც თან წაგყვება ეს თვისებები, იქაც ასეთი იქნები. მაგრამ უფალს უნდა, რომ შეიძინო სიმდაბლე, სიყვარული, ლოცვა, მოთმინება, სულგრძელება, მოწყალება. რატომ? - იმიტომ, რომ თვითონ არის ასეთი უფალი ჩვენი იესო ქრისტე; და თუ ეს თვისებები გექნება, მაშინ ის თავისთან წაგიყვანს და გაცხონებს.

ძვირფასო ძმებო და დებო, მაგრამ ეს ადამიანის დახმარების გარეშე შეუძლებელია. თუ ადამიანს ეს არ უნდა, ყველაფერი ამაო იქნება, ხოლო თუ უნდა და იღვწის ამისთვის, მაშინ უფალი აუცილებლად შეეწევა მას, განკურნავს ამ ვნებებისგან და აცხონებს.

ასე რომ, დავფიქრდეთ ამ იგავზე: ვინ ვართ ჩვენ - მდიდარი თუ ლაზარე? და თუ ჩვენს თავში ჯერ კიდევ ვხედავთ ამ უმოწყალო მდიდრის თვისებებს, გონს მოვიდეთ, სანამ კიდევ გვაქვს ფიზიკური და სულიერი ძალები, რომ ფერი ვიცვალოთ და გამოვსწორდეთ.

დღეს არის ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენება. საოცარი სიხარული სუფევს დღეს ჩვენს მსახურებაზე, ძალიან ბევრი ხალხია შეკრებილი. გილოცავთ ამ დღესასწაულს. შეგვეწიოს მამა გაბრიელის ლოცვა და მადლი.

იგი იყო სრულიად გამორჩეული ადამიანი და მოღვაწე ჩვენი ეკლესიის უახლეს ისტორიაში. მოგეხსენებათ, ის მოღვაწეობდა ათეისტურ პერიოდში და მრავალ ადამიანს გაუნათა გზა უფლისკენ, რისთვისაც იგი მრავალჯერ ტანჯეს, დევნეს, გვემეს და დააპატიმრეს. ის ამ თავის დიდ სულიერებას ფარავდა სალოსობის ღვაწლით. ამის გამო, მრავალჯერ შეშლილი ეგონათ, მაგრამ, როგორც ამბობს პავლე მოციქული: „სულელი იგი ღვთისა უბრძენეს არს კაცთა“ (1 კორ. 25). თავისივე სიცოცხლეში ის მრავალ სასწაულს აღასრულებდა და მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი სასწაული სრულდება, ადამიანები მოდიან არამხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა მხარიდან და წმინდა გაბრიელის ლოცვით უფალი მათ უსრულებს თხოვნას და ანიჭებს სულიერ და ხორციელ კურნებებს.

დღეს, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო, საქართველოს არასდროს მოჰკლებია სულიწმინდის მადლი და არც არასდროს მოაკლდება.

მაშ, დღეს, მისი ხსენების დღეს, განსაკუთრებით ვევედროთ ღირს გაბრიელს, აღმსარებელსა და სალოსს, რომ მისი ლოცვით უფალმა დაიფაროს და გააძლიეროს ჩვენი ქვეყანა, ჩვენი ეკლესია, გააძლიეროს და ადღეგრძელოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და შეგვეწიოს ღირსი მამა გაბრიელი, რომ ამ ლაზარეს მსგავსად, უფალმა დაგვამკვიდროს აბრაამის წიაღში, რათა დავტკბეთ იმ გამოუთქმელი სიკეთეებით, რომლებიც „თვალს არ უნახავს და ყურს არ სმენია“ (1 კორ. 2,9), რისი ღირსიც დაე, გავმხდარიყავით მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომელსაც შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანა მამით და სულიწმინდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ჩვენთან არს ღმერთი!“, - განაცხადა მეუფე შიომ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.