,
2019 წლის 23 ნოემბერს, გიორგობის ბრწყინვალე დღესასწაულის ზეიმის დღეს,
წმიდა სამების საკათედრო ტაძრის გახსნიდან 15 წელი შესრულდა.
ბ-ნ გია ბერაიასთან სამების ტაძრის მშენებლობის ისტორიაზე სასაუბროდ მივედით. სამწუხაროდ ინტერვიუს ჩაწერის შემდეგ, ბ-ნი გია მალევე მოულოდნელად გარდაიცვალა. სააგენტო „თბილისი პოსტის“ სახელით ვუსამძიმრებთ ბ-ნი გიას ოჯახს და წუხილს გამოვთქვამთ ამ დიდი ქართველის გარდაცვალების გამო.
ბ-ნი გია სამების საკათედრო ტაძრის მშენებელი იყო. მის მიერაა აგებული წმ. სამების საკათედრო ტაძარი და სამრეკლო, ამაღლების სახელობის ტაძრები (საბურთალოს სასაფლაოსა და დავითაშვილის ქუჩაზე), დავით წინასწარმეტყველის სახელობის ტაძარი, წმ. გიორგის სახელობის ტაძრები ციხის საავადმყოფოს ტერიტორიასა და ტაბახმელაში, წმ. ბარბარეს სახელობის ტაძარი ნაძალადევის რაიონში, წმ. თამარის სახელობის ტაძარი დოლიძის ქუჩაზე, მირქმის სახელობის ტაძარი თემქაზე, განახორციელა შიომღვიმის სამონასტრო კომპლექსის რეკონსტრუქცია.
-ბ-ნ გია, სამების ტაძარი მშენებლობის კუთხით მეტად რთული და მოცულობითი პროექტი იყო.
- სამების ტაძრის მშენებლობაში ჩართული იყო პროფესიონალების დიდი გუნდი: მეცნიერები, მშენებლები, ინჟინრები, მოქანდაკეები, არქიტექტორები. მშენებლობაზე მუშაობდა 1800 ადამიანი და გამოყენებული იყო ახალი ტექნოლოგიები - მასიური ლოდების ნაცვლად, რითიც ძველად შენდებოდა ტაძრები, სამების აშენება გადაწყდა რკინა-ბეტონის კონსტრუქციით. ამ მოსაზრებას ჰყავდა ბევრი მოწინააღმდეგე, თუმცა არავინ იცის, საუკუნეების წინ რომ ყოფილიყო რკინა-ბეტონი, შესაძლოა, ჩვენს წინაპრებს ტაძრების მშენებლობებზე სწორედ ეს მასალა გამოყენებინათ. ტაძარი იტევს 12 ათასამდე ადამიანს. ტაძრის სიმაღლე 101 მეტრია, სიგრძე - 70.45 მეტრი, სიგანე - 64 მეტრი. როდესაც ტაძრის ფუნდამენტი გაითხარა, აღმოჩნდა გამავალი გრუნტის წყლები, გაკეთდა მძლავრი სადრენაჟო სისტემა, რამაც განაპირობა ტაძრის მდგრადობა. ქაშუეთის ტაძრის გარდა, თბილისში არც ერთ ტაძარს არ აქვს სარდაფი, თავიდან გადაწყვეტილი იყო, ამოვსებულიყო სამების ტაძრის სარდაფი და ამის შემდეგ დაგვეწყო მშენებლობა, მაგრამ მისმა უწმინდესობამ გვითხრა: რატომ უნდა დაკარგოთ ამხელა ტერიტორია, სჯობს ტაძარი გავაკეთოთო და მართლაც დიდი ტაძრის ქვეშ, 12 მეტრის სიღრმეზე, გაკეთდა ხარების სახელობის ტაძარი, რომლის სიგრძე 115 მეტრია. სანამ სამების ტაძრის მშენებლობაში ჩავერთვებოდი, მე ვაშენებდი ამაღლების ტაძარს, საბურთალოს სასაფლაოსთან, რომლის ავტორიც არის არჩილ მინდიაშვილი. უკვე მქონდა მასშტაბური სამუშაოების პრაქტიკა - მონაწილეობას ვიღებდი პარლამენტის შენობის აღდგენაში, ასევე ჩემი გაკეთებული იყო ბავშვთა სამყარო ვაგზლის ტერიტორიაზე, რომელიც რამდენიმე წლის წინ დაიწვა.
-თქვენ ეწეოდით როგორც სამშენებლო სამუშაოებს, ასევე მოსაპირკეთებელ სამუშაოებსაც, რა იყო თქვენი მთავარი ამოცანა და დაკვეთა, რაც უნდა ყოფილიყო გათვალისწინებული სამების ტაძრის მშენებლობაში?
- როდესაც მშენებლობა დაიწყო, სამონასტრო კომპლექსის შესასვლელში გადაწყდა ილია თეზბიტელის ტაძრის აშენება, რომელივ თავიდან აშენებული იყო ხის კონსტრუქციით, გამოყენებული გვქონდა წაბლის ხე, ძალიან ლამაზი ტაძარი იყო. რომელიც შემდეგ დაიწვა და აშენდა იქ ახალი ტაძარი ფელამუშისფერი ქვით. ჩვენ მიერ მოხდა, დიდი ტაძრის სამრეკლოს მოპირკეთება, შემდეგ ვიმუშავეთ გალავნის ივერიის ღვთისმშობლის ტაძარზე, ასევე ავაშენე ბერების აკადემია. ჩემი კომპანიით "მე-13 ტრესტი და კომპანია "ტაძარი", რომელიც დავაარსე სამების მშენებლობის პერიოდში, ვმუშაობდი, როგორც სამშენებლო მიმართულებით, ასევე მოსაპირკეთებელ სამუშაოებზე. მაშინ ვთქვი, რომ ამ კომპანიით ავაშენებდი მხოლოდ ტაძრებს, მართლაც დღეისთვის თბილისში აშენებული მაქვს 18 ტაძარი. სამების ტაძრის მშენებლობაზე ძალიან ბევრი კომპანია მუშაობდა, მათ შორის "ტრესტი თბილისი", გვირაბმშენი, ძეგლთა დაცვა, ფირმა "სარინი", რომელმაც დაამზადა ჯვარი, რომელიც შემდეგ დეკანოზმა ტარიელ სიკინჭილაშვილმა და მისმა გუნდმა ჩასვა ოქროში. ჯვრის დადგმის დღეს ქარი იყო. მშენებლებმა პატრიარქს ჯვრის დადგმის გადადება შესთავაზეს, რადგან ქარი ხელს უშლიდათ და სახიფათო იყო. ასწიეთ ჯვარიო - თქვა პატრიარქმა და როგორც კი ჯვარი აიწია, ქარი ჩადგა.
ჩემმა გუნდმა გააკეთა დიდ ტაძარში ექსტერიერის დიდი ნაწილი მოპირკეთება. გამოვიყენეთ ბოლნისის ტუფის ქვა, ძალიან ბევრი სხვადასხვა ქვა გამოვცადეთ მდგრადობაზე, ფერზე, ბოლოს არჩევანი ამ ქვაზე შეჩერდა. ტაძრის ინტერიერში გამოყენებული იყო ბერძნული და იტალიური ქვა, ექსტერიერი ბოლნისის ქვით არის გაკეთებული, რომელიც კარგად უძლებს ყინვას და ფერიც მისაღები იყო.
- როგორ იხსენებთ დღეს სამების მშენებლობაზე გატარებულ წლებს?
- ეს იყო საუკეთესო წლები, რომელსაც დიდი სიყვარულით ვიხსენებ. იყო ბევრი სირთულე, მუდმივად დროის ცაიტნოტში გვიწევდა მუშაობა, სულ მოსწრებაზე ვიყავით. ჩამოგვივლიდა ხოლმე მშენებლობის ხელმძღვანელი ირაკლი ანდრიაძე და ჩვეული ორგანიზებით, თავისი "რკინის ხელით" აწესრიგებდა ყველაფერს. პროფესიული თვალსაზრისით თავიდან საკმაოდ გაგვიჭირდა. საქართველოში ადრე გვყავდა ჩუქურთმის კარგი სპეციალისტები, მაგრამ მერე და მერე ქვაზე მუშაობის სურვილი არავის აღარ ჰქონდა, არც შენობები შენდებოდა ქვით და შესაბამისად, სპეციალისტებიც ჭირდა. ახალგაზრდა ბიჭები, რომლებიც მოდიოდნენ ჩვენთან სამუშაოდ, ისეთი ნიჭიერები იყვნენ და ისე კარგად სწავლობდნენ ამ საქმეს, საოცარ ჩუქურთმებს აკეთებდნენ. სხვათაშორის, სამებაში არც ერთი ჩუქურთმა არ მეორდება. საქართველოს სხვადასხვა ეკლესიებიდან გადმოიწერა უამრავი ჩუქურთმა, რომელიც შემდეგ თავიდან აღადგინეს არჩილ მინდიაშვილმა და სხვებმა.
სამების ტაძრის მიმართ განსაკუთრებული დამოკიდებულება სიცოცხლის ბოლომდე გამყვება. მამა ცნობილი ტრესტის მმართველი იყო, ბიძა მშენებლობის მინისტრი, მათი რეკომენდაციით დიდი სამმართველოს უფროსი გავხდი, რომელმაც ააშენა თბილისში ათი დიდი ქარხანა, მაგრამ სამების მასშტაბს ვერც ერთს ვერ შევადარებ, ასეთ პროექტზე მუშაობა ძალიან საამაყოა ჩემთვის. დილას რომ მოვდიოდით გვიან ღამემდე იქ ვიყავით, მეტი არაფერი გვახსოვა. დღემდე ვმეგობრობთ ყველა, ვინც სამებაზე ვმუშაობდით, ბევრი ერთმანეთის ნათელ-მირონი გავხდით, ერთმანეთი არ დავკარგეთ. ხშირად ვიკრიბებით, ვიხსენებთ წარსულს. ყველას გვეძახის სამება, ამიტომაცაა რომ ძალიან ხშირად ვბრუნდები უკან წარსულში და სამებაში..
თამუნა სამადაშვილი
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
