,
.jpg)
რუსეთის იმპერიის დროს საქართველოს მეფისნაცვალი განაგებდა და ბევრმა მათგანმა წარუშლელი კვალი დატოვა საქართველოს ისტორიაში. ზოგმა დადებითი, ზოგმა უარყოფითი თუმცა ყველა მათგანი ბუნებრივია რუსეთის იმპერიის ინტერესების გამტარებელი იყო საქართველოში.
საბჭოთა რუსეთის მიერ დამოუკიდებელი საქართველოს დაპყრობის შემდეგ, ე.წ. „მეფისნაცვალის“ ფუნქციას რესპუბლიკის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის (ცკ) მეორე მდივანი ასრულებდა, რომელიც ყოველთვის ეროვნებით რუსი იყო.
როგორც წესი ცკ-ს მეორე მდივნები რესპუბლიკის შიდა ცხოვრებაში ნაკლებად ერეოდნენ, საბჭოთა სისტემა ასე იყო მოწყობილი, რომ ექსტრემალურ სიტუაციაში მათ ემორჩილებოდა ყველა ძალოვანი სტრუქტურის ხელმძღვანელი, მათ შორის ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის ჯარების სარდალი. კრიზისულ მომენტებში მხოლოდ ცკ-ს მეორე მდივანს შეეძლო გადაწყვეტილების მიღება, თვით რესპუბლიკის ხელმძღვანელი პირების დაპატიმრების და ძალის გამოყენების ჩათვლით.
1975-1983 წლებში ამ თანამდებობას გენადი კოლბინი იკავებდა.
მინი დოსიე: გენადი ვასილიევიჩ კოლბინი (დ. 7 მაისი, 1927, ნიჟნი ტაგილი, სვერდლოვსკის ოლქი, - 1998 წლის 15 იანვარი, მოსკოვი) - საბჭოთა პოლიტიკოსი, 1975-1983წწ - საქართველოს კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტის საბჭოთა მეორე მდივანი , ყაზახეთის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი (1986-1989). სსრკ ცენტრალური კომიტეტის წევრი (1981-1990; სსრკ ცკ კანდიდატი წევრი 1976-1981 წლებში). სსრკ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის წევრი (1987-1989). სსრკ სახალხო დეპუტატი (1989-1991) რსფსრ უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი (1971-1975) საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი (1975-1984) ყაზახეთის სსრ უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი (1987-1989), ყაზახეთის სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის წევრი (1987-1989).
.jpg)
გენადი კოლბინი კარგად ლაპარაკობდა ქართულად, ყავდა ბევრი მეგობარი ქართველებს შორის, უყვარდა საქართველო და მეგობრობდა ქართული სუფრასთან. მისი საქართველოში მუშაობის პერიოდს დაემთხვა ეროვნულ-დისიდენტური მოძრაობის ახალი ტალღის დაწყება და მას ამ წლებში რამოდენიმე საპასუხსიმგებლო გადაწყვეტილების მიღება მოუწია და ყოველთვის ეს გადაწყვეტილება საქართველოს და ქართველების სასარგებლოდ იქნა მიღებული.
პირველი ეს იყო 1978 წლის 14 აპრილი, როდესაც თბილისში ხალხმრავალი დემონსტრაციები გაიმართა. საბჭოთა საქართველოს მოქალაქეები აპროტესტებდნენ კომუნისტური პარტიის მცდელობას, რომ ქართული ენის კონსტიტუციური სტატუსი შეცვლილიყო. 1977 წელს ახალი საბჭოთა კონსტიტუცია მიიღეს, საქართველოს სსრ-ის უზენაესი საბჭო კი განიხილავდა ახალ კონსტიტუციურ გეგმას, რომლის მიხედვითაც ქართული აღარ იქნებოდა სახელმწიფო ენა საქართველოს ტერიტორიაზე, რამაც დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია საზოგადოებაში. საპროტესტო ტალღამ კი კულმინაციას 1978 წელის 14 აპრილს მიაღწია.
„ახალგაზრდების რუსთაველის გამზირზე შემოსვლის მომენტიდან ყოველ 5 წუთში ვიღებდი ინფორმაციას მათი მოძრაობის შესახებ. მითხრეს, რომ მათ შეუერთდნენ მეცნიერების, ხელოვნების, შემოქმედებითი ინტელიგენციის წარმომადგენლები. დემონსტრანტები გაიძახოდნენ: „გაუმარჯოს დედა-ენას!“ რამდენიმე წუთიც და გუგუნის ხმა მეც მესმოდა. ყოველ წუთს მოსალოდნელი იყო გაუთვალისწინებელი რამ მომხდარიყო. საბჭოთა სისტემა ასე იყო მოწყობილი - ექსტრემალურ სიტუაციაში რესპუბლიკაში რეალური ძალაუფლება ცენტრალური კომიტეტის მეორე მდივნის ხელში იყრიდა თავს, მას ემორჩილებოდნენ ძალოვანები. ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის ჯარების სარდალი იყო გენერალ-ლეიტენატი პავლე მელნიკოვი, რომელმაც მითხრა: დიდ პატივს გცემთ თქვენ და ქართველ ხალხს, მაგრამ თუ ბრძანება მოვიდა მოსკოვიდან ძალის გამოყენებაზე, მე მას შევასრულებო. ცოტა ხნის შემდეგ კი საქართველოს კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტის მეორე მდივანი გენადი კოლბინი მეუბნება: ამჟამად ყველა ძალოვანი მე მემორჩილება, მაგრამ ეს დროებითაა, საჭიროა როგორმე დაუკავშირდეთ სკკპ ცენტრალური კომიტეტის გენერალურ მდივანს ლეონიდ ბრეჟნევს და მოახსენეთ შექმნილი ვითარების შესახებო. როდესაც მოხსენებას ვკითხულობდი მომახსენეს, რომ მოხერხდა ბრეჟნევთან დაკავშირება... ბრეჟნევთან საუბრის შემდეგ გავაგრძელე მოხსენების კითხვა და გამოვაცხადე: საკონსტიტუციო კომისიამ ბევრი იფიქრა, იმსჯელა კონსტიტუციის 75-ე მუხლთან დაკავშირებით და მიიღო გადაწყვეტილება ეს მუხლი ასე ჩამოყალიბდეს: „საქართველოს სსრ სახელმწიფო ენა არის ქართული ენა“... ამ სიტყვებს მოჰყვა დარბაზის ემოციური ოვაცია. ამის შემდეგ ჩავედით მთავრობის სახლის წინ შეკრებილ ახალგაზრდებთან და მოვახსენეთ ჩვენი გადაწყვეტილების შესახებ...“- ასე იხსენებდა იმ დღევანდელ მოვლენებს მაშინდელი საქართველოს ცკ-ს პირველი მდივანი ედუარდ შევარდნაძე.
მეორე გახმაურებული შემთხვევა 1983 წელს უკავშირდება, როდესაც გეორგიევსკის ტრაქტატის 200 წლისთავის საზეიმო ღონისძიების ჩაშლის გამო დაკავებულ ნანა კაკაბაძეს, მარიამ ბაღდავაძეს და თამრიკო ჩხეიძეს რუსეთში უპირებდნენ გადასახლებას.
ამ ამბავთან დაკავშირებით შედგა საზოგადოებრივი პეტიცია, რაც იმ დროისთვის გაუგონარი შემთხვევა იყო და მასზე ინტელიგენციის ბევრი წარმომადგენელი აწერდა ხელს. თუმცა საკითხის გადაყვეტა მხოლოდ გენადი კოლბინს ეხელმწიფებოდა. კოლბინი ჩხეიძეების მეზობლად ცხოვრობდა და იმ მომენტში ქალიშვილი ყავდა გარდაცვლილი. საკითხი იმდენად სასწრაფოდ იყო გადასაწყვეტი, რომ დალოდება არ გამოდიოდა და რეზო ჩხეიძე მგლოვიარე გენადი კოლბინთან მივიდა სათხოვნელად. კოლბინის პასუხი იყო - ქალიშვილს დავკრძალავ და დაუყონებლივ მაგ საკითხით დავკავდებიო. ჯერ მაშინვე მოსკოვში დარეკა,ხოლო ქალიშვილის დასაფლავების შემდეგ მოსკოვში გაფრინდა და თავისი კავშირების წყალობით მოახერხა ეხსნა ქართველი გოგოები რუსეთში გადასახლებისაგან.
ასეთი ამბებიც ახსოვს ჩვენს ისტორიას.
საქართველოს შემდეგ, 1986 წელს „ცკ“-ს ყოფილი მეორე მდივანი, გენადი კოლბინი ყაზახეთის პარტიულ ხელმძღვანელად დაინიშნა, რასაც ალმა-ატაში დემონსტრანტებსა და მილიციას შორის სისხლისმღვრელი შეჯახება მოყვა.
გენადი კოლბინი, უკვე პენსიაზე მყოფი, მოსკოვის მეტროს ვაგონში გარდაიცვალა, როდესაც ქალიშვილთან მიდიოდა სტუმრად. მხოლოდ მეხუთე დღეს გაარკვია მილიციამ ვინ იყო გარდაცვლილი, თორემ მას უპატრონო მიცვალებულების სასაფლაოზე უპირებდნენ უკვე დასაფლავებას.
.jpg)
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
