USD 2.7172
EUR 3.1805
RUB 3.4765
თბილისი
ევროპარლამენტმა საქართველოს შესახებ კრიტიკული რეზოლუცია მიიღო
თარიღი:  70

ევროპარლამენტი შეშფოთებულია „ქართული ოცნების“ რუსეთთან და სხვა ავტორიტარულ რეჟიმებთან თანამშრომლობითა და იდეოლოგიური დაახლოებით, - ამის შესახებ საქართველოს შესახებ რეზოლუციაშია ნათქვამი, რომელიც ევროპარლამენტმა დაამტკიცა.

„[ევროპარლამენტი] ღრმად შეშფოთებულია „ქართული ოცნების“ რუსეთთან და სხვა ავტორიტარულ რეჟიმებთან თანამშრომლობითა და იდეოლოგიური დაახლოებით, რუსეთის მიერ საქართველოს ტერიტორიის მცოცავი ოკუპაციის მიუხედავად; გმობს „ქართული ოცნების“ მიერ რუსულ დეზინფორმაციასა და მანიპულაციაში მონაწილეობას და მის ხელშეწყობას, მათ შორის უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის აგრესიული ომის პროპაგანდის ინსტრუმენტად გამოყენებას, რაც ეწინააღმდეგება ქვეყნის ევროატლანტიკური ინტეგრაციისადმი საზოგადოების მუდმივ მხარდაჭერას“, - აღნიშნულია რეზოლუციაში.

ევროპარლამენტი „კიდევ ერთხელ უმკაცრესად გმობს რუსეთის მიერ საქართველოს რეგიონების, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის, მიმდინარე ოკუპაციას და „საზღვრის დემარკაციის“ მიმდინარე პროცესს, რაც საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევას წარმოადგენს“.

„მოუწოდებს საქართველოს მთავრობას, შეინარჩუნოს მკაფიო და თანმიმდევრული პოზიცია რუსეთის აგრესიის მიმართ და მოუწოდებს ევროკავშირს, გააგრძელოს აქტიური ჩართულობა კონფლიქტების მოგვარებაში, ადამიანის უფლებების მონიტორინგსა და დაზარალებული თემების მხარდაჭერაში; რეკომენდაციას უწევს, რომ საქართველოში ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის (EUMM) გაძლიერებას რესურსების გაზრდითა და მისი მანდატის გაფართოებით, რათა მონიტორინგი გაუწიოს უცხოურ ჩარევას და საზღვრების დესტაბილიზაციას“, - ნათქვამია რეზოლუციაში.

რეზოლუციის თანახმად, ევროპარლამენტი „აღნიშნავს, რომ ევროპული სამშვიდობო ფონდიდან 30 მილიონი ევროს მხარდაჭერა სამართლიანად შეჩერდა 2024 წელს საქართველოში დემოკრატიული უკუსვლის გამო და რომ 2025 წლისთვის მხარდაჭერა დაგეგმილი არ არის“.

„[ევროპარლამენტი] ხაზს უსვამს, რომ ამ შეჩერებას უარყოფითი შედეგები მოჰყვება საქართველოს ეროვნული სტაბილურობისა და უსაფრთხოებისთვის; კიდევ ერთხელ იმეორებს, რომ ნებისმიერი სამომავლო ფინანსური დახმარება შეიძლება დამტკიცდეს მხოლოდ იმ პირობით, რომ თვითგამოცხადებული „ქართული რეჟიმი“ გადადგება და ჩატარდება სამართლიანი და მიუკერძოებელი არჩევნები; ავალებს ევროპარლამენტის პრეზიდენტს, გადაუგზავნოს ეს რეზოლუცია საბჭოს, კომისიის ვიცე-პრეზიდენტს/უმაღლეს წარმომადგენელს, კომისიას, წევრი სახელმწიფოების მთავრობებსა და პარლამენტებს, ევროპის საბჭოს, ეუთო-ს, საქართველოს პრეზიდენტს სალომე ზურაბიშვილს და საქართველოს თვითგამოცხადებულ ხელისუფლებას“, - ნათქვამია რეზოლუციის დოკუმენტში.

გარდა ამისა, ევროპარლამენტი წუხს, რომ საქართველომ ვერ მიაღწია პროგრესს ევროკავშირის საგარეო, უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის რეკომენდაციების შესრულებაში და რომ ევროკავშირის საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკასთან (CFSP) საქართველოს თანხვედრის დონე კვლავ შესამჩნევად დაბალია, 49%-ს შეადგენს.

დოკუმენტში ხაზგასმულია, რომ ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესში პროგრესი მოითხოვს ევროკავშირის CFSP-სთან სრულ თანხვედრას, იმ მოლოდინების შესაბამისად, რაც ყველა კანდიდატი ქვეყნისგან არსებობს.

„ევროკავშირი წუხს იმ ფაქტის გამო, რომ საქართველო არ მონაწილეობს ევროკავშირის კრიზისების მართვის მისიებსა და ოპერაციებში საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის ფარგლებში; წუხს იმ ფაქტის გამო, რომ საქართველოს საგარეო პოლიტიკის შეუსაბამობა თვითიზოლაციას იწვევს და „ქართული ოცნების“ რეპრესიული რეჟიმი ამწვავებს არასტაბილურობას სამხრეთ კავკასიის რეგიონსა და შავ ზღვაში; აღნიშნავს, რომ საქართველო, ამჟამინდელი მთავრობის ხელმძღვანელობით, ისეთი მიმართულებით მოძრაობს, რომელიც მას, ბელარუსის მსგავსად, რუსეთის ვასალურ სახელმწიფოდ გადაქცევის რისკის ქვეშ აყენებს, წუხს იმ ფაქტის გამო, რომ იმ დროს, როდესაც დემოკრატიული სამყარო მტკიცედ უჭერს მხარს უკრაინას რუსეთის ფედერაციის არაპროვოცირებული აგრესიული ომის წინააღმდეგ, საქართველოს ამჟამინდელი ხელისუფლება სულ უფრო მეტად უახლოვდება კრემლის პოლიტიკასა და რიტორიკას; აღნიშნავს, რომ საქართველო არ ეთანხმება რუსეთის, ბელარუსის და ირანის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების დიდ უმრავლესობას, მაგრამ აცხადებს, რომ თანამშრომლობს ევროკავშირთან სანქციების გვერდის ავლის თავიდან ასაცილებლად; თუმცა, გამოხატავს შეშფოთებას იმ ცნობების გამო, რომლებიც ამტკიცებენ საქართველოს როლს რუსეთის წინააღმდეგ ევროკავშირის სანქციებისგან თავის არიდების ხელშეწყობაში; შესაბამისად, მოუწოდებს კომისიას, ჩაატაროს საფუძვლიანი გამოძიება ასეთ ბრალდებებთან დაკავშირებით“, - აღნიშნულია დოკუმენტში.

ევროპარლამენტი ასევე შეშფოთებით აღნიშნავს „ქართული ოცნების“ მთავრობის მიერ ჩინეთის მიმართ ბოლოდროინდელ სტრატეგიულ შემობრუნებას და ირანთან მის მზარდ თანამშრომლობას.

„აღნიშნავს „ქართული ოცნების“ საჯარო მხარდაჭერას ჩინეთის გეოსტრატეგიული ინიციატივების მიმართ და გაძლიერებულ ორმხრივ ეკონომიკურ ურთიერთობებს, მათ შორის ანაკლიის ღრმაწყლოვანი პორტის მშენებლობის პროექტის ჩინეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კონსორციუმისთვის მიკუთვნებას, ხაზს უსვამს, რომ ასეთი ნაბიჯი ეწინააღმდეგება ევროატლანტიკური ინტეგრაციისადმი საქართველოს გაცხადებულ ერთგულებას; ხაზს უსვამს, რომ ანაკლიის პროექტს ახლა რეგიონში ჩინეთის პოლიტიკური, ფინანსური და ეკონომიკური ბერკეტების გაზრდის საშუალებად ქცევის საფრთხე ემუქრება, რაც კიდევ უფრო დააშორებს საქართველოს დასავლელი სტრატეგიული პარტნიორებისგან; ამასთან დაკავშირებით მოუწოდებს კომისიას და წევრ სახელმწიფოებს, გადახედონ და, საჭიროების შემთხვევაში, შეაჩერონ ან გადაამისამართონ რეგიონული დაკავშირებადობის პროექტების დაფინანსება; გამოხატავს სერიოზულ შეშფოთებას საქართველოს თეირანთან მრავალმხრივი თანამშრომლობის გაზრდასთან დაკავშირებით, რამაც, შესაძლოა, საქართველოს შემდგომი იზოლაცია გამოიწვიოს; ავტორიტარიზმისკენ საქართველოს მიმდინარე სწრაფვა და ქვეყნის მზარდი დაახლოება რუსეთთან ევროპის უსაფრთხოებისთვის მზარდ საფრთხეს წარმოადგენს, განსაკუთრებით საქართველოს სტრატეგიული მდებარეობისა და შავ ზღვაზე წვდომის გათვალისწინებით, რაც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია რუსეთისთვის რეგიონში ძალაუფლების პროეცირებისთვის; ხაზს უსვამს, რომ მმართველი პარტია „ქართული ოცნების“ სტრატეგია შესაძლოა სხვაგანაც იქნას გამოყენებული, როგორც სახელმწიფოს ჰიბრიდული მიტაცების სახელმძღვანელო; შეშფოთებულია რეგიონული შედეგებით და აფრთხილებს, რომ სამხრეთ კავკასიაში ევროპის ქმედებების სანდოობა საფრთხის ქვეშაა, განსაკუთრებით ევროკავშირის შავი ზღვის მომავალი სტრატეგიის მოლოდინში“, - აღნიშნულია რეზოლუციაში.

ანალიტიკა
გიორგი კობერიძე: რა პროცესები ვითარდება ჩვენს სამეზობლოში - სომხეთსა და აზერბაიჯანში?
ძალიან მნიშვნელოვანი პროცესები ვითარდება ჩვენს სამეზობლოში - სომხეთსა და აზერბაიჯანში.
 
როგორც ცნობილია, სომხეთში ბოლო ორი კვირაა აქტიურად მიმდინარეობს გამოძიება გადატრიალების შესახებ. არსებული ვერსიით სპეციალურ ჯგუფებს 21 სექტემბერს (სომხეთის დამოუკიდებლობის დღეს) გადატრიალება უნდა ეცადათ. ეჭვმიტანილებს შორის არიან პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები და მაღალი რანგის სასულიერო პირები და სხვა, რომელთა შეხედულებებიც ძირითადად რუსეთის სასარგებლოა.
დაკავებულებს შორის არიან:
 
მთავარეპისკოპოსი ბაგრატ გალსტანიანი - იგი ადრეც იყო შემჩნეული ფაშინიანის წინააღმდეგ ღიად გამოსვლასა და აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმების არსებულ ვერსიას გმობდა;
 
მთავარეპისკოპოსი მიქაელ აჯაფაჰიანი - მას ბრალად სახალხო აჯანყების მოწოდებას ედავებიან; უშუალოდ სომხეთის პატრიარქისადმიც გამწვავდა რიტორიკა, რომელსაც შვილის ყოლასა და კორუფციაში ედავებიან.
 
ეჭვმიტანილ პარლამენტარებს შეუჩერდათ იმუნიტეტი. მათ შორისაა არტურ სარგისიანიც, პარტია "ჰაესტანის" წევრი და ერთ-ერთი ლიდერი. ამ პროცესს პარლამენტის შიგნით დაპირისპირება და ხელჩართული ჩხუბი მოჰყვა. დაძაბულობაა პარლამენტის გარეთაც. ზოგადად, ფიზიკური დაპირისპირება ყოველთვის ცუდი ნიშანია.
 
შესაძლოა დევნა დაიწყოს ქვეყნის წინა ლიდერებზეც - სერჟ სარქისიანსა და რობერტ ქოჩარიანზე, რომლებიც ერთდროულად ყარაბაღის კლანსაც წარმოადგენდნენ და რუსეთის სასარგებლო ინტერესების გატარებასაც ცდილობდნენ. ყარაბაღის კლანი იყო იმ პოლიტიკოსების ერთობა, რომელთაც ყარაბაღთან ჰქონდათ პირდაპირი კავშირი (დაბადებულნი იყვნენ იქ, პოლიტიკური ან/და სამხედრო მოღვაწეობა ჰქონდათ) და აზერბაიჯანთან ნებისმიერი სახის კონსენსუსზე წასვლას ეწინააღმდეგებოდნენ. ქვეყნის პირველი პრეზიდენტის ტერ პეტროსიანის იძულებით გადადგომის შემდეგ, სომხეთს ყარაბაღის კლანი მართავდა, მანამ სანამ ფაშინიანი არ მოვიდა ხელისუფლებაში.
 
დაკავებულია მსხვილი ბიზნესმენი სამველ კარაპეტიანი - იგი სომხეთის ელექტროსისტემის მფლობელია. აქვს რუსეთის მოქალაქეობა და პირდაპირი კავშირები რუსეთის პოლიტიკურ ელიტასთან, მათ შორის ვლადიმერ პუტინთანაც. არის ვერსია, რომ რუსეთში მასზე სერიოზულ გათვლებს აკეთებდნენ.
 
მოწმის სახით დაიკითხა გაჟიკ ცარუკიანიც - სომეხი ოლიგარქი და აყვავებული სომხეთის პარტიის ლიდერი.
 
არსებული ვერსიით გადატრიალებაში 1000 ადამიანი უნდა ყოფილიყო უშუალოდ ჩართული. მათი უმრავლესობა ლოიალური ყოფილი სამხედრო თუ პოლიციური ძალების წარმომადგენელი უნდა ყოფილიყო.
 
რუსეთი ძალიან გაღიზიანებულია სომხეთში მიმდინარე პროცესებით. 2024 წელს ერთხელ უკვე აღიძრა საქმე გადატრიალების შესახებ სომხეთში, რაც რუსეთის მხარეს მებრძოლ ბატალიონ "არბატამდე" მივიდა. მაშინ უკვე ღიად საუბრობდნენ რუსეთის სურვილზე მოეშორებინათ ფაშინიანის მთავრობა. თუკი ეს ამბავიც რუსეთამდე მივიდა, შესაძლოა არამხოლოდ რუსული კლანის ტოტალურ დასუსტებამდე დავიდეს საქმე, არამედ რუსეთის სამხედრო ბაზის გაყვანაზეც შეიქმნას ზეწოლა. არადა კონტრაქტი 2044 წლამდეა და მისი ცალმხრივი შეწყვეტა სერიოზულ საფუძველზე უნდა მოხდეს. თუმცა რუსეთი მას ასე მარტივად არ დათმობს, მით უფრო რომ უკრაინის სამხედრო დაზვერვა რუსეთის მხრიდან ბაზის გაძლიერებაზე საუბრობს. როგორც არ უნდა იყოს, სომხეთის ხელისუფლებამ შეიძლება დაიწყოს კიდეც ეს პროცესი.
 
რაც შეეხება აზერბაიჯანს. ის რომ ბოლო ერთი თვის განმავლობაში დასუსტდა ირანი და ღიად დაიწყო დაპირისპირება რუსეთთან იმის მანიშნებელია, რომ ერთის მხრივ აზერბაიჯანის ხელისუფლება მყარად გრძნობს თავს, ხოლო მეორეს მხრივ, ბაქო რეგიონში თავის სასარგებლო წესრიგს ამყარებს. ცხადია ამ პროცესში მისი მთავარი მოკავშირე თურქეთია, ხოლო ერთ-ერთი მთავარი მეტოქე ირანი პრაქტიკულად გამოეთიშა პროცესიდან. თურქეთი სომხეთ-აზერბაიჯანის სამშვიდობო მოლაპარაკებებში ერთ-ერთი მთავარი მოთამაშეა. სწორედ ამიტომ, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მოლაპარაკებების წარმატებით დასრულების შემთხვევაში რუსეთი თამაშგარე მდგომარეობაში აღმოჩნდება, ხოლო სომხეთს ახალი ეკონომიკური პერსპექტივები გაუჩნდება.
 
მთლიანობაში გამოდის რომ რუსეთი აზერბაიჯანშიც სუსტდება და სომხეთშიც. ამის წინააღმდეგია რუსეთი და ყველანაირად ცდილობს ერთის მხრივ სომხეთში არიოს სიტუაცია, ხოლო მეორეს მხრივ აზერბიაჯანსა და სომხეთს შორის არ დაუშვას მოლაპარაკებები. მოსკოვი არც აზერბაიჯანის შიგნით სიტუაციის დესტაბილიზაციაზე არ იტყვის უარს, მით უფრო რომ რუსეთში მცხოვრები აზერბაიჯანული დიასპორის გამოყენებაზე ან პირიქით, განდევნაზე უკვე დაიწყეს კიდეც საუბარი.
 
რუსეთს პირდაპირი ომის თავი ახლა ნამდვილად არ აქვს, მაგრამ სიტუაციის არევას რომ შეეცადოს ეს გამორიცხული არ არის. ისიც სათქმელია - ვერც ვერაფერს, რომ ვერ გახდეს რუსეთი სომხეთსა და აზერბაიჯანში და საჩვენებლად რომც დალაგდეს მათთან, ორივე რეჟიმი - ალიევისა და ფაშინიანის - სანდო და მისაღები აღარაა მისთვის.
 
მაგრამ ფაქტი ერთია - ამ პროცესებით სამხრეთ კავკასიაში რუსეთი სუსტდება. რეგიონის სტაბილურობისა და უსაფრთხოებისათვის ეს ძალიან კარგი მოვლენაა. ბიზნესის ინვესტიაციაც უფრო რეალისტურია იქ, სადაც ხელმწერილი მშვიდობაა. თუმცა მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ამის შემდეგ რუსეთის ორბიტაზე მყოფი ერთადერთი სახელმწიფო საქართველო არ აღმოჩნდეს. ეს პოლიტიკურიცა და ეკონომიკური დარტყმა იქნება ჩვენთვის. აზერბაიჯანისა და სომხეთის დაახლოების შემთხვევაში ახალი ეკონომიკური დერეფანი გაჩნდება, რომელიც საქართველოს ალტერნატივა გახდება.
 
ამ ალტერნატივას ძალიან რთული რელიეფიდან გამომდინარე უახლოეს მომავალში დიდი მნიშვნელობა შეიძლება არ ჰქონდეს, მით უფრო თუკი პოლიტიკურად საქართველომ თავი დააღწია რუსეთს, მაგრამ გრძელვადიანად, რუსულ ორბიტაზე დარჩენის შემთხვევაში, ევროპული, თურქული და აზერბაიჯანული პოლიტიკური ნება გადაწყვეტს ძალიან ბევრ რამეს, მიუხედავად იმისა თუ როგორია რელიფი აღმოსავლეთ ანატოლიასა და მცირე კავკასიონზე. სხვის პოლიტიკურ ნებაზე დამოკიდებულება და რუსულ ორბიტაზე აღმოჩენა კი ძალიან მძიმე მოცემულობა იქნება.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.